Je bent geen slechte je het niet meteen goed moed Dat schuldgevoel van: was ik maar eerder gaan kijken' Een andere kijk op de relatie met het kind: Wiegedood: een schokkende ervaring ZATERDAG 26 JUNI 1982 Extra Veelal wordt als vanzelfsprekend aangenomen dat een pasgeboren kind de ouders en in het bijzonder de moeder een gevoel van gelukzaligheid bezorgt. Volgens de Amsterdamse kinderarts Arend Koers is die vanzelfsprekendheid misplaatst: "Niet iedere vrouw wordt onmiddellijk lyrisch van een kind aan haar borst". Koers zegt dat bij het vellen van een oordeel over de moeder-kind-relatie in de eerste periode voorzichtigheid in acht moet worden genomen. "Diverse vooroordelen spelen een rol die een moeder makkelijk een onterecht schuldgevoel kunnen bezorgen". Opmerkelijke geluiden wa ren dat onlangs in Am sterdam tijdens een con gres over de gevoelens van pasgeboren baby's en hun ouders. Terwijl via films en inleidingen 'de gelukzaligheid van het pas verworven moeder schap werd bezongen' en allerlei gewenste wijzen van bevallen - onder meer verticale bevalling, beval ling in knie-hurkhouding, bevalling in hurkzit - aan de orde werden gesteld, kwam de Amsterdamse kinderarts Arend Koers met een afwijkende bood schap. "Gun iedere vrouw de door haar gewenste manier van bevallen" en "Een vrouw hoeft niet di rect lyrisch te worden van een kind aan haar borst" waren enkele van de op merkingen die Koers de aanwezigen voorhield. Koers, als kinderarts verbon den aan het Amsterdamse Burgerziekenhuis en tevens werkzaam als vertrouwens arts voor kindermishande ling in de hoofdstad, nader hand: "In wetenschappelijke kring leeft de overtuiging dat de basis voor een latere con tactstoornis tussen moeder en kind wordt gelegd in de eerste uren na de geboorte. Zo'n stoornis kan in het erg ste geval uitlopen op mishan deling. Op het congres heb ik betoogd dat wanneer de moe der-kind-relatie in de eerste uren niet direct ideaal is, er met veel geduld en een goede behandeling of begeleiding veel goed te maken valt". Witte jas "Er bestaan diverse vooroorde len die tot een verkeerde kijk op de moeder-kind-relatie kunnen leiden. Een arts moet bijvoorbeeld inzien dat zijn mening over die relatie, vaak gebaseerd op een individuele ervaring, geen algemene gel digheid hoeft te hebben. Zijn witte jas geeft aan zijn me ning een gewicht en geldig heid die niets met de werkelijkheid heeft te ma ken. Verder kunnen mensen lijden onder het culturele vooroordeel van het beeld van moeder Maria en het kindje Jezus. De band tussen moeder en kind wordt gei- dealiseerd. maar een kind op de arm hoeft voor een vrouw niet het mooiste te zijn wat er is. En een vrouw hoeft ook niet gelijk een geweldige moeder te zijn. Bij het vor men van een oordeel over de relatie moeder-kind komen veel voorzichtigheid en een kritische instelling te pas". "Als je ongewenst of onge pland zwanger wordt en na veel overwegingen besluit geen abortus te laten uitvoe ren dan heb je als moeder on geveer zes maanden de tijd om te komen tot acceptatie van het eigenlijk ongewenste kind. Zo'n situatie geeft bij de moeder, maar ook bij de vader veel emoties. Door de wetenschap is bekend dat in tensieve, emotionele proces sen waarmee wij in het reine moeten komen, ongeveer één tot anderhalf jaar vergen, de zogenaamde rouwperiode. Als je als ouders aanvanke lijk hebt beslist: we willen geen kinderen en er komt toch een kind, dan is het pro ces om te komen van niet- willen tot acceptatie na zes maanden nog niet afgelopen. De emoties zijn er nog vol op" Ontwijken "Zo'n moeder is na de beval ling gedeprimeerd. De term post-natale depressie is in dat opzicht wellicht bekend. De gedeprimeerdheid uit zich in verdrietige ogen. Kinderen ervaren dergelijke ogen als boosheid. Een verdrietige moeder heeft op de baby het effect van een slaande moe der. Een baby zoekt de blik ken van de moeder, maar een gedeprimeerde moeder ont wijkt die blikken. De baby krijgt dan angst en wordt ge spannen. Het blijft maar hui len, ondanks een schone luier, ondanks een schone wieg, ondanks eten op tijd. En een continu huilende ba by werkt als een cirkelzaag op de zenuwen. De moeder wordt wanhopig, krijgt ge dachten in de trant van: 'Zie je wel, ik ben een slechte moeder' en haalt tenslotte uit". "Tussen afwijzing van het kind en mishandeling zit maar een kleine stap. Maar begrijp me goed, als de hechting tussen moeder en kind niet onmid dellijk goed is, hoeft dat niet per se op mishandeling uit te lopen. Wat ik heb willen be klemtonen is dat die mooie verhalen over bevallen en de moeder-kind-relatie niet voor iedereen opgaan. Je bent geen slechte moeder als je het niet direct goed doet. Als je je niet het eerste uur geluk kig voelt kan dat ook wel pas na een paar uur of na een paar dagen of na een paar we ken. Sommige moeders heb ben tijd nodig om de emoties te verwerken. Het punt is al leen dat wanneer de moeder de emoties heeft verwerkt, wanneer de rouwperiode voorbij is, zij met een gespan nen en angstig kind zit omdat er in de omgang in de eerste periode iets is misgegaan". Intensief "Daarom is de rol van de omge ving belangrijk. De negatieve houding van de moeder ten opzichte van de baby kan worden opgevangen door een positieve houding van een ander, de vader of kraamver zorgster. Intensief individu eel contact met het kind is belangrijk. Er moeten om standigheden worden ge creëerd dat de baby kan la chen, dat het zich niet ge spannen voelt. Niet alleen aan de lichamelijke behoef ten, ook aan de emotionele behoeften van de baby moet worden tegemoetgekomen. Daarbij moeten niet alle kaar ten op de moeder worden ge zet. Oma kan bijvoorbeeld ook een heel positieve rol spelen, even de zorg om het kind overnemen. De directe omgeving van het gezin kan veel betekenen mits de hulp gebeurt vanuit een goede in tentie. De moeder moet niet worden beschuldigd". Op het bureau Vertrouwens arts - er zijn er nu tien in Ne derland - komen geen mel dingen binnen over ouders of moeders die hun baby afwij zen. Koers:"Die afwijzing door de ouders gebeurt meestal onbewust. Pas na langere tijd komen er duide lijke signalen. Zo'n signaal kan zijn een groeistoornis, verwaarlozing of mishande ling. Opname in een zieken huis of een tehuis hoeft geen oplossing te zijn. Kinderen kunnen ook in dergelijke in stituten emotioneel worden verwaarloosd. Dat gevaar zit er zeker in bij onderbezetting van personeel. Voor contact is er dan nauwelijks tijd en ruimte. Op die manier stapel je bij het kind verdriet op ver driet". Anoniem Als vertrouwensman voor kin dermishandeling wordt Koers nogal eens met (kin derverdriet geconfronteerd. De tien bureaus krijgen op het ogenblik jaarlijks bij el kaar ongeveer 3000 meldin gen over mishandelingen binnen. Koers:"De meldin gen komen van artsen, ver pleegsters, familieleden van het kind, kennissen, buren maar ook van ouders zelf die bang zijn dat zy hun kind iets zullen aandoen De anonimi teit van de melders blijft ge waarborgd. Na een melding gaan wij na met welke profes sionele hulpverleners het be wuste gezin al contacten heeft gehad. Dat zijn er meestal wel een stuk of tien voordat ons bureau wordt in geschakeld. Wij informeren bij de hulpverleners welke problemen zij hebben aange troffen. De professionele hulpverleners hebben alle maal een stukje informatie. Wy leggen die stukjes bij el kaar Zonodig halen we alle deskundigen naar ons bu reau om al pratend te komen tot de precieze oorzaak. Het is dus zoeken naar het onder liggende probleem want nie mand mishandelt een kind voor z'n lol". "Daarna wordt een op het pro bleem gerichte behandeling op gang gebracht. De hulp verlening kan worden toege spitst op een ouder of op bei de ouders of op het kind. Be grijp wel, er zijn heel lastige kinderen die ouders tot wan hoop kunnen brengen. By de hulpverlening geldt wel dat eerst in een aantal minimum behoeften moet worden voor zien. Het heeft geen zin om vanachter een bureau over een therapie te praten met ie mand die geen dak boven z'n hoofd heeft of niet weet hoe hij de volgende dag aan eten moet komen. Als vertrou wensarts vervullen wij te vens een brugfunctie tussen de vraag naar en de mogelijk heden van de hulpverlening. We laten ook de bcperkingm van de hulpverlening zien. Hulpverlening is geen Haar lemmerolie die je kunt op smeren waarna het probleem verdwijnt. Een mens moet uiteindelijk zelf z'n proble men oplossen". Kraambed Om de problemen rond een post natale depressie zo klein mogelijk te doen zyn pleit Koers ervoor al in het kraam bed een diagnose te stellen. "Dat is beter dan ouders met een kind naar huis te laten gaan in de hoop dat ze hulp zullen zoeken als het misgaat, want dergelijke ouders ko men vaak juist niet uit zich zelf. Overigens kun je geen enkel kind negatieve ervarin gen besparen. Geen mens loopt in het leven een portie teleurstellingen en verdriet mis. Maar er is een grens aan ieders incasseringsvermo gen. Sommige ouders die met problemen kampen kun nen er gewoon geen onge wenst kind meer by hebben. Dat geeft gevoelens van schuld en verdriet. Dergelij ke ouders hebben dan hulp nodig om hun schuldgevoel te leren relativeren en om door te jammeren met ia mand die je over de verdrieti ge periode heen helpt. Nega tieve ervaringen kun je niet meer ongedaan maken, je kunt ze wel inpakken in posi tieve ervaringen". Een goed verzorgde, mollige baby van ongeveer twee maanden oud wordt naar bed gebracht. De baby lijkt volkomen gezond. Wanneer de moeder of degene die het kind verzorgt een paar minuten of enkele uren later naar hem komt kijken is de baby dood. Dit volkomen onverwachte en uitermate trieste gebeuren speelt zich jaarlijks in veel Nederlandse gezinnen af. Ongeveer 1 op de 1000 levend geboren baby's sterft de wiegedood, een verschijnsel dat nog altijd met veel vraagtekens is omgeven. Naar mogelijke oorzaken wordt gegist, zekerheid in dat opzicht bestaat niet. Onderzoek heeft tot nu toe enkele feiten aan het licht gebracht die nauw ver bonden lijken te zijn met wiegedood. Het komt va ker voor bij jongetjes dan bij meisjes. In de winter maanden vallen de mees te slachtoffers. Baby's met een laag geboortege wicht lopen een iets gro ter risico. Hoewel veel kinderen volkomen ge zond zijn op het moment dat wiegedood voorkomt, schijnt het dat sommigen een heel lichte virusinfec tie hadden of er net van genezen waren. Wiege dood overkomt vrijwel al leen baby's die slapen. De leeftijd ligt tussen de 3 weken en 12 maanden met een piek tussen de 2 en 3 maanden. Wiegedood komt in alle delen van de wereld voor en is niet iets van de laatste jaren. Zelfs in de bijbel worden ge beurtenissen omschreven die duiden op wiegedood. Volgens deskundigen speelt de factor erfelijk heid geen rol bij wiege dood. Schokkend Voor ouders is de confrontatie met de wiegedood een schok kende ervaring. Schuldge voelens komen naar boven ("Heb ik iets fout gedaan?") en de angst voor een herha ling is groot. Om ouders te helpen hun verdriet en angst te overwinnen is ruim een jaar geleden de zogenaamde Vereniging van ouders van SIDS kinderen opgericht. SIDS is de Engelse aandui ding voor Siidden Infant Death Syndrome en betekent ongeveer: plotselinge zuige lingensterfte bij een herken baar patroon van omstandig heden. Jan en Marieke van Slooten uit Lisse zijn lid geworden van de vereniging. Zij kregen vo rig jaar ook te maken met de wiegedood. Marieke van Slooten:"Er was geen enkele aanwijzing voor. Het gebeur de gewoon. Ik had een nor male bevalling gehad, geen complicaties. Het was ons tweede kind. Na zéveneneen- halve week vond ik hem dood in z'n bedje. Een uur daarvoor had ik hem nog naar beneden gehaald omdat hij huilde. Na een half uurtje legde ik hem terug. Even la ter was hij dood. Mijn man heeft nog mond-op-mond- beademing geprobeerd en de dokter is met de hand op de toeter naar het ziekenhuis ge reden, maar het had allemaal geen zin". "Je krijgt schuldgevoelens. Je denkt: ik heb vast iets ver keerd gedaan. Wiegedood, ik had er toevallig iets over gele zen in de Li belle toen ik ze ven maanden zwanger was. Ik dacht nog: wat eng en wat verschrikkelijk om zoiets mee te maken, maar verder heb ik er niét bij stilgestaan. Het is nooit eerder in mijn fa milie voorgekomen. Mijn moeder en mijn man hadden er nog nooit van gehoord. Na de wiegedood ben ik ook een tijdje erg bang geweest voor andere dingen, verkeerson gelukken en zo. Daar denk je ook altijd van: het zal mij wel niet overkomen". Praten "Men weet niet wat wiegedood is. Er wordt gedacht dat het iets met de luchtwegen heeft te maken. Of acute longont steking. Ook wordt wel ge zegd dat het alleen bij flesse- kinderen voorkomt, wat in mijn geval dan niet klopt want ik heb borstvoeding ge geven. Er zijn ook bijna-wie- gedood kinderen. Die wor den net op tijd gevonden. Na enig schudden wordt de ademhaling van het kind dan weer op gang gebracht. Als je zoiets hoort ga je ook alweer lopen denken: was ik maar een minuut eerder gaan kij ken dan had het kind mis schien nog geleefd". "Een paar maanden nadat het was gebeurd had ik behoefte om met iemand te praten die hetzelfde had meegemaakt. Ik kreeg een artikel over de SIDS-vereniging onder ogen met een telefoonnummer daarin. Ik heb toen gebeld en gepraat met een vrouw die ook een wiegedood-kindje heeft gehad. Mijn man en ik zijn daarna nog een dag naar Ede geweest. Die dag was georganiseerd door de SIDS- vereniging. Er waren deskun digen aan wie je vragen kon stellen en je kon met andere echtparen spreken die dezelf de ervaring hebben gehad. Dat was fijn, ook voor m'n man. Want meestal is alles erg gericht op de ervaringen van de vrouw, terwijl de man toch ook veel verdriet voelt en behoefte heeft om erover te praten". "Het is wel een hele leegte, op eens is de baby weg. En dan de reacties van andere men sen. Vrouwelijke kennissen nemen hun baby niet meer mee als ze op visite komen. Dat vinden ze zielig voor mij. En als ik nu een baby van ie mand in m'n armen heb hoor ik anderen denken: wat zielig voor haar. Dat soort reacties, daar heb ik moeite mee al be doelt men het misschien wel goed". Alles weg "Ik heb geen verwijten van de buitenwereld gehoord, al was ik best een beetje bang hoe ;r me zouden gaan denken. De periode van onze overleden baby, die moffel ik niet weg. Je hebt mensen, die gooien alles weg van de baby, willen de herin nering helemaal wegdruk ken. Je hebt ook mensen die juist de babykamer in stand houden, precies zoals het ge weest is. Dat hoeft voor mij ook niet". "Ik ben nu opnieuw zwanger. Dat was best een moeilijk be sluit, maar de vorige zwan gerschappen zijn goed verlo pen. Aanvankelijk wilde ik helemaal geen kinderen meer, maar daar groei je over heen. Je kunt daarbij steun hebben door te praten met mensen wie hetzelfde is over komen. Daarom vind ik die SIDS-vereniging een zinvolle zaak". Ademhaling De vereniging die inmiddels enige honderden leden, telt houdt zich niet alleen bezig met het opvangen en begelei den van mensen met een wie- gedoodervaring: ook het sti muleren van onderzoek naar oorzaken en het voorkomen van acute wiegedood beho ren tot de doelstellingen van de vereniging. Prof. dr. G A. de Jonge, lid van het medisch adviescollege van de vereni ging en in het dagelijks leven hoofd van de afdeling kinder geneeskunde van het Acade misch Ziekenhuis in Amster dam, is op het ogenblik met een onderzoek bezig. Aller eerst gaat het om een inven tarisatie van wiegedood-erva ringen maar daarop aanslui tend komt de allesoverheer sende vraag aan de orde: wat is de oorzaak van wiege dood? Voorlopig gaat men er in medi sche kringen van uit dat de oorzaak gezocht moet wor den in stoornissen in het ademhalingsmechanisme. Baby's hebben in hun eerste half jaar een labiele ademha lingsregulatie. Zes seconden stilstand van de ademhaling is in die periode geen onge wone zaak. Duurt de stil stand langer dan tien secon den, dan is onderzoek naar eventuele afwijkingen ge wenst terwijl bij een stilstand van meer dan vijftien secon den een gevaarlijke situatie kan intreden omdat de baby als gevolg van een tekort aan zuurstof in het bloed niet meer spontaan gaat ademen. Dergelijke risico-kinderen worden wel aan de monitor gelegd. Hartslag en ademha ling worden dan geregi streerd. Bij het overschrijden van een bepaalde grens gaat er een alarm Wordt wiegt- dood misschien veroorzaakt door kooldioxydevergifti ging, die bij gebrek aan venti latie in het wiegje kan ont staan? Die vraag werd on langs opgeworpen door de arts A.J.P.Borstlap uit Heiloo in Medisch Contact, het weekblad van de Koninklijke Maatschappy tot Bevorde nng der Geneeskunst. Borstlap schryft:"Als oud-be dryfsarts is mij uit de prak tijk bekend dat koolzuurgas- vergiftiging veel vaker voor komt dan men denkt, gevaar lijk is door zijn sluipend ka rakter en makkelijk gewoon thuis kan gebeuren". Kool- dioxyde (of in scheikundige termen C02) is kleurloos, reukloos en smaakloos. Het is evenals bijvoorbeeld zuur stof altyd om ons heen in de lucht. C02 zakt in stilstaande lucht naar de bodem. Indien in een leefruimte het C02-gehalte boven de 0,1 procent komt, spreken we van slechte lucht en wordt het werken daann verboden Levensgevaar ontstaat indien men langer dan een half uur verblijft in een lucht met drie vier procent C02, bij negen procent raakt men apathisch en snel bewusteloos en men sterft na enige tyd. Bij een ge halte van tien procent is men onmiddellijk bewusteloos en sterft binnen enkele minu- ten. Ventilatie Borstlap:"De zorgzame moeder waakt tegen tocht door het wiegje te bekleden of ge bruikt een moderne wieg of bedje met dichte zykanten In de wieg is dan vrywel geen ventilatie. Alleen door het be wegen van het kind. het langslopen van personen en dergelyke wordt de lucht in b- W.ving gehouden Maar s nachts is er in een tochtvrye wieg nog maar nauwelijks enifa tucbttwwtging HM kindje ligt stil, haalt rustig adem en blaast zyn C02 uit. Het is aannemelyk dat in zo'n tochtvrye wieg de atmosfeer gevaarlyk is en niet ondenk baar dat het C02-percentage uiteindelyk dodelyk kan worden". Is dit misschien de oorzaak van de wiegedood vraagt Borst lap zich af. Hy ondersteunt zijn verhaal met berekenin gen over C02-produktics by de ademhaling onder bepaal de omstandigheden en doet tevens een oproep aan weten schappers om een onderzoek in die richting te gaan doen "Stel nu toch dat dit waar zou zyn, dan kan met wat voor lichting veel onnodig leed worden voorkomen Soms is de oorzaak van iets zo voor de hand liggend dat men er heel gemakkelyk overheen ziet".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1982 | | pagina 17