De
les
van
een schandaal
c
3-
Watergates tiende verjaardag
Achtergrond
ELSEVIERS
DE TIJD
DONDERDAG 17 JUNI 1982
Varia
Als u straks toch in Parijs bent
moet u eens een paar uurtjes
gaan zoetbrengen op de begraaf
plaats Père Lachaise, zo ge
noemd naar Pater (Eerwaarde
Vader) La Chaise, die de biecht
vader was van Lodewijk de Veer
tiende, de 17e-eeuwse Zonneko
ning. Omstreeks 1800 werd Père
Lachaise begraafplaats, waar de
Parijzenaars niet alleen begra
ven werden als ze eenmaal wa
ren overleden, maar ook een keer
(op 28 Wt 1871) ter plekke wer
den doodgeschoten, alvorens er
begraven te worden. Alles all-in
dus. Dat gebeurde toen de rege
ringstroepen Parijs heroverden
op de 'communards', die via een
arbeidersopstand na de Frans-
Duitse oorlog een grote meerder
heid hadden verworven in de Pa-
rij se gemeenteraad (65 tegen 19
na gemeenteraadsverkiezingen).
De huren werden verlaagd, de
Bank van Lening moest alle pan
den tot een waarde van 20 francs
teruggeven, en leegstaande hui
zen werden toegewezen aan dak
loze gezinnen. U begrijpt dat zul
ke wantoestanden niet getole
reerd konden worden door de re
gering die in Versailles zetelde,
100.000 man regeringstroepen
veroverden straat na straat op
de 30.000 communards, gevan
gen genomen communards wer
den onmiddellijk gefusilleerd, op
hun beurt fusilleerden de commu
nards hun gijzelaars, kortom:
Parijs werd één groot bloedbad,
het Beiroet van de 19e eeuw. De
laatste communards trokken zich
terug op het kerkhof Père Lachai
se, rond. de graven en grafmonu
menten moet toen een heel
verfilmbare slachtpartij hebben
gewoed, tot er ten slotte 147 over
levende communards overbleven,
die vervolgens tegen de 'mur des
fédérés' werden doodgeschoten.
Typerende cijfers: de VersaiU
laanse regeringstroepen verloren
bij de gevechten 300 man, de com
munards ofte wel federalisten
5000 man (bij de gevechten), en
nog eens 30.000 man bij de aan
sluitende executies. Dat waren
nog eens woelige tijden, toen wist
je tenminste nog waarvoor je ge
meenteraadsverkiezingen hield!
Op die muur is een heel eenvoudige
maar wel grote plaquette aange
bracht, en met hier en daar een
dot rode verf op de stenen wordt
nog het bloed gesuggereerd dat
aan die muur moet kleven. Ik
kan echter niet zeggen dat aan
deze 147 laatste communards, die
ook bij die muur in een massa
graf begraven liggen, evenveel
pompeuze eer wordt bewezen als
aan de slachtoffers van de Twee
de Wereldoorlog, die allemaal in
de buurt van die muur, in Divi
sion 97 (het gigantische kerkhof
is opgedeeld in 97 divisions, om
het zoeken Tiaar het graf van
Edith Piaf c.s. te vergemakkelij
ken) met indrukwekkende monu
menten herdacht worden. De ge
vangenen van Auschwitz, van
Buchenwald-Dora, van Neuen-
gamme, van Mauthausen, van
Ravensbruck en van Sachsen-
hausen en Oranienburg hebben
allemaal hun eigen monument
toebedeeld gekregen, evenals de
'Franse gedeporteerden' en de
'Martelaars van het Verzet'. Ook
staat daar een apart monument
voor de communistische vrouwen
opgericht. Je krijgt trouwens toch
de indruk dat het Franse verzet
tegen de Duitse bezetters een
puur-communistische zaak was,
want ook de grote voormannen
van de Franse communistische
partij, Maurice Thorez en Jac
ques Duclos, liggen met opvallen
de grafmonumenten precies daar
begraven waar de monumenten
voor de concentratiekampslacht-
offers staan, hoewel zij toch ge
woon in 1964 en 1975 overleden,
en Thorez van 1939 tot 1944 in de
Sowjet-Unie zat. Kwestie van
handige partijpolitiek neem ik
aan, om hun graven uitgerekend
tussen de verzetsmonumenten ge
plaatst te krijgen.
Op sommige van die monumenten
is overigens sprake van de 'Rose
de Ravensbruck', de Roos van
Ravensbruck, gewijd aan de de
portatie en het verzet. Op een
grafsteen, die te midden van deze
rozen stond, was het volgende ge
dicht gebeiteld, dat ik zo goed en
zo kwaad als dat gaat uit het
Frans vertaal:
„Ik ben de Opstanding,
en door alle jaren heen,
en door alle seizoenen
zal ik een levensgetuige zijn
die alle kinderen ter wereld
tegen de barbarie beschermt,
ook als ik een wilde roos ben gewor
den
die kleur geeft aan alle bermen".
Blijkens de naam eronder een ge
dichtje van Marcelle Dudart-Ro-
ses. Waar komt die roos van Ra
vensbruck vandaan, vroeg ik mij
af. Groeide die daar, in het con
centratiekamp? Via het Neder
landse Comité Vrouwen van Ra-
vensbruck hoorde ik dat de roos
op verzoek van het Franse comité
speciaal gekweekt werd, en daar
na in Ravensbruck werd geplant.
Zo blijkt er in Tsjechoslowakije
ook een Roos van Lidice te be
staan. In Nederland, bloemen
kind, bestaat iets dergelijks niet
(Roos van Westerbork. Roos van
Putten?), misschien alsnog een
idee?
Door Henk Kolb
WASHINGTON Tien jaar geleden, op 17 juni, wer
den vijf mannen betrapt bij een inbraak in het
hoofdkwartier van de Democratische partij in het
elegante Watergate-hotel, aan de oever van de Poto-
mac-rivier. Veel meer dan een klein bericht was het
aanvankelijk niet in de dagbladen, maar de VS heb
ben nu de archiefkasten opengetrokken om nog
eens na te gaan wat er van Amerika na de Waterga
te-affaire is terecht gekomen. Welke lessen werden
ontleend aan een zaak van 847 dagen, die eindigde
met het aftreden van president Richard Nixon, na
dat alom de koppen waren gesneld ter weerszijden
van de frontlijn tussen Witte Huis, het recht en de
volksvertegenwoordiging.
De Watergate-zaak vertegen
woordigt voor de Amerika
nen nog altijd een moreel
dieptepunt, maar hoofd
schuldige president Nixon
verschijnt toch op gezette tij
den voor de televisie om te
zeggen dat hij vooruit wil kij
ken naar de toekomst in
plaats van achterom naar het
verleden. En zijn portret
hangt in het Witte Huis. In
een hoek weliswaar, onopval
lend, maar toch.
De hoofdrolspelers in het
schandaal, Ehrlichman, Hal-
de man (Nixons voornaamste
adviseurs) en andere figuren
uit het Witte Huis als John
Dean, Colson, hebben zich of
in de letteren gestort of in de
prediking van Gods Woord
(Colson). Anderen, zoals de
volgens Don Quijotes ereco
des levende J. Gordon Liddy,
die allerlei suspecte plannen
bedacht (waaronder de in
braak) en die zelfs mededeel
de dat men hem maar moest
neerschieten als 'de zaak'
daarmee zou worden ge
diend, verrijken zich met
duur betaalde lezingen voor
universiteiten en andere in
stellingen.
Journalisten als Woodward en
Bernstein, die voor de Was
hington Post de ene onthul
ling na de andere boven wa
ter brachten, hebben de iden
titeit van hun informant,
'Deep Throat', strikt geheim
gehouden. Zo min is ooit de
vraag beantwoord wie op de
geluidsbandjes uit het Oval
Office, de 18.30 minuten be
langrijke tekst heeft uitge
wist. En ook de vraag hoeveel
Nixon nu eigenlijk bij voor
baat wist van de uitgebreide
samenzwering die zijn onder
geschikten op touw zetten,
niet alleen om de Democra
ten pootje te haken, doch ook
om bewijs omtrent bemoeie
nis vanuit het Witte Huis te
verdonkeremanen, is nooit
beantwoord.
De nimmer aflatende vorsers
naar de Amerikaanse open
bare mening hebben uitge
vonden dat het vertrouwen in
de regering bij 45 procent van
de Amerikanen vanwege Wa
tergate enigszins werd aange
tast, en bij 30 procent hele
maal niet. Meer dan de helft
(52 procent) acht het een ern-
stige zaak, nog steeds vanwe
ge de corruptie die in het Wit
te Huis werd bedreven, maar
bijna de andere helft (45 pro
cent) acht het uitsluitend een
politieke affaire. En wat de
lessen betreft die uit het ge
beuren zijn getrokken: 53
procent denkt dat het gemak
kelijk weer kan gebeuren en
42 procent veronderstelt dat
het misbruik van presidentië
le macht helpt voorkomen.
De conclusie is onvermijdelijk,
dat de lessen blijkbaar niet
duidelijk zijn. De macht van
de FBI en de CIA, die in Wa
tergate nu niet direct een fris
se rol hebben gespeeld, on
der aanvoering van hun op
perste broodheer of zijn ver
tegenwoordigers, is in de
loop der jaren weer goed
deels hersteld - de meerdere
openheid die het regerings
beleid doorzichtiger moest
maken, wordt langzamer
hand weer versluierd, omdat
het niet meevalt in openbaar
heid de 'compromissen' te
bereiken die voor het regeren
nodig zijn, zo heet het.
Wat het regeren betreft, heeft
het Congres meer macht ge
kregen, maar het Witte Huis
klaagt bitter over het vermo
gen om te regeren dat aan de
volksvertegenwoordiging
moet worden toegekend. De
nieuwe voorschriften voor de
financiering van presidents
verkiezingen hebben welis
waar de tersluikse over
dracht van middelen be
perkt, maar de invloed van
speciale belangengroepen is
erdoor gegroeid, omdat zij
zich geheel op eigen gelegen
heid kunnen opwerpen voor
vermeende belangen. En met
name ter rechterzijde van de
politiek leidt dat tot kwalijke
verschijnselen.
Meer dan vroeger moeten hoge
regeringsfunctionarissen en
ministers verslag doen van
hun financiële status en
bronnen van inkomsten. En
de vergrootglazen die na Wa
tergate worden gehanteerd,
brengen geregeld overtredin
gen aan het licht, die soms
een radicaal einde kunnen
maken aan zulke carrières als
die van Richard Allen, Rea-
gans eerste adviseur op het
gebied van de nationale vei
ligheid.
Wat echter bleek inmiddels?
Niet alleen Nixon luisterde
af. Johnson deed het ook. En
Kennedy. En Eisenhower
vermoedelijk. En Roosevelt
zeker. En zo zijn er meer
voorbeelden aan te wijzen
van een Amerika, dat zich vol
schrik over Nixons morele
verwording en de misdrijven
die eruit voortvloeiden, ver
loor in een soort volksge
richt. Dat zorgde voor 847 da
gen uiterst spannende ont
wikkelingen. Het regeren van
de leidende westerse mo
gendheid werd overgelaten
aan de ondergeschikten Haig
en Kissinger, vrijwel de eni
gen uit de hogere echelons
die Watergate zonder door
slaggevende schade aan hun
reputatie hebben overleefd.
Bijna tien jaar later bleek dat
niet het afluisteren op zich
zelf de gruwel was, maar het
misbruik ervan. Het zijn deze
ontdekkingen die bij veel
Amerikanen twijfel hebben
wakker geroepen aan de
kwaliteit van hun democra
tie.
Deze dagen zullen dan ook in
de VS weer de befaamde in
terviews van David Frost met
Richard Nixon worden uitge-
Bovenstaande tekening ver
zamelt een aantal hoofd rolver -
tolkers in de zaak-Watergate.
Maar de allerbelangrijkste fi
guur werd tenslotte president
Nixon (links), die zwaar gete
kend als ambteloos burger uit
de jtrijdkuiam.
zonden. Een dezer dagen
heeft Nixon tegen een CBS-
verslaggeefster gezegd: „Na
tuurlijk had ik die bandjes
moeten verbranden". Deze
dagen komt Amerika schoor
voetend tot de conclusie, dat
weliswaar in zekere zin recht
werd gedaan, dat onrecht
werd bedreven, dat er in
menselijke zin slachtoffers
zijn gevallen wier graven op
gezette tijden worden ge
opend. En dat recht lang met
altijd geriefelijk is
Tien jaar na Watergate. Een
verjaardag. 'Happy Waterga
te to you', schrijft columnist
William Saffire in de New
York Times, na een bittere
klacht over het feit dat de
Amerikaanse Unie voor de
Burgerlijke Vrijheden wel
bereid is op te staan voor de
rechten van massamoorde
naars en nazi's, maar met
voor Nixons onderhorigen,
van wie sommigen in de
mangel van de volkswoede
werden verpletterd
De benarde positie van de Leidse
criminoloog prof.dr. Wouter
Buikhuisen krijgt in Elseviers
Magazine ruime aandacht. Vier
jaar geleden begon Buikhuisen
zijn geruchtmakende bio-sociale
onderzoek naar crimineel ge
drag. Dat onderzoek dreigt nu
voortijdig te worden afgebroken
omdat er bezuinigd moet wor
den. Niets anders dan een hetze
tegen Buikhuisen meent het
weekblad. De Leidse universiteit
is gewoon bang voor de grote
weerstand tegen de onderzoeks
methoden van de Leidse crimi
noloog. Zijn plannen tot hersen
onderzoek bij delinquenten
stuitten op stormachtige bezwa
ren. Buikhuisen werd aan de
schandpaal genageld voordat hij
behoorlijk de gelegenheid had
gekregen zijn plannen toe te lich
ten meent Elsevier. De negatieve
publiciteit rond de Leidse crimi
noloog wordt 'de aanzet tot een
eerste graads reputatie moord'
genoemd. Niets bleef Buikhui
sen bespaard: vuilspuiterij,
scheldbrieven, bedreigingen, tot
een doos vol uitwerpselen aan
toe. De Leidse universiteit is ge
zwicht voor de druk van de pu
blieke opinie. Buikhuisen moest
op een elegante wijze worden
weggewerkt, zeg maar 'wegbe-
zuinigd'. Leiden is daarmee in
last, aldus Elsevier, want Buik
huisen heeft aangekondigd 'met
alle middelen' terug te zullén
slaan.
Liefst drie artikelen worden ge
wijd aan de Israëlische invasie in
Libanon, waaronder een reporta
ge uit het geteisterde land zelf.
Wat als ooggetuigeverslag staat
aangekondigd, bUjkt meer een
overzicht van de militaire situa
tie op dit moment en de houding
van de Westerse en Arabische
landen. Doel van de operatie is
geslaagd: de PLO is militair en
politiek vernietigd. Het hoge
aantal slachtoffers wordt welis
waar betreurd, maar onvermijde
lijk genoemd. 'We doen de we
reld een plezier', meent Israëls
minister van defensie Sharon,
'Libanon was verworden tot een
wereldcentrum van terrorisme'.
Veel begrip voor de joodse actie:
'Hadden we dan moeten wach
ten tot de PLO het initiatief zou
nemen?'
Verder in EM: de Falkland-eilan-
den, de devaluatie van de Franse
frank, de dood van Fassbinder
en het afscheid van het burger
lijk zondebesef.
hervormd
nederland
HN verhaalt deze week van de vre
desbewegingen in de Verenigde
Staten. Artsen schijnen hierin
een steeds belangrijker rol te
gaan spelen. Onder meer onder
leiding van Helen Caldicott wor
den op diverse plaatsen folders
verspreid met daarin plastische
beschrijvingen van de gevolgen
van een kernoorlog voor de
mens. Het grote bezwaar van de
artsen die zich hebben aangeslo
ten bij de nationale Freeze-bewe-
ging (vredesbeweging - red.) is
dat in de hele dicussie over kern
wapens het menselijk lijden uit
het oog wordt verloren. Door de
bevolking voor te lichten in de
zin van "wat gebeurt er als er één
megaton (tachtig maal de kracht
van de bom op Hiroshima) op je
woonplaats terechtkomt" hoop
men de bewustwording onder de
bevolking te stimuleren. Het ef
fect van deze 'plastische' benade
ring wordt echter weer ontkracht
door een onderzoek van de Ame
rikaanse psychiater John Mack,
die zegt, dat de menselijke geest
de werkelijke omvang van een
nucleaire catastrofe niet kan om
vatten.
Over de strijd van Israel in Liba
non zegt HN: "Het Palestijns na
tionalisme is niet met geweld te
keren". Het komt er op neer, vol
gens HN, dat het voorlopig bij
een eindeloze touwtrekkerij zal
blijven terwijl er ondertussen
duizenden onschuldige burgers
het slachtoffer worden.
Verder in HN: De angst voor de
man met de afsluittang. Steeds
meer gezinnen in Nederland
hebben reeds kennis gemaakt
met leven zonder gas en licht.
Voorlopig echter, lijkt er geen
oplossing voor de onbetaalde
energie-rekeningen in zicht.
'De' Vrouwenbeweging bestaat
niet. Dat constateert Emma
Brunt na een speurtocht in het
wereldje der feministen. Ver
snippering, wantrouwen en ideo
logische kijverij is troef: uitgeve
rij De Bonte Was is boos op Sara
en scheldt op het 'vrouwenesta-
blishment'; de radicale Anarca-
feministen zien juist in de Bonte
Was de gevestigde macht die an
dere vrouwen 'betuttelt'.
En dan zijn er ook nog Plattelands-
en CDA-vrouwen "die braaf plei
ten voor het verkiezen van meer
vrouwen in vertegenwoordigen
de lichamen".
Peter van Straaten wordt in HP ge
portretteerd door Ischa Meijer.
Simon Carmiggelt over de (car-
toon)tekenaar: "Het is altijd weer
de triestheid die hij perfect vorm
geeft". Van Straaten zelf: "Ik ben
iemand die bezorgd glimlachend
staat toe te kijken. Een beetje
verlegen"
Vijftiger Adriaan Morrien ver
trouwt Theun de Winter zyn ge
dachten toe. Over de dood: "Het
is een heel moeilijke oefening te
leren sterven en in mijzelf voel ik
veel verzet". Over dichten: "Wat
mij zo langzamerhand in poëzie
is gaan tegenstaan is de neiging
van dichters om zich alleen nog
maar in duistere beelden uit te
drukken".
Huiveringwekkend dilettantisme
floreert in het Holland Festival,
zo melden Roland de Beer en
Paul de Neef na het zien van
'krukkigheid' (Die Zauberflote)
en onderbroekenlol d la Wim T.
Schippers "Mag ik over je drol
heenpoepen?"
De actualiteit komt in HP aan bod
met berichten uit het Midden-
Oosten (Een Israëlische soldaat:
"Ik vraag me af of wty geen dub
bele standaard aanleggen voor
ons eigen lijden en dat van ande
ren") en uit Argentinië: de bin
nenlandse gevolgen van de Falk
land oorlog
Van Kemenade (ex-PvdA-minis-
ter) spreekt over basisonderwijs:
"De Middenschool lost de socia
le ongelijkheid niet op".
lastingtruc waarmee grote en op
het oog eerbiedwaardige Neder
landse ondernemingen als de Ra
bobank en Hoogovens (pen
sioenfonds) de zakken van hun
cliënten vullen, wordt in VN na
der belicht. Piet Lakeman, direc
teur van de Stichting Onderzoek
Bedrijfsinformatie, meldde het
bestaan van de truc vorige week
in een vergadering van een vaste
kamercommissie. VN-verslagge-
vers onthullen hoe de vork pre
cies in de steel zit, schetsen de
verbazing van ambtenaren van
het ministerie van financiën, en
signaleren voorts dat dit soort le
ningen al tenminste zeven jaar
bestaat.
Bibeb ondervraagt de schrijfster
Anja Meulenbelt. auteur van het
veelvuldig vertaalde lijfboek van
feministen "De schaamte voor
bij" "De fout van de vrouwenbe
weging is dat we niet gezien heb
ben dat arbeidsvrouwen een heel
grote reden hebben om zich soli
dair te voelen met hun man
nen... als je ziet datje man wordt
stukgemaakt nog voor hy zyn
pensioen heeft". Ze werkt aan
een nieuw bock, waarin het ac
cent meer op mannen zal komen
teliggen
Martin Baily zet zyn vorige week
begonnen artikelenreeks over de
olievekopen aan Zuid-Afnka
voort aan de hand van eigen on
derzoek en dat van het Shipping
Maatvch Bureau Onthullend,
dat mag gezed. "Van de 81 tan
kers die het land in 1980 en m de
eerste helft van 1981 aandeden,
hadden er 55 banden met Neder
land en negentien rechtstreeks
met Shell
In de rubriek pers de contacten
van Ton Planken (ex Den Haag
Vandaag) met Veronica. Voorts
een gesprek met Bnan Ferry en
een boeken by lage
De "back-to back-lening", de sinds
vorige week veelbesproken be-
Bram Peper, burgemeester van
Rotterdam en vriend van zyn
voorganger André van der Louw.
krygt in De Tyd de kans zyn
woede te luchten "André is met
een lichte voet be weging uit
beeld gewipt. (-) Het party be
stuur wil hem niet. Max van den
Berg wil hem niet". Op de vraag
of de macht van Van den Berg
dan wel zo groot is om iets derge
lijks te kunnen uitvreten, ant
woordt Peper "Kyk, niet om iets
kribbigs over Max van den Berg
te zeggen WÊÊt M voorzitter
schap in de PvdA is echt een zeer
belangrijke functie Een voorzit
ter kan tijdens zyn zit slechts
door een buitengewoon congres
worden afgezet Nou. zie je dat
gebeuren7"
Peper heet de strateeg van de
PvdA te zyn: "Er zyn nog wel
meer overspannen woorden, je
bent in Nederland nog al gauw
iets", is Pepers reactie.
Renate Rubinstein, vereerd en ver
guisd columniste van VN, praat
o.a. over het volgens haar onbe-
kookte mtt iirarikonlimo van
tegenwoordig en de huichelach
tigheid van het IKV "In alles
ben ik eigenlijk altijd tegen die
laturen geweest, of ze nu van
links of van rechts waren als je
die termen dan wilt gebruiken.
Ik ben eenvoudig tegen totalitai
re staten. Daarom vind ik het
IKV ook zo huichelachtig. Ze
doen net of ze een derde weg
hebben gevonden"
De druk van het naar haar mening
vanzelfsprekende linkse »n dc
opimemakery vond zy terug in
reacties op haar stuk over de re
de die Kissinger onlangs in Ne
derland hield: "Ik heb alleen
maar geschreven dat ik die bril
jant vond. Nou méns. zoiets van
Kissinger zeggen, dat kan toch
helemaal BM
In de sene "Beroepshalve" deze
week de standwerker: "Ik heb
maar twee jaar lagere school ge
had, en daarvan stond ik negen
maanden op de gang Ik praatte
teveel. Laatst kwam ik de onder
wijzer nog eens tegen in zyn Le
lijke Eend. Ik reed achter hem
aan in m'n 300 Diesel. Tuutuut".
