De lp
Platenverkoop
gebukt onder
wegwerpcultuur
In het Hilversumse
platen wereldje was het
jarenlang eigenlijk iets heel
gewoons. Als het Engelse
zangeresje een teeveetje
moest doen, bij Toppop of
zo, dan stuurde je een jetje
naar Londen om haar op te
pikken. Goed. dat kostte dan
een paar duizendjes, maar
wat maakte het uit? De
plaatomzetten werden
immers alsmaar groter en de
winsten öök.
Aan geld geen gebrek. Dus als
er een of ander wissewasje
te vieren viel, dan nodigde
je de hele j'ef-sef uiten liet je
de champagne rijkelijk
vloeien. En moest er een
nieuwe grammofoonplaat
onder de aandacht van de
pers worden gebracht, dan
kleedde je dat leuk aan. Dan
organiseerde je
bijvoorbeeld een cruise op
de Noordzee of je huurde een
charter en ging met z'n allen
naar de Costa del Sol om de
plaat daar, bij een pina
colada en een fraai stukje
zeebanket, ten doop te
houden. Buikjes van
sommige popjournalisten
getuigen nu nog van de
weelde die in de
platenwereld schier
onuitputtelijk leek.
Totdat in 1978 het
bestedingspatroon van de
Nederlander opeens een
gans andere vorm ging
aannemen en de jeugd haar
aandacht allengs meer
begon te verleggen naar
dingen waarmee men zich in
de buitenlucht kan
vermaken, zoals de
surfplank. Vanaf die tijd is
er eigenlijk al sprake van
een malaise op de
internationaleen
Nederlandse markt voor
grammofoonplaten en
muziekcassettes.
Anno 1982 begint die
teruggang bij de in ons land
gevestigde
platenmaatschappijen
steeds duidelijker zijn
sporen na te laten. Dalende
omzetten zijn er de oorzaak
van dat het
personeelsbestand er waar
mogelijk wordt
ingekrompen. Op de
budgetten voor promotie,
artiestenbegeleiding en
studiokosten wordt
tegenwoordig dikwijls fiks
beknibbeld. Gevolg: er
worden minder platen
uitgebracht.
Kortom: voordat een
platenmaatschappij
vandaag de dag een
dubbeltje uitgeeft, draait
die het tweemaal om. Een
aantal jaren geleden zong
Sandra Reemer er op het
Eurovisie Songfestival een
liedje over: „The party is
over now."
Bij Polygram Nederland in Baarn, de moe
dermaatschappij van Polydor en Phono
gram, lopen de vakbondsbestuurders de
zer dagen de deur plat. Volgens de Indus
triebond FNV staan er ongeveer honderd
vijftig van de ruim twaalfhonderd arbeids
plaatsen op het spel.
De platenindustrie bevindt zich in een dal. Bereikte de verkoop
van langspeelplaten, singles en muziekcassettes in 1978 in ons
land nog een hoogtepunt (620 miljoen gulden), sedertdien is het
met de platenverkoop alleen maar bergafwaarts gegaan. In 1979
bedroeg de totale omzet 595 miljoen gulden en 1980 (omzet: 540
miljoen gulden) riepen de platenmaatschappijen spontaan uit
tot rampjaar.
Vorig jaar daalde de totale omzet met nog eens tien miljoen gul
den, wat bijna honderd miljoen gulden minder is dan in 1978. In
totaal gingen er het afgelopen jaar drie miljoen elpees en twee
miljoen singles minder over de toonbank. En daarbij ging het
vooral om popmuziek. Gevolg inkrimping bij Polygram.
ren. In plaats van een plaat te
kopen is hij nu veeleer ge
neigd hem te kopiëren op
cassettebandje. Zo werd
1979 (recentere cijfers zijn
niet) nog 47 milji
kopieerd. Uitgedrukt in pla
ten komt dat neer op 70 mil
joen elpees. Zou de
ment de platen die hij nu op
neemt gewoon kopen, dan
zouden er drie tot vier keer
zoveel elpees over de toon
bank gaan.
André Hazes
Andere platenmaatschappijen
gingen het Baarnse bedrijf
reeds voor. De Amerikaanse
moeder van platenmaat
schappij WEA zag anderhalf
geleden geen andere uitweg
dan vijftig werknemers te
ontslaan. Voordien was in
Engeland Decca over de kop
gegaan. En niet veel later
kwam ook EMI in de proble-
EMI Holland wist evenwel
overeind te blijven, boekte
tussen 1 april 1977 en 31
maart 1980 weliswaar een
verlies van 25. miljoen gul
den, maar het zojuist afgeslo
ten boekjaar laat weer een be
scheiden winst zien. Ener
zijds is dat de verdienste van
André Hazes, wiens platen
vorig jaar als zoete broodjes
werden verkocht. Gretig af
trek vonden al evenzeer
EMI's laag geprijsde Music
For Pleasure-elpees. Maar
bovenal heeft EMI haar batig
saldo te danken aan het feit
dat zij haar personeelsbe
stand al aan de problemen
had aangepast omdat zij er
eerder dan andere platen
maatschappijen mee te ma
ken kreeg.
Enkele jaren geleden had EMI
nog licentiecontracten voor
bekende Amerikaanse pla-
tenmerken als MCA en Tam-
la Motown. Deze contracten
werden niet verlengd. En niet
eens zozeer omdat Motown
EMI's Amerikaanse dochter
Capitol beconcurreerde.
Doorslaggevend waren de te
hoge voorschotten, die de
Amerikanen verlangden.
Dit laatste was er anderhalfjaar
geleden de oorzaak van dat
het personeelsbestand bij
EMI Holland met 50 tot 60
man moest worden inge
krompen. En ofschoon dat
goeddeels via natuurlijk ver
loop kon geschieden, viel aan
gedwongen ontslagen niet te
ontkomen. Momenteel
werken er 440 mensen.
Thuiskopiëren
Echter: hoe langer de malaise
voortwoekert, worden ge
dwongen ontslagen óók bij
gezonde platenmaatschappij
en als EMI Holland steeds
minder denkbeeldig. In de
nabije toekomst voorzien pla
tenbazen nog slechtere ver
koopresultaten met een abso
luut dieptepunt halverwege
de jaren tachtig.
Hinder ondervindt de platenin
dustrie vooral van de andere
wijze waarop de consument
zijn muziek is gaan consume-
De platenmaatschappijen, ver
enigd in de Nederlandse Ver
eniging van Producenten en
Importeurs van Beeld en Ge
luidsdragers (NVPI), voeren
al enige jaren strijd tegen de
wildgroei van het thuiskopië
ren. Zij maken bezwaar tegen
de oneerlijke wijze waarop
hun omzetmogelijkheid
wordt gekortwiekt.
Ook vinden zij het onjuist dat
het kopiëren zonder enige
vergoeding geschiedt. Daar
om streeft de NVPI naar de
invoering van een accijns op
lege banden, welke ten goede
zou moeten komen aan de
producenten, artiesten, tekst
schrijvers en componisten.
Als kleine pleister op de won
de dan, want wanneer de el
pee wordt gekócht levert hun
dat meer op.
John Travolta
Het is vooral de leeftijdsgroep
van twaalf- tot vijftienjarigen
die niet meer zo hard naar de
platenwinkels rent. Dat komt
vooral door het zogenaamde
surfplankeffect. De jeugd is
steeds meer geneigd haar
vertier in de openlucht te zoe
ken. Maar dat is niet de enige
reden. Ook het ontbreken
van echte sterren speelt een
rol.
De sterren zijn op en dat be
zorgt ook de redacteuren van
tienerbladen de nodige kop
zorgen. Zij willen schrijven
over nieuwe trendsetters die
bij een groot publiek aan
slaan. Maar sinds John Tra
volta heeft zich nog geen
nieuwe ster aan het firma
ment aangediend, Julio Igle-
sias en Sting van The Police
misschien uitgezonderd.
De nieuwe generatie, die niet
meer zo massaal achter nieu
we fenomenen aanholt, heeft
geen nieuwe sterren voortge
bracht. En de enkeling die
het lijkt te gaan maken,
wordt door de tienerbladen
dermate hevig in het licht
van de schijnwerpers ge
plaatst, dat de mensen er
weer snel op uitgekeken ra
ken.
(Foto Lock Zuydi
De nieuwe generatie toont zich
niet zo ondersteboven van
het popgebeuren. Reden
daarvan zou kunnen zijn dat
het voor het merendeel derti
gers zijn die de hedendaagse
popmuziek bepalen. Met de
opkomst van jonge groepen
als The Police en Doe Maar
mag daar weliswaar allengs
meer verandering in komen,
maar de discjockeys en de
popjournalisten zijn bijna al
lemaal nog van de zogenaam
de Woodstock-generatie en
zij houden nieuwe stromin
gen zo nu en dan onbewust
tegen.
Er is dus een leegte en daaruit
valt misschien te verklaren
waarom zoveel jongeren deze
week de concerten van de
Rolling Stones' hebben be
zocht.
Nieuw talent
Dat de grammofoonplatenin
dustrie zich in de jaren zestig
en zeventig tot een welig tie
rende bedrijfstak kon ont
wikkelen, was voor een be
langrijk deel te danken aan
de buitengewone belangstel
ling die de eerder genoemde
Woodstockgeneratie voor
popmuziek aan de dag legde
Hele salarissen gingen op aan
elpees, maar inmiddels zijn
de hippies van toen volwas
sen geworden en kopen zij
(men herinnere zich de persi
flage van Bie) hooguit nog
een nieuwe elpee van The Po
lice om bij te blijven. Buiten
dat zijn er nog tal van andere
dingen die geld opslokken.
Al dit soort zaken leidt ertoe
dat de omzetten van de pla
tenmaatschappijen teruglo
pen. De rode cijfers probeert
men op zo groot mogelijke af
stand te houden door fors te
bezuinigen. En niet alleen op
de parties en vliegreisjes,
maar zeker ook op perso
neelskosten en de studio- en
produktiekosten.
Nieuw talent is daar de dupe
van. Een platenmaatschappij
bedenkt zich tegenwoordig'
wel twee keer voordat zij in
een onbekend artiest geld in
vesteert en een plaat met
hem of haar opneemt. Nauw
keuriger dan ooit worden de
hitkansen berekend, eenvou
dig omdat men zich geen flop
meer kan veroorloven. Kort
om: platenmaatschappijen
gaan op zeker spelen Ze kun
nen niet anders, althans dat
zeggen ze
Daarbij mag men de wenkbrau
wen fronsen. Immers, behal
ve een commerciële taak
heeft de platenmaatschappij
net als de boekenuitgever
ook een culturele functie en
die lijkt nu in het gedrang te
komen. Sommige platenba
zen geven dat rondborstig
toe, maar zeggen geen keus te
hebben omdat zy graag een
rendabel bedrijf willen lei
den.
Compact disc
De verschraling op de platen-
markt neemt dan ook hand
over hand toe. Gé Titulaer.
die vrij hoogstaande jazzy
achtige muziek maakt maar
zich niet in de belangstelling
van de platenkopende massa
mag verheugen, is zodoende
van het toneel verdwenen.
En zo gingen er meer. Hun
plaats is ingenomen door
groepen die veelal wel garant
staan voor rinkelende kas
sa's. Dons D. and the Pins
bijvoorbeeld. Risque of Jose
Het is dit soort commerciële, ri
sicoloze muziek, waarop de
platenmaatschappijen heden
ten dage hun hoop hebben
gevestigd. Hoewel intussen is
men druk bezig
Engeland worden geimpoi
teerd) hoetl evenmin te wor
den gevreesd nu de koers van
de dollar en het Engelse pond
deze handel weinig aantrek
kelijk maakt.
Ciska Peters
Ook al is er in de platenwereld
een enkeling die geen vuiltje
aan de lucht zegt te bespeu
ren (..zolang wij het nog zon
der overheidssubsidie kun
nen, gaat het ons goed"), is
over het algemeen toch wel
het besef doorgedrongen dat
de bomen met tot in de hemel
groeien.
Tot een meer branchegewijze
aanpak van de problemen
probeert een structuurcom
missie onder auspiciën van
de Nederlandse Herstructu-
renngsmaatschappij (Ne-
hem) te komen. Deze com
missie. waarin overheid,
werknemers en werkgevers
zitting hebben, kijkt niet al
leen naar de produktiekant
van de platenindustrie maar
ook naar die van de detail
handel.
De commissie streeft onder
meer naar gedegen bednjfs-
takinformatie: er moet een
systeem worden opgezet
waardoor de branche voort
durend wordt voorzien van
actuele gegevens over de hui
dige en de te verwachten
gang van zaken.
Daarnaast houdt de c
zich bezig met de vakoplei
ding voor ondernemers en
verkooppersoneel Gebrek
aan voorlichting en service in
winkels waar grammofoon
platen worden verkocht („u
wilt een plaat van Ciska Pe
ters? Daar is de bak. zoekt u
maar"), is de omzetten in de
platenindustrie niet bepaald
ten goede gekomen.
Btw
markten aan te boren. De au
dio-visuele is er zo één, maar
ook de compact disc
De verwachtingen over deze
plaat, die slechts aan één
kant bespeelbaar is maar
waarop ruim een uur muziek
kan worden geperst, zijn
hoog gespannen. De compact
disc speel je af, niet met een
naald, maar met een laser
straal. Barsten en hinderlijke
tikken kent de compact disc
niet: de geluidsweergave
heet perfect te zijn.
Mede hierdoor voorspellen pla
tenbazen dat hun branche in
de tweede helft van de jaren
tachtig weer een opwaartse
lyn te zien zal geven Men
verwacht dat tegen die tijd de
opties in het lecmire-gebeu-
ren (nieuwe dingen om je
mee te vermaken zoals video)
hun aantrekkingskracht
goeddeels verloren zullen
hebben
Terwyl de Nehem haar werk
doet, maakt de NVPI zich
sterk voor de erkenning van
de grammofoonplaat als cul
tureel medium Dit zou bete
kenen dat er in plaats van de
huidige 18 procent btw
slechts 4 procent btw van toe
passing zou worden. Daar
door zou de prys van gram
mofoonplaten kunnen wor
den verlaagd.
Ten opzichte van andere vrije
tijdsartikelen. zoals het bio
scoopkaartje, is de pnjs van
de grammofoonplaat de afge
lopen jaren met evenredig ge
stegen
De NVPI pleit al enige tijd voor
een gezonder prijsbeleid. De
cijfers liegen er immers niet
om. Neem alleen Polygram.
Vorig jaar zat dit grote con
cern evenals in 1980 in de ro
de cijfers met een omzet van
2.6 miljard mark Het afgelo
pen jaar nam ook het aantal
manjaren wereldwijd af van
13 000 naar 12 400. voor Poly
gram in Nederland was er
een daling van IJ'»') naar 1213
werknemers. Dezer dagen
zo goed als zeker vallen er
wéér ontslagen. Wie volgt?
Er
nog een lichtpuntje van
de zogenaamde piraten-per
sers krijgt men steeds minder
te duchten Het gevaar van
het bakkie is al evenzeer zo
goed als geweken. En voor de
parallelle import (platen die
tegen dikwijls lagere pnjzen
rechtstreeks uit Amerika en
Ten behoeve van dll artikel wer
den gesprekken rrvorrd mei K.
de Vreeie (NVPI». J. la Grouw
(EMI Hollandi. N. Klelnjan
(Ariolai. D. van Nijnatten (Dure-
col, N. van Diemen iPolydori. J.
Cordu wener t Phonogram i, R.
van Dulkenraad (CNRl, J. Ab-
blnk iHKAi, mevrouw J. Earners
(Polygram) rn A van der Vrrn
(Industriebond FNV».
