"Vechtkabinet liet ambtenarij de vrije teugel Banenplan bepleit voor krijgsmacht Autoloze dagen in Athene Angst dat ministers tekort zouden schieten DINSDAG 25 MEI 1982 Is Ivo Pogorelich afkomstig uit een gastarbeidersland? Dat valt moeilijk te ontkennen, hij is een Joegoslaaf. Maar daar staat weer tegenover dat hij vrijdag middag omstreeks half 1 vanuit Londen op Schiphol aankwam. Waren zijn papieren misschien niet in orde? Nee hoor. die waren prima in orde, daar mankeerde niets aan. Maakt hij wellicht, op de eerste de beste marechaussee, de indruk van zo'n gastarbeider, die het platteland van Montene gro ontvlucht in de hoop in Ne derland illegaal in de bloembol lenteelt te kunnen werken? Nee, dat kan met de beste wil van de wereld niet gezegd worden. Hij heeft dat lijdzame bleke van een jonge Werther, en zijn han den doen in niets aan die van Van Goghs aardappeleters den ken. Pleegt hij dan misschien ge kleed te gaan in slonzige spijker broeken, smeerolievette lederen jekjes en dat soort verdachte kle ding, waarin aanhangers van Ajax' F-side de beest plegen uit te hangen? Nee, ook dat niet, hij pleegt zich eerder dandy-achtig te kleden, en je hoeft de prijs kaartjes er niet bij te hebben om te kunnen bevroeden dat wat hij aanheeft niet bij de Hema in Bel grado gekocht is. Je kunt rustig zeggen dat Ivo Pogorelich, voor iedereen die niet marechaussee is, er uitziet als een... violist! Dat is dan fout, want Ivo Pogore lich is een pianist, „van wie zon der overdrijving kan worden ge zegd, dat geen pianist de laatste jaren zóveel opzien heeft gebaard als hij. Zijn carrière heeft zich razendsnel ontwikkeld. Recitels in New York (Carnegie Hall), Londen (Royal Festival Hall), Tokio, Munchen en Berlijn beves tigen zijn faam". Dat zeg ik niet, maar de Stichting Kamermuziek Amsterdam, die Ivo Pogorelich naar Amsterdam haalde, waar hij zaterdagavond in het Con certgebouw speelde. Ik was daar bij, en zal daar morgen nog over vertellen, maar eerst moet u we ten dat hij vrijdagmiddag lange tijd op Schiphol werd vastgehou den, omdat hij, zoals mij door de chef van de marechaussee werd uitgelegd, uit een gastarbeiders- land kwam, en ook omdat zij hem niet kenden: „Als het André Hazes was geweest hadden we het wel geweten, maar wij hadden nooit van die man gehoord". Volgens de marechaussee was het Pogorelich's eigen schuld, en was hij normaal behandeld, zoals ie dereen uit een gastarbeidersland behandeld wordt. De marechaus see had hem naar zijn retourtic ket gevraagd, en naar zijn be staansmiddelen, maar toen was hij heel onhebbelijk geworden (Pogorelich), kortom: hij had zichzelf in de moeilijkheden ge manoeuvreerd Nu kan Ivo Pogorelich ongetwij feld arrogant overkomen, hij speelt eigenzinnig piano en ge draagt zich ook buiten schootsbe- reik van de piano vermoedelijk eigenzinnig, maar de heer Rias- koff van de Stichting Muziek Am sterdam die hem kwam afhalen schat dat het zeker een uur tot vijf kwartier na de landing heeft geduurd voordat hij (toevallig) hoorde dat naar hem gevraagd werd, en dat Pogorelich toch al op Schiphol zat. Hij had staan wachten tot het groene lampje bij de bagageband was uitgedaan en alle passagiers verdwenen waren, hij had toen bij informa tie geinformeerd, daarna was hij op een andere verdieping gaan bellen naar Londen, daarna had hij zijn eigen kantoor gebeld, en al die tijd had niemand van de marechaussee hem gewaar schuwd. Ik ken dat. Ik heb precies zo'n zelf de geval met een Joegoslavische vriendin van ons in deze rubriek beschreven, die de marechaussee gesmeekt had ons even te melden dat ze vastgehouden werd, maar zij werd ook een uur lang als lucht behandeld, hoewel ze vloeiend Duits en uitstekend En gels spreekt, van middelbare leef tijd is en er aanzienlijk westerser uitzien dan de gemiddelde mare chaussee. Natuurlijk heeft Pogo relich onmiddellijk gezegd dat hij afgehaald zou worden, en dat hij de volgende dag in het Con certgebouw moest optreden, en natuurlijk zal hij geirriteerd zijn geraakt, omdat de piano, die hij vooraf moest keuren, slechts van half 2 tot 4 uur die middag be schikbaar uias. Nu kan de mare chaussee wel zeggen dat hij alles aan zichzelf te wijlen had, omdat hij, toen de heer Riaskoff er een maal bijgeroepen was (rijkelijk laat dus), ook nog eerst de excu ses verlangde van de marechaus see die ook op Riaskoff „een ex treem botte indruk" maakte, en toen dat geweigerd werd zelfs de excuses van onze minister van cultuur, maar dat kon Riaskoff hem uit het hoofd praten door te zeggen dat we op het ogenblik door de kabinetscrisis geen mi nister van CRM hadden... Gelukkig kon Pogorelich nog even de Steinway proberen en vond hij hem meteen goed, en het con cert was de volgende dag indruk wekkend, maar het was toch uit sluitend te danken aan het feit dat Riaskoff door al zijn getelefo neer naar Londen nog zo lang op Schiphol was gebleven, anders had de stampvolle Grote Zaal za terdagavond naar het concert kunnen fluiten... Ambtenaren hebben het afge lopen jaar een serieuze po ging gedaan Nederland te re geren. Ministers maakten ru zie en waren niet in staat be sluiten te nemen. Topmensen van verschillende departe menten deden daarom ver woede pogingen om de kar aan het rijden te krijgen. Zo kon het gebeuren dat, hoogst ongebruikelijk in het Haagse circuit, sommigen van hen naar buiten traden met visies die soms lijnrecht stonden te genover de zienswijzen van hun eigen ministers. Vooral in de sociaal-economi sche driehoek is dit duidelijk te zien geweest. Topambtena ren die keer op keer openlijk van zich deden spreken, wa ren onder anderen dr. J. W. Leblanc, directeur voor de rijksbegroting bij het minis terie van financiën, prof. dr. F. W. Rutten, secretaris-gene raal van economische zaken, en de leiding van het Cen traal Planbureau, prof. drs. J. Weitenberg en prof. dr. C. A. van den Beid. Een oud-minis ter, die anoniem wil blijven, gelooft niet dat ze het deden om zichzelf op de voorgrond te plaatsen: „Het was angst. Angst omdat hun ministers tekort schoten." Onzeker Zo waren de ambtenaren wan hopig over de onzekere mi nister Terlouw van economi sche zaken, die keer op keer de slag met zijn collega's ver loor. Daarom namen de amb tenaren hem aan de leiband. Terlouw werd, volgens de ty pering van de nog steeds goed ingevoerde oud-minis ter, de gevangene van zijn ambtenaren. „Denk niet dat ambtenaren dat plezierig vin den. Ambtenaren zijn heel loyaal, maar als ze zien dat ze een bewindsman moeten lei den doen ze dat". Een opzienbarende uiting daar van was het vergaande be toog van secretaris-generaal (Van onze correspondent Frans van Hasselt) ATHENE - Steeds vaker en steeds langduriger wordt de Atheense hoofdstad en haar havenstad Pyreus bezocht door de „nefos", de gifwolk die bij bepaalde weersomstandigheden een dag of wat boven de stad blijft han gen totdat regen of een noorden wind haar eindelijk weer ver drijft. Zij bestaat uit zwaveldio- xyde, stikstofoxyde, koolmono- xyde, ozon, rook en stof, bene vens uiterst schadelijke deel tjes nikkel en lood. Deze maand heeft de nefos reeds twee maal toegeslagen. Zij be gint alle gesprekken te beheer sen omdat zij rechtstreeks leidt Rutten van economische za ken over de loonkostenont wikkeling. Volgens de Haag se etiquette kan een loyale ambtenaar een dergelijk ver haal niet houden. Rutten ging over de schreef. De oud minister: „Als ik Terlouw was, zou ik razend zijn ge worden en een hoop stampei hebben gemaakt." Het is niet bekend of het optre den van Rutten heibel op economische zaken heeft ge geven. Op dit departement is het traditie dat topambtena ren naar buiten treden, hoe wel dit nooit tot excessen leidde. Hoe kon dit gebeu ren? „De macht van de amb tenaar is zo groot als de ruim te die de minister hem laat", zegt een ingewijde, „op het moment dat een ambtenaar verhalen houdt die zijn voor behouden aan de bewinds man, merk je dat er iets fout zit." Toch kan men Rutten niet over één kam scheren met Le blanc van financiën. Terlouw is een uitgesproken zwakke minister. Van der Stee is dat niet. Die geeft zijn ambtena ren de ruimte omdat hij zich alleen met de grote lijnen wil bemoeien. Van der Stee staat sterk in de ministerraad waarin hij kan doen wat hij wil. Hij kan zich wel een vrij moedige ambtenaar veroorlo ven. Bovendien geeft hij de indruk alsof het hem weinig kan schelen of hij al dan niet minister is. Een dergelijke opstelling geeft iemand macht. Van Agt doet het trou wens ook zo. Zijkamer Op andere departementen bui ten de sociaal-economische driehoek is door bewinds man en ambtenaren eensge zinder gewerkt. Nieuw beleid werd ontwikkeld en vaak en thousiast uitgewerkt. Marcel van Dam bijvoorbeeld leidde het ministerie van volkshuis vesting met strakke hand. Hij naar de vraag of Athene de rest van deze eeuw nog wel leefbaar zal zijn. Op 11 en 12 mei liep het aantal personen dat vanwege de smog met hart- en ademhalings stoornissen werd opgenomen, zo schrikbarend op dat de mi nister van milieuzaken, Tritsis, op 13 mei voor het eerst het hele stadscentrum afsloot voor alle particuliere autoverkeer plus Varia zette duidelijke lijnen uit, die hij tot op zekere hoogte wist waar te maken in het kabinet. Maar vaak liepen Van Dam en zijn geestdriftige ambtenaren stuk op de besluitvorming in het kabinet. De bouwminis- ter kon bijvoorbeeld in de mi nisterraad geen cent los krij gen voor woningbouw op lange termijn. Typerend is dat niet zozeer Van der Stee weigerde maar diens ambte lijke top. Het is bekend dat Leblanc, de al eerder genoemde directeur van de rijksbegroting, in een zijkamertje bij de vergade ring van de ministerraad zat met een „zakjapanner". Elk idee dat in de vergaderzaal werd gelanceerd liet Van der Stee door Leblanc doorreke nen. Zo bepaalde Leblanc in feite wat mogelijk was. Ook andere bewindslieden stuitten voortdurend op de rekenmeesters van Van der Stee. De bewindsman diste zonder eigen voorbehoud el ke week nieuwe financiële te genvallers op die zijn ambte naren uit de computer lieten rollen. Minister Van der Louw van CRM voelde zich voortdurend gefrustreerd door de ambtenaren van fi nanciën: „Je werd er gierend gek van. Boze opzet om zo de PvdA voor het blok te zetten, mag je nooit vermoeden, maar ik constateer wel het feitelijk effect." Vermaardheid Op het punt van macht van ambtenaren heeft Van der Louws departement overi gens een aardige reputatie. De vorige crm-minister Gar deniers (nu bewindvoerder op volksgezondheid) heeft vermaardheid gekregen door de wijze waarop zij ja en amen pleegt te zeggen op al les wat haar ambtenaren haar voorleggen. De sterke in vloed die directeur-generaal Verhoeven zo op het beleid kon krijgen heeft de toenma- de vrachtauto's. Pas na vijf uur 's middags mochten er weer particuliere auto's gaan rijden, echter alleen die met een even nummer. Fabrieken rond Athe ne moesten op minder dan hal ve kracht gaan werken, een maatregel die al eens eerder was afgekondigd, maar waar van de naleving moeilijk blijkt te controleren. Tijdens het afgelopen weekeinde leek Athene opnieuw in de nefos gehuld te worden. Zondag avond kondigde Tritsis laco niek aan dat het centrum nu twee dagen achtereen moest DEN HAAG (GPD) - Dc Tweede Kamerfractie van de PvdA wil van de toekomstige driejarige middelbare beroepsopleiding verpleegkunde (mbo-vp) een vierjarige opleiding maken. De PvdA is van mening dat de Euro pese richtlijnen uit 1977 voor dergelijke opleidingen in de Ne derlandse situatie een driejarige opleiding onmogelijk maken. Martin Konings. onderwijsdeskun dige van de PvdA-fractie. heeft dit standpunt neergelegd in een motie die hij maandag tijdens een uitgebreide commissieverga dering van de vaste commissie voor onderwijs en wetenschap pen uit de Tweede Kamer in diende. Het is niet uitgesloten dat ook de VVD-fractie de motie van de PvdA zal steunen. De vaste kamercommissie praatte gisteren over de invoering van het middelbaar dienstverle- nings- en gezondheidszorgon derwijs (mdgo). Deze nieuwe vorm van over het algemeen driejarig middelbaar beroepson derwijs moet op 1 augustus 1984 in de plaats komen van het huidi- Wie aan de competentie van de lige bezetting van de afdeling radio, televisie en pers allen doen uitwijken naar een an dere baan. Van der Louw houdt de (inmiddels ver nieuwde) top beter in de hand dan Gardeniers deed. crm heeft trouwens een belang rijke veer moeten laten toen het emancipatiebeleid werd overgeheveld van crm naar sociale zaken. Dat laatste mi nisterie werd onder Den Uyl ook uitgebreid met de post „werkgelegenheid". En dat is, achteraf beoordeeld, wat minister Terlouw misschien nog het meest de das om deed. Dat hij zonder slag of stoot „werkgelegenheid" af stond aan sociale zaken. „Economische zaken heeft zich altijd al achtergesteld ge voeld. Nu ze dat uit handen moesten geven is dat gevoel versterkt. Competentie is hét belangrijkste woord in de ambtenarenwereld. Wie aan de competentie van een amb tenaar komt wekt onderlinge strijd op". Niet dat ze bij sociale zaken nu zoveel gelukkiger werden met de uitbreiding van het werkterrein. Ze kregen te maken met een minister (Den Uyl) die zich moest laten gel den. Er moest een banenplan komen naar het inzicht van de nieuwe socialistische be windsman. Dat kwam er ook: tientallen pagina's beleids voornemens. Nu is het weer afwachten wat daar ooit van terecht komt. Dan was daar verder het oneer volle gevecht over de wijzi ging van de ziektewet. Het kostte de minister enorm veel tijd en energie: veel ge bekvecht met de eigen partij en de vakbond waarbn de worden ontruimd, met onthef fing alleen voor de taxi's, de toe risten, ambulances etc. en (he laas, wat de geluidsvervuiling betreft) de motorfietsen. Dit maal ging de oppositiepers er keihard tegenaan: wie was deze meneer Tritsis om met één pen- nestreek, nog zonder er zeker van te zijn of er nefos zou optre den, een hele stad zou lamleg- gen, winkels en fabrieken met een miljoenenschade kon opza delen en de door de staat zo zwaarbelaste personenauto's kon wegvagen? Tot de irritatie bij de rechtse op- PvdA wil voor verpleegkunde 4 jaar cursus gc middelbaar huishoud- en nij verheidsonderwijs (mhno) en middelbaar sociaal-pedagogisch onderwijs (mspo) In 1977 is het omvangrijke project herstructurering mhnomspo be gonnen met een voorbereidings fase Het beoogt de ontwikkeling van nieuwe driejarige en wellicht tweejarige opleidingen zodat er een samenhangend geheel van negen tot elf brede beroepsoplei dingen ontstaat, ter vervanging van het huidige scala van onge veer 35 smalle opleidingen. Binnen het stelsel van nieuwe op leidingen nemen de beroepsop leidingen verpleegkunde een aparte plaats in. Op 1 augustus 1980 zijn deze opleidingen over- am btenaren slechts toe schouwers waren. Het leidde allemaal tot niets. Behalve frustraties. Voor een coup kregen de ambtenaren onder Den Uyl en zijn twee staats secretarissen geen ruimte. Demissionair Nu het kabinet na een jaar van ruzie en besluiteloosheid weer demissionair is. deze keer vermoedelijk voor lange tijd demissionair, gebeurt er helemaal niets in Den Haag De ministerraad vergadert zelf niet eens over de „lopen de zaken", zoals behoort. Hoe reageert de ambtenaar, aan wiens hart het landsbelang zit gebakken, op deze situa tie? Ruikt hij de macht? Je moet de macht van de amb tenaar niet overdrijven. Wij zijn ook maar doodnormale mensen", vergoelijkt een top man op een vakdepartement Zo'n uitspraak sterkt een wantrouwend mens in som bere gedachten. Het zijn im mers altijd doodnormale mensen die zich invloed wil len verwerven. Oud-minister Gruyters heeft eens gemeld, dat zijn naaste ambtenaren zich anders gin gen opstellen op het moment dat hij demissionair werd. De gedachtengang van het amb telijk apparaat lijkt logisch: de minister is binnen enkele maanden vertrokken, maar wij, de ambtenaren zitten hier nog jaren. Ambtenaren bevestigen deze lezing ..Je moet als ambte naar voorkomen dat een de missionaire minister een be sluit neemt waarmee een vol gend kabinet van misschien een andere samenstelling zit positie droeg bij het feit, dat de regering niet was ingegaan op een voorstel van oppositielei der Averof, een commissie in te stellen, bestaande uit de twee partijen die, in overleg met bui tenlandse experts uit steden waar het probleem al was opge lost, de desbetreffende beslis singen zou moeten nemen. In hun schik echter waren ander maal de taxichauffeurs, die gou den dagen beleefden. Het zijn er echter zoveel (ruim 14.000, zes maal het aantal van Londen), dat er nu stemmen opgaan ook hen aan banden te leggen en te onderwerpen aan het even-one vensysteem. dus steeds maar de helft te laten rijden. Als dit plan wordt uitgevoerd, zal het „kli maat" voor de regering danig kunnen verslechteren, want de ze machtige beroepsgroep be paalt voor een niet onaanzien lijk deel de publieke opinie in de Griekse hoofdstad. gegaan van het ministerie van vulsgezondheid naar dat van on derwijs en wetenschappen De regering heeft toen besloten deze opleidingen op te nemen in de hele herstructurenngsoperatie van het mhnomspo Het georganiseerde veld binnen de gezondheidszorg heeft echter in toenemende mate bij herhaling ernstige bezorgdheid uitgespro ken over deze ontwikkelingen. Staatssecretaris Deelman (on derwijs en wetenschappen) voelt vooralsnog weinig voor het vier jarig maken van dc verpleegkun de opleidingen Op de eerste plaats wil hij liever geen uitzonderingen maken: alle opleidingen binnen het toekom stige mdgo dus driejarig. Op de tweede plaats ziet hij geen moge lijkheden om de 60 miljoen gul den die dat extra jaar gaat kosten vrij te maken binnen de onder wijsbegroting Hij wil pas steun geven aan de motie als dat extra jaar volledig financieel gedekt is MBRtaait waagt hij ach af of het onderwijskundig nodig is de opleiding vierjarig te maken opgescheept. Een ambtenaar kan in zo'n overgangsperiode wel bepaalde zaken versnel len of juist vertragen als hy denkt dat de nieuwe minister een ander standpunt in neemt. Maar over het alge meen zal het niet gebeuren. Een ambtenaar is heel loyaal." De reeds aangehaalde oud-be windsman herkent deze erva ring niet. Hij onderstreept de loyaliteit van de ambtenaar. „Ik heb dat gevoel nooit ge had dat ambtenaren anders reageren als je demissionair bent. Tenslotte kan diezelfde minister nog terugkomen in een volgend kabinet Een ambtenaar weet dat een mi nister demissionair kan wor den. Dat accepteert hy." De voormalige minister spreekt hier nadrukkelijk over de top van het ambtelyk apparaat. Lagere ambtenaren werken gewoon door Vol gens de zegsman zyn de top ambtenaren vaak wel erg te leurgesteld als een kabinet valt. vooral wanneer de rela tie met de minister goed was „Na de val van een kabinet ge beurt er helemaal niets meer. Alle vaart verdwynt uit een ministerie. Alles stokt en stopt. Het is net een leeglo pende ballon. Het werk valt voor tachtig procent weg. Het is niet alleen vervelend, maar ook frustrerend. Maar geen klimaat voor grepen naar de macht." En: „Er zyn ministers die zich laten leiden door ambtena ren. In demissionaire status kan dat niet meer. Dat is nou het cssi ntR punt Als een kabinet demissionair is wordt er door niemand gere geerd". NCO vilidt kritiek van minister niet terecht AMSTERDAM (ANP) - Do kn tiek die minister Van Dyk vrijdag op de Nationale com- missie Voorlichting en Be wustwording Ontwikkelings samenwerking (NCO) heeft geuit, vindt deze commissie niet terecht. De minister voor ontwikkelingssamenwerking wrwi t da NCO oodar maar eenzijdigheid, vooral wat be treft da bi thrtteHan vaa li m le landencomités en solidan- teitsgroepen die door de commissie worden gcsubsi- "Het geheel van de door dc NCO gesubsidieerde activi teiten ademt wellicht een be paalde progn i. Igna tuur. maar dat is heel wat an ders dan eenzijdigheid", al dus het verweer van dc com missie. De NCO verwyst naar de bevin dingen van het Instituut voor Ontwikkelingsvraagstukken van de Katholieke Hoge school in Tilburg, wiens laat ste wetenschappelijk onder zoek in 1980 positief was over dc NCO Ka bal rapport vbb de minister staan echter heel andere visies en bevindingen die nauwelyks een relatie met het cyfermatenaal heb ben. noch solide worden beargumenteerd, aldus dc commissie Zij vermoedt dan ook dat Van Dyk een discussie wil inzet ten met een aantal eigen me ningen over voorlichting en AU mee wordt het primair een politieke discussie, zo waar schuwt de NCO AMERSFOORT (GPD) - Een banenplan voor de krijgs macht zou duizenden men sen aan werk kunnen helpen. R. Joustra, voorzitter van de koninklijke vereniging van onderofficieren Ons Belang, zei dit in zijn jaarrede in Amersfoort. Binnen het leger is op veel plaatsen een tekort aan personeel, meent hij. „Willens en wetens" gaan de politici daaraan volgens hem voorbij als ze het hebben over werkgelegenheidsbe leid. Joustra vindt dat een merkwaardige zaak, omdat bekend is dat de personeels bezetting bij Defensie onaan vaardbaar laag is. waardoor militairen soms werkweken van zestig uur maken. „Het scheppen van arbeids plaatsen dient niet te stoppen bij de kazernepoort", aldus de voorzitter van de onderof ficieren. die vaststelt dat De fensie functioneert als een soort kop van jut. „Wel is er een krijgsmacht, maar de middelen zijn er niet of nau welijks", vindt hij. Joustra spreekt daarop de poli tiek aan. „Zolang men de krijgsmacht noodzakelijk acht. dient men daarvoor het nodige personeel en de nood zakelijke middelen ter be schikking te stellen". De voorzitter van Ons Belang wijst op een simpele bespa ringsmogelijkheid van mil joenen guldens voor Defen sie: beperking van de over plaatsingen van militairen bij promotie. In plaats van steeds van hot naar haar te gaan. zouden overplaatsin gen binnen een beperkte re gio moeten blijven. Joustra hekelt het feit dat Defensie hieraan - ondanks een uit spraak van de Tweede Kamer - niets heeft gedaan. Gifnevel teistert Griekse hoofdstad

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1982 | | pagina 13