D-
.portage
Priester bisschop Simonis in het zilver
-c
Voedselvergiftiging door
hiaat in de vakopleiding
VRIJDAG 4 JUNI 1982
Varia
Ik schreef vorige week dat ik altijd
aan Erik de Vries moet denken
bij die asfaltribbels bij de stop
lichten en dat ik ook altijd even
aan Karei van het Reve moet
denken als ik op straat één enkele
verloren schoen zie liggen. Ik ben
volgende week toch voor een
weekje met vakantie, misschien
kunt u dan frappante of saillan
te gevallen bedenken waardoor u
altijd weer een ogenblik aan ie
mand denkt. Zoals bijvoorbeeld
mevrouw A. Brouwer-Draaisma
uit Drachten, die een heel aardig
voorbeeld geeft, na eerst even te
hebben uitgelegd dat zij een Frie
zin is, op 6 april 1898 in Bols-
ward is geboren, in 1927 trouwde
en met haar man, die Officier
van Gezondheid was (zij zelfwas
verpleegster), toen naar Neder -
landsch-Oost-Indië is vertrokken,
dat tegenwoordig, om redenen
die er hier niets toe doen, Indone
sië heet. Ik citeer:
„In Indië heb je overal in de huizen
stenen vloeren en die worden elke
morgen met water gedweild.
Mijn huisjongen Ata' kroop op
de grond als hij in de hoekjes
moest zijn, maar de rechte stuk
ken deed hij met zijn voeten.
Daar heb ik zo vaak naar moeten
kijken, en dat vond ik zo pienter,
omdat het natuurlijk minder ver
moeiend was, en hij werd toen
ook al een dagje ouder! En als ik
nu 's morgens heb gedouched,
dan dweil ik ook altijd de vloer
droog met mijn voet, nu eens met
de linker, dan eens met de rech
ter, al naar het uit komt. Dus...
elke morgen denk ik aan mijn
trouwe huisjongen Ata!"
Het Wereld Natuur Fonds heeft zijn
ongerustheid uitgesproken over
de gebrekkige aandacht die op de
basisscholen aan natuur en mi
lieu wordt geschonken, ook al om
dat de onderwijzers op dit gebied
slecht worden opgeleid. Zo staan
er bij de nieuwe Pedagogische
Akademie voor het Basisonder
wijs (PABO) slechts 160 uren na
tuuronderwijs tegenover bijvoor
beeld 700 lesuren voor expressie-
onderwijs en lichamelijke oefe
ningen, of 210 lesuren mens- en
maatschappij-onderwijs.
Ik heb onlangs mijn Cijferlijstje (zo
heette het) van mijn eindexamen
aan de Eerste Gem. H.B.S met 5-j.
cursus B te Amsterdam terugge
vonden, met als uitslag: Ge
slaagd. De 'Cijfers, krachtens het
eindezamen verkregen' vind ik,
ook nu nog, alleszins bevredi
gend:
Reken- en stelkunde en driehoeks
meting: zeven.
Stereometrie en beschrijvende
meetkunde: acht.
Mechanica: zes.
Natuurkunde: zeven.
Scheikunde: zeven.
Plant- en dierkunde: vijf.
Staathuishoudkunde: acht.
Aardrijkskunde: negen.
Geschiedenis: acht.
Nederlandse taal en letterkunde:
negen.
Franse taal: acht.
Engelse taal: zeven.
Hoogduitse taal: acht.
Verder had ik zes voor Cosmogra-
phie, zeven voor Handelsweten
schappen en acht voor Lichame
lijke Oefening, maar dat waren
de 'gemiddelden van de rapport
cijfers over het laatste leerjaar'.
Ik geef die volledige lijst omderwil-
le van de curiositeit (hij stamt uit
1950, alle vakken heten tegen
woordig geloof ik anders, of moe
ten nog ontdekt worden), maar
ook omdat ik die ene 'bijna vol
doende' voor Plant- en dierkunde
zo kenmerkend vind. Ik had een
uitstekende leraar, dr. Vermeu
len, maar ik had onvoldoende (of
'bijna voldoende'?) belangstel
ling. Daar heb ik al jarenlang
spijt van. Want van de dingen
om mij heen (planten, bloemen,
dieren, sterren) weet ik vrijwel
niets af. Ik kan geen dahlia van
een gladiool onderscheiden, ik
weet Sirius niet te vinden, ik
weet niet hoe een grutto er uit
ziet, laat staan een vlierboom.
Ik geef elke dag onze twee katten te
eten, ze leven al zeven en zes jaar
in goede gezondheid, daar niet
van, maar in feite weet ik niet
eens hoeveel Whiskas of Catty ik
in hun bakje moet doen. Al die
voor de hand liggende dingen,
waar je dagelijks mee te maken
krijgt, kan ik niet benoemen, ik
kan het een niet van het ander
onderscheiden, ik tyen op het ge
bied van natuur en milieu een
analfabeet, een onderontwikkeld
Dat is absurd, en ik geneer me
vaak genoeg als ik op eenvoudige
vragen over die zaken geen ant
woord kan geven aan mijn doch
tertjes. Ik deel de ongerustheid
van het Wereld Natuur Fonds
dan ook ten volle, ik ben zelf inza
ke de natuur ook zo stom geble
ven als het achtereind van een
konijn.
Door
Jan Westerlaken
De zomer staat weer voor de deur. Dit betekent dus
oppassen met vooral vlees, kip, vis, melk, ijs, rauwe
groente en water. Maar hiermee niet alleen. Ook an
der voedsel, dat in de zonnige maanden niet naar be-,
horen wordt behandeld, kan veel ongemak teweeg
brengen.
Inderdaad, voedselvergiftiging, bijvoorbeeld. Zij ver
oorzaakt misselijkheid, overgeven, buikkrampen,
diarree en soms koorts. Heel wat mensen verwarren
deze verschijnselen mei een griepje. Zit er aan het
eten een afwijkende geur of smaak, dan moet dit in
principe altijd als gevaarlijk voor de volksgezond
heid worden beschouwd. De salmonella-bacterie be
zorgt de mens al deze ellende.
Voorkomen is daarom beter dan genezen. Wat moet u
onder meer doen om voedselvergiftiging te voorko-
Hygiéne, koelen en verhitten (tot boven de tachtig gra
den) maakt de salmonella minder actief of doodt ze.
Schone handen zijn heel belangrijk. Theedoeken,
handdoeken en vaatdoekjes moeten geregeld worden
vervangen. Plaatsen waar eten wordt bewaard (koel
kast) moeten zeker één keer in de week worden uitge-
sopt. Materiaal dat met voedsel in aanraking komt
met heet water wassen. Vliegen moet men proberen
buiten te houden. Etensrestjes eerst laten afkoelen en
niet langer dan twee tot drie dagen bewaren. Rauw
gehakt proeven is gevaarlijk. Diepgevroren produk-
ten altijd in de koelkast laten ontdooien, behalve
groente. Dooiwater van diepvriesvlees nooit met een
vaatdoekje opnemen, maar met keukenpapier. Let u
thuis op deze dingen dan hoeft u zich geen al te grote
y.oreen te maken.
Simone Bouwer-Hertzberger is microbiologe bij de
Keuringsdienst van Waren in Haarlem. Vorige maand
promoveerde zij tot doctor in de diergeneeskunde. In
haar proefschrift haalt zij fel uit naar de horeca. De
opleiding zou een hiaat vertonen. De gevolgen: voed
selvergiftiging.
Haar beschuldiging' is hard aangekomen bij de Stich
ting Vakopleiding Horeca. Daar is men zich van geen
kwaad bewust.
De kersverse doctor in de diergeneeskunde legt uit hoe
zij tot de conclusie is gekomen dat er een tekortko
ming in de horeca-opleiding is, waar het mankement
precies zit en wat er aan gedaan zou moeten worden.
Mevrouw G.E. Douwes, voedingsdeskundige van de
SVH toont aan dat juist aan de hygiéne de grootste
aandacht in de opleiding wordt besteed.
Onsmakelijk. Een ober die een bord soep serveert
terwijl z'n duim er half in hangt. Zeg maar gerust
dat het vies is. Bedient die man je in sjofele kleren
en heeft 'ie bovendien smoezelige handen met don
kere randjes onder de nagels, dan is je trek in een
lekkere hap gauw over.
Daarom staat hygiëne heel hoog in het vaandel van de horeca. Nee,
niet alleen in de keuken, maar ook de man die het eten rond
brengt moet er verzorgd uitzien. Een kwart van de opleiding van
het horeca-personeel handelt over orde en netheid.
De Stichting Vakopleiding Horeca is zich daarom een hoedje ge
schrokken. Geschrokken van die opmerking in dat proefschrift
van de Haarlemse microbiologe Simone Bouwer. Er moet, zo
schrijft de kersverse doctor in de diergeneeskunde, meer aan
dacht worden besteed aan het veilig behandelen en bereiden
van maaltijden. Omdat er onvoldoende kennis op dit gebied is,
krijgen schadelijke bacteriën de kans zich razendsnel te ver
menigvuldigen. En dit komt alleen, omdat het eten wordt 'mis
handeld'. Gevolg: voedselvergiftiging en doodzieke mensen.
Conclusie, na vier jaar onderzoek, van Simone Bouwer, die
hoofd van het laboratorium is bij de Keuringsdienst van Waren:
er is een hiaat in de horeca-opleiding.
Met die hygiëne wordt minder zorgvuldig omgesprongen, beweert
de microbiologe, als het écht spannend wordt in de keuken van
een restaurant. Een voorbeeld? Als er vijftig man tegelijk bin
nenstappen die willen eten. Dan is er sprake van spitsuur.
Simone: "Ook dan moet er naar behoren worden gewerkt. Dat is
een kwestie van discipline. Natuurlijk, er wordt best aandacht
besteed aan hygiëne in de horeca-opleiding. Maar dit alles wordt
vergeten zodra het druk wordt. Ik kijk altijd maar naar een pi
loot. Constant moet 'ie de wijzertjes in de gaten houden of alles
goed gaat. Loopt er wat fout of valt er een motor uit, dan mag hij
niet in paniek raken. Nou, zo moet het eigenlijk ook in een keu
ken marcheren."
Onzin, is de reactie van de hore
ca. "Juist in de keuken van
een groot restaurant moet de
organisatie perfect zijn. Is die
niet in orde, dan zullen eters
zo'n zaak niet zo gauw weer
aandoen. En wat denk je van
anti-reclame? Zulke mensen
gaan daarover praten. Nou, ik
geef je op een briefje dat een
dergelijk bedrijf er de nade
len van zal ondervinden", be
weert mevrouw Douwes.
Kan mevrouw Bouwer nu con
creet aangeven wat er in die
horeca-opleiding aan schort
en waar met name meer aan
dacht aan moet worden ge
schonken?
De cursisten duidelijk voor
ogen houden wat er kan ge
beuren als eten wordt 'mis
handeld'. Praktische voor
beelden met vooral een af
schrikkend effect. "En dan
natuurlijk wijzen op de ziekte
die je ervan kunt krijgen.
Steeds weer moet de horeca-
mensen op het hart worden
gedrukt dat hygiëne, juist in
hun vak, van groot belang
Hoe ernstig is voedselvergifti
ging? Kun je er, in het ergste
geval, aan doodgaan?
"Ach, als je gezond bent zal je
er zeker niet aan doodgaan.
Wel gevaar lopen baby's en
oude mensen. Die kunnen er
aan sterven", zegt Simone
Bouwer.
Geen hiaat
Met klem spreekt mevrouw
(Foto Dirk Ketting)
Douwes tegen dat er in de op
leiding té weinig aandacht
zou worden besteed aan hy
giëne. Als een rode draad
loopt zij door het hele lespro
gramma. Stof die is geschre
ven door keurmeesters en do
centen in de hygiëeneleer.
"Ik denk daarom, dat er niets
is overgeslagen dat belang
rijk kan zijn", meent zij. "Bo
vendien is hygiëene een on
derdeel van het praktisch ex
amen. Examinatoren kijken
de kandidaten elk moment
op de vingers. Of het nu in de
keuken is of als het eten
wordt rondgebracht. Dan is
er toch ook sprake van top-
spanning? Er moet wel een
maaltijd van vijf of zes gan
gen voor 24 mensen naar be
horen worden bereid en op
gediend."
Laat de voedingsdeskundige in
de opleiding ook zien hoe het
niet moet?
Op dit punt verschillen me
vrouw Douwes en de bacte-
riologe van mening. "Je moet
de nadruk leggen op hoe het
wél moet. Wanneer je almaar
stelt zo moet het niet, dan
doet dat zo negatief aan. Wek
je de indruk te verwachten
dat er altijd negatief zal wor
den gewerkt. De situatie be
nader ik altijd positief. Af en
toe een slecht voorbeeld er
tussendoor kan geen kwaad.
Maar dit mag absoluut niet
gaan overheersen. Dan ben
je, in mijn ogen althans, ver
keerd bezig."
Voorlichting
Er wordt nu steeds gepraat
over de horeca. Maar ook
thuis weten de i
welijks hoe ze, vooral in de
zomermaanden. voedsel
moeten behandelen. Hoe
breng je hen van de gevaren,
voedselvergiftiging dus, op
de hoogte?
Simone Bouwer geeft het toe:
"We roepen al jaren dat er op
dit gebeid hoognodig wat
moet gebeuren. Het gekke is,
dat het niet gebeurt. Zo nu en
dan, tegen de zomer, wordt er
eens een poging gedaan.
Daar blijft het bij. We verge
ten dat we centraal verwar
men. Dus in de wintermaan
den kun je net zo goed voed
selvergiftiging oplopen. Tja,
hoe kun je de mensen daarop
wijzen? Wellicht door een
spotje op de televisie. Effec
tiever vind ik dat je kinderen
van jongsaf moet wijzen op
de gevaren. Vóór het aan tafel
gaan handen wassen, nó ge
bruik van het toilet handen
wassen. Daar schort het nog
al eens aan heb ik de indruk
Vuile handen zitten vol met
bacteriën."
Terug naar de horeca. Leerlin
gen die een opleiding volgen
om hierin hun boterham te
verdienen, moeten praktijk
ervaring opdoen in restau
rants. Hoe weet de Stichting
Vakopleiding dat het in zo'n
bedrijf naar behoren gaat?
"Die restaurants", legt me
vrouw Douwes uit, "krijgen
van ons (SHV) erkenning. Wij
hebben twintig consulenten
in heel Nederland die deze
zaken controleren. Daarnaast
praten zij ook met de cursis
ten of het allemaal naar beho
ren gaat. Blijkt dat een zaak
na verloop van tijd niet fris is,
dan trekken we die erken
ning in. Dient zich een sme
rig bedrijf aan. dan hoeft dit
niet te rekenen op erkenning
Broodj es winkel
Simone Bouwer zet zich vooral
af tegen het feit dat iedereen,
zonder enige vakkennis, een
broodjeswinkeltje kan begin
nen. Een middenstandsdiplo
ma is voldoende. "Vaak heeft
de eigenaar geen kaas gege
ten wat hij nu precies wel en
niet met bederfelijke produk-
ten moet doen. Daaraan zou
hoognodig eens wat moeten
worden gedaan."
Hier heft mevrouw Douwes de
vinger op "Heeft niks met
onze opleiding te maken,
maar alles met de wetgeving.
Wij kunnen pas wat doen als
de wet wordt aangepast. Eer
der niet. Ik geef het toe: in
een broodjeszaak moet héél
hygiënisch worden gewerkt.
Elk broodje en elk stuk vlees
wordt in de handen geno
men. Ja, ik vind ook dat deze
situatie heel snel moet veran
deren."
Waar loop je nu de meeste kans
op voedselvergiftiging"7
Voorzichtig manoeuvreert de
bactenologe nu met haar
woordkeus. "Men wan
trouwt, om een voorbeeld te
noemen, de chinees. Maar dat
is niet terecht. Ook eten uit
de muur heeft zijn bedenkin
gen. 't Is moeilijk te zeggen
waar nu precies te ernstige
bronnen liggen Was het
maar waar. We hebben geen
goed overzicht. Zeker, we
kennen links en rechts wat
zwakke plekken. Maar wat
wij niet controleren zijn de
pnvé-huishoudens. Juist
daar kan het eveneens goed
fout lopen. Hoe vaak? Is
moeilijk te zeggen Jaarlijks
zijn er ongeveer een half mil
joen gevallen van voedselver
giftiging. Eén keer in de der
tig jaar loop je de kans om dit
te krijgen. Het valt dus best
Mevrouw Douwes hierover:
"Ik denk dat thuis meer
voedselvergiftiging voor
komt dan in restaurants of
andere gelegenheden. Als
een huisvrouw twijfelt of dat
restje worst nog goed is, kan
ik alleen maar zeggen: niet
opeten, maar weggooien. Het
is levensgevaarlijk."
Meldingspunten
Mevrouw Bouwer pleit voor
het instellen van regionale
meldingspunten. Punten die
dag en nacht, ook in het
weekeinde, bereikbaar moe
ten zijn. Doet zich een geval
van voedselvergiftiging voor,
dan kan men direct in actie
komen. Met behulp van de
microscoop kan een diagnose
worden gesteld. Bovendien
vindt zij hi t wenselijk dat de
Vleeskeuring:-diensten m de
Keuringsdiensten van Waren
fusioneren. Om te komen tot
één warencotroledienst.
Het buitenland en voedselver
giftiging zijn een hoofdstuk
apart. Vooral in zuidelijke
landen is het extra oppassen
geblazen. De eerste dagen lo
pen de vakantiegangers vaak
af en aan naar het toilet (le
ven de olijfolie de schuld. Dat
is een fabeltje. Die olie ver
oorzaakt géén diarree Hoog
uit bij galpatiènten. Het is de
hygiene die ons parten
speelt. Simpel gezegd: we zit
ten de poep van een ander op
te eten. En daar word je nu
eenmaal ziek van.
Op zondag 13 juni herdenkt bis
schop Simonis van Rotterdam,
dat zijn ambtsvoorganger, mgr.
Jansen, hem 25 jaar geleden in
Rotterdam tot priester wijdde.
Het jubileum wordt gevierd met
een dienst om 12 uur in de kathe
drale kerk aan de Mathenesser-
laan, waarbij vertegenwoordi
gers van de 205 parochies in het
bisdom aanwezig zullen zijn, en
een receptie in De Doelen van 3
tot 5 uur. Bisschop Simonis zal
geld dat hem ter gelegenheid van
dit jubileum wordt gegeven, be
stemmen voor 'een waardige res
tauratie van het nationale heilig
dom in Brielle en voor individue
le noden van bisschoppen in de
Derde Wereld'.
Basisbeweging
De afgevaardigden van de Basis
beweging van kritische groepen
en gemeenten in de Raad van
Kerken in Nederland willen het
waarnemerschap bij de raad nog
ten minste twee jaar voortzetten.
De landelijke raad van de Basis
beweging moet zich hierover
echter nog uitspreken.
Voorzitter Jan Ernst van de Basis
beweging, die morgen in deze
functie afscheid neemt, meent,
dat de afgevaardigden vooral in
de werkgroepen en secties van
de raad goed kunnen functione
ren. Het waarnemerschap voor
één jaar blijkt onvoldoende om
de Basisbeweging duidelijk te
maken, of zij een volwaardig lid
maatschap van de Raad van Ker
ken al of niet moet aanvaarden.
Volgens Ernst werd met het besluit
om waarnemer bij de raad te
worden de gespannen verhou
ding van de Basisbeweging tot
de kerken gekanaliseerd, "al zijn
er binnen de groepen nog altijd
zeer gevoelige plekken ten aan
zien van de kerken op grond van
wat mensen daar in het verleden
hebben meegemaakt".
Van de 55 groepen die de Basisbe
weging vormen zijn de meeste
ontstaan uit een zich kritisch af
zetten tegen de kerken, omdat
daar beslissingen op hoog niveau
worden genomen zonder dat 'de
basis' er iets van afweet. Overi
gens verschillen in de raad van
de Basisbeweging de standpun
ten ten aanzien van de kerken
nogal eens.
In een gesprek met het ANP deel
de Jan Ernst broer van de Bre
dase bisschop - mee, dat de Ba
sisbeweging binnenkort eer
diedag houdt met de Nederland
se afdeling van de beweging
'Christenen voor het socialisme'.
"Dat geeft uitdrukking aan geza
menlijke belangen", verklaarde
hij. "Je hoeft niet dezelfde pro
gramma's te hebben, maar op
een aantal punten komen wij el
kaar toch tegen".
Beroepen
Hervormde Kerk: bedankt
Sassenheim (aanstaande vacatu
re ds. Van der Meer) S. Spanje
Voorburg, voor Vreeswijk H
Veldhuizen Alblasserdam,
de benoeming tot pastoraal
dewerker te Aarlanderveen K.
Mioch Jisp
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: beroepen te Zwijndrecht
E. Woudt Den Helder.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: bedankt voor Drachten J
van Amstel Ede.
Op vrijdag 18 juni zal dr. A. van
der Beek te Valkenburg met het
uitspreken van een rede (inaugu
rele oratie) het ambt aanvaarden
van kerkelijk hoogleraar in de
dogmatiek en bijbelse theologie
aan de Leidse universiteit. Dr.
Van der Beek, die laatstelijk her
vormd predikant was in Raams-
donk, is de opvolger van prof. dr.
H. Berkhof. Deze is nu met pen-
Op zondag 4 juli hoopt ds. G F.
Smaling intrede te doen in de
hervormde gemeente te Rijns-
burg. Zijn afscheid van Wierden
(Ov.) is op 20 juni.
Ds. P. van der Bijl (71) heeft we
gens emeritaat afscheid geno
men van de gereformeerde ge
meente in Uddel. die hij ruim
tien jaar heeft gediend.
werkte hij in Katwijk van 1947
tot 1952. In 1956 trad hy toe tot
de Gereformeerde Gemeenten.
Ook in die periode bracht hij eni
ge jaren (1967 tot 1971) in Kat
wijk door In totaal is ds. Van der
Bijl 42 jaar predikant geweest
Ook 's winters
Het bestuur van het bijbels open
luchtmuseum 'Heilig Land-
Stichting' MV.-rw. et om v.m
1983 af het museum ook 's win
ters open te houden. Het mu
seum (op een 45 hectare groot
bosterrem tussen Nijmegen en
Groesbeek) heeft nu in de ver
schillende gebouwen zoveel bij
zondere herinneringen uit de
Oudheid, dat een permanente
tentoonstelling verantwoord is,
vindt het bestuur Dit temeer
omdat de belangstelling, vooral
uit het buitenland, sterk groeit.
Direct na de zomervakantie wordt
op het terrein van de stichting
begonnen met de aanleg van een
spoorlijntje
i In een gesprek met een afvaardi-
i'irm van da rnnanakathohalra
bisschoppen heeft voorzitter A.
Meijer van de Federatie Katho
lieke Centra voor Levensvor
ming de wens naar voren ge
bracht, dat de bisschoppen hun
standpunt bepalen inzake de
jeugdwerkloosheid.
Cuba
In Cuba is sinds de revolutie het
aantal kerkleden teruggelopen
Wel zijn veel christenen een stuk
bewuster geworden wat betreft
het evangelie.
Tot die conclusie kwamen lutherse
onderzoekers, die in opdracht
van de Lutherse Kerk van Ameri-
t ka een reis naar Cuba maakten.
"De Cubaanse christenen treden de
uitdaging ran het leven onder
een marxistisch-lenmistisch regi
me met geloof. rastb*'radenheid
en Vi>rbazinqwekkende creativi
teit tegemoet", rapporteren de lu
theranen.
