ij
'Wat is een
taal zonder
gedichten?'
Scheepvaart
y
WOENSDAG 9 JUNI 1982
'A Travelling Jewish Theatre
AMSTERDAM/LEIDEN (GPD) -
Het hotel waar ze logeren is zo
wat het eenvoudigste van Am
sterdam, nogal lawaaiig en zeker
niet kosjer. Het eerste vinden ze
lastig, het tweede kan ze abso
luut niets schelen. Corey Fischer
en Albert Greenberg, de twee ac
teurs van A Travelling Jewish
Theatre, zullen een reeks voor
stellingen in ons land geven, die
vanavond in de Leidse Schouw
burg begint.
Het hotel leent zich inderdaad niet
voor een rustig gesprek, maar Al-
bert en Corey hebben al een an
der adres in hun hoofd. Ze om
schrijven het nauwkeurig: „Om
de hoek staat een groot houten
verplaatsbaar restaurant met
veel koper erin, waar je hele klei
ne pannekoekjes kunt eten". Op
naar de poffertjeskraam dus. Als
ze hun portie met smaak hebben
opgegeten, wordt er over theater
gesproken.
„We zijn er o]
zijn er op een goede dag ach
tergekomen dat, hoewel we wel
iswaar joden zijn, toch maar wei
nig van de joodse cultuur wisten.
Goed, we hebben weliswaar alle
bei op ons dertiende jaar barmit-
zwah gedaan (plechtige voorle
zing uit de thorah in de synago
ge, waarmee de jongen geacht
wordt in godsdienstige zaken
volwassen te zijn - red.), maar na
die feestelijke ogenblikken vol
zenuwachtigheid op de bima
(verhoging vanwaar wordt voor
gelezen) was het finaal uit met al
le scholing op dit terrein.
Maar je wordt ouder en dan wil je
er toch meer van weten. Wat is
dat Jiddisch toch voor een taal?
Onze vaders en moeders spraken
nog Jiddisch tegen onze grootou
ders, maar tegen ons niet meer.
Er schenen prachtige gedichten
in die taal gemaakt te zijn. Het
kwam er dus op neer dat we Jid
disch zijn gaan leren. Netjes
eerst de Hebreeuwse karakters
in het hoofd gezet, enfin, gewoon
studeren. We kunnen het nu
goed lezen en verstaan, maar zelf
erin praten gaat toch maar lang-
Dat laatste valt nog wel mee. Bij de
begroeting in het Jiddisch gaven
ze weliswaar langzaam maar
keurig verstaanbaar antwoord.
„Bij onze studie kwamen we erach
ter, dat we nuttig werk deden.
Het Jiddisch wordt misschien
nog niet eens zomaar bedreigd
met uitsterven als wel met een
voortdurend trivialiseren. De
mogelijkheid dreigt, dat het
straks alleen nog maar een taal
voor witzen is.
En wat is een taal zonder gedich
ten? Een lege schelp. En wat zijn
gedichten wanneer de taal niet
meer gesproken wordt?
Ze zwijgen even en amuseren zich
met het drukke verkeer voor de
poffertjeskraam, tierende auto
mobilisten die wegens het uitval
len van de verkeerslichten el-
kaars wagens piepend voorzien
van deuken of bijna-deuken.
„Voor de goede orde moeten we
wel even zeggen, dat ons pro
gramma van het begin tot het
eind begrijpelijk is voor iedereen
die Amerikaans verstaat. En we
hebben er ook met nadruk voor
gezorgd dat mensen die hele
maal niets weten van joodse cul
tuur het ook kunnen begrijpen".
„Onze produktie heet The last Yid
dish poet. Wie dat is? We hebben
een selectie gemaakt onder meer
uit het werk van Jakob Glatt-
stein, die in 1971 in New York is
overleden. Een man die dus ook
na de Tweede Wereldoorlog ge
schreven heeft. Want dat is een
belangrijk punt in onze produk-
Corey Fischer en Albert Greenberg van 'A Traveling Jewish Theatre': niet sentimenteel
tie: de holocaust. Het is niet mak
kelijk uit te leggen hoe we dat ge
geven benaderen, je moet het na
tuurlijk zien. Maar we doen er in
ieder geval niet sentimenteel
over. Géén valse gevoelens. En
we hebben het ook niet in de
nostalgische richting, zo geliefd
bij het joodse theater, gezocht".
„We zijn hard soms. Maar we gaan
zeker niet preken, het publiek
moet zijn eigen conclusies trek
ken. Het is meer van: hoe is het
verwerkt, hoe kun je het verwer
ken; wat blijft, wat verdwijnt? Is
er iets met de ervaringen, de we
tenschap dat dat alles gebeurd is,
te doen op een hoger niveau,
transcendentaal"
„Maar de humor ontbreekt natuur
lijk niet. Dat zou niet goed zijn
ook. We spelen dan ook twee
clowns, die voor de doorgaande
lijn zorgen. Zo nemen we ook de
joodse stereotiepen op de hak,
waarmee het traditionele theater
altijd zo'n succes heeft".
- Dat is gevaarlijk terrein. Eén stap
te ver en je persifleert niet meer.
maar je bent het zelf.
Ze glimlachen. „Dat gebeurt wel
eens. Dat is natuurlijk verkeerd.
Maar het hangt ook van het pu
bliek af. Dat moet het natuurlijk
wel allemaal begrijpen, en het
hangt soms van een enkel klein
gebaartje af'.
Jullie maken ook muziek.
„We zingen en spelen. Gitaar en sa
xofoon".
Albert Greenberg: „Ik componeer
ook muziek voor onze songs".
- Je componeert dus joodse muziek.
Dat is een heel moeilijk te definië
ren term. Geef jij jouw definitie
ponisten zijn vaak sterk verbon
den met de muziek van het land
waar ze wonen. Marokkaanse jo
den hebben Marokkaanse mu
ziek, Poolse joden Poolse. Ik ben
Amerikaan. Mijn muziek is dui
delijk geënt op de blues. Maar er
is ook een song bij, gebaseerd op
de toonladder, die in Europa
vaak met joodse muziek in ver
band wordt gebracht". (Deze
toonladder is van beneden naar
boven: g, as, b, c, d, es, f, g. Daar
bij de mogelijkheid om de es on
der de tonica, g dus, te verwisse
len met een e - red.)
Albert Greenberg: „Tot het instru
mentarium dat we meebrengen
behoort ook een harmonica uit
India. Veel mensen vragen ons
wel wat dat nou voor een joods
instrument is, maar het komt uit
India, en daar hebben ze het
weer uit Europa gehaald en om
gebouwd om het voor hun mu
ziek geschikt te maken. En nou
spelen wij er weer joodse muziek
op-
Ze vragen nog even naar het Ne
derlandse publiek. Kennen ze
hier joodse uitdrukkingen? Wan
neer ik verteld heb, dat Amster
dam vaak Mokum genoemd
wordt, ook door de gojiem (niet-
joden), en dat meisjes nog wel
eens over een toffe goser willen
praten, zijn ze gerustgesteld. Ze
gaan met vertrouwen hun eerste
Europese tournee tegemoet
Speellijst: woensdag 9 juni: Leid
se Schouwburg; donderdag 10
juni: Groningen; zaterdag 12 Ju-
qi: Utrecht; zondag 13 juni: Den
Bosch; maandag 14 juni: Eind
hoven; donderdag 17 juni: Haar
lem; vrijdag 18, zaterdag 19 en
zondag 20 juni: Amsterdam.
WIM HENK BAKKER
Jacq. Ravelli: schrik
van het volle daglicht
LEIDEN - Onlangs beloofde ik op
deze plaats een samenvatting te
zullen geven van de reacties die
bezoekers schreven naar aanlei
ding van de tentoonstelling van
tekeningen van Jacqueline Ra
velli in de LAK-foyer. Ik hoopte
dat de even ontkiemde discussie
in het cahier, dat tijdens de ten
toonstelling daartoe uitnodigde,
weer zou opbloeien nadat er een
voortijdig einde aan was geko
men. De tentoonstelling is in
middels afgelopen helaas is die
opbloei van de discussie met
meer gekomen.
Het werk van Jacqueline Ravelli
riep enerzijds een nogal agressie
ve reactie op en anderzijds uitin
gen van intuïtief waarderende
steun en aanmoediging, waarbij
echter niemand echt bleek te
kunnen formuleren wat in dit
bijzondere werk hem of haar nu
eigenlijk zo intuitief aantrekt. Al
leen de laatste schrijver doet een
poging en vraagt: "Zit er een ver
haal in van wachten en staren
naar de horizon...?"
Ook ik heb die onverklaarbare en
fascinerende aantrekkings-
kracht van dit werk ondergaan
als iets magisch. De sene strand-
tekeningen met hun uiterst hel
dere kleur en uiterst ruimtelijke
compositie, overstraalt op de
tentoonstelling een serie nacht
scènes op kleine formaat. Het
contrast tussen de beide series
vormt een volledige polariteit,
letterlijk, als van dag en nacht. In
de nachttaferelen krimpt de
ruimte ineen tot een lichtpunt
dat een stemming van grote inti
miteit oproept. Het maakt de
menseüjk-innerlijke stemming
van de nacht zichtbaar. Des te
heviger is de openbaarheid van
de zuidelijke zomermiddag op
het hete strand, waar de ruimte
uiterst zichtbaar is in het grens
gebied van land, zee en lucht,
waar menselijke figuren iets eeu
wigs lijken te hebben.
De tijd komt er tot stilstand in de
onaandoenlijke uren van de mid
dag als ook de zon laaiend tot
stilstand is gekomen. De licht
sterkte van die uren openbaart
ons de wereld maximaal: het
zichtbare verijlt tot louter kleur,
tot louter licht. Het brengt een
schrikaanjagend bewustzijn te
weeg van de wereld en onze aan
wezigheid daarop. Jacqueline
Ravelli lijkt die schrik te trotse
ren, stap voor stap, tekening na
tekening. Geen wonder dat toe
schouwers daarbij eerst even de
adem inhouden, of een bezwe
rende schreeuw geven, of be
wonderend aanmoedigen.
CLEMENS KORTENBACH
Bioscopen
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): "A clockwork oran
ge". da. 14.30, 19.00 en 21.30 uur, zo.
14. 00.16.30,19.00 en 21.30 uur, 16 jr.
LIDO 1 (124130): "Strafbataijon Charlie
Bravo", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur,
zo. ook 16.45 uur, 16 jr.
LIDO 2: "Missing", da. 14.30, 19.00 en
21.15 uur, zo. ook 16.45 uur. 16 jr.
LIDO 3: "Four friends", da. 14.30, 19.00
en 21.15 uur, zo. ook 16.45 uur. al.
LIDO 4: "Chariots of fire", da. 14.30,
19.00 en 21.15 uur, zo. ook 16.45 uur.
16 jr.
STUDIO (133210): "Turks fruit", da
19.00 en 21.15 uur, do.. vr„ ma. en di.
ook 14.30 uur, 16 jr.
i. 21.30 u
18.15
EURO 3: "Stripes", da. 13.30, 18.45
21.15 uur, zo. 13.45, 16.15., 18.45 en
21.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Escape from new
York", za. 24.00 uur, 16 jr.
EURO 4: "My name is nobody", da.
13.30, 18 45 en 21.15 uur, za. 13.30,
19.00 en 21.30 uur, zo. 14.00, 16.30.
19.00 en 21.30 uur. 12 jr.. za. ook 24.00
uur, 16 jr.
Bioscoop Voorschoten
(Voor reserveringen 01717-4354)
GREENWAY: "De vier vuisten hebben
de tropenkolder", vr. 19.30, za. 16.00
en 19.30. zo. 5.30 uur. al.
"Alligator", v
uur, 16 jr.
Kindermatim
olifantje",
14.15 uur.
Van zondag t/m woensdag: Noors-
Zweeds festival, da. 20.30 uur, 16 jr.
Bioscopen Katwijk
(Voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "De linker- en de rechterhand
van de duivel", da. 14.45, 18.45 en
21.15 uur. al.
CITY 2: "Canonball run", da. 14.45 (beh.
za. en woe 18.45 en 2115 uur. al.
Kindermatinee: "Dunderklumpen". za.
en woe. 14.45 uur
CITY 3: "Outland". da. 14.45. 18.45 en
21.15 uur. 12 jr.
CITY 4: "Angel of vengeance", da. 14.45
en 18.45 uur. 16 jr.
"Gevrij in de alpenwei", 21.15 uur, 16 jr.
y Htf.KAwweeiNe&PiaeN
AtotfTfBvJ WOWgNJ Sefet-IK-r.
WAAK WAT-te pecM Alpe F&-
ItojrAGÖSÏ>SléP SM VJ&J -
seier its feuKKesi?
TRIANON (123875): "Les uns et les au-
tres'. da. 14.00 en 20.00 uur, al.
REX (125414): "Pruimenbloesem",
da. 14.30. 19.00 en 21.15 uur. zo. 14.15,
16.30,19.00 en 21.15 uur, vr. en za. ook
23.30 uur. 16 jr.
Bioscopen Alphen
(Voor reserveringen 01720-20800)
EURO 1: "Les uns et les autres", da.
20.00 uur, zo. ook 15.45 uur, al.
EURO 1: "Sissy's hot summer", ma., di.,
do. en vr. 13.30 uur, za. ook 24.00 uur,
18 jr.
Scheepvaartinformatie over
de grote en kleine vaart
kunt u van maandag tot en
met vrijdag telefonisch ver
krijgen via nummer
071-144941, toestel 218. Bel
len tussen 9 en 12 uur.
Expositie» J
Wassenaar - Art Gallery Gérard, t/m 5/
6. tentoonstelling landschappen en
stadsgezichten, dagelijks 11-7 uur. zo.
van 13.00-17.00 uur.
Leiderdorp - Muzenhof, tot begin/half
juni, etsen van Nol Neger.
Hooglandse Kerk - tentoonstelling
Poolse wandkleden '78-'81 Warschau
Jeroen Bosch, tot 3 juni, ma. vr. 11-17
uur, za. 11-15 uur, zo. 12.30-17 uur.
Museum Boerhaave - Steenstraat la, t/m
5/9, tentoonstelling 'Het Kloppend
Hart', 10 jaar cardiologie in Nederland.
Rijksmuseum voor Volkenkunde -
Steenstraat 1, t/m 3/10, 'Indianen van
Mexico, Azteken in 't verleden, Nahua's
van heden', ma t/m za van 10-17 uur,
zon- en feestdagen van 13-17 uur.
Art Tea House 'De Oude Run' - Stille
Mare 4, 7/5 t/m 2/6, expositie Dolf van
Leggelo, di t/m za van 10-20 uur, zo van
11-18 uur.
Voorschoten - Kunstgalerij 'De Stijl',
Leidseweg 155, t/m 12/6, schilderijen,
gouaches, foto's en beelden van Wim
van Berkel en Huib Benschop, ma t/m
woe van 15-18 uur, vr van 10-21 uur, za
van 10-18 uur
Holiday Inn - schilderijen-expositie
van André A. Tigchelaar, tl, 16/6.
Centrale Bibliotheek, Nieuwstraat 4.
Leiden: tentoonstelling over gemeente
raadsverkiezingen tot 10 juni.
t/m 16/
Vuren en Peet
7-17 uur. do-
Leiderdorp - Gemeentehuis,
8, expositie Rob
Heemskerk, ma tl
avond van 19-21 u
Galerie Denise Stephan - t/m 27/6,
Mark Rietmeijer beelden, Johannes van
Hoften acrylschilderingen, Rineke Kop
schilderijen, vr, za. zo. van 13.30-17.30
Galerie Fenix-Botermarkt 26, etsen van
Eric Visser tot 6 juni zondag 11-17: dins,
woens. en vrijd. 10-19: donderdag 10-
21.30: zaterd. 7.30-18 uur.
De Lakenhal, Oude Singel 28, expositie
schilderijen die gerestaur. moeten wor
den, tot en met 13 juni, dinsd. tot en met
zat 10-17 uur. zon- en fee?td. 13-17 uur.
Oegstgeest - Kunstcentrum "Lange-
voort", schilderijen en beeldhouwwer
ken van Harry Agema, Anita Andriesse,
Annelies Bosch, Auke de Graaf, Marijke
Kaercher. t/m 15/6, dinsd., woens., don-
derd en vrijdag van 13.30-17.30: vrijdag
avond 18-21, zat 12-17 uur.
Zlakanhulzan j
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Acade
misch Ziekenhuis behalve van
dinsdag 13.00 uur tot woensdag
13.00 uur (Diaconessenhuis) en van
vrydag 13.00 uur tot zaterdag 13.00
uur (Elisabeth-ziekenhuis).
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis - doorlopende be
zoektijd van 16.00 uur tot 20.00 uur; met
uitzondering van:
- de kinder- en jongerenafdeling: dage
lijks van 14.00 uur tot 19.00 uur
- de afdeling intensieve zorg: uitsluitend
na overleg met het hoofd van de afde
ling.
Sport medisch Advies Centrum:
blessurespreekuur: Elisabethzie-
kenhuis Leiderdorp, 's maandagr
van 19.30-20.30 uur.
Besoekuren Si. Elisabeth-Ztekenhuls:
Volwassenen: dagelijks van
14.00-14.45 en van 18.30-19.30 uur
Klasse afd.: dagelijks van 11.15-
i2.00 uur, van 14.00-14.45 uur en
van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: dagelijks van
11 15-12.00 uur (alleen voor echtge
noot) en van 15.00-16.00 uur en van
18.30-19.30 uur
Kinderafdeling: dagelijks van
15.00-18.30 uur.
afdeling C.C.U. (hartbewaking) da
gelijks van 14.00-14.30 uur en 19 00-
19.30 uur.
Intensieve verpleging: dagelijks
van 14 00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten behalve kinde
renzijn de bezoekuren als volgt
Elke dag 14.15-15.00 uur en 18.30-
19.30 uur
Avond bezoekuur afdeling Verlos
kunde 18.00-19.00 uur
Praematurenafdeling dagelijks
van 14.30-14.45 uur en van 18.30-
18 45 uur
Bezoek aan ernstige patiënten
wanneer voor ernstige patiënten
doorlopend bezoek wordt toege
staan kan de hoofdverpleegkundi
ge hiervoor speciale kaarten ver
strekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks: 15 00-15.45 uur en 18.3C-
19.00 uur.
(alleen voor ouders van kinderen kan er
een afwijkende tijd afgesproken wor
den met de hoofdverpleegkundige).
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag 14.15-15.00 uur en 18.30
19.00 uur.
Alphen aan den Rijn
RIJNOORD: bezoektijden 's middags
14.30-15.15 uur. 's avonds 18.30-19 30
uur. Extra bezoek voor de hartbewa-
king: 's ochtends 11.00-11.30 uur. Extra
bezoek voor vaders op de kraamafde
ling: 's avonds 19.30-20.30 uur. Kinder
afdeling 's middags 14.30-15.30 uur, 's
middags alleen voor ouders 14.30-18.30
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder var
vliegverkeer van en naar Schiphol
kunnen dag en nacht worden ge
meld bij het informatiecentrum
Geluidshinder Schiphol (tel. 020-
175000).
FRED BASSET
r Waarom malcen ze
geen vetl/gnedsnemen
•~-i aan de scoetenly
i
O
f
I
4/81
V...
GEGRATINEERDE
VARKENSHAAS
JES
Werp S00 g t pinazicbla-
deren In een ,-r
schep icrrrul ml
nuut weer uit In een
vergiet vocht eruit
een ui rsgfljn en fruit
dc snippers in boter
licht goudgeel Voeg
dc spinazirbtssdje»
n zachte* meebak
^udSlieuuts
9 Juni 1982.
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
Als een bijzonderheid uit het
dierenrijk wordt het volgende
medegedeeld. Een inwoonster
van Chaignes had een kip op
eendeneieren te broeden gezel.
Toen het broedsel uitkwam,
groote verbazing bij de stief
moeder, dat de in onwetend
heid door haar aangenomen
kinderen ondanks haar geklok
te water gingen! Dit is eens,
dacht onze kip, nu opgepast
voor de tweede maal. Toen men
haar andermaal de eieren van
haar zwemvliezige natuur-
genooten wilde laten uitbroe
den. pikte zij in de grootste woe
de al de eendeneieren stuk.
Daarna vertrouwde men gewo
ne kippeneieren aan haar moe
derlijke zorgen toe, en met de
grootste trouw bracht zij het
broedsel tot volkomenheid zij
had de eieren leeren onderschei
den.
- De nalatenschap van den En-
gelschen baron James de Roth
schild, die den 25sten october
des vorigen jaars kwam te over
lijden, is gebleken ongeveer
acht millioen gulden te bedra
gen. Daar de overledene geen
testament heeft nagelaten, komt
het geheele vermogen aan zijne
weduwe.
Vijftig jaar geleden
- Zoowel de Sowjet-regeering
als het Centraal Bestuur van de
communistische partij besteden
hun volle aandacht aan een in
cident te Bakoe. Terwijl de
vrije markt, waar de boeren
hun levensmiddelen tegen vrije
prijzen verkoopen mogen, in
vollen gang u>a», bezetten plot
seling eenige afdeelingen bere
den politie het plein, dreven
handelaars en hoopers uiteen
en namen de levensmiddelen tn
beslag, terwijl ruim honderd
boeren werden gearresteerd
Na protesten van de plaatselij
ke autoriteiten werd op bevel
van het Centraal Executief Co
mité de geheele leiding der mili
tie te Bakoe gearresteerd en uit
haar bevoegdheden ontzet. De
verantwoordelijke leiders zul
len ter beschikking ran de
G.P.O. worden gesteld In een
offxcietle mededeeltng werd ge
zegd, dat de ambtenaren hun
bevoegdheden verre hadden
overschreden en dat de regee
ring tegen een dergelijk optre
den strenge maatregelen zal ne-
