Fransman met twee
Russen de ruimte
in
Nederland zal Turkse
regering aanklagen
"Ontkoppeling een feit'
DONDERDAG 24 JUNI 1982
in Zijn literaire columm in De
Volkskrant schreef Kees Fens on
langs over een brief die de com
ponist Alphons Diepenbrock op
22 januari 1889 aan zijn ouders
schreef, en waarin hij een negen
tal regels uit „Mei" van Gorter ci
teerde. Dat had hij toen pas enke
le dagen in huis, niet in boek
vorm, maar met de hand overge
schreven door Gorters moeder.
Hij kende Gorters beroemdste ge
dicht echter al dankzij de frag
menten die Gorter ervan had
voorgelezen op Diepenbrocks ka
mertje aan de Amsterdamse He
rengracht. Ik citeer nu Kees Fens:
„Lezing brengt alles weer terug.
Misschien heeft hij de rest van
zijn leven altijd bij lezing van
,Mci" aan het kamertje en de
roggebroodetende Gorter moeten
denken".
Ik heb eens over deze „associatie-
dwang" geschreven (een ding,
een plek, een handeling waar
door je, iedere keer weer, of je nu
wilt of niet, even aan een be
paald persoon of een bepaalde si
tuatie moet denken), en enkele le
zers en lezeressen hebben daarop
gereageerd door mij hun dwan-
gassociaties te schrijven.
"Elke keer als ik met de trein
(schrijft Patry O. L. Jansen uit
Haarlem), moet ik denken aan
een mij onbekend gebleven man,
die ongeveer achttien jaar gele
den, tijdens een treinrit van Til
burg naar een plaats ergens in de
buurt van Wezep, tegenover me
zat".
,J<ladat de conducteur bij de con
trole van het betaalbewijs mijn
vraag, of er nog een restauratie
wagen aangekoppeld zou wor
den, negdtief beantwoord had,
merkte mijn overbuurman vra
gend op: „U heeft waarschijnlijk
dorst?", en hij overhandigde mij
een sinaasappel. Verlegen met die
situatie, antwoordde ik aarze
lend ja" en nam de sinaasappel
onder een bedankje mompelend
aan. De hele rit heb ik niets meer
tegen hem gezegd, want alle „goe
de raadgevingen" van mijn va
der speelden op de cadans van de
treinwielen door mijn hoofd:
„Laat je nooit door mannen aan
spreken in de trein". - „Als een
man je iets geeft, doet hij dit
nooit voor niets". ,Je moet je te
genover 'n man gereserveerd
(hooghartig) gedragen, anders
legt hij dit uit als een uitnodi
ging", enz. enz. enz".
„En ik maar gespannen zitten
wachten tot hij mij kenbaar zou
maken wat of hij wilde, een ge
sprek, een afspraak, of mijn va
der mag weten wat"
,fllijn reisgezel voelde waarschijn
lijk dit ijsblokken-bouwsel heel
goed aan, want we hebben alleen
nog met een hoofdknik-glimlach
je afscheid genomen. Pas een
paar jaar later realiseerde ik mij
hoe bijzonder aardig zijn gebaar
was, en ik vind het nog steeds
jammer, het spijt mij nog steeds,
dat ik hier zo krampachtig op
reageerde".
„Het overkomt me nu al jaren"
(schrijft Eva te Velde uit Via-
nen), dat ik, wanneer, ik net vol
daan de tuinslang, waarmee ik
m'n dorstende tuin tot geuren
van genot heb gesproeid, aan z'n
haak in de schuur heb gehangen,
het tik... tik... tik tik tik tik tik tik
van een forse stortbui hoor. Van
binnen golft dan een machteloze
razernij naar m'n keel en... blijft
daar steken! Want elke keer komt
dan m'n opa uit de mist van m'n
verleden opdoemen: een kleine
man in een zwarte jas met pand
jes, kaal, grijze borstelwenkbrau
wen boven blinde ogen luiste
rend, fronsend, rechterhand ge
bobbeld van de reumatiek naar
boven, de linker naar zesjarige
mij naar beneden: „Heur, God
ge ft regen, kom, wie boan noar
Spaarbankakker, kiek'n of boon
tjes Hom dankboar bin'n"
Hoor, God geeft regen, kom, wij
gaan naar de Spaarbankakker,
kijken of de boontjes Hem dank
baar zijn...
„En dan gingen we, hij vond z'n
weg feilloos in dat toen nog auto
loze dorp, naar de akker die veel
mensen in 't dorp in Noordoosl-
Groningen van de plaatselijke
spaarbank huurden, en voelden
op onze knieën op de natte grond
de boontjes blij wezen".
,Joa wicntje, ze bin'n dankboar en
wie ook. want wie kin'n ja zulf
niks grui'n loat'n".
Ja, meiske, ze zijn dankbaar en wij
ook, want wij kunnen immers
zelf niks laten groeien...
„En nog elke keer ziet hij kans mij
m'n wrok over alle vergeefse
moeite mèt de regen de grond in
te laten zakken én dankbaar te
wezen. En ook elke keer ben ik,
zoals nu ook nu ik dit opschrijf,
ontroerd tot tranen; ook al geloof
ik niet meer dat God de regen
stuurt, nog steeds geloof ik in een
„hogere macht" in de mensen, die
de „lagere macht" in diezelfde
mensen overklast en die mens
juist doet handelen als die mens
dat wil".
Vanavond om 19.00 uur Nederlandse tijd zal de
Franse kosmonaut Jean-Loup Chretién in de Rus
sische Sojoez-T 6 capsule vanaf de basis Baiko-
noer de aarde verlaten. Chretién gaat samen met
twee Russische collega's een week op bezoek bij
de kosmonauten Berezovoi en Lebedev, die sedert
14 mei in het ruimtestation Saljoet-7 wonen. De
Fransman wordt op 2 juli terugverwacht op de
aarde.
Frankrijk heeft het nooit goed kunnen verkroppen dat er geen
Fransman in de uiteindelijke selectie van Europese ruimtevaar
ders zat. Toen vier jaar geleden de Europese ruimteorganisatie
ESA, nota bene in Parijs, de eindselectie, bestaande uit een Ita
liaan (die later nog afviel), een Zwitser, een Duitser en onze
landgenoot Wubbo Öckels, bekendmaakte was in Franse ruimte
vaartkringen de boot aan. Frankrijk had nog wel een vrouw
ingezet voor de eindselectie en zelfs dat bleek een onvoldoende
krachtig wapen te zijn.
Teleurgesteld over de gang van zaken begon de Franse nationale
ruimtevaartorganisatie CNES een alternatief te bedenken. In
die tijd was Rusland bezig met het uitvoeren van bemande ruim-
tevluchten met een internationale bemanning. Alle Oostblok
landen kwamen, in volgorde van de beginletters van deze lan
den in het Russische alfabet, een keer aan de beurt. De opzet van
dit programma was niet zozeer om buitenlandse ruimtevaarders
te werven alswel om de saamhorigheid in het communistische
kamp te vergroten en om de communistische pers aardige en
kleurrijke kopij te leveren.
Frankrijk, dat op ruimtevaart-
gebied al jarenlang goede re
laties met Rusland onder
hield, zag zijn kans schoon.
Frankrijk hoort weliswaar
niet tot het Oostblok, maar
waarom zou er ook niet een
keer een Fransman in een So-
joez-capsule kunnen stap
pen? Een akkoord met Rus
land was snel gesloten. Hier
na deed zich de aardige situa
tie voor dat de Fransman
waarschijnlijk eerder zou
vliegen dan de Europese Spa
celabastronaut. Spacelab
moest immers met de Ameri
kaanse Space Shuttle wor
den gelanceerd en dat project
verliep niet zo soepel.
De Fransman kon desnoods
binnen één jaar een spoedop
leiding hebben voltooid. Rus
land had dit, onder meer met
de Cubaan en de Vietnamees,
eerder gedaan in het genoem
de uitwisselingsprogramma.
Bij zo'n spoedopleiding is de
kosmonaut echter veroor
deeld om een soort bijrijder
te zijn, hij bedient niet
werkelijk de capsule of de
wetenschappelijke instru
menten, doch hij ziet slechts
toe hoe anderen hun werk
doen.
Twee Franse kosmonau
ten in het Russische oplei
dingscentrum "Sterren-
stad" bij Moskou.
Links Jean-Loup Chrétien,
die uiteindelijk nog eerder
dan onze landgenoot Wub-
be Ockels de ruimte in
gaat.
Volwaardig
Frankrijk vond het erg belang
rijk dat de Fransman de eer
ste Westeuropeaan in de
ruimte zou worden. Des-
ADVERTENTIE
noods zou een spoedoplei
ding en een bijnjdersrol zijn
geaccepteerd. De vertragin
gen in het Space-Shuttlepro-
ject maakten deze haast over
bodig: de Fransman kreeg
een volledige en zelfs zeer
grondige opleiding. Als de
Sojoez-T 6 vanavond de aar
de verlaat is de Fransman een
volwaardig lid van de beman
ning.
Voor de Frans-Russische ruim-
tevlucht zijn, zoals gebruike
lijk, twee bemanningen aan
gewezen. De primaire be
manning bestaat uit Jean-
Loup Chretién Vladimir Dja-
nibekov Alexander Ivant-
chenkov. Deze drie beman
ningsleden waren samen met
de reservebemanning aanwe
zig op Baikonoer toen op 13
mei om 11.58 uur (Nederland
se tijd) de Sojoez-T 5 werd be-
lanceerd. Aan boord van deze
driepersoonscapsule bevon
den zich slechts twee kosmo
nauten: de Russen Anatoli
Berezovoi (commandant) en
Valentin Lebedev. Berezovoi
en Lebedev koppelden hun
Sojoez-T 5 capsule op 14 mei
om 13.36 uur vast aan het
voorstuk van de Safioet-7.
In de Russische Sojoez-capsule
mogen we in de nabije toe
komst overigens ook vrou
wen verwachten. Onlangs
maakte de Sowjet-Unie be
kend dat de opleiding van
vrouwelijke ruimtevaarders
was hervat. Tot nu toe heeft
slechts één vrouw een ruim-
tevlucht gemaakt: de Russin
Valentina Teresjkova, die in
juni 1963 met de Wostok-6
capsule bijna drie dagen om
de aarde cirkelde. Valentina
huwde na haar vlucht met
kosmonaut Andrian Nikola-
jev. Het ruimtevaardersecht
paar kreeg een (gezonde) ba
by: Selena.
Saljoet-7
De ruimtevaarders gaan wonen
in het ruimtestation Saijoet-
7, dat op 19 april 1982 werd
gelanceerd. De Saljoet-7
moet de Safjoet-6 gaan ver
vangen, nadat dit laatste toe
stel vier jaar intensief is ge
bruikt. De Saljoet-7 is niet
groter dan de Saljoet-6. doch
het ruimtestation wordt door
de Russen bestempeld als
een moderne versie van de
Saljoet-6. Het modeme slaat
in de eerste plaats op de tech
niek: vooral op het gebied
van de automatisering zijn er
de laatste jaren veel vorderin
gen gemaakt
De Russen lijken overigens in
dit opzicht nog een achter
stand te hebben op de Ameri
kanen: zo heeft de boordcom
puter een geheugen met een
capaciteit van 32k (dat is
evenveel als mijn kleine huis-
computer!). De modernise
ring van de Saljoet slaat ver
der op het instrumentarium
en op het comfort dat de be
manning geboden kan wor
den.
De Russen hebben in tegenstel
ling tot de Amerikanen nooit
dramatische wijzigingen in
hun raketten en capsules
aangebracht De raket die
vanavond voor de lancering
van de Sojoez-T 6 wordt ge
bruikt heeft in wezen nog de
zelfde eerste en tweede trap
als de Wostok-vaarder Joeri
Gagarin omhoog bracht. De
capsule die Rusland voor de
eerste zes ruimtevluchten ge
bruikte, de Wostok. diende
als model voor de Sojoezcap-
sule. Na zes Wostokvluchten
voerde Rusland twee Wo-
schodvluchten uit en daarna
begon de Sojoezreeks. Hoe
wel de eerste bemande So-
joezvlucht in 1967 werd uit
gevoerd mogen we zeg;en
dat de Sojoezcapsule al 20
jaar oud is, omdat de gelijke
nis tussen Sojoez en Wostok
frappant is.
Problemen
Rusland heeft in totaal 48 be
mande ruimtevluchten uitge
voerd, en de 49e is gaande
Helemaal probleemloos zal de
vlucht van de Fransman niet
verlopen. In Frankryk is er
kritiek op deze vlucht, omdat
hu alleen uit politieke over
wegingen uitgevoerd zou
worden. Mensen die proteste
ren tegen de gang van zaken
in Polen, Afghanistan of die
ijveren voor meer vrijheid
van bepaalde groepen in de
Sowjet-Unie. hebben de
ruimtevaartorganisatie
CNES onder druk gezet.
De eis om af te zien van Franse
deelneming in een Russische
vlucht is echter afgewezen.
De CNES wijst erop dat de
vlucht wel degelyk een we
tenschappelijk doel dient De
Franse televisie zal zich wat
inhouden in het commentaar.
Men probeert een al te hoge
juichtoon in de vele recht
streekse televisie-uitzendin
gen te onderdrukken. In Ne
derland zal men overigens
verstoken blijven van deze li
ve-beelden uit de ruimte (be
halve als men toevallig de
Horizont kan ontvangen').
Met de Sojoez-T 5 en 6-Saljoet-7
vlucht bouwt Rusland verder
aan een permanent bemand
ruimtestation: een plan dat
de VS na 1990 pas zullen rea
liseren. Het lijkt erop dat
Rusland alleen op het gebied
van een „Shuttle" achter is.
Volgens ruimtevaartdeskun
digen is er in juni 1982 echter
ook een proefvlucht met een
Russische Shuttle gemaakt
DEN HAAG (ANP) - Nederland
zal bij de Europese commissie
voor de rechten van de mens in
Staatsburg een klacht indienen
tegen Turkije wegens schending
van de Europese conventie over
de rechten van de mens.
Dit heeft premier Van Agt in zijn
hoedanigheid van minister van
buitenlandse zaken gisteren in
de Tweede Kamercommissie
voor buitenlandse zaken meege
deeld. De premier noemde geen
datum voor het indienen van de
klacht, maar verklaarde dat men
thans in "de eindfase van voor
bereiding" verkeert, en dat het
definiteve besluit "zo spoedig
UTRECHT (ANP) - "Een bescha
mende vertoning". Zo kwalifi
ceerde een woordvoerder van de
FNV gisteren de afloop van de
Kamerdebatten over de jongste
bezuinigingsplannen van het ka
binet. Wat de FNV het hoogst zit
is het feit dat de uitkeringen er
per 1 juli niet dik vier maar
slechts 2,46 procent op vooruit
gaan. De ontkoppeling van lonen
en uitkeringen is daarmee een
feit en de solidariteit tussen
werkenden en niet-werkenden
wordt losgelaten, constateert de
FNV -woordvoerder.
"Ondanks allerlei verdoezelingen
is nu de ontkoppeling een feit.
Als je een keer de i
achterstand zet dat blijft dan on
herroepelijk doorwerken. We zit
ten met een regeerclub en met
een politieke achterban in de Ka
mer opgescheept die voortdu
rend sociale zekerheid tot sluit
post van het financieel econo
misch beleid maakt".
Hij beaamde dat de vakbeweging,
zeker op korte termijn er feitelijk
weinig aan kan doen om de ont
koppeling ongedaan te maken.
De cao-onderhandelingen voor
1982 zijn langzamerhand achter
de rug, dus het arbeidsvoorwaar
denbeleid biedt geen soelaas.
mogelijk" zal worden genomen.
Zou de commissie op grond van
een eigen onderzoek tot de con
clusie komen dat in Turkije de
rechten van de mens worden ge
schonden, dan kunnen de assem
blee en het ministerscomité van
de Raad van Europa in feite niets
anders doen dan het land uit de
raad stoten.
Sinds de militaire staatsgreep van
bijna twee jaar geleden zijn in
Turkije tienduizenden mensen
om politieke redenen gearres
teerd, politieke partuen en vak
bonden verboden en ontbonden
en velen - de getallen lopen uit
een van enkele tientallen tot an
derhalf duizend doodgemar
teld.
Turkuke heeft als lid van de Raad
van Europa de conventie over de
rechten van de mens getekend,
maar het erkent niet het indivi
dueel klachtrecht, d w.z. het
recht van zijn onderdanen om
zich als persoon en Turks staats
burger tot de commissie voor de
rechten van de mens te wenden.
DEN HAAG (ANP) - Met in
gang van 1 augustus '84 kun
nen hoorleraren niet langer
tot hun zeventigste jaar aan
blijven. Ze moeten dan met
65 jaar met pensioen. Voor
wie op 1 juni van dit jaar
hoogleraar was, op 1-8-'84 wel
65 is geweest, maar dan nog
geen twintig jaar in over
heidsdienst is, zal gelden, dat
hij of zij langer in functie mag
blijven tot de twintig 'pen-
sioenjaren' zijn bereikt of tot
de leeftijd van 70.
Tot deze overeenstemming is
Hoogleraar:
pensioen op
65ste jaar
minister Deelman van onder
wijs en wetenschappen geko-
overleg over personeelszaken
voor het wetenschappeluk
onderwus. De bewindsman
had voorgesteld de bijzonde
re functionele leeftudsgrens
van zeventig jaar voor hoog
leraren al met ingang van vol
gend jaar op te heffen. Daar
mee gingen de ambtenaren
bonden niet akkoord
Dit oordeel van de ambtenaren-
centrales trof ook de kernno
ta over de herstructurering
van het wetenschappeluk
personeel. Op dit punt kwa
men partuen niet tot elkaar.
De bonden wachten nu de
voorstellen voor afzonderlij-
ke concrete maatregelen af
ADVERTENTIE
O
Voorverkoop met 20%korting t/m 30 juni 1982 bij alle
kantoren van de Nederlandse Credietbank.
