c
D
"Dan zeg
men weet
ik gehannes en
wat ik bedoel"
Wie is het volgende slachtoffer?
DONDERDAG 10 JUNI 1982
Meningen
Woensdag 2 juni, de dag van de
gemeenteraadsverkiezingen.
Veel van wat er die dag ge
beurt, ligt vast. Om twaalf
uur bijvoorbeeld dient de
fractievoorzitter naar de
brandweergarage in Bergen
op Zoom te gaan om z'n stem
uit te brengen. Dat is met het
NOS-Journaal en met het
ANP geregeld. Diezelfde
avond is er tevredenheid
wanneer het journaal laat
zien hoe Nijpels stemt („Nee,
niet op mezelf', ook al kon
dat, want de lijsttrekker in
Bergen op Zoom kon zich
niet meer terugtrekken toen
hij in Den Haag eenmaal frac
tievoorzitter werd). En woe
de, als blijkt dat NRC-Han-
delsblad op de voorpagina
wel foto's plaatst van Den
Uyl, Van Agt en Terlouw (die
D'66 's avonds via de radio
bejubelt als grootste partij
van Gennep) maar niét van
de WD-leider.
Opzet wordt vermoedt, mede door
Koos Rietkerk, die samen met
enkele andere partijcorifeeën als
voorzitter Jan Kamminga en pro
fessor Zoutendijk, voorzitter van
de Eerste-Kamerfractie, in Nij
pels' monumentale woning aan
de oude haven is neergestreken
en onder een koud buffet uit de
eerste uitslagen de 'trend' destil
leert die voor de WD die avond
de verkiezingsuitslagen be
heerst. Landelijk vertaald 34 ka
merzetels, acht méér dan nu.
Terug naar de dagindeling. Véél i
geregeld: om twaalf uur stem
men dus, daarna twee stembu
reaus in de buurt bezoeken or
sfeer en opkomst te proeven. E
eigenlijk nog even vermanen
vader Dees Nijpels toespreker
die zich ook kandidaat voor d
raad heeft gesteld, en stemme
werft via advertenties 'Ed wej
Dees terug'. Maar Dees voert w<
een heel andere lijst dan die va
de WD aan. Aan het eind van d
middag de partijtop dus ontvai
gen, die 's avonds naar de 'Sto<
lenmat' trekt om in de benai
wende atmosfeer van warme zj
len op zomeravonden via een n;
tionale manifestatie de stembi
soverwinningen in vrijwel all
gemeenten te vieren.
Het geheel lijkt goed geregisseen
Nijpels: „Ik mag niet te vroeg k»
men, want het moet wat drukkf
zijn, zodat ik onder gejuich a
bazuingeschal kan binnenk-
men... Ik zit daar liever eerst ea
poosje".
,Ja een week of twee be-'
gon ik te denken: verdom
me Ed, je moet toch eens
een kéér zenuwachtig
worden..."
Jaar was tot op dat moment
nog geen gelegenheid
voor geweest. In - tegen
stelling tot de meeste frac
tieleiders, die via de gang
van de geleidelijkheid er
varing opdoen, maakte
Ed. Nijpels het binnen zes
weken mee: de hectische
momenten rond de uitver
kiezing tot nieuwe poli
tiek leider van de WD,
een nog onverwachte cri
sis én een formatie waar
bij de WD, of beter ge
zegd Nijpels in z'n eentje,
mocht uitmaken wat hij
met het tussenkabinetje
zou gaan doen: gedogen,
laten vallen. Zonder de
tijd om z'n nieuwe positie
helemaal te kunnen over
denken, maakte hij de
gang naar de Majesteit en
moest hij onderhandelen
met Van Agt zelf, die vol
gens de ijzeren wetten van
zijn volstrekt persoonlijke
logica het politiek gebeu
ren beheerst. Echter, ook
Ed Nijpels mocht van de
macht proeven: „Dries,
heb ik gezegd, als je 't zo
niet doet, dan sturen we je
naar huis..."
"Gehannes"
Twintig minuten slechts mogenle
liberalen hun lijstaanvoerer
kussen en op de schouders slan.
Daarna met 150 kilometer er
uur - mét chauffeur - naar Hiter-
sum om met de drie collega's an
D'66, CDA en PvdA op de tv ni-
ge 'pittige teksten' af te levem.
Over het „gehannes" in de sge-
lopen acht maanden, dat ,de
mensen beu zijn".
Gehannes. Het Lijkt veel oj de
stijl-Wiegel en de „mensen iihet
land". Nijpels: „Ik probeer oc nu
even kort en simpel te foriule-
ren als ik daarvoor deed.Het
hangt ook samen met heime
dium. In een uitgebreid georek
kan ik in alle rust in vijf miuten
uitleggen wat ik bedoel, war op
de tv heb je die tijd niet. D.i zeg
ik 'gehannes', en dan weelder
een wat dat betekent". iater:
„Wat ik wel heb, dat is daje bij
alles wat je zegt je je af mot vra
gen of zo'n uitspraak plitiek
verantwoordelijk is. Vroegr kon
je nog eens een grapje mken...
Soms denk ik: als ik eens echt
rond Nederlands kon formleren
wat ik nu bedoel..."
Vanaf twaalf uur 's nachts bereidt
de NOS zichzelf een uitgebreid
koud buffet, maar de politici
spoeden zich weg. In vijf kwar
tier naar Bergen op Zoom, op
zoek naar late liberalen die hun
twee extra zetels vieren.
's Middags op een terras aan de
markt was de onvermijdelijk
heid van populariteit al geble
ken. Een flinke tik op de schou
der van een volstrekt onbeken
de, veel begroetingen, wijfelende
blikken van mensen die zich af
vragen of-ie het inderdaad is en
de trotste blik van een enkeling
die meent hem goed te kennen.
In Bergen is het „Onze Ed".
„Nee. Dat is dus niet leuk', zegt hij
over de plotseling toegenomen
aandacht. En later: „Als ik in de
kroeg kom en er vraagt iemand
of ik hét inderdaad ben, dan heb
ik de neiging om te zeggen dat
dat niet zo is en dat ik zo langza
merhand spuugmisselijk van die
kerel word..." Voor Brandpunt
moest hij zes weken terug in een
zaamheid over het strand lopen
en steentjes de zee in keilen. Fo
tografen vragen hem woensdag
avond om z'n duimen op te ste
ken en zo staat de fractieleider de
volgende dag ook in de kranten.
Veel is onvermijdelijk.
Grootste beslissing
Nijpels wordt, net als z'n collega
fractieleiders, geregeerd door z'n
agenda en de van buiten komen
de invloeden. Hij zegt: „Ik ben
dan wel de baas van de fractie,
maar ik heb het idee dat de rest
van Nederland zich als de baas
van mij beschouwt". Veel tijd
om daar bij stil te staan is er niet.
De afgelopen weken is hij van
hoogtepunt naar hoogtepunt ge
gaan, van spreekbeurt naar
spreekbeurt, „lopend op m'n
wenkbrauwen".
„Ik begin nu steeds beter te besef
fen dat de beslissing die ik geno
men heb er geen voor twee we
ken is. 't Is waarschijnlijk de
grootste beslissing uit mijn le
ven, politiek gezien althans. Ik
kan me in de toekomst niet iets
voorstellen, dat groter is. Je kan
straks immers, als je dat zelf wilt,
minister worden, of je zou in de
tussentijd totaal opgebrand moe
ten zijn... Ik kan echt niets be
denken dat even ingrijpend zou
zijn als dit..."
Soms lijkt het besef dat alles on
werkelijk snel is gegaan even bo
ven te komen. „Ik had dat toen ik
bij Steenkamp zat. Ik kende die
man niet. Ik heb het eerste kwar
tier in vervoering naar hem zit
ten luisteren. Dat alles kwam
heel onwezenlijk over. Maar plot
seling realiseerde ik me dat ik
daar zat om zaken te doen. Ik
mocht zo iemand dan wel aardig
vinden, maar ik moest me ver
mannen en bedenken dat ik daar
was om dingen voor m'n politie
ke club te regelen... Dat gevoel
echter, daar kom je nauwelijks
aan toe omdat alles iedere dag
Ed Nijpels: "Als ik mezelf
maar doorgaat. Wellicht ga ik me
als ik zo rond juli terugkijk reali
seren welke cruciale besluiten ik
op een bepaald moment heb ge-
Laurens-Jan
Nijpels heeft z'n vuurdoop in de in
formatie- en formatie-periode
meegemaakt, waarin hij in de
comfortabele positie zat van een
politicus die het derde kabinet-
Van Agt kon maken of breken.
Steenkamp en Van Agt moesten
behoedzaam werken, want ge-
doogsteun van de VVD was no
dig maar vanwege D'66 mochten
er geen echte afspraken worden
gemaakt. Laurens-Jan Brink
horst, de fractieleider van D'66,
was op dat punt zo gevoelig dat 't
er op ging lijken „alsof hij puk
keltjes van me krijgt", zoals Ed
Nijpels zegt.
Natuurlijk zijn er afspraken ge
maakt. Ik heb mijn visie gege
ven. en Dnes heelt daar de zijne
tegenover gezet, en zo kon ik
concluderen welke kant hij op
zou gaan.
Dat behoedzaam
ging ver: Van Agt wilde na z'n
eerste oiltmoeting met de nieu
we WD-leider niet samen met
z'n gast op de foto, „want dan
had-ie Laurens-Jan in de gordij
nen". Wat er echter op het Cats-
huis besproken is, is in wezen
simpel, aldus Nijpels: „Je kunt
„Concreet hebben we het gehad
over de vraag: wel of niet gedo
gen, en wat de prijs daarvoor
was. Niet in een sfeer van loven
en bieden, met het mes op tafel,
maar in een sfeer van mensen die
op elkaar zijn aangewezen en het
goed met elkaar kunnen vin
den..."
Tour de France
Dat is één van de punten die Nij
pels van voorganger Wiegel heeft
overgenomen: de kameraad
schappelijke, persoonlijke om
gang met de minister-president.
Een snel ontluikende affectie
wellicht, want als het goed is
gaan ze dit jaar samen een dag in
de auto van ploegleider Post mee
tijdens de Tour de France. Nij
pels: „Ik moet zeggen dat de in
druk die ik van tevoren van Van
Agt had vrij goed past bij mijn
ervaringen in de afgelopen we
ken. Met name viel me op dat er
vrij snel een contact in de per
soonlijke sfeer was. Het klikte
gelijk... Een element kan zijn dat
we beiden op eenzelfde manier
tegen politiek bedrijven aankij
ken: een zuidelijke manier van
doen..."
Later noemt hij Van Agt een duide
lijk politiek fenomeen op zich,
„een man die eigenlijk losstaat
van het CDA. Hij valt niet in te
delen. Van Agt is zeker geen AR
man, ook geen CH'er, en
een deel misschien KVP-er
het om z'n levensstijl en de verta
ling daarvan in de politiek be
treft, maar hij heeft weer niet dat
corporatieve van de KVP en zit
meer op de lijn van de WD dat
hardere maatregelen noodzake
lijk zijn..."
„Van Agt is een heel bijzondere
mix, en als je van te voren niet
weet wat er in de mix-beker zit,
dan is dat later nauwelijks meer
te bepalen... Hij is een plezierige
man, met wie ik het goed kan
vinden, maar nog belangrijker is
dat we over de belangrijke vraag
stukken van de eerstkomende
tien jaar op dezelfde lijn den
ken".
Baas
Ed Nijpels heeft enigszins ver
baasd z'n wenkbrauwen opge
trokken toen hij in de afgelopen
tijd constateerde dat ook de ou
we rotten uit z'n fractie hem
schijnbaar gemakkelijk als hun
nieuwe baas accepteerden. En
hij heeft ook onmiddellijk z'n
grenzen gesteld. Hij, en niemand
anders, neemt de politieke be
slissingen. Bijvoorbeeld als de
vijf sociaal-economische des
kundigen die samen „een club
met vijf meningen vormen" ver
gaderen. Dat geldt ook tijdens de
cruciale momenten tijdens de
formatie.
„Ik heb wel de fractie regelmatig
geraadpleegd en de consequen
ties uitgelegd van verschillende
besluiten, er de nadruk opgelegd
dat als we dit en dit zouden doen.
we het kabinet misschien naar
huis zouden moeten sturen. Ik
heb dat gedaan en gevraagd of de
dames en heren daar maar even
in stilte vijf minuten over wilden
mediteren. Dan konden ze in ie
der geval later niet zeggen dat ze
het zo niet hadden begrepen".
En tenslotte is de leden duideiijk
gemaakt dat zij zich niet op het
terrein van anderen mogen bege
ven. „Dan zal er een persbericht
en een mededeling op pagina 3
van Vrijheid en Democratie vol
gen", zegt Ed Nijpels. Politieke
uitspraken moeten evenzeer aan
de leider worden overgelaten,
want hij wil het niet meer mee
maken dat de een of andere
„hapsnurker" mededelingen
doet die - zoals enige tijd geleden
- directe relatie met de proble
men rond de Voorjaarsnota had
den en die een gevoelig pro
bleem betroffen.
De regels lijken streng, maar daar
tegenover wil Nijpels voor z'n 25
andere fractieleden veel vrijheid
creèeren. Schriftelijke vragen
wil hij slechts marginaal toetsen,
en op hun eigen terrein moeten
de kamerleden hun eigen verant
woordelijkheid kunnen
„Als ze het verkeerd doen dan
krijgen ze op hun donder en gaat
het goed dan is dat een normale
zaak..." In het zelfde verhaal pas
sen korte en bondige fractiever
gaderingen - even kort of nog
korter als onder Wiegel - waarin
men zich slechts met de essentie
en de politieke gevoeligheden
van de zaak bezighoudt en men
zich niet 'en masse' buigt over de
vraag welk merk pistool er door
de politie moet worden aange
schaft. Dat kort vergaderen is
niet iets dat hem door Wiegel is
aangeleerd. „Dat zit in je. Ik heb
het in Bergen op Zoom ook altgd
zo gedaan
D'66
Een blik op de recente toekomst.
Zowat alle wegen lijken naar Ro
me te leiden en Rome staat in dit
geval voor een CDA-WD-kabi-
net, zonodig aangevuld met het
ineengekrompen D'66. Donder
dagmiddag komt Ngpels vertel
len dat bij D'66 de beer los is, nu
voorman Terlouw gedreigd heeft
géén lijsttrekker te zullen zijn als
er wéér een blokkade richting
WD volgt. Niet zonder sarcas
me: „Ik heb D'66 gefeliciteerd
met deze moedige leider..."
Maar waarom D'66? Noodzakelijk
lijkt het niet om een meerder
heidskabinet te maken - het ka
binet Van Agt-Van Aardenne
overigens, want de voormalig
minister van economische zaken
wordt zowel door Wiegel vorige
week als door Nijpels nu naar vo
re geschoven als WD-spil in een
nieuw kabinet: „Velen hebben
zich tot nu toe in Gijs vergist",
zegt hu met bewondering. Ook
bij Van Agt kan de weinig charis
matische Van Aardenne niet veel
kwaad meer doen...
Terug naar D'66, waarvan nu ge
bleken is dat de ideeën op so
ciaal-economisch gebied „een
stuk dichter bij die van ons leven
dan zelfs bij die van het CDA".
Om die reden wil hij de partij
grootmoedig
Samenwerking met de PvdA komt
dit jaar naar alle waarschgnlgk-
heid nog niet in zicht, of de Ujn
Van Thijn-Van der Stoel zou die
van partijvoorzitter Van den
Berg moeten overvleugelen. Nij
pels spreekt van een werkelgk
onderscheid binnen de PvdA.
dat nu wat is weggemasseerd
door het uittreden van de PvdA-
ministers.
Desondanks ziet hij, vooral op so
ciaal-economisch gebied, per
spectieven. Dat geldt dan vooral
de notitie van Thijs Woltgens,
„waarvoor die nog maar een jaar
geleden zeker zou zijn ont
hoofd". Nijpels: „De PvdA is z'n
lange mars naar het centrum be
gonnen. en we moeten nog maar
eens kijken waar dat uitkomt".
De grote problemen liggen op het
gebied van vrede en veiligheid,
want Nijpels ziet niets in de on
voorwaardelijke afwijziging door
de PvdA van de plaatsing van
nieuwe kruisraketten. Dat leidt
tot de vraag naar het imago van
fractieleider.
Nijpels: „Met de termen links en
rechts kan ik niet uit de voeten.
Op buitenlands gebied bijvoor
beeld neem ik standpunten in
die als rechts worden be
schouwd". Desondanks beseft
hij ook in de publiciteit krediet
te hebben vanwege bet progre-
sief-liberaal beeld dat van hem is
opgebouwd. „Liever maak ik een
deling in statische en dynami
sche partgen. Als je dat doet, dan
zou je de PvdA bijvoorbeeld con
servatief kunnen noemen..."
Rood
Resteert de vraag of Nijpels niet te
veel overkomt als „dat ventje",
zoals Wiegel vermoedde dat naar
hem gekeken zou worden toen
hg minister werd, en of het hem
niet ontbreekt aan een „markan
te kop" Het is. zegt hg. buitenge-
woon vreemd om straks jezelf op
de verkiezingsaffiches te zien.
Dat heb ik ook als mensen mij
om een handtekening vragen.
Dan krijg ik nog steeds een rood
hoofd En als ik de krant opensla
en ik zie mezelf in zo'n adverten
tie. dan kijk ik altijd maar even
opzu
(Van onze militaire medewrker)
De Israëlische militaire op«atie te
gen de Palestijnen in Ibanon,
die zondag is begonnen n waar
aan voorlopig naar shatting
20.000 Israëlische rrfitairen
deelnemen, moet worde gezien
als een voortzetting van le zoge
naamde Ramadan-oorlo van 10
tot 24 juli 1981. Israel wde toen
de strijdkrachten van dePalestij-
nen (rond 25.000 cormando's
met als ruggegraat eenmodern
uitgeruste strijdmacht an 5000
soldaten) zoveel moglijk af
breuk doen en terugdringen
naar een gebied noordlijk van
de weg Beiroet naar Dmascus.
De steden en dorpen i Noord-
Israël zouden dan buitn bereik
zijn van de Palestijnscartillerie
en raketten.
In 1981 hebben de Israëls dit doel
niet geheel weten te btf iken. De
Palestijnen leden weliwaar gro
te verliezen (386 dodö en 1100
gewonden), maar zij bden meer
tegenstand dan werd/erwacht.
Zij slaagden erin mcetere Israë
lische aanvallen af ttslaan; de
bevoorrading van hü tfoepen
met onder andere wapns en mu
nitie gaande te houdeien opstel
lingen te behouden vor aanval
len op Noord-Israël Uiteraard
had Israël militair vecriieer kun
nen bereiken. Maar le politiek
besliste anders. Onder grote bui
tenlandse druk - vooral van Ame
rika - accepteerde Israël op 24 ju
li 1981 een wapenstilstandover
eenkomst.
Het lijkt erop dat Israël de oorlog
van 1981 gaat voltooien. Officiële
verklaringen uit Jeruzalem ge
ven de indruk dat Israël dezelfde
doelstellingen nastreeft als in de
zomer van het vorige jaar. De op
zet is het conflict beperkt te hou
den en langs de grens met Liba
non een bufferzone te creëren
die de bewoners van Noord-Is
raël langdurige rust garandeert.
Een conflict met Syrië of met de
Syrische strijdmacht in Libanon
(rond 25.000 militairen) wordt
niet gezocht. Maar of Israël de
gevechtshandelingen beperkt zal
of kan houden, moet worden af
gewacht. Onzeker is immers hoe
Syrië op de Israëlische aanval zal
reageren.
De invloedssferen van beide lan
den in Libanon zijn in 1976 afge
bakend. En de scheidingslijn (de
zogenaamde rode lijn) loopt,
even zuid van Sidon, dwars door
Libanon. Uit berichten over het
verloop van de operaties valt op
te maken dat Israëlische strijd
krachten ook ten noorden van
deze lijn opereren en dus in het
gebied dat door Syrië wordt ge
controleerd. Een andere reden
voor deze onzekerheid is dat er
militaire kringen in Israël zijn
die deze gelegenheid willen ge
bruiken om Syrië een lesje te le
zen bijvoorbeeld door het uit
schakelen van de Syrische lucht-
afweerraketten die in Libanon
staan opgesteld en die een be
dreiging vormen voor de Israëli
sche luchtstrijdkrachten.
Over de afloop van de Israëlische
aanval kan nu nog niet veel wor
den gezegd. Militair is Israël ze
ker in staat Zuid-Libanon van
Palestijnen te zuiveren. Afge
wacht moet echter worden of de
politiek opnieuw een spaak in
het wiel steekt. De Veiligheids
raad heeft al geëist dat Israël zijn
militaire operaties staakt. Dat Is
raël deze eis zal inwilligen voor
dat het zijn militaire doelen heeft
bereikt, lijkt mij echter onwaar
schijnlijk.
Wat betekent het Israëlische optre
den voor de VN-vredesmacht in
Door
generaal b.d.
M.H.von Meijenfeldt
Libanon (UnifiD? Dat de Unifil-
troepen zich niet tegen de Israëli
sche opmars door hun gebied
hebben verzet, is terecht. Daar
voor ontbraken ook de midde
len. Voorstellen om Unifil te
voorzien van zwaardere wapens
als artillerie eri tanks zijn steeds
afgewezen. Heeft Unifil gefaald7
Mijns inziens niet. De militaire
taken van de vredesmacht gin
gen niet verder dan het tegen
gaan van infiltraties en het zo
mogelijk voorkomen van een
herhaling van de Vijandelijkhe
den tussen Israël en de Palestij
nen. Het optreden tegen een
grootscheepse militaire operatie
behoorde niet tot dit takenpak
ket.
Belangrijker nog dan deze militai
re taken was mgns inziens de po
litiek taak van de vredesmacht,
namelgk het verschaffen van tgd
aan politieke leiders van Oost.
West en het Midden-Oosten om
verantwoorde oplossingen te
vinden voor het conflict tussen
Israël en zijn buren. Van deze
tijd is tot nu toe geen bevredi
gend gebruik gemaakt. Niet Uni
fil heeft gefaald, maar de poli
tiek.
Zal Unifil zijn huidige taak blijven
voortzetten? Zeker niet op de lo
catie waar het tot nu toe is opge
treden. Israël wil de bufferzone
naar het noorden uitbreiden Te
gen de beveiliging van die zone
door troepen van de Verenigde
Naties heeft het zeker geen be
zwaar Maar de vredesmacht
moet dan wel worden uitgebreid
De vraag is of de partijen die bij
het conflict zijn betrokken met
deze verandering zullen instem
men. Is dat niet het geval dan zal
Israël zelf de bufferzone blgvcn
controleren en kan Unifil naar
huis.
De Israëlische actie tegen de Pale-
stgnen is meer dan een strgd om
veilige grenzen. Zij is ook een
signaal van verontrusting over
militaire ontwikkelingen in het
Midden-Oosten. Dankzij de hulp
van het Westen en de Sowjet
Unie lopen Israëls buren hun
kwalitatieve achterstand op mili
tair gebied ten opzichte van Is
raël steeds verder in. Frankrgk
levari Irak Mirage gevechtsvlieg
tuigen, helikopters en AMX-30-
tanks. Jordanië koopt Chieftain-
tanks in Engeland en luchtaf-
weerraketten in Rusland De
Sowjet-Unie voorziet Syrië en
Libië van modern militair mate
rieel. En Saoedi-Arabié heeft de
beschikking over moderne Ame
rikaanse radarvliegtuigen.
Deze ontwikkelingen stellen niet
gerust. Het militaire probleem
voor Israël is dat het te verdedi
gen gebied onvoldoende du pte
heeft en, een mogelijke aanval
van zgn buren op te vangen en af
te slaan Israël kan in een con
flictsituatie dus geen afwachten
de houding aannemen. Het moet
als eerste en ook verrassend toe
slaan. De huidige militaire ont-
wikkelingn in de regio tasten het
vermogen om verrassend op te
treden echter steeds verder aan.
De Israëlische actie tegen de Pa-
lestgnen is dan ook een s*«naal
aan de grootmachten om de wa
penwedloop in het Midden Oos
ten te beëindigen en politieke
ontwikkelingen te bevorderen
die h.-t v..rtln taan van I .iel m
de toekomst veilig stellen. En zo
lang dat ign.ial in.-t wnrht vit
m nl li i.iel wanneer de ge
legenheid gunstig is - zgn militai
re macht blijven gebruiken om
de militaire kracht van zgn bu
ren zoveel mogelgk afbreuk te
doen De vraag die zich nu al op
dringt is: wie is het volgende
slachtoffer - Synë of Jordanië7
