Op welke kaart
speelt Dries?
De Fabriek klopt zelfs Dallas
Schrijver
Hans Keuls
zit nog
boordevol
plannen
Óók zo razend nieuwsgierig
met wie Dries Rustenburg
nu zal afgaan: met z'n eigen
verloederde vrouw of met
z'n keurige, ingetogen
secretaresse Jannie? En
krijgt die louche Campers
uiteindelijk toch de
suikerfabriek in handen, of
grijpt hij er gelukkig net
weer naast?
Waarom toch die géne?
Genoemde vragen zijn
brandend genoeg voor zo'n
zes miljoen Nederlanders,
die meeleven met de
lotgevallen van Dries en
Mary Rustenburg, Jannie
Postma, de hele familie Van
Gorkum,en hoe de
hoofdrolspelers van De
Fabriek nog meer mogen
heten. De Fabriek is een
onbetwiste topper op de
vaderlandse buis en dat is
de serie eigenlijk al vanaf de
allereerste aflevering, die
vorig jaar maart werd
gelanceerd. De kijkcijfers
overtreffen zelfs die van
Dallas. Oude gloriedagen
keren weerom voor het
fenomeen tv. De mensen
blijven thuis voor De
Fabriek. Vergaderingen
worden afgezegd.
Ironisch genoeg is het in de
serie op sommige momenten
ook één en al vergadering
wat de klok slaat. Dan is het
weer heibel in de
ondernemingsraad, dan
weer bij het bestuur, bij de
aandeelhouders of bij de
boeren. Alleen: de
vergaderingen in De
Fabriek zijn flitsend in
plaats van saai tn tb#» p#>int
en allesbehalve slepend.
Maar hoe dat vrijdag nou
allemaal weer moet worden
rechtgebreid? Degenen die
gisteravond hebben
gekeken worden
waarschijnlijk al moe bij de
herinnering aan de beelden
op de buis. Want alles is nu
mis wat er maar mis kan
gaan. Mis tussen Dries en
Jannie, tussen Dries en
Mary, helemaal mis met de
fabriek. Één en al ruzie en
ellende, kortom: "de grote
schaakmat", zoals de
schrijver van De Fabriek,
Hans Keuls, de impasse zelf
aanduidt.
Een tipje van de sluier wil
hij wel oplichten, maar dan
ook niet méér dan een tipje.
Pas halverwege de laatste
uitzending gaat de zon weer
schijnen. "Maar dan nog
beslist niet voor iederéén",
zegt Hans Keuls, en hij kan
het weten. Heel bewust
heeft hij zijn script
toegeschreven naar de
dramatische laatste scène,
waarop het wel en wee van
de fabriek naar de
achtergrond is geschoven en
de mens aan bod komt. "In
de allerlaatste minuten
moet Dries kiezen tussen die
twee vrouwen, en moeten de
vrouwen natuurlijk zelf óók
hun keuze maken".
Door
Miep Hoenson
Hans Keuls woont al veertig
jaar in Engeland. Hij heeft
een pied-a-terre in
Zandvoort en daar schrijft
hij zijn tv-scripts. Ruim
tachtig heeft hij er al op
zijn lijstje staan. Enkele
jaren geleden werd van
hem de serie Centraal
Station uitgezonden.
Plannen heeft Keuls ook
nog genoeg. Komende
zomer worden de opnamen
gemaakt voor
'Herenstraat 10': een
familiedrama, wederom,
waarin het
heroine-probleem centraal
zal staan. Keuls spint ook
op een verhaal rond een
jonge advocaat, die wordt
geconfronteerd met
allerhande strafzaken.
Maar dat is nog
toekomstmuziek. De
muziek van nu is de
indringende begintune
van De Fabriek, en
daarvan zijn de klanken
nog niet verstomd.
Kan het halve Nederlandse volk na de laatste afleve
ring van De Fabriek weer opgelucht ademhalen en
terugzakken, achterover in de luie stoel? Als het
aan Hans Keuls ligt niet. De serie is na vrijdag
avond weliswaar 'voorgoed' afgelopen, maar Keuls
zou er geen enkele moeite mee hebben om in een
razend tempo weer zeven nieuwe delen op papier
te zetten. Alleen: of de TROS wil is hem nog niet
bekend. "Ze zullen wel afwachten hoe de kijkcij
fers er uiteindelijk gaan uitzien". Keuls zegt het
met berusting.
De voorlopige cijfers lijken
toch voor zich te spreken. De
Fabriek kreeg het afgelopen
seizoen een kijkdichtheid
van 52 procent, een getal dat
neerkomt op een kijkers-
groep van een dikke zes mil
joen.
Het familiedrama heeft in het
buitenland al zoveel bekend
heid gekregen dat landen als
Engeland, Duitsland en Bel
gië overwegen de serie aan te
kopen. De TROS heeft voor
dc belangstellende landen,
die volgende maand naar de
tv-'markt' in Nice komen, al
vast enkele afleveringen la
ten ondertitelen. Wie weet
gaan de belevenissen van
Dries en Mary nog eens de
wereld over, a la Peyton Pla-
Daarmee zou de schrijver geen
enkele moeite hebben. Hij
krimpt trouwens ook niet in
een als zijn geesteskind op
één lijn wordt gezet met buis-
bindende series als Peyton
Place, of. wat recenter, met
het meeslepende Dallas. Hoe
wel de schrijver "in alle be
scheidenheid" meedeelt het
verhaal van De Fabriek beter
van kwaliteit te vinden.
'Maar dat komt ook doordat ik
steeds naar een hoogtepunt
kan toeschrijvenzegt hij
vergoeilijkend. "Van tevoren
heb ik zorgvuldig gepland
hoe ik het verhaal zou opbou
wen, maar bovendien, als je
maar zes afleveringen hoeft
te schrijven kun je steeds een
spanning creëren. De schrij
vers van Dallas hebben het
natuurlijk veel moeilijker,
want die moeten tot in het
oneindige doorgaan en
steeds onwaarschijnlijker
plots gaan verzinnen. En ik
heb heel bewust naar die slot
scène toegeschreven. Die
scène vinden de regisseur en
ik dan ook de beste gewor
den."
Dramatisch
Er staat ons. kijkers, nog wat te
wachten. De slotsèene van de
eerste serie wès al zo drama
tisch. Dries die, over z'n toe
ren, naar een onbekend
vakantieland vertrok. Jannie,
de vrouw die van hem houdt,
in tranen alleen achterlatend.
"Tja, daar is half Nederland
bij gaan grienen, geloof ik",
zegt Keuls. "Nou, zo'n soort
scène krijg je dus nu weer
En wederom met dat zelfde t
koppel..."
Een oppervlakkig verhaaltje?
Sentimenteel gedoe? Preten
tieloos vermaak? Hans Keuls
haalt z'n schouders op voor
mogelijke kritische kantteke
ningen die bij het familiedra
ma worden gezet. Oppervlak
kig vindt hij zijn serie zeker
niet. "Goed. het is geen diep-
filosofische serie geworden,
maar dat pretendeerde het
ook niet te zijn. Toch. ik heb
de mensen méér dan alleen
maar vermaakt. Als je kijkers
kunt ontroeren, ze kunt laten
lachen, maar óok huilen, ze
kunt laten meeleven - dan
verdiep je hun eigen leven,
want hun begrip voor mense
lijke omstandigheden neemt
toe".
En meegeleefd hébben de zes
miljoen kijkers met het wel
en wee in de fabriek. De ac
teurs die in de serie meelie
pen zullen de eerst aangewe
zen figuren zijn geweest die
door het publiek werden aan
geschoten, maar Hans Keuls
zelf, al is z'n gezicht minder
bekend, kreeg ook te maken
met een overstelpend aantal
reacties: "Het is écht onvoor
stelbaar, wat mensen alle
maal tegen je zeggen naar
aanleiding van die fabriek.
En je krijgt werkelijk reacties
uit alle lagen van de bevol
king. De directeur voelt zich
bij het gebeuren betrokken,
maar de arbeider leeft net zo
goed mee. Zo'n Dries Rusten
burg met z'n gewetenscon
flicten - ik heb al van zoveel
directeuren gehoord dat ze
zich die situatie heel goed
konden indenken, dat ze het
zelfde hadden meegemaakt.
De toestanden bij zo'n fusie,
dat is dan weer de kant van
de zaak die de arbeiders het
meeste aanspreekt. En het di
lemma van een man die tus
sen twee vrouwen moet kie
zen, tja, wie spreekt zo'n ge
geven niét aan?", zegt de 71-
jarige Keuls met ogen die
gaan glimmen. "Nee. dat ge
geven had niets autobiogra
fisch. Ik heb zelf ooit in een
suikerfabriek gewerkt, maar
daar houdt de overeenkomst
tussen De Fabriek en mij
op", zo voegt hij er aan toe.
Toevallig
Terugblikkend op het begin
van de meest succesvolle se
rie. ooit op de Nederlandse tv
vertoond, meldt Hans Keuls
dat het daarmee "héél gek" is
gelopen. De Fabriek, waar
van het allereerste deel mid
den in het tv-seizoen
plotsklaps op de buis kwam,
was van meet af aan een trek
ker. Dat terwijl het script
voor de eerste zes delen ja
renlang ongebruikt in een
stoffige kast had gelegen.
Keuls bood het verhaal over
de verwikkelingen rond een
suikerfabriek, haar eigena
ren, werkgevers en werkne
mers. al in 1976 aan dc KRO
aan. Deze omroep zag er wel
iets in, maar was druk met
het vervolg op Van Hemerts
Dagboek nan een Herders
hond. Twee van dergelijke
geldverslindende produkties
tegelijk kon de omroep zich
niet permitteren. De zes de
len bleven in de ijskast lig
gen, totdat Keuls het script
toevalligerwijs doorspeelde
aan Elsevier. En bij deze uit
geverij kwam. net zo toeval
lig, producent Joop van der
Ende rondneuzen. We schrij
ven inmiddels 1979. Van der
Ende werd dolenthousiast,
belde Keuls tijdens zijn
vakantie in Frankrijk, en wist
de produktie ervan bij de
TROS binnen twee maanden
rond te krijgen.
En ja. de 'vondst' van de En
gelsman Andrew Wilson als
regisseur berustte ook weer
op louter toeval. De vaste re
gisseur kreeg ruzie met zijn
omroep en liep weg. Vervol
gens werd het leuren met het
script totdat Wilson -hij is in
ons land vanwege zijn profes
sionele aanpak van het
TROS-drama inmiddels ver
maard geworden- door Van
der Ende aangezocht Of hij
zo vriendelijk wilde zijn om
het script door te lezen en de
producer een advies te geven
over een mogelijke regisseur
ervoor. Wilson zelf had eer-
Mr. Hans Keuls is al een
dikke dertig jaar
script-schrijver, maar nog
nooit heeft het succes hem
zo toegewuifd als nu op
71-jarige leeftijd. 'De
Fabriek' is zijn
geesteskind. Keuls had in
de jaren zestig al
aangegeven dat hij een
aardig script kon
schrijven. 'Stadhuis op
Stelten' met 'boer
Voorthuuz'n' oogstte
destijds veel succes. Keuls
was eigenlijk advocaat.
Hij zette vanuit die
achtergrond een agentuur
in copyright op. Dat
bureau, later omgezet in
de Stichting Exploitatie
Bureau Auteursrechten
(SEBA), draaide tot zijn
pensioen in 1975.
der laten weten geen belang
stelling te hebben voor het
regisseren van een héle serie.
Maar ook hij~viel voor de ver
wikkelingen van de families
Van Gorkum en Rustenburg
En Andrew Wilson bleek 'de
lighted' te zijn de regie op
zich te nemen.
Tranen
Had een Nederlandse regisseur
De Fabriek niet naar die hoge
kijkersonderscheiding. de
Tele Vizier-ring. kunnen hel
pen0 Hans Keuls geeft aarze
lend antwoord, wil liever
geen kwaad woord van Ne
derlandse regisseurs spre
ken, maar "in Nederland zit
men nog erg aan dat acteer-
toontje vast Terwijl een man
als Andrew Wilson heel rus
tig. heel natuurlijk laat spe
len. Underplaying noemen ze
dat in Engeland Geen over
dreven gebaren, geen gekke
gezichten, maar beheérst ac
teren. En dan die intensiteit
van die man. Hy geeft acteurs
de kéns om zich in hun rol in
te leven. Nederlandse regis
seurs zijn maar al te vaak
druk met camera's in de
weer, en dat is natuurlijk ook
nodig, maar het acteren komt
bij hen dan op het tweede
plan. Terwijl Wilson by een
gevoelige scène, bijvoorbeeld
die waarin Mary haar dochter
vertelt waarom ze een min
naar nam. alle mensen weg
stuurt die er op zo'n moment
niet hoeven te zijn. Zo creert
hy een geladenheid, een
sfeer, dat is iets meester-
lyks".
En zo kan het volgens Keuls
(hy was steevast bij de opna
mes aanwezig) gebeuren dat
de tranen van Jannie Postma
écht zijn. en dat de verbou
wereerdheid van Mary, als zy
in de flat van haar minnaar
een andere vrouw ontdekt,
niet honderd procent ge
speeld is Maar sommige kij
kers hadden by De Fabriek
toch al moeite om fictie en
werkelykheid van elkaar te
schelden. De pulpbladen
hielpen steeds dapper mee
om het dure sprookje, d rai-
son van bijna twee miljoen
gulden per zes delen in stand
te houden: het aantal foto's
van Rudie Falkenhagen alias
Dries Rustenburg met een
stralende Jannie. Dries Rus
tenburg in een innige hou
ding zijn vrouw Mary (Pleu-
nie Touw dus) is in het Fa-
bnek-tijdperk steeds over
stelpend geweest. Roddels,
ruzies en misverstanden ont
braken ook nimmer op het
appél. Zo kwam de minnaar
van Mary, Hageman. in de
tweede serie niet meer terug.
Het enfant terrible zelf, Je
roen Krabbé, liet - alweer via
'de bladen' - weten expres
uit de serie te zijn geschreven
- zeer tegen zijn zin in. Hy
zou ruzie hebben gekregen
met Joop van der Ende Vol
gens Hans Keuls is het an
ders gelopen: "Ik heb te ho
ren gekregen dat Krabbé uit
de serie moest worden ge
schreven, omdat hij een grote
rol in Amerika zou knjgen.
Nou. dat heb ik toen gedaan
Dat kostte geen moeite Het
was voor my zelfs logischer
dat hy zou verdwynen. juist
omdat de - verhouding met
Mary Rustenburg was ver
broken..."
Intriges beheersen de serie,
binnen of net buiten de fa
briek.
Vervolg
Zou de TROS na volgende
week alsnog besluiten de se
rie te vervolgen, dan zal het
Keuls geen extra gryze haren
kosten om de draad weer op
te pakken Sterker nog hy
heeft de eventuele hoofdly-
nen van een derde serie al in
z'n hoofd. Hij filosofeert los
jes en met zichtbaar plezier
wat voor zich uit en oppert
diverse mogelykheden voor
een vervolg Dries heeft offi
cieel dan wel gekózen. maar
het menselyk vlees is zwak.
nietwaar0 En Campers, die
gaat natuurlijk gewoon door
met zijn pogingen de fabriek
over te nemen De verhou
dingen gaan echter anders
liggen nu een Groninger sui
kerfabrikant zich over het be-
dryf van Van Gorkom ont
fermt Je krygt twee sterke
groeperingen tegenover el
kaar. waarvan onze Dries de
grote man wordt En wat
Campers zelf betreft, met
hem zou ook wel 's iets kun
nen gebeuren
De schryver oppert een 'schok
kende mogelykheid 'Maar
schryf dat maar niet op", zegt
hy. breed lachend 'Toch zou
het zo dus kunnen gaan En
als ze dan weer zo'n samen
vatting geven, voorafgaand
aan de nieuwe serie, nou. dan
pikt de kyker het verhaal met
gemak weer op. zo is het vori
ge keer óók gebeurd.
