con
tactleffl
c
„Wet Arbeidsomstandigheden''
als „overwinning van links'
Nederlander vermist na
ongeluk helikopter
INKOPER
DONDERDAG 1 APRIL 1982
Varia
XTljölangdeboëïcenujeëfcbëstaat
heb ik de goede gewoonte tijdens
die boekenweek een BOEK te le
zen. Jazeker! Dit jaar viel mijn
keus op „Vluchtwegen" van Gra
ham Greene (Privé-Domein)een
terugblik op zijn schrijversleven.
De aftakeling is blijkbaar begon
nen. want ik betrap mij er steeds
vaker op dat ik met meer plezier
autobiografieën lees zoal die in
Privé-Domein verschijnen, dan
romans en novellen. Vroeger be
schouwde ik dat als een teken
van seniliteit. Als ik hoorde dat
iemand alleen nog bio- of auto
biografieën las, dacht ik: „de her
senen van oubaas kunnen de ho
ge vlucht van de fantasie niet
meer volgen, en knabbelen daar
om liever aan de feitjes van alle
dag die hij nog enigszins contro
leren kan!"
Maar nu ik daar zelf ook last van
begin te krijgen, ben ik toch eer
der geneigd te denken dat het een
kwestie van toenemende levens
lust is. Het leven is belangwek
kend en amusant, dus als je daar
tijd van afsnoept door een boek te
lezen, kun je de schade nog enigs
zins beperken door over het leven
van een ander te lezen...
Braak
Graham Greene is heel beroemd,
hij heeft 24 romans geschreven
die mijn vrouw graag mag lezen,
maar om een reden die ik niet
verklaren kan heb ik nooit een
letter van hem gelezen. Terwijl er
toch zeker tien boeken van hem,
in het Engels of in vertaling,
grijpklaar bij ons thuis in de
kast staan. Zou ik hem misschien
onbewust opsparen? Toen ik
laatst een middagje optrok met
James Clavell, die vijf steeds dik
kere bestsellers schreef („Nobel
House" telt 1200 bladzijden),
vroeg hij me of ik ooit iets van
hem gelezen had. Ja, zei ik, Chil
dren's Story", dat is een ruim
hartig gezet verhaal van enkele
tientallen bladzijden dat je in
een half uurtje uit hebt. Dat is
heel goed nieuws, zei hij. Dat be
tekent dat er nog een heel oeuvre
van een schrijver braak ligt
waar je nog naar uit kunt zien-
Zo kan ik wel eens jaloers zijn op
mensen die nog nooit iets van Na
bokov of Mulisrh hebben gelezen
en hun verzamelde werken nog te
goed hebben. En zo heb ik dus de
complete Graham Greene nog te
goed, en na wat ik tot nu toe, in
het kader van de boekenweek,
van „Vluchtwegen" heb gelezen
(70 bladzijden), geloof ik dat dit
wel een goed spaarpotje is. Wie
zijn romans kent doet er goed
aan Vluchtwegente lezen, om
dat hij hierin ook commentaar
op al die boeken geeft inclusief
hun hoofdpersonen. Het is daar
bij bemoedigend (of juist ontmoe
digend, naar het u lijkt) te lezen
dat ook een zo beroemd schrijver
als hij in den beginne nauwelijks
iets verkocht en stille armoe leed.
James Clavell zei tegen me dat
bijna iedere schrijver die hij ken
de naast het schrijven nog iets
anders moest doen om te kunnen
bestaan (hijzelf regisseert en pro
duceert films en televisieseries).
De enige uitzondering was Mor
ris West, zei hij, hoewel, die was
bankier, dus die deed er in feite
ook nog iets bij...
Graham Greene schreef bijvoor
beeld filmrecensies. Na het rede
lijke succes van zijn eerste ro
man, The Man Within (8000 ver
kocht, van Oek de Jongs eerste
werden 110.000 exemplaren ver
kocht...), schreef hij twee flops
(van „Rumour at Nightfall" wer
den maar 1200 boeken verkocht
Zijn vierde roman „Stamboul
Train" werd Weer „een gematigd
succes", maar toen diende de
schrijver J. B. Priestley, die zich
tn een der hoofdpersonen meende
te herkennen hoewel Greene hem
niet kende, een aanklacht tot
smaad in. Er moesten 20 bladzij
den herdrukt worden, en de uit
gever „trok de kosten van mijn
royalties af, of liever gezegd, ze
werden bij mijn groeiende schuld
aan de firma opgeteld".
Na het succes van Greene's eerste
boek hadden zijn Engelse en
Amerikaanse uitgever hem gedu
rende drie jaar 600 pond per
jaar gegarandeerd, zodat hij als
journalist bij The Times kon weg
gaan om zich geheel aan het
schrijven te wijden. Maar op zijn
tweede en derde boek was geld
toegelegd, de driejaar waren bij
na om, zijn eerste kind was op
komst en hij had nog maar 20
pond op de bank staan. Zijn uit
gevers wilden het contract nog
wel met twee maanden verlen
gen, maar onder strenge voor
waarden - „opnieuw een contract
voor twee boeken en alle verlie
zen die de uitgevers hadden dien
den goedgemaakt te worden voor
er verdere royalties uitbetaald
werden. Ik keerde met ander
ivoorden naar ons huisje in de
provincie terug met zekerheid
voor twee maanden en het voor
uitzicht na Stamboul Train nog
twee romans te moeten schrijven
zonder er ook maar een cent voor
te krijgen".
Zijn vierde roman, Stamboul
Train, werd een succes, maar „Ik
verdiende met mijn boeken nog
steeds niet genoeg om mijn gezin
te onderhouden (na het succes
van mijn eerste roman en de be
drieglijke goede verkoop van
Stamboul Train die niet aan
hield, werd met iedere volgende
roman de schuld die ik bij mijn
uitgevers had staan weer wat
groter), maar door regelmatig
films te bespreken voor de Spec
tator en elke veertien dagen een
roman, wist ik de eindjes aan el
kaar te knopen".
Als het een beetje meezit, loopt binnen een jaar de wet Arbeids
omstandigheden (Arbo) van stapel. Ogenschijnlijk niet meer
dan een aangepaste versie van de oude Veiligheidswet, kan
deze nieuwe wet een belangrijke vernieuwing teweeg bren
gen. Het gaat ditmaal niet alleen om bescherming van de man
of vrouw op de werkvloer, maar om het actief bevorderen van
veiligheid, gezondheid en welzijn in het bedrijfsleven.
En even belangrijk: de werknemers zelf krijgen de bevoegdheid
daadwerkelijk aan die doelstelling mee te werken via een - al
dan niet naast de ondernemingsraad in te stellen - Arbocom-
missie. Bedrijfsartsen staan straks niet alleen meer in dienst
van de ondernemer, maar evenzeer in dienst van de werkne-
Welzijn als doel, medezeggenschap als middel. Daarmee reikt de
Arbo wet heel wat verder dan het aanbrengen van een be-
schermkap op de cirkelzaag. Niet voor niets organiseert de
RAI eind april een Arbocongres en zijn er driedaagse cursus
sen opgezet om bedrijfsleiders en -artsen, ondernemingsraads
leden en veiligheidsdeskundigen wegwijs te maken. Het is
evenmin toevallig dat de Industriebond FNV deze week een
complete nota bet licht heeft doen zien over de kwaliteit van
de arbeid.
De Arbo wet is een wet met mogelijk vérstrekkende gevolgen.
Staatssecretaris d'Ancona beeft dan ook acht jaar uitgetrok
ken voor het geleidelijk invoeren van de wet, die overigens al
twee jaar geleden in raamvorm zonder één tegenstem het par
lement passeerde onder het bewind van de toenmalige minis
ter van sociale zaken, Albeda. Hoe bet raamwerk uiteindelijk
zal worden ingevuld, is goeddeels afhankelijk van onderhan
delingen tussen werkgevers en vakbonden.
Vraag: "Gij moet dus de bak
ken met stearine overgieten
in de vormen en de kaarsen
afsnijden. Dat is uw werk ge
durende 36 uren. Van zitten
kwam dus niets in?"
Antwoord "Neen, mijnheer".
Vraag: "Kreegt gij 's nachts
geen rustuur?"
Antwoord: "Van twaalf tot
één".
Vraag: "En gedurende dien tijd
kondt gij dan wat op den
grond gaan liggen?"
Antwoord: "Ja, dan zocht ik
maar een zachte plank op".
(fragment uit "Een kwaad le
ven", de arbeidsenquête van
1887).
De ondervraagde arbeidster,
werkzaam in een Amster
damse kaarsenfabriek, kreeg
destijds een schamel loon
voor zes dagen (en soms
nachten) hard werken in ui
terst slechte omstandighe
den, met als enig uitzicht
"dikke benen" en dus ar
beidsongeschiktheid. Een
deel van dat loon werd door
de werkgever ook nog eens
automatisch teruggehaald in
de vorm van boetes, want er
was altijd wel een aantal
kaarsen dat niet in volmaakte
staat werd afgeleverd. Maar
ja, wie niet werkte, zou niet
eten. Een uitkering bij ziekte
of arbeidsongeschiktheid
was er toen niet.
"Een onhebbelijk en ongeluk
kig leven", zo vond een pas
toor in die dagen. Maar hij
voegde er aan toe dat er nu
eenmaal niets aan te verande
ren was. "Er moeten fabrie
ken zijn en dus fabrieksarbei
ders". Dat die arbeiders daar
bij werden uitgebuit achtte
hij eveneens een niet uit te
bannen probleem, want "de
ondernemers worden door de
concurrentie dikwijls ge
dwongen tot dingen die zij
liever niet zouden wen-
schen".
Honderd jaar later kan men de
arbeider niet langer als een
vogelvrijverklaarde beschou
wen. De Kinderwet van Van
Houten (1874) en de Veilig
heidswet (1934) hebben een
eind gemaakt aan de ergste
misstanden, terwijl de sociale
uitkeringen zorgen voor in
komenszekerheid.
Toch is de situatie volgens de
Industriebond FNV op een
wezenlijk punt vrijwel onver
anderd gebleven. De werkne-
Saai en geestdodend werk. Door de Arbowet
het pakket arbeidsvoorwaarden behoren.
mer heeft, anders dan via de
erkende kanalen van de par
lementaire democratie, geen
werkelijke zeggenschap ge
kregen over de situatie waar
in alleen hij moet werken. De
bevoegdheden van de onder
nemingsraad zijn in hoofd
zaak beperkt gebleven tot het
verstrekken van advies. "De
inrichting van een bedrijf is
een zaak van de werkgever
gebleven", aldus Ruud Vree
man, beleidsmedewerker
medezeggenschap van de In
dustriebond. Dat moet nu,
met de Arbo-wet, verande-
Ziekteverzuim
Vast staat dat de Veiligheids
wet van 1934 hoognodig aan
vernieuwing toe is. In de af
gelopen tien jaar is het aantal
arbeidsongeschikten verdrie
voudigd van 200.000 wao'ers
naar ruim 600.000.
Het ziekteverzuim steeg even
eens hard. Van nog geen vijf
procent in 1955 naar 10 pro
cent in 1979. Daar is, zo blijkt
uit wetenschappelijke onder
zoek, een verslechtering van
arbeidsomstandigheden me
de debet aan. In de afgelopen
jaren is weliswaar afgere
kend met veel lichamelijk
zwaar werk, maar tegelijker
tijd blijkt de psychische druk
aanzienlijk toegenomen. Een
onderzoek van de Leidse
hoogleraar in de arbeidspsy
chologie prof. dr. J.T. Allegro
heeft uitgewezen dat ver
schillen in ziekteverzuim
voor vijftig tot tachtig pro
cent verschil in arbeidsom
standigheden als oorzaak
hebben
Ter illustratie een voorbeeld uit
Zaandam, waar de Centrale
Slagerij in 1978 nog kampte
met een groot personeelsver
loop (50 procent), een hoog
ziekteverzuim (23 procent) en
een lage produktiviteit. Twee
jaar later bleek het ziektever
zuim met 30 procent te zijn
gedaald, was het verloop met
de helft teruggebracht, de
produktiviteit met 30 procent
gestegen. Dankzij het af
schaffen van de nachtdienst,
het verplaatsen van de kanti
ne, het opknappen van de
werkruimten. Kortom, dank
zij het drastisch verbeteren
van het arbeidsklimaat. De
kosten (ongeveer twee mil
joen) zijn er al weer uit.
De Arbowet geeft in beginsel
de werknemer een wettelijk
instrument in handen om, via
de ondernemingsraad of een
in te stellen Arbocommissie,
het Zaandamse voorbeeld in
elk bedrijf te volgen. Daar
mee komt de overheid tege
moet aan de (vakbonds)roep
om een aanpak bij de wortel
van een aantal hoogst actuele
problemen als het ziektever
zuim en de groeiende aanslag
op sociale uitkeringen. De
wet biedt tegenwicht aan de
hedendaagse bezuinigings-
en ombuigingstrend. Het
Zaandamse voorbeeld maakt
duidelijk, verbetering van ar
beidsomstandigheden kan
leiden tot minder ziektever
zuim en gevallen van arbeids
ongeschiktheid en zelfs tot
meer werk. Als het afschaf
fen van onaangenaam werk
gepaard gaat met een toena
me van de produktiviteit is er
geld voor het scheppen van
banen in de bedrijven zelf.
Menselijkheid
Een veelbelovend perspectief.
Maar dat betekent niet dat de
werkgevers juichend langs
de zijlijn staan, terwijl het
personeel orde op zaken stelt.
Het hoeft geen betoog dat zij
niet staan wachten op een
wet die de werknemer, al
thans in theorie, de bevoegd
heid geeft om nieuw aan te
schaffen machines op hun
'menselijkheid' te toetsen.
Wat precies in het geding is,
verduidelijkt Ruud Vreeman
aan de hand van statische ge
gevens over gevaren voor de
ongeschoolde arbeider, on
langs naar buiten gebracht
door de Wetenschappelijke
Raad voor het Regeringsbe
leid. Zo blijkt dat iedere on
geschoolde arbeider in verge
lijking met een academicus
vyf maal zoveel kans loopt op
een dodelijk ongeval (buiten
het verkeer), dat hij eveneens
vijf keer zoveel kans loopt
om te sterven aan longontste
king, bronchitis of astma,
driemaal zoveel kans om te
bezwijken aan kanker van de
luchtwegen-
Vreeman trekt er de conclusie
uit dat er een "schrikbarende
ongelijkheid" is in de mate
waarin mensen gezond kun
nen leven. "Dit komt door de
arbeid, maar ook doordat een
laag inkomen betekent dat er
sprake is van minder goede
medische verzorging, slech
tere voeding en slechtere
huisvesting. Als we het dus
hebben over ongelijkheid
van de arbeid, hebben we het
ook over de ongelijkheid in
kwaliteit van het leven".
Daarmee heeft de Arbowet een
enorme politieke lading ge
kregen. Niet voor niets
noemt Vreeman de welzijn -
sparagraaf "een overwinning
van links". Zo bezien kan de
Arbowet een machtig wapen
worden in de totale vak-
bondsstrijd, het wegwerken
van (grote) inkomensver
schillen inbegrepen
Dat past totaal niet in de visie
van de werkgevers, die juist
grotere verschillen in belo
ning willen aanbrengen om
de werknemer te prikkelen
FME-voorzitter ir. W. ter Hart
(metaalwerkgevers) kwam
onlangs met het idee om
werknemers die gedurende
vijf of tien jaar inzet hebben
getoond bij een bedrijf te be
lonen met een vast contract.
Anderen zouden het moeten
doen met tijdelijke contrac
ten. uitzend- of deeltijdar
beid. Ter Hart verwacht meer
van het aanwakkeren van
concurrentie onder werkne
mers dan van betere werk
omstandigheden.
Dilemma's
Solidariteit tegenover 'verdeel-
en heers' politiek. Zo schil
dert de Industriebond de
strijd rond de invoering van
de Arbowet De bond is be
ducht voor de werkgever
stactiek, in de wetenschap
dat de werknemer in zijn be
drijf straks voor dillemma's
komt te staan. Want waarop
moet straks de keuze vallen''
Op de machine die geruisloos
werkt, maar wel vijf banen
kost? Of op de machine die
geen banen kost maar wel
een enorm lawaai produceert
met als gevolg doofheid,
spanningen, arbeidsonge
schiktheid.
De kans op tweespalt is groot.
Om die reden verwerpen de
bonden dan ook met klem de
instelling van een aparte Ar
bocommissie met eigen be
voegdheden in bedrijven met
een ondernemingsraad, zoals
in werkgeverskringen wordt
bepleit.
Daarnaast wensen de bonden
een actieve ondersteuning
door de overheid. Om met de
industriebond FNV te spre
ken: "De overheid heeft ten
aanzien van de verbetering
van de kwaliteit van de ar
beid een compenserende
taak in de ongelijke machts
verhouding tussen werkne
mers en werkgevers".
De Industriebond wenst die
n feite taboe verklaard. Contact met collega's en variatie gaan tot
Door
Wiin Fortuyn
ondersteuning op vier fron
ten:
Door het stellen van wettelij
ke normen op het gebied van
lawaai, giftige en kankerver
wekkende stoffen, radio-ac-
tieve straling en dergelijke.
Volgens de bond is de wetge
ving op dit punt ernstig ach
tergebleven en heeft de over
heid de statistieken op dit ge
bied schandelijk verwaar
loosd. Een voorbeeld uit ei
gen onderzoek concludeert
de Industriebond dat naar
schatting meer dan 290 000
mensen werken onder la
waai-omstandigheden van
meer dan negentig decibel,
terwijl de door de minister
voorgestelde norm 80 decibel
is.
Door uitbreiding van de Ar
beidsinspectie. die zich meer
moet gaan oriënteren op de
werknemers, en het beschik
baar stellen van deskundigen
(TNO. GAK) op het gebied
van voorlichting en onder
zoek.
Door het instellen van een
fonds ter financiering van
projecten die verbetering van
de kwaliteit van de arbeid
beogen Daarbij hoort onder
steuning van werknemers by
het opstellen van een op het
eigen bedryf toegesneden
plan.
Door het opstellen van een
overheidsprogramma. ten
einde de grootste knelpunten
op het gebied van arbeidsom
standigheden versneld weg
te werken.
Voor de invulling van de Arbo
wet is acht jaar uitgetrokken.
Maar of het ideaalbeeld van
de Industriebond ooit bereikt
zal worden is zeer de vraag.
De eerste vertraging is er al.
Was het oorspronkelijk de
bedoeling de wet in eerste fa
se per 1 januari van dit jaar in
werking te zetten, nu is de
streefdatum 1 januari 1983.
De bonden wijten dat aan de
vertragingstactiek van de
werkgevers, die waar moge
lijk de scherpe kantjes van de
wet trachten af te slijpen.
Terwijl de Industriebond af
schaffing van nachtarbeid
wenst, heeft het Roosendaal-
se fnetbedryf Fri d'Or de dis
cussie geopend over invoe
ring van nachtarbeid voor
vrouwen, begin deze eeuw af
geschaft Terwijl de bonden
inkomens-verschillen willen
wegwerken, neemt in werk-
geversknng het verlangen
toe om te belonen naar pres
tatie.
Tegenstroom
Is de Industriebond zelf eigen
lijk in staat een dam van soli
dariteit op te werpen tegen
deze tegenstroom? De prak
tijk geeft geen aanleiding
voor hoge verwachtingen.
Staatssecretaris d'Ancona
heeft Fri d'Or toestemming
gegeven voor het invoeren
van nachtarbeid voor vrou
wen, dankzij de instemming
van. ..de Industriebond. En
dat in een bedrijf waar wel
meer dan honderd mensen
werken, maar dat geen on
dernemingsraad kent
En bij het Limburgse staatsbe
drijf DSM is de Industrie
bond akkoord gegaan met
een regeling die neerkomt op
het vergroten van de onge
lijkheid tussen werknemers
in slechte en werknemers in
goede werkomstandigheden.
Bij DSM krygt iedereen 27
vakantiedagen extra, met
dien verstande dat elke ziek
tedag daarop m mindering
wordt gebracht. Loon naar
prestatie dus, bij cao gere
geld
Ook vakbonden laten zich ken
nelijk wel eens verleiden tot
dingen, "die zy liever niet
zouden wenschen".
DEN HAAG (ANP) - Een lid van de bemanning van het Nederlandse
bevoorradingsschip Zuiderkruis, de 39-jarige luitenant ter zee R. Been
hakker uit Den Helder, wordt sinds vannacht vermist nadat een heli
kopter waarin hij zat was neergestort. Aangenomen wordt dat hij het
ongeluk niet heeft overleefd.
Het toestel, een Lynx, was kort na het begin van een oefenvlucht vanaf de
Zuiderkruis in zee gestort. De twee overige leden van de bemanning, de
vlieger en de boordwerktuigkundige, konden worden gered. Het onge
luk had plaats voor de Amerikaanse oostkust ter hoogte van Norfolk
(Virginië).
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
haarlemmerstraat 58
leiden-071-140148
"Oudevrouwenwater" door Wil
lem Aalders, West-Friesland,
prijs 16.90.
"De fout", roman van Carl-An-
ders Norrlid, West-Friesland,
prijs 16.25.
"Schotse symphonie", roman van
Leni Sans, West-Friesland, prijs
20
'"n Dorp bewaart geheimen", ro
man van Nel van der Zee, West-
Friesland. prijs 22.50.
- "Je eigen plek", jeugdboek van
Paula Fox, West-Friesland, prijs
18.90.
- "De strijd van Pedro", jeugdboek
van Alberto Manzi, West-Fries
land. prijs 19.25
- "Het behouden huis", jeugdboek
van A D Hildebrand, West-Fnes-
land, prijs 18.25
- Tante Jet in de flat", jeugdboek
van Marianne Keeser, West-
Friesland, prijs 14.
- "Het huis in het bos", jeugdboek
van Lesley Boorer. West-Fnes-
land, prijs 18.25
- "De nacht van de wraak", thriller
van Jack Higgins, Zuid-Holland-
sche Uitgeversmy, prijs 16.90
- "De divanpop" en andere verha
len van Herman Pieter de Boer.
Elsevier, prijs 16.90
- "In liefdesnaam", herdruk roman
van Adnaan van Veen, Elsevier,
prijs 19.90.
- "Noble House", roman van James
Clavell. Elsevier, pnjs 49.50
- "Elvis Karlsson". jeugdboek van
Maria Gripe. Uitg.Dc Vnes-
Brouwcrs, prijs 19.90.
- Dinosaurussen opgraven", kin
derboek, Uitg De Vries-Brou-
wers. prys 19.90
- "De paddestoelklok". kinderboek
van Eva Raupp Schlicmann, Uit-
g.De Vries-Brouwers, prijs
24 50.
- "Spionage in de studio", jeugd
boek van An Rutgers van de
Loef. Ploegsma
- "De vliegende klas", herdruk
jeugdboek van Ench Kastner.
Unieboek, prys 13.50
- "Het nieuwe moestuinboek". mi
lieuvriendelijk kweken, door
Wim Oudshoorn, Zomer en Keu
ning. prijs 19.90
de slijterijen-groep van de Samenwerkende
Dirk van den Broek bedrijven met zo'n 30
vestigingen in de Randstad vraagt
TOEKOMSTIG
Iemand met administratief inzicht, die na een
gedegen inwerkperiode in ons Distriebutie
Centrum te Lisse en stages m enkele filialen
de inkoop afdeling kan versterken.
DIRCK III is een dynamische onderneming
die gestadig groeit en daardoor prima toekoms-
mogelijkheden biedt.
Enige ervaring in de slijterij branche wordt op
prijs gesteld. Het belangrijkste is echter dat u
een "actieveling" bent die "mee wil groeien" en
daarom "niet op een uurtje kijkt
Brieven met foto kunt u richten aan
DIRCK III B.V., tav onze direkteur
de heer M. van der Wal. postbus 187
2160 AD Lisse.
