-c
Poëzie van Bouke
BOEKEN
r
asol
weekbladen
Armoedig bestaan
Russisch dissident
ISn
Combinatie van gevoeligheid en verbeeldingskracht
'Een geheim pad naar
gisteren': spannend
Limonov houdt van grote negers
Jongeren geloven
niet meer in God
iAïV'-.I-;- -v.
BRUIN WORDEN IN 'NEDERLAND MET BERGASOL
DONDERDAG 3 JUNI 1982
Extra
Bouke B. Jagt heeft (behalve
als literair medewerker aan
ons Leidsch Prachtblad) zijn
sporen inmiddels ruim en
vooral verdiend door zijn
voortreffelijke proza. De
muskietenoorlog en andere
verhalen, maar vooral de ro
mans Pijnboomspook en On
der de wolkenwals haalden
een uitstekende pers, en met
reden. Afgezien van de door
wrochte thematiek zijn het
met name de barokke zeg-
gingspracht en het geweldige
beeldende vermogen van de
auteur die me in zijn werk be
vallen.
De onlangs verschenen gedich
tenbundel Wapenrok -
Jagt's eerste proeven van
poëzie - toont dezelfde eigen
schappen, maar laat méér (en
tegelijk minder) van de
schrijver zelf zien. Méér, om
dat de dichter het eigen ge
voel, de eigen ervaringen
krachtiger ten tonele voert
dan in zijn prozawerk; en
minder omdat hem dit bloot
geven van zichzelf duidelijk
moeite kost. De soms buiten
gewoon fraaie gedichten in
Wapenrok krijgen daardoor
iets geheimzinnigs, alsof de
dichter onder de mooiste
woorden en innigste beelden
een gevoel, een diepgewor
teld, ingemetseld eigen ik
tracht te verhullen èn te
openbaren. Op mij heeft dat
een magisch effect, of mis
schien eenvoudiger gezegd:
de verzen maken mij nieuws-
gneng naar innerlijk en we
zen van Bouke Jagt zelf.
De titel is ontleend aan een
kleine begincyclus over de
emotie en sensitiviteit waar
mee de auteur - als jeugdig
dienstplichtige - het leger
(o.m. in Nieuw-Guinea) er
voer; een verkeerd gekozen
titel naar mijn smaak, omdat
het tweede en verreweg
grootste deel van de bundel
(Een hemel van watergroen
en paarlemoer) veel interes
santer en vooral gevoeliger is.
Hier treffen we de mooiste en
persoonlijkste gedichten aan
over zijn jeugd in Gelderland,
waarbij de voorliefde opvalt
van de ik-figuur voor amou
reuze herinneringen, schitte
rende (in haast letterlijke zin)
natuurbeschrijvingen en (on-
beldoelde?) humor. Met na
me het voortdurend noemen
van namen geeft aan de
steeds aanwezige weemoed
en innigheid een effect mee
van relativerende humor.
Twijfelloos is Bouke Jagt een
romantisch schrijver. Van de
vele verzen die ik uit dit deel
zou willen citeren twee favo
riete:
"Te Schoonhoven binnen de
muren
daar staat zo n aardig hotel.
Ik dronk er koffie in de avondu
ren
met een goedlachs meisje, Nel.
Op de donkere dijk werd het
kussen
en beroeren een tegenstribbe
lend spel.
Haar plotselinge ernst sussend,
vroeg ik me af, ondertussen
waarom het serieus nooit lukt
en speels wel? Maar God zegene
Nel".
De tederheid hierin is kenmer
kend, evenals de weemoed
en heimwee naar jongere,
zonniger tijden in:
vielen twee sterretjes over de
Waterweg.
Boven het groengemarmerd
kielzog
heb ik snel de wens gezegd:
dat ik zo'n milde grijze filoloog
met zijn plechtstatige articula
tie
wel wil worden, maar o, dat ik
daarvoor
toch eenmaal de hallucinatie
het geluk van de wereldse liefde
nog ken,
nu ik nog even jong ben".
Deze combinatie van gevoelig
heid en soms overweldigen
de (vaak allitererende) beel-
dingskracht (in het derde
deel Nieuwe Wereld dit laat
ste zeer sterk) maken Bouke
Jagt - nu ook als dichter - tot
een completer schrijver dan
voorheen. Een zeldzaamheid:
poëzie te lezen en verlangen
naar méér van hetzelfde!
ROB VOOREN.
Bouke B. Jagt, Wapenrok. Gedich
ten. Uitg. Elsevier-Manteau, Ant
werpen/Amsterdam 1982. 12,50.
Geheimzinnigheid en spanning
vormen de voornaamste in
grediënten van het jeugd
boek 'Een geheim pad naar
gisteren'. Hoofdpersoon is de
ongeveer 12-jarige Donald,
die na het overlijden van zijn
vader met zijn moeder ver
huist naar een nieuwe stad.
Donald voelt zich eenzaam
en overal buiten staan, totdat
hij vriendschap sluit met zijn
klasgenootje Debbie - of Nis
san zoals ze zich liever
noemt. Op zolder ontdekt
Donald een oud manuscript
van zijn vader geschreven in
een vreemde taal. Op aanra
den van Nissan laat Donald
het manuscript lezen aan
Sven, een oudere vriend van
het meisje. Na enkele regels
gezien te hebben vertrekt
Sven zonder enige uitleg hal
soverkop naar Zweden. Hij
laat alleen een pakje foto's
voor Donald achter, waarvan
de jongen zich afvraagt wat
hij ermee moet doen. Het
wordt allemaal nog geheimzi-
niger wanneer Donalds moe
der toevallig een van de foto's
vindt. Ze raakt zo overstuur
dat ze in een ziekenhuis moet
worden opgenomen. Zo lang
zamerhand begrijpen Donald
en Nissan er helemaal niets
meer van. Het wordt tijd dat
Sven terugkomt om alles uit
te leggen. Zijn verhaal over
treft Donalds mooiste droom.
Lydia Rood vertelt in een vlotte
schrijfstijl een boeiend ver
haal, ook al is niet alles even
geloofwaardig. Het gedrag
van Sven na het lezen van het
menuscript, dat Donald hem
heeft gegeven, is - voor wie
de clou van het verhaal uit
eindelijk kent - niet voor de
hand liggend. Er worden
soms mensen opgevoerd, die
voor het verloop van het ver
haal van weinig of geen be
lang zijn: klasgenoot Olav bij
voorbeeld. Zijstapjes zonder
een duidelijke functie. 'Een
geheim pad naar gisteren' is
derhalve een boek met
schoonheidsfoutjes, maar
toch heel leesbaar. Geslaagde
ontspanningslectuur voor
kinderen vanaf 10 jaar. Het
boek is voorzien van illustra
ties van Walt de Rijk.
('Een geheim pad naar gisteren',
Lydia Rood, ill. Walt de Rijk, prijs
f 12,90, uitg. Elsevier.)
MARGOT KLOMPMAKER
Het beeld dat de meesten onder
ons hebben van Russische
vluchtelingen is vooral geba
seerd op de wederwaardighe
den van belangrijke dissiden
ten. En hoe vergaat het hen
als zij in het beloofde land
aankomen? Al op het vlieg
veld worden zij bestormd
door journalisten, die het
naadje van de kous willen
weten; en als het even meezit
worden ze ook nog ontvan
gen door hoogwaardigheids
bekleders. Hun namen vallen
vaak in de kranten en zij wor
den regelmatig gevraagd bij
drages te leveren in discus
sies over hun onvrije moeder
land.
Nee, dan verging het de dichter
Limonov heel wat anders
toen hij in Amerika arriveer
de. Geen lunch te zijner ere.
Het was behelpen en dat viel
Limonov niet licht, want in
Rusland waren zijn dicht
bundels dan weliswaar niet
officieel uitgegeven, maar ge
lezen werden zijn 'mapjes'
wel. In de Verenigde Staten
was hij onbekend.
Er stond jius ook niemand
klaar om hem naar een lo
geerkamer in een riante villa
te loodsen, nee, Limonov en
zijn vrouw konden een hotel
kamer betrekken. Godzij
dank had hij zijn vrouw nog,
maar ook dat genoegen
want dat was het in zijn geval
- hield niet lang stand. Ze ver
koos andere, rykere heren.
Het beloofde land bleek: le
ven in een hotel voor men
sen, die aan de zelfkant van
het bestaan vertoeven, aange
wezen zijn op elke dag weer
dezelfde maaltijd.
Genoeg ingrediënten voor een
larmoyant verhaal, zou je zo
denken. En toegegeven, af en
toe is de toon in het boek van
Limonov, "De Russische
dichter houdt van grote ne
gers", net iets te huilerig.
Maar ja, aan de andere kant:
wie zou zichzelf niet luid be
jammeren als hij onder de
zelfde omstandigheden
moest leven.
Vaak is Limonov echter hele
maal niet huilerig en die mo
menten is hij ook op z'n best
Links en rechts klappen uit
delend, beschrijft hij in snel
treintempo wat hij zoal mee
maakt. En dat is heel wat,
want Limonov loopt graag op
straat, en geeft zijn ogen zoals
dat heet goed de kost.
Zijn houding ten aanzien van
Rusland is ambivalent. Hy
ging natuurlijk niets voor
niets weg, maar op sommige
momenten denkt hij met
weemoed terug aan wat hy
achterliet: vrienden, roem-
..Hij heeft het overigens ook
niet zo op dissidenten als Sa-
charov. In een open brief aan
hem verwijt hij deze een fout
beeld te schetsen van het
vrije westen. Kijk naar mijn
lot en dat van andere vluchte
lingen, die gedoemd zyn in
schemerige kamertjes te hok
ken, werpt Limonov hem te
gen. Overeind blijft natuur
lijk staan, dat alles beter is
dan een verblijf in het ijskou
de Siberië.
De titel, "De Russische dichter
houdt van grote negers",
slaat op het feit dat Limonov
zich op een gegeven moment
bekeert tot de mannenliefde.
Vooral grote, sterke negers -
symbolen van het machtige
Amerika? hebben zijn
voorliefde.
WIM BRANDS
De Russische dichter houdt van
grote negers". Edward Limonov,
uitg. Bet Bakker, 36,50.
Steeds meer jongeren geloven niet in God. Dat bleek uit het vorig
jaar gehouden onderzoek "Opnieuw God in Nederland Hier
mee werd de met name in rooms kathobeke kringen levende
gedachte ontkracht, dat alleen de onkerkelykheid en niet de
godsdienstigheid bij jongeren zou toenemen
Paul Schnabel bevestigt deze stelling nog eens in zyn onlangs by
Van Loghum Slaterus verschenen dissertatie "Tussen stigma en
charisma". Uit het afnemend kerkbezoek mag overigens niet
worden afgeleid, dat er helemaal geen interesse meer zou be
staan voor kerk en godsdienst.
Schnabel schetst in zyn boek een duidelijk beeld van de kerkelij
ke leegloop. De r.k.-kerk heeft na Vaticanum II geen kans gezien
de jongeren aan zich te binden. De conservatieve stroming telt
weinig of geen jongeren. "De progressieve groepen in het Ne
derlands kathohcisme.. zyn byna in hun geheel in processie de
kerk uitgegaan en niet meer teruggekeerd' aldus Schnabel.
Men is in de 60 er jaren te optimistisch dus niet realistisch ge
weest. En de "gewone gelovigen" bleven in de kou staan.
De toekomst van God in Nederland roept bij de auteur het beeld
op van "een camping in de herfst. Op de grazige weide staan nog
slechts een paar tenten, aan de rand enkele onwrikbare stacara
vans. hier en daar een auto met een buitenlands nummerbord,
een jongen met een rugzak op zoek naar de Beheerder. Die kykt
hem onderzoekend aan en vraagt: "Voor hoe lang?".
God
God. Hoeveel keer gebruiken wij Zyn naam niet. Of in godsdien
stige maar vaak ook in Godslasterlyke zin (vloeken) Daarmee
wordt genoegzaam aangegeven hoe belangrijk wy Hem vinden,
in positieve-dan-wel-negatieve zin. De hele Bijbel gaat in wezen
over dit uitdagende en onontkoombare woord.
Over God gaat het ook in het dezer dagen bij AMBO verschenen
boekje van Oosterhuis Het boekje bevat fragmenten uit diverse
Bijbelboeken en uit het Evangelie.
"Niets is onmogelijk", Huub Oosterhuis, uitgAMBO, 12.56.
Bundel
In de loop der jaren zijn voor de liturgie van de roomskatholieke
kerken nogal wat teksten geschreven Ze zijn niet altijd even
gelukkig gekozen, om niet te zeggen erbarmelijk. Michel van der
Plas zei my jaren geleden eens daaraan een boekje te willen
wyden. Dat is er (nog) niet van gekomen. Het zou ongetwyfeld
een prettig leesbaar boekje worden, waaraan menigeen zich zou
ergeren.
De auteur heeft kennelijk gedacht de r.k. gelovigen een betere
dienst te bewijzen door zelf teksten te maken Hy deed dat voor
zyn parochie in Haarlem. Ze hebben noch een literaire-noch een
thelogische pretentie, zegt de schryver zelf.
De teksten zijn nu gebundeld uitgebracht onder de titel "De klei
ne bundel".
"De kleine bundel", Michel van der Plas, uitg. Gooi en Sticht, 22,50
Michel van
der Plas:
een
prettig
leesbaar
boekje.
v,
ADVERTENTIE
Uitsluitend verkrijgbaar bij de vakman: uw drogist.
idnnG n^I
IVJnbuhc Nederland
Farmaropa BV
Van Tijn en Van Weezei berichten
in Vrij Nederland over de opvol
ging van Joop den Uyl, een
kwestie die zo langzamerhand
genante vormen aanneemt en
doet denken aan de manier waar
op de KVP zich in het verleden
van haar leiders plachtte te ont
doen. Wim Kok en André van der
Louw zijn serieuze gegadigden,
maar er staat nog heel wat te ge
beuren voordat er überhaupt
voor wie dan ook anders dan
Den Uyl gekozen wordt.
De porno-discussie blijft de media
beroeren. Het uitvoerige beeld
dat VN er van schetst levert wei
nig nieuwe invalshoeken op en is
eerder vooroordelen bevesti
gend.
Parool-hoofdredacteur Wouter
Gortzak blikt terug op de functie
die hy nu een jaar uitoefent: "De
Telegraaf gaat nooit over de le
zers, altijd over beroemdheden
en uitschot. De bedoeling van
het Parool is dat hij gaat over
mensen die hem lezen". Ab van
Ieperen blikt na de dood van Ro
my Schneider terug op haar ge
vecht tegen het Sissi-imago.
Elmer Schönberger ondervraagt
de musicus Frans Brüggen naar
aanleding van zijn successen met
het orkest van de XVIIIe eeuw.
Hij relativeert de neiging tot au
thenticiteit: "Dat hele woord
staat me tegen. De waarheid kom
je toch niet meer te weten".
Het kleurkatern is gewijd aan het
geheim van het succes van het
schrijverschap van J.F.H. Grön-
loh, beter bekend als Nescio.
De Rolling Stones geven deze
week drie concerten in Rotter
dam. In HP komen vier van hen
(Charlie Watts wil nooit worden
geïnterviewd) aan het woord.
Keith Richard vindt zichzelf in
alle opzichten excentriek "Ik
bedoel, ik heb nog nooit een dag
van m'n leven gewerkt. Ik con
centreer alles op de frarye, op de
randverschijnselen, op mijn hob
by. eigenlijk".
Norbert Schmelzer, oud-KVP-lei-
der, praat na jaren stilzwijgen
met twee HP-verslaggevers over
koetjes en kalfjes, maar vooral
over politiek. Schmelzer, die
nooit eerste minister is geweest:
"Na de Nacht heb ik weer een
kans gehad (om premier te wor
den), maar toen vond ik het na
alles wat er gebeurd was niet zo
verstandig; bovendien was ik
nog maar één periode fractielei
der geweest en dat vond ik wei
nig. Ik ben nog altijd heel tevre
den dat we de heer De Jong toen
bereid hebben gevonden, die
heeft het goed geklaard".
Over Van Agt: "Ik zou als fractie
leider erg gelukkig zyn geweest
met een minister-president als
Van Agt. (-) De heer Van Agt
heeft iets ontwikkeld wat m de
politiek erg bruikbaar en belang
rijk is, namelijk gezag en popula
riteit die hij door een combinatie
van eigenschappen en optredens
tot stand heeft gebracht"
Den Uyl ziet Schmelzer als een so
list: "Een hoog begaafde, intege
re, maar meer een solist dan ie
mand die mensen bindt en doet
samenwerken. Dat vind ik erg
jammer, want hy had zo in '73,
'74 kunnen toeslaan. Absoluut"
In het tweede deel in de serie over
Nicaragua komen de Sandinis
ten aan het woord: "Nu. na drie
jaar zijn we oud". Verder vraagt
HP zich af wie Joeri Andropov
is. die de Russische party-ideo
loog Soeslov opvolgde en die
wordt gedoodverfd als de opvol
ger van Leonid Brezjnjev.
Over de middenschool schreef Ro
bert Sikkes een reportage en Jan
Thielen ging in Buenos Aires de
straat op om erachter te komen
of alle Argentijnen wel achter de
stryd om de Falklands staan
hervormd
nederland
Naar aanleiding van twee congres
sen over zedelykheidswetge-
ving, deze- en volgende week,
besteedt HN aandacht aan dit
onderwerp. In het artikel wordt
vooral het punt pedofilie bena
drukt. Na de sexuele revolutie
van de jaren zestig blyft dit niet
alleen voor velen een gevoelig
punt, maar ook een zeer moeilyk
en ondoorzichtig probleem.
Vast staat in elk geval, volgens HN,
dat de Nederlandse zcdelyks-
heidswetgeving drastische ver
andering behoeft Dl AMI ir
tikelen stammen namelijk nog
van vóór de Eerste Wereldoorlog
Vandaag voert de Nationale Raad
voor het Maalschappelyk Wel-
zyn een brede maatschappelijke
discussie van één dag over sek
suele contacten met kinderen.
Oud-staatsecretaris Hedy d An
cona belegt midden volgende
week een tweedaagse studieeon
ferentie over sexualiteit en ge
weld. De organiserende- ambt.
naren verwachten, dat de daar
gevoerde discussie wel eens gro
te invloed zou kunnen hebben
op de wetsvoorstellen hierover
Naar aanleiding van een bezoek
aan Onze Werkplaats in Kampen
beschryft HN de problemen van
de sociale werkplaats. In Neder
land zijn op dit moment RM
dan 80.000 mensen werkzaam bij
de sociale werkvoorziening. Het
probleem by deze werkplaatsen
is, dat er altijd een gedeelte van
de bevolking blijft aangewezen
op arbeid aangepast aan hun
handicap Het wordt e< ht<-r
steeds moeilijker om 'makkelijk'
werk te krijgen en makkelijker
om 'moeilijk' werk te krijgen De
directeur van Onze Werkplaats.
Van Dijk. staat VOOf dé vraag
Wat mogen wy van onze werkne
mers eisen
Verder in HN Een verslag van het
Haager Treffen, een congres van
schrijvers uit Oost- en West Eu
ropa over het vredesvraagstuk
en nogmaals aandacht voor het
zwart-geldcircuit. De politiek is
nauwekiK Ml N M
fraudebestrijding, meent HN
De Tyd en Elseviers Magazine wa
ren niet tydig verkrygbaar
ADVERTENTIE
FILIAAL LEIDERS <m„
tot t 32 jaar
studerende of in het bezit
zijnde van drogisterij diploma
Maak een afspraak met de
heer J van den Broek tel
102521) 19 00 3 (vragen
naar Mevr Vijfschaft)
DIGROS Postbus 187
2160 AD LISSE
Illustratie van Walt de Rijk
uit "Een geheim pad naar
gisteren".
