C E""'
Verzachter, lokmiddel of gewoon
ZATERDAG 17 APRIL 1982
i hulpverleners en heroineverslaafden i
r het Catshuis. teveel in de watten gelegd0
veer 20.000 drugsverslaafden
in Nederland en, volgens een
ruwe schatting, 600.000 alco
holverslaafden. Het is duide
lijk dat de aandacht, gezien
deze verhoudingen, teveel op
de drugs is gericht".
Aan het woord is Els Noorlan-
der. Zij is als arts verbonden
aan de Stichting Ontmoe
tingsplaatsen (STOP) in Rot
terdam en heeft de supervisie
over de medische behande
ling van heroïne-verslaafden
in een aantal methadonpro-
gramma's.
De verklaring voor deze over-
belangstelling is volgens haar
gelegen in het feit dat de
drugsverslaving een soort
„zondebokfunctie" heeft ge
kregen in onze samenleving.
„De drugsverslaving raakt de
mensen vaak en hevig. Denk
maar aan het verslaafde hoer
tje. aan het openbreken van
auto's en aan het stelen van
tasjes van oude mensen. De
gevolgen van de drugspro
blemen staan heel dicht bij
de mensen, daarom is er ook
zo'n grote belangstelling
Het hele gesprek doet zij niets
anders dan relativeren, hoog
gespannen verwachtingen
ontzenuwen en het probleem
terugbrengen tot de essentie.
Waar hebben we het over,
hoe komt het en wat kan er
aan gedaan worden?
„Het grootste probleem binnen
de mcthadon-hulpverlening
is het feit dat de meeste aan
dacht gaat naar de mensen
die er het minst mee doen".
Een stelling die Els illustreert
met een voorbeeld. „Tijdens
het kerstdiner had ik aan de
ene kant iemand naast mij
die echt aardig probeerde te
zijn en aan de andere kant ie
mand die ontzettend stoned
„Constant was ik bezig om hem
met zijn gezicht uit zijn soep
bord te halen, hem wakker te
maken, omhoog te hijsen en
hem erop te wijzen dat het
niet de bedoeling was de sala
de in zijn wijnglas te doen. Je
aandacht wordt door zo ie
mand volledig opgeeist. ter
wijl het eigenlijk beter is je
bezig te houden met degene
die echt moeite zat te doen
om aardig te zijn"
Notedop
In een notedop ligt daar het
probleem van de hulpverle
ning bij drugsverslaafden.
Els: „Hulpverlening is er ei
genlijk niet meer bij, je bent
de hele dag aan het dealen.
Buitenstaanders verwachten
veel te veel van de methadon-
programma's. De theorie dat
je door methadon-verstrek-
king iets zou kunnen doen
aan het probleem van de ver
slaafde. is een misverstand."
Je kunt somber vaststellen dat
deze hulpverlening gewor
den is tot een segment in de
vicieuze cirkel die wy versla
ving noemen. Bart Majoor,
psycholoog bij de Stichting
STOP: „Mensen beginnen
aan heroine omdat ze een
kick willen". „Met het ge
bruiken van methadon ver
dwijnt die kick voor een deel
en gaan ze er dus weer heroï
ne bij gebruiken. Vervolgens
krijgen ze dan weer meer me
thadon. of nemen ze hun toe
vlucht tot 'aanvullers' als al
cohol en valium. Het is op die
manier inderdaad een vicieu
ze cirkel".
De vaststelling dat „mensen
niet voor niets aan heroine
beginnen" is voor hem het
uitgangspunt bij de hulpver
lening. Bart: „En dan nog
niet eens zozeer het begin-
het i
drie maanden doorgaan Als
ze doorgaan met gebruiken,
hebben ze die kunstmatige
kick kennelijk nodig. De eni-
5 dan ook om die
te leren omgaan met
hun kick, ze te leren omgaan
met hun frustratie-toleran
tie".
„Een verslaafde heeft een zeer
zwakke ik structuur, is snel
van slag. Hij hoeft geen enkel
schuldgevoel meer te doorle
ven. met één enkel shotje zijn
de problemen weg. Daarom
is een verslaafde maar zo
moeilijk te motiveren om iets
aan die verslaving te gaan
doen".
Een voorbeeld geeft duidelijk
aan hoe diep dat probleem
kan zitten. Een verslaafde die
„clean" is. niet meer ge
bruikt. verwacht dat de hele
wereld voor hem openstaat
Werk, huisvesting, hulpverle
ning, sociale dienst, iedereen
en alles moet klaarstaan. Bij
de minste of geringste tegen
valler gaan ze weer gebrui
ken en begint alles weer van
voor af aan.
Twee jaar
Bart: „Als iemand afgekickt is,
kost het gemiddeld twee jaar
om alles weer normaal te la
ten lopen. Dat is de periode
met een hoog risico van weer
gaan gebruiken. En je kunt
gerust stellen dat de rest van
zijn leven dat nsico. welis
waar iets minder groot, aan
wezig blijft. Een ex-verslaaf
de blijft altijd weten dat alle
problemen in één klap zijn
weg te nemen door weer te
gaan gebruiken".
Door
Jan Geert Majoor
Het is duidelijk dat de behan
deling van een verslaving
niet onmogelijk is Maar het
is even duidelijk dat het
ces afhankelijk is van de
te waarin de verslaafde bege
leid wordt en bereid is samer
te werken met de hulpverle
„De doelstelling van de metha
don-verstrekking is met mee
zuiver", stelt Els „Aanvanke
lijk zag men methadon als
een medicijn, nu is het eigen
lijk niet meer en met minder
dan een legale dope. Het mi:
verstand is dan ook dat me
de resultaten van een med
cament verwacht, terwijl
men gewoon dope verstrekt.
Alle nieuwe hulpprojecten
hebben na een jaar 'su<
dat wil zeggen ze krygen
veel cliënten, er wordt veel
methadon verstrekt, de men
sen zien er op het eerste ge
zicht veel beter uit. Maar
vraag niet hoe de resultaten
na een paar jaar liggen".
„In myn ervaring met metha-
don-hulpverlening. en dat is
nu vijf jaar, heb ik bijvoor
beeld nog nooit gezien dat ie
mand die crimineel was, min
der crimineel werd. Je veran
dert dus eigenlijk niets aan
de situatie. In mijn praktijk
heb ik één geval meegemaakt
van iemand die een half jaar
had gebruikt en nu, via een
methadon-behandeling. na
driejaar nog steeds clean is"
„Wat hebben we gedaan met
onze methadon-projecten9",
vraagt Bart Majoor zich af.
„Het probleem is dat, als je
niet oppast, die jongens alle
maal kasplantjes worden.
Dagopvang, nachtopvang
hun maatschappelijke weer
baarheid verdwijnt op den
duur helemaal. Er is geen
mens die zoveel hulp krygt
by het zoeken naar een huis
en werk als een ex-verslaaf-
de. De vraag is of we daarmee
op de goede weg zyn. Ze wor
den op deze manier naar myn
gevoel te veel in de watten
gelegd".
Huisarts
Naast het oer-Hollandse gekeu
vel over de manier waaróp je
verslaafden moet opvangen,
zoals de verwijten over een
„rechtse" hulpverlening, het
al dan niet in huiskamerver-
band bestryden van versla
ving, de plaats en de inrich
ting van de bussen waarin
methadon verstrekt wordt,
komt de laatste tyd ook het
verstrekken van methadon
door huisartsen in de belang
stelling
Kleinschalige aanpak zou op
het lijf geschreven zyn van de
huisarts, maar daarnaast zyn
ook al de eerste excessen aan
het licht gekomen.
Huisartsen die zich hebben
verrijkt aan het verstrekken
van methadon aan verslaaf
den. brachten deze zaak in
eens weer midden in de nega
tieve belangstelling.
Els Noorlander „Het verstrek
ken van methadon door
huisartsen geeft problemen,
omdat ze dikwyls een ver
keerd beeld hebben van de
gebruiker en zyn motieven
om hem te bezoeken. Daar
naast speelt nog het pro
bleem dat ze vaak niet pre
cies weten wat een verslaving
is. Het zou zinvol zyn daar
eens wat meer aandacht aan
te besteden by de opleiding
tot huisarts".
En voor de zoveelste keer gaat
er een realistische streep
door deze kleinschalige hulp
verlening. „Ongeveer 99 pro
cent van de gebruikers die by
een huisarts komen voor me
thadon zyn gewoon op zoek
naar een andere dealer en
hebben echt geen plannen
om te gaan minderen. Ze lo
pen de hele welzynszorg af
met hun verhaal en komen
dus ook bij de huisartsen te
recht".
En het verhaal klinkt redelijk.
Een huisarts die niet op de
hoogte is van een verslaving,
zal een behandeling met me
thadon beginnen. Hy stelt
een dosis vast en spreekt met
de patient af dat er op een be
paalde manier geminderd zal
moeten worden.
Els: „Hy raakt in paniek als hij
merkt dat de patiént welis
waar minder methadon ge
bruikt. maar tegelykertyd
meer heroïne gaat nemen. Hy
geeft hem dan maar weer
méér methadon en zo komt
ook deze behandeling in een
vicieuze cirkel terecht Een
huisarts kan op die manier
geweldig in de problemen
komen, met in het minst om
dat hy ongetwijfeld meer
junks op zyn spreekuur zal
krijgen als in de scene bekend
wordt dat hy methadon ver
strekt".
Hoogtepunt
Een verslaafde die al zyn regis
ters opentrekt om een huis
arts over te halen hem te hel
pen, schynt een dramatisch
hoogtepunt te zyn En een
huisarts moet sterk in zyn
schoenen staan om dan nog
nuchter te kunnen blyven re
deneren „U bent nog myn
enige redding" en „als ik
geen methadon kryg. heeft u
Wie argeloos een
stap zet in de wereld
van de professionele
drugs-hulpverlener
komt hoe dan ook
van een koude
kermis thuis. Het
steeds maar
groeiende legér
meedenkers,
in-takers,
therapeuten en
andere „sosjale"
arbeiders, is dag in
dag uit als volleerd
stucadoor bezig de
hinderlijke scheuren
in het plafond van
onze samenleving
weg te smeren.
Maar de argeloze burger windt
zich op. Windt zich op over
de rekening die de stucadoor
stuurt en over het feit dat de
scheuren steeds maar terug
komen. En de hulpverlener?
Die heeft z'n handen vol. laat
de ene na de andere druppel
op de gloeiende plaat vallen
en smeert de scheuren dicht.
Dat wordt van hem gevraagd.
Soms mompelt een hulpverle
ner iets over de fundamenten
van het bouwwerk. Boeren
verstand. Die scheuren ko
men toch ergens vandaan?
Dichtsmeren prima, maar als
het fundament niet in orde is,
zullen er ingrijpender repara
ties moeten plaatsvinden.
Maar ook dan is de argeloze
burger niet tevreden. Bij hem
hoefje niet aan te komen met
kreten als „er is fundamen
teel iets niet in orde in de sa
menleving" of „het probleem
ligt veel dieper". En de hulp
verlener? Die zal vervolgens
zeggen: „Dan moet je maar
leren leven met het pro
bleem".
Dat wil niets meer en niets min
der zeggen dan een blijvende
scheur in het plafond, een
„ontluistering" van ons huis.
Een blijvende herinnering
aan iets „dat veel dieper ligt".
Kortom: de mallemolen van
de hulpverlening en de kou
de kermis waar je van thuis
komt.
Verslaafd
Niemand zal, misschien na eni
ge aandrang, ontkennen dat
verslaving een symptoom
van onze maatschappij is. Wij
roken, drinken en slikken dat
het een aard heeft. Noch zor
gelijke geluiden van deskun
digen, noch forse prijsverho
gingen kunnen ons daar van
af brengen.
Valdisper in de file, asperine te
gen hoofdpijn, valium tegen
spanningen en Hoppe om
weer mens te worden. Het
zijn voorbeelden van de ma
nier waarop een samenleving
die ogenblikkelijk oplossin
gen zoekt voor alles, zich uit.
Het mechanisme is even een
voudig onder woorden te
brengen als moeilijk te be
strijden: iets van buiten jezelf
nodig hebben <?m een per
soonlijk probleem op te los-
Goed, er kan nog gelachen wor
den om de man die haastig
zijn „schat" opbelt om te vra
gen of het middel om „weer
mens te worden" al koud
staat. Maar wat te denken van
hele bejaardenhuizen die 's
avonds collectief via de mo
gadon in de armen van Mor
pheus glijden. De verslaving
zit overal en is hardnekkig.
Kennelijk weigeren wij die
grote lijn onder ogen te zien.
Mensen met long-aandoenin
gen blijven roken. Op de
long-afdeling van een zieken
huis is het geen uitzondering
als de rook door het sleutel
gat van de toiletdeur naar
buiten kringelt. Je zou toch
zeggen dat juist deze mensen
gemotiveerd zouden moeten
zijn om te stoppen
De slachtoffers van de giftige
heroïne in Amsterdam die
het overleefd hebben, zijn
zonder uitzondering weer
gaan gebruiken. Over moti
vatie om te stoppen gespro
ken. Nee hoor, ze hebben er
neurologische stoornissen
aan overgehouden en zijn
„dus" weer op de oude voet
verder gegaan.
Wat brengt ze er dan toe om
toch door te gaan9 Versla
ving, welke dan ook. vraagt
dus om plaatsing in een groot
kader. Wat brengt mensen er
toe om „tegen beter weten
in" door te gaan? Wat zit er in
de samenleving dat vraagt
om verdoving en waarom be
perken we ons tot het bestrij
den van de symptomen?
Belangstelling
„Gezien in het kader van de ge
zondheidszorg is de
drugsverslaving maar een
klein probleem. Er zyn onge-
net op uw geweten als ik
straks weer als hoer op de
Binnenweg sta". Ga daar
maar aan staan als huisarts
Ook het gedrag van junks in de
wacht- en spreekkamer ligt
even iets anders dan dat van
de gebruikelijke patient. Een
hartpatiënt zal in bepaalde
voor hem minder gewenste
situaties echt het bureau van
de dokter niet omgooien. Een
junk kan dat wel doen als on
derstreping van zyn deplora
bele toestand.
En dan in de wachtkamer Voor
het oog van verbaasde gne-
plyders spreken twee junks
luidruchtig over de hoeveel
heid pillen die ze nodig den
ken te hebben. De een wordt
ontvangen in de spreekka
mer. de ander haalt byvoor-
beeld waardevolle voorwer
pen uit het huis van de brave
dokter weg.
Els „In Rotterdam geven de
huisartsen dan ook geen me
thadon meer, maar byvoor-
beeld wel andere verdovende
middelen. Die puntzakken
vol pillen moeten toch ergens
vandaan komen0 En dat is
feitelyk het inruilen van de
ene verslaving voor de ande
re. Een huisarts heeft veel
minder ervaring met dit soort
gevallen en heeft dus ook het
verhaal niet klaar dat hy
moet houden als reactie op
die smoesjes. Want vaak zyn
het echt allemaal smoesjes".
Wel is het volgens Els zinvol
om projecten op te zetten, by-
voorbeeld in randgemeenten
van grote steden.
„Huisartsen zouden daar. in
nauwe samenwerking met
deskundigen, methadon kun
nen verstrekken aan begin
nende verslaafden. Dat wil
zeggen, mensen die hun
spaargeld hebben opgeno
men, daar herome van heb
ben gekocht en tot hun
schrik merken dat ze ver
slaafd zyn"
„Maar het uitgangspunt daarbij
moet zyn dat de gebruikers
na dne maanden clean zyn.
Anders gaan ze maar naar
een professioneel hulppro
ject. Dat lykt mij de enige
mogelijkheid. Eén keer zo'n
behandeling met methadon
proberen, met een zeer stren
ge controle van de unne om
eventueel gebruik van heroi
ne te constateren. Een kans
en dan niet meer. Je moet
daar hard in zyn. Het is dus
beter om in een soort team
verband te werken, dan sta je
als huisarts met alleen".
Oplossing
De conclusie die blyft hangen
is even somber als helder al
le projecten, hoe mooi en
duur ook. kunnen met meer
zijn dan een druppel op een
gloeiende plaat De voor
waarde die vaak gesteld
wordt, namelyk om tydens
een dergelijke afkick geen
heroïne te gebruiken, blykt
vaak al op onoverkomelyke
bezwaren te stuiten.
Bart Majoor „Het grootste pro
bleem is dat de verslaafde ge
woon wil doorgaan en dat de
hulpverlener hem ervan af
wil helpen". En Els voegt
daaraan toe: .Als de versla
ving door de deur naar bin
nen komt, verdwijnt het ge
zond verstand door het raam
naar bUÜM
Zelf werken ze voor een kleine
groep zwaar verslaafden die
in andere programma's niet
meer welkom zyn De visie
op hun werk is ontnuchte
rend „Ons werk ligt feitelyk
op het niveau van de genatne
en de zwakzinnigenzorg. Je
maakt die mensen niet meer
beter. Het gaat om gewone,
ordinaire hulpverlening op
een fatsoenlyk en medemen
selijk niveau De ene client m
de zoveel tyd die voorzichtig
het afkickpad op gaat. is voor
ons het toeQe slagroom op
een enorme pudding
En dan komt de stucadoor om
de hoek kyken Els „Onze
enige functie is feitelyk om
verziekers weg te houden van
de goed draaiende program
ma's Dat is het enige naast
een incidenteel succesje Het
methadon-programma is een
soort vanglijn We proberen
ze op die manier naar een be
tere voorziening te krygen
Het gaat erom dat door hot
verstrekken van methadon
het heroïne probleem nooit
een onoverkomelyke over
last zal worden voor de sa
menleving"
En voor de argeloze burgers de
ze „Het komt er dus op neer
dat je er binnen onze samen
leving een probleem by hebt
en dat je daar ook niet meer
van af komt We zullen met
die 20 000 verslaafden moe
ten leren leven, net zoals we
hebben leren leven met die
600 000 alcoholisten"
„Wat ovengens niet wil zeggen
dat je je voor de individuele
cliënt niet tot het uiterste zult
moeten inspannen Daar
heeft hy recht op en het is je
plicht als hulpverlener Maar
het probleem van het grote
aantal verslaafden los je er
niet mee op"
Methadon wordt in Nederland
vanaf 1968 gebruikt als middel
ter "behandeling" van
heroineverslaafden. Het is een
synthetisch middel, dat door
de huisarts verstrekt mag
worden en dus "legaal" te
verkrijgen is. Sindsdien wordt
methadon verstrekt al dan
niet in de zogenaamde
verstrekkingsprogramma's
van professionele
hulpverlenende instanties.
Naast het verstrekken van
methadon wordt er over het
algemeen naar gestreefd ook
enige psycho-sociale
begeleiding te geven.
Soms wordt methadon
verstrekt als begeleiding bij
het afkicken om de
onthoudingsverschijnselen te
verzachten. De verslaafde
krijgt dan een steeds kleiner
wordende hoeveelheid
voorgeschreven. In andere
gevallen gaat het er meer om
de verslaafde te accepteren in
zijn verslaafd-zijn en hem via
een vaste dosis methadon zo
goed mogelijk te laten
functioneren in de
maatschappij.
De verstrekking wordt ook
wel gehanteerd als middel om
een verslaafde te motiveren
zich tot andere vormen van
hulpverlening te richten. In
dat geval zou je kunnen
spreken van methadon als
"lokmiddel". Sinds het
gebruik van methadon voor
dit doel spitst de discussie
rond dit middel zich toe
'00 -- J3
b
symoron
op twee belangrijke
factoren: de hoeveelheid te
verstrekken methadon
aard van die verstrekking.
De duur van een
afkickprogramma varieert
van één tot vier maanden. Het
grootste deel van de
programma's is gebaseerd op
afbouw, dat wil zeggen op het
langzaam laten afnemen van
de dosis. De meeste kans op
succes hebben programma's
waarbij ook een vorm van
begeleiding gegeven wordt. Er
is echter ook in een relatief
klein aantal gevallen sprake
"onderhoudsprogramma's".
Die zijn over het algemeen
bestemd voor zeer ernstig
verslaafden.
Methadon werkt 24 uur en
heeft daarmee een
werkingsduur die bijna vier
keer zo hoog ligt als heroine.
Methadon wordt zowel in
tablet- als in vloeibare vorm
verstrekt en kan dus zowel
ingespoten als ingenomen
worden. In beide gevallen
werkt het middel even
effectief bij het bestrijden van
de
onthoudingsverschijnselen.
Bij de meeste programma's
verstrekt men tegenwoordig
methadon opgelost in een
dikke siroop. In aanwezigheid
van de hulpverlener moet de
dagelijkse dosis dan
ingenomen worden. Dit om te
voorkomen dat de clienten de
methadon verkopen of in
opgeloste vorm inspuiten, met
alle risico's van infecties die
daarmee kunnen
samenhangen.
