"Lekkere" dagtochten in eigen land
Sfeer maakt Urk
de moeite waard
Yorden: dorp van bomen en kastelen
Zuidlaren levert alles
Het museum:
dat is
Blokzijl zelf...
BLOKZIJLER BROKKEN
Zuidlaren
bollen
VRIJDAG 9 JULI 1982
PAGINA 15
,Het zou best eens een mooie
zomer kunnen worden". Hoe
vaak hebt u het dit jaar al
gehoord? En heeft u ook be
sloten om het dan dit jaar
maar weer eens in eigen
land te proberen. Of is het u
ook te duur geworden, die
lange reizen naar het buiten
land en gaat u daarom dit
keer eens lekker naar Zee
land of naar Friesland
Groot gelijk, want er is ge
noeg dat u nog niet hebt ge
zien.
Wij gingen de afgelopen we
ken op pad en keerden terug
met hapklare trips. Want
een leuk dagje uit moet je
proeven. Een echte dagtocht
gaat erin als... juist, koek.
-k
Urk, het vissersdorp dat uitkijkt op het IJsselmeer.
Dikkoek
Bekende lekkernijen van Urk
zijn de Urker brokken (spe
culaas) en de Urker kransjes.
De kransjes vertonen een
sterke gelijkenis met ronde
sprits. Mef die kransjes is het
oengens zo. dat volgens
plaatselijk gebruik de smaak
het best tot z'n recht komt als
ze in de koffie zijn gedoopt.
Soppen mag in Urk.
Veel minder bekend maar veel
meer 'Urks' is de dikkoek,
die plaatselijke bakkerijen te
genwoordig 's woensdags op
bestelling leveren. Al meer
dan honderd jaar wordt er op
Urk - met name als de kwali
teit van de aardappelen te
wensen overlaat - dikkoek
bij de lunch genuttigd. Te
genwoordig haalt men het by
de bakker. Vroeger werd het
ook veel zelf gemaakt in een
pannetje op een petroleum
stel.
Bakker Brouwer van de Pieter
Hoekmanstraat gaf ons het
volgende recept: Meng 4.5
ons witte bloem met 3 dl
melk. 1 ei, 50 gram gesmolten
boter. 10 gram geraspte ci
troenschil. 9 gram zout en 60
gram krenten en/of rozijnen.
Doe daar 30 gram gist bij en
laat het geheel een kwartier
rijzen. Bak in een pan 80
gram spek in 50 gram boter.
Doe het gerezen deeg hier bo
venop en bak het in 35 minu
ten gaar in een oven van 240
graden celcius. Pnk met een
breinaald in de dikkoek om
te kijken of hy gaar is.
Knopenlaantjes
Een enkele keer wil het
nog wel eens voorko
men dat minnekozende
autochtonen naar het
Knopenlaantje in Vor
dert gaan om daar een
knoop te leggen in het
jonge, buigzame beuke-
hout. Zo lang die knoop
erin blijft, zit het wel
goed met de liefde, zo
wil het verhaal.
Dat Knopenlaantje getuigt nog
volop van deze oude traditie,
al wordt er gefluisterd - de tij
den veranderen nu eenmaal -
dat er heden ten dage vaker
wordt gekapt dan geknoopt,
om zo de sporen van eens be
loofde trouw voor altijd te La
ten verdwijnen.
Bakker J. Wiekart (43) uit de
Burgemeester Galleestraat 6
in Vorden heeft die knoop-
traditie aangegrepen „om
een passende plaatselijke lek
kernij" te fabriceren.
Het resultaat: Vordense kno
penlaantjes, een luchtig koek
je, gemaakt van bladerdeeg,
poedersuiker, kaneel en
amandelen. En minstens zo
lekker als de Vordense zwane-
halzen, een in feite veel au
thentieker stuk gebak, dat
Wiekart ook maakt.
Een dagje Vorden (en omgeving)
mèt een paar kinderen erbij. Wat
te doen? De plaatselijke VVV-in-
formateur - tevens bank-em-
ployé - beluistert de vraag van
achter het gepantserde glas met
een enigszins verontschuldigend
gezicht. Want het Gelderse Vor
den (ong. 7300 inwoners) biedt
eigenlijk geen vermaak waar het
in deze tijd zo overvoerde kin
derhart nog van op hol zal slaan.
Kastelen zijn natuurlijk best wel
leuk en Vorden heeft er maar
liefst acht van, maar als je er niet
in mag, dan kan de lol er wel
eens erg snel af zijn. En oude, im
posante bomen kunnen ook wel
boeien, zolang ze maar een uit
zondering zijn en dat is in deze
Achterhoekse gemeente tussen
Zutphen en Lochem geenszins
het geval. Nee, de VW-functio-
naris komt eigenlijk niet veel
verder dan een tocht langs kaste
len en bomen.
En om het in alle rust te kunnen
doen, is het het beste om fietsen
te huren. Dat kan op twee plaat
sen in het dorp, dat in 1977 toe
ristisch gezien terecht de provin
ciale ere-titel 'Parel van Gelder
land' verdiende. Om alle acht
kastelen - Huize Hackfort, Huize
Den Bramel, Huize De Wilden-
borch, Huize 't Kelder, Huize De
Wierse, Huize Onstein, Huize
Kieftkamp en Huize Vorden - af
te rijden, bent u al gauw een uur
of drie, vier onderweg.
U kunt natuurlijk ook minder tijd
aan de kastelenroute (33 kilome
ter) - een routekaart is beschik
baar bij de VW en op menig an
der toeristisch adres in het dorp -
spenderen, door naar eigen in
zicht, maar vooral ook conditie,
in te korten.
In juli en augustus wordt de kaste
lentocht elke woensdag - vertrek
13.30 uur - onder deskundige lei
ding gereden. Overigens fietst
Vordens eerste burger sinds de
komst van een nieuwe niet meer
voorop. Zo gaan attracties en tra
dities, ook daar waar het nog zou
kunnen, verloren.
Jammer is dat geen enkel kasteel
van binnen is te bekijken, met
uitzondering dan van Huize Vor
den, waarin sinds kort het ge
meentehuis is gevestigd.
De bewoners van de andere kaste
len zien de mensen liever voor-
bijfietsen dan binnenkomen, al
zijn de meeste omringende par
ken en-of bossen - van soms tien
tallen hectaren - best een aparte
wandeling waard. En het mag, zij
het onder beperkende regels.
Vorden staat verder bekend om
zijn vele oude bomen. Vlakbij
het kasteel Vorden verheft zich
de Lodewijkslinde, waaronder
Lodewijk de 14e in 1672 al met
zijn gevolg verpozing moet heb
ben gezocht. Even ten oosten
van datzelfde kasteel staat aan de
Vordensebeek de zogenoemde
Reuzen-eik, die sterk doet den
ken aan de Twentse Kroezeboom
bij Fleringen.
In het dorp, rond de Nederlands-
hervormde kerk (van 1121), ge
ven prachige kastanjebomen ex
tra cachet en bij Huize Den Bra
mel staan meerdere opvallende
giganten op rij.
Wie niet wil fietsen, kan ook van
Vorden uit wandelingen maken.
Er zijn speciale routes uitgezet,
waarover de VW (05752-1988) u
uitstekend kan informeren.
En als dan na een fiets- of wandel
tocht de inwendige mens moet
worden versterkt, dan kan dat
prima in Vorden. Zoals bij het le
gendarische, maar wat prijzige
hotel Bakker, en er zijn, zeker
rond de al eerder genoemde ou
de dorpskerk, meer degelijke
maar vooral ook goedkopere
adresjes te vinden.
Ze zijn er nog wel, de stoere Urker
vissers en hun pronte vrouwen
in klederdracht. En dan niet al
leen op hoogtijdagen voor de lol
van de toerist, maar omdat ze
nooit in iets anders gelopen heb
ben. Willen we als dragers van
confectiekleding dit stukje onge
repte bijna-geschiedenis nog met
eigen ogen aanschouwen, dan
moeten we snel zijn, want het
gaat eruit. Alleen een handvol 65-
plussers loopt er in het oude
dorp wat hoekig, maar zeer ka
rakteristiek bij, volkomen op
hun plaats in de nauwe hellende
straatjes tussen de schots en
scheef gebouwde kleine vissers
huisjes.
Urk is oud. In 1968 vierden de bij
na 11 .000 bewoners het duizend
jarig bestaan van het voormalige
eiland. Toch is hier voor liefheb
bers van oude gebouwen niet zo
gek veel te beleven. Of het zou
het hervormde kerkje moeten
zijn dat in 1786 in gebruik werd
genomen.
Maar voor de oude gebouwen gaat
u niet naar Urk, wel voor de
sfeer. Voor hen die Urk nog als
eiland gekend hebben moet het
een vreemde gewaarwording zijn
om komende vanaf Kampen
plompverloren het dorp in te ko
men rijden. Ze herinneren zich
nog de boottocht over de
Zuiderzee. In 1939 werd het laat
ste gat in de dijk Lemmer-Urk
gedicht en was Urk dus geen ei
land meer.
Hoewel Urk nu niet meer aan de
open zee ligt, behoort de vloot tot
de grootste en modernste van
West-Europa. De visafslag (op
maandag en vrijdag op de verste
kade vrij toegankelijk) is de
grootste van Nederland. Het
dorp heeft zich aangepast aan de
omstandigheden de vloot komt
zelden meer thuis, maar doet
kusthavens aan. De vangst wordt
per vrachtauto verder gebracht.
Desondanks liggen er toch behoor
lijk wat schepen in de vier ha
vens, bijvoorbeeld voor de ple-
ziervaart, of schepen die aan een
opknapbeurt toe zijn. En dat is
het aardige van Urk, het oude
dorp en de havens liggen pal
naast elkaar, en alles is dus op
loopafstand bereikbaar.
Wat is in Urk de moeite van het be
zichtigen waard? Laten we maar
beginnen aan de Westhavenka-
de, waar op mooie dagen de oude
mannen op de bankjes praten
over de dagen dat ze zelf op zee
zaten. Aan de kade ligt het visse
rijmuseum. Het is een klein mu
seum (pas in 1978 geopend),
maar vol met herinneringen aan
het oude Urk, zoals aan de zg.
bloedreizen in barre winters,
toen het contact met de wal werd
onderhouden door mannen die
een vlet met ijzers eronder over
de ijsschotsen voortzeulden.
Bezienswaardig is verder het mo
nument bij de vuurtoren. Een
Kniertje-achtige vrouw kijkt uit
over zee in het besef dat man of
zoon is verdronken. Rondom
haar zijn plakkaten aangebracht
met de namen van alle Urker vis
sers die zijn omgekomen in de
golven.
Verder is het de moeite waard door
het oude dorp en de havens te
slenteren. Aan de andere kant
van de Westhaven kunt u dan op
het - minieme - strandje uitrus
ten.
Urk heeft voor zo'n klein dorp nog
al wat restaurants. Het zal geen
verbazing wekkf dat op de me
nukaart een hoofdplaats is gere
serveerd voor visgerechten.
Voor schol, die meestal voor een
vast bedrag onbeperkt genuttigd
mag worden, tot de duurdere
zeewolf en tong. Als u dan toch
een hapje wilt eten, hou het dan
op vis. Per slot onleent Urk daar
zijn bestaansrecht aan. Wilt u het
echt goedkoop houden (schol en
kabeljauw staan voor zo'n 17 5 18
gulden op de kaart, een kinder
menu kost een bedrag in de
buurt van 6 gulden) dan zal het
toch de fnetenboer worden. Er is
er een bij de walvisfontein waar
u het dorp inrijdt
Mocht u na een dagje Urk nog zin
in een rifje hebben, dan kunt u
de Zeebodemroute van de
ANWB volgen, die over het
zuidelijk deel van de Noordoost-
polder en het noordelijk deel van
Oostelijk Flevoland voert. Dee-
toale route is 150 km lang.
Onderweg zijn er legio mogelijkhe
den om uit te stappen en een
wandeling te maken, bijvoor
beeld in de bossen tussen Vol-
lenhove en Kraggenburg, of het
Roggebotzand, vlak bij Kampen.
In de bossen van het Roggebot
zand zijn twee barbecueplaatsen.
Al met al betekent een dagje Urk
veel slenterend kijkplezier voor
weinig geld. Het verdient aanbe
veling by aankomst in Urk even
een bezoekje aan het VW-kan-
toor op de hoek van de Singel en
de Kli ft weg (aan het begin van
het dorp) af te leggen. Daar kun
nen ze ook alles vertellen ver de
boottochten (twee maal per dag)
naar Enkhuizen. Een oversteek
duurt anderhalf uur. Een dagre
tour voor een volwassene kost
gulden voor een kind (4 tot en
met 11 jaar): 7 gulden.
„Als iedereen zich nu maar met
zichzelf bemoeit, verdwijnen
haat en nijd vanzelf', staat in
oud-Hollands op de gevelsteen
van een oud pandje in het voor
malige Zuiderzeehaventje Blok
zijl. In een stadje waar de bevol
king zo dicht op eikaars lip zit,
zal die levenswijsheid wel niet
uit de lucht zijn komen vallen.
Maar los daarvan, de geveltekst
herinnert ook aan iets anders.
Als Blokzijler variant op die ande
re liberale en typisch Hollandse
zegswijze 'Ieder voor zich en
God voor ons allen', is de tekst
zeker ook een verwijzing naar de
koopmansgeest die Nederlan
ders in vroeger eeuwen op jacht
deed gaan naar handelsgoederen
in andere werelddelen.
En dan zitten we in Blokzijl op his
torische grond. In de tijd dat de
Zuiderzee nog verbinding had
met de Noordzee, gebruikten de
heren Zeventien van de Verenig
de Oostindische Compagnie, dat
syndicaaat van Nederlandse han
delsbelangen in Indië, Blokzijl
als overslag- en uitwijkhaven.
Talloze kapiteins van de V.O.C.
trouwden Overijsselse meisjes
en vestigden zich in de kop van
deze provincie.
De monumenten van dat verleden
staan in Blokzijl nog gaaf en on
geschonden overeind, reden
waarom het in een dagtocht naar
de kop van Overijssel niet mag
Blokzijls
ophaalbrug is
maar een van
fraaie plekjes
dit Overijsselse
dorp.
ontbreken. Oudheidkamer en
museum zijn er niet in Blokzijl.
Het plaatsje zelf is een levend
museum.
Blokzijl is niet groot, zodat een
rondwandeling door het oude
havenstadje ook voor een gezin
met kinderen geen al te grote
problemen hoeft op te leveren.
Het oude haventje met het ka
non, dat vroeger bij hoog water
de boeren in de omgeving waar
schuwde, de Zeedijk, de Bierka
de, de oude schutsluis aan het
zonder spijsvulling. Omdat hij
tot de soort der koekachtige be
hoort, moet hij in cellofaan be
waard worden, want in de trom
mel wordt-ie hard.
Patent op e Blokzijler brok heeft
het plaatselijke bakkersbedrijf je
Pms in de Brouwersstraat. De
ouderdom wordt niet prijsgege
ven. Het recept ging over van va
der op zoon en dan weet u het
wel.
Blokzijler brokken zijn geen rond
borstige meisjes maar koeken,
met het formaat van een vloer
plavuis. Ze staan bekend als culi
naire specialiteit van het oude
Zuiderzeestadje Blokzijl, in de
kop van Overijssel.
Het recept is geheim, maar de
smaak zweemt naar gevulde spe
culaas. De brok is niet zacht en
niet hard maar iets er tussenin en
einde van de Brouwersstraat, het
voormalige Prins Maurits Wees
huis, en de uit 1609 daterende
kerk.
Wie behoefte heeftaan iets luchti
ger ontspanning, kan een zij
sprong maken naar het 15 kilo
meter verderop gelegen Giet
hoorn. Daar huur je tegenwoor
dig voor een kleine twintig gul
den een punter met buitenboord
motor waarmee je vooral op wat
rustiger dagen een prachtige
tocht kunt maken door het Vene-
tie van het noorden en de vlakbij
gelegen Boven Wijde.
Goede eethuizen om de honger te
stillen zijn in die omgeving in
overvloed. Het restaurant Kaatje
bij de Sluis in Blokzijl is schil
derachtig maar duur. By het
daartegenover gelegen cafe
Sluiszieht ben je in elk geval een
stuk goedkoper uit.
Ook aan de haven van Blokzijl zijn
gelegenheden enoeg te vinden.
Van goedkope snackbars tot het
wat prijziger restaurant Het
Weesmeisje in het voormalige
Prins Maurits Weeshuis.
Toen bakker W. Poorta uit de
Groningse kanaalstreek zich
twaalf jaar geleden in Zuidla
ren vestigde, nam hij schie
lijk het recept over van een
lekkernij die al sinds men
senheugenis in dit Drentse
dorp wordt gemaakt: de
Zuidlaarder Bol. „Overal in
Drenthe maken bakkers de
befaamde ronde roggestoet",
aldus Poorta. „Alleen hier in
Zuidlaren voegen we er kren
ten en rozijnen aan toe"
Het „geheim van de bakker"
wil hij niet kwijt maar wel
dit: de Zuidlaarder Bol be
staat voor ongeveer uit rogge
en voor tweederde uit tarwe
meel. Belangrijk is dat er erg
veel rozijnen en krenten in
zo'n brood worden verwerkt
en dat die voordien goed wor
den gewassen en geweld om
ze het vocht terug te geven.
Daardoor blijft zo'n Zuidlaar
der Bol lange tijd vers.
Wekelijks bakt Poorta ruim
honderd van die ronde bro
den. in prijs variërend van
f4,50 tot f 10 Maar tegen de
tijd dat de beroemde „Zuid
laarder markt" in oktober
wordt gehouden, bakt hij da
genlang bijna niets anders
dan bollen. Op die marktdag
gaan er bij Poorta, byna on
voorstelbaar, zo'n acht tot
tienduizend bollen de deur
uit.
Zuidlaren wijkt in menig opzicht
af van andere Drentse dorpen.
Het is een „brinkdorp", zoals zo
vele, alleen telt Zuidlaren maar
liefst zeven van die brinken. Het
behoort tot de zogenaamde
Hondsruggemeenten, die gedeel
telijk liggen op veengronden, die
zich over de grens met Gronin
gen voortzetten.
Daarnaast kent Zuidlaren als enig
Drents dorp veel water: het be
kende Zuidlaardermeer waarop
de watersport wordt beoefend.
Een maal per jaar, in oktober,
staat Zuidlaren geheel in het te
ken van het paard. Dan komen er
zo'n 150.000 bezoekers(sters)
naar dit ruim 8000 inwoners tel
lende dorp, dat zich erop mag be
roemen dan de grootste paarden
markt van Europa te bezitten.
Zuidlaren is niet groot en je hebt er
om zo te zeggen alles onder
handbereik. Dank zij de grote
Brink in het centrum van het
dorp beschikt Zuidlaren over
veel parkeermogelykheden.
Nog steeds vindt men in het cen
trum tal van boerderijen, met na
me bij de brinken. Vroeger ston
den „alle huizen" rondom de
brinken. Die brinken waren ge
meenschappelijk bezit en wer
den beheerd door een buurt
schap. Belangrijk was vooral ook
de „branddobbe" op zo'n brink
een kleine vijver waaruit bluswa
ter kon worden geschept. Men
doet er gelukkig alles aan om ze
in goede staat te houden.
Behalve die oude boerderijen kent
Zuidlaren ook enkele gezellige
winkelstraten, want het dorp
vervult meer en meer een han
dels- en centrumfunctie voor wy-
de omgeving.
Vlak by de Bnnk staat de al meer
dan zeven eeuwen oude kerk,
waarvan gedeelten nog dateren
uit het begin van de dertiende
eeuw (in de zomermaanden kan
men er tussen 9 en 18 uur vryc-
Wie een zonnig plekje zoekt op de
hof rondom die kerk kan mijme
ren over vroeger eeuwen, toen de
„adelsingang" van de kerk nog
in gebruik was. Wie het pad volgt
dat de edellieden vroeger liepen
komt na enkele tientallen meters
terecht bij nog zo'n hoekje histo
risch Zuidlaren: de Havezathe
Laarwoud, eens het onderkomen
van de Drost van Drenthe, tegen
woordig gemeentehuis, maar
dan een dat naast zakelijke werk
vertrekken ook kamers en trap
pen kent, waarin veel historische
voorwerpen worden bewaard.
Van maandag tot en met vrijdag
van 8.00-11.30 en van 13 15-16 30
uur zal de gemeentebode u graag
rondleiden.
Heeft Zuidlaren dan alleen maar
herinneringen uit het verleden te
bieden? Om de drommel niet. Op
de oevers van het nabijgelegen
grote meer vindt men heel mo
derne recreatiecentra, pavil
joens, jachthavens. Ook kunnen
boten worden gehuurd. Voor
wandelaars bieden Zuidlaren en
omgeving mogelijkheden te
over. In het centrum van het
dorp vindt men het Wandelbos
De naam zegt gehoeg. Buiten het
dorp vindt men uitgezette wan
delingen in byvoorbeeld Anloo.
Verder veel mogelijkheden in en
bij buurtschappen als Schipborg
en Zeegse.
De VW van Zuidlaren, met een
kiosk vlak bij dr Brink, h« «-fl al
lerlei kaarten van wandel- en
fietsroutes. Men zou ook in eigen
woonplaats alvast een kaart van
een van de ANWB-autoroutes
door het noorden van Drente
kunnen kopen, waarop ook de
verschillende wandelmogelyk-
heden staan vermeld.
Trekpleister in Zuidlaren voor kin-
deren is de Sprookjeshof. waar
in men Imp tul van plekje., «U
Berend Botje
delt die te maken hebben met
een sprookje, die via geluids
bandjes worden verteld. Natuur
lijk is er een speeltuin aan ver
bonden.
De natuur rondom Zuidlaren is bij
zonder mooi, mede dank zij en
kele beken die door het land
schap kronkelen Het befaamde
hunebed (Drenthe telt er zo'n
vyflig) ontbreekt ook in Zuidla
ren niet Men vindt hem by de
buurtschap Midlaren
Wie in die buurt is moet meteen
even in het Museumwinkcltje
aan de Zuidlaarderweg in Noord-
laren gaan kyken (open op
woensdag- en zaterdagmiddag
van 2-6 uur) dat geheel is inge
richt zoals een dorpswinkel er in
1900 uitzag.
Het centrum van Zuidlaren biedt
mogelykheden te over voor een
maaltyd of een drankje. De eta
blissementen staan alle rondom
de Brink en de daarop uitkomen
de straten. De pryskaarten op de
gevels maken de keus op basis
van de eigen portemonnee ge
makkelijk.
Huize Hackfort. gesticht in 1324 door een Bronshorst en in 1369 overge
nomen door Gerrit van Baacke, geheten van Hackforde. De tegenwoordi
ge bewoonster is jonkvrouwe J.A.F.C. baronesse van Westerholt van Hack
fort.
