Dubbel gouden
'Vlinder) ager"
"Je bent tolldnist of niet,
er bestaat geen tussenvorm
Van Nelle: geschiedenis
van een Hollands bedrijf
Breuk in cao-gesprek
bijV en D en zuivel
Steun frank zonder effect
Betaüngscircuit kost 700 banen
VRIJDAG 26 MAART 1982
Janwillem van de Wetering
de 51-jarige al tien jaar
in Amerika wonende en
werkende Nederlandse
schrijver heeft het twee
duizendste Zwarte Beer
tje geproduceerd: "De
vlinderjager".
De geestelijke vader van deze zeer
succesvolle pocketserie was
Jaap Romijn, van 1952 tot 1964
directeur van Uitgeverij Bruna.
Samen met Dick Bruna stond hij
in 1956 aan de wieg van het eer
ste Zwarte Beertje: "De dood
van apotheker Dekkinga", ge
schreven door Tjeerd Adema.
Janwillem van de Wetering schrijft
2000ste Zwarte Beertje
Extra
Als nummer twee volgde spoedig
"Parels voor Nadra" van Joop
van der Broek (inmiddels al voor
de tweede keer uitgegeven), als
nummer acht een Havank en als
nummer elf bijvoorbeeld Mai-
gret voor de eerste maal. Intus
sen zijn er meer dan honderd ti
tels van Simenon als Beertje ver
schenen.
En verder paradeerden in de loop
der jaren tal van beroemdheden
in de serie. Ik noem Leslie Char-
teris, Ian Fleming, Francis Dur-
bridge. Hammond Innes, mr. A.
Roothaert, maar het is slechts
een greep.
In september 1966 werd de dui
zendste Zwarte Beer (een dubbe
le Simenon) heel feestelijk be
groet en Janwillem van de Wete
ring kon dus voor dit jaar
hartelust uithalen in zijn woning
in Maine om het tweeduizendste
Zwarte Beertje van body en bot
ten te
Aanvankelijk heeft het in de be
doeling gelegen het verhaal door
vier schrijvers in elkaar te laten
zetten, maar drie lieten het afwe
ten en Janwillem had er geen
moeite mee het op een historisch
gegeven gebaseerde werk in zijn
eentje af te maken.
Hoofdpersoon in zijn historie is
Eddy Sachs, een man zonder
scrupules die er steeds in slaagt
anderen de vuile klusjes voor
hem te laten opknappen. Een
voorval uit zijn jeugd is kenmer
kend. Hij haat zijn op vlinders ja
gende halfbroer Floris die hem
in vele opzichten de baas is. Maar
Floris heeft één zwakke plek. hij
laat zich te gemakkelijk opjut
ten. Eddy maakt er gretig mis
bruik van. Hij port vriendjes op
Floris net zo lang uit te dagen tot
deze een dodelijke stunt durft te
proberen. En Eddy kijkt uit de
verte triest toe...
Zo gaat het steeds weer. Eddy als
"onschuldige" op de achter
grond. Tot het een keer misgaat.
Helemaal mis!
Ik weet eigenlijk niet goed waar ik
dit jongste werk van Janwillem
van de Wetering moet plaatsen.
Zijn Grijpstra De Gier-verha-
len zijn regelrechte detectives.
Misschien wat ongebruikelijke
speurders, maar ze doen toch het
hele echte speurwerk. Dat bin
nenkort ook als Bruna's pocket
zal verschijnen. Het contract is
getekend.
"De vlinderjager" is in de kern
meer een psychologische studie
van een wat wonderlijk verknip
te figuur dan een thriller. Maar
Janwillem van de Wetering zou
zichzelf verloochenen als er niet
volop avontuurlijke elementen
in zijn verhaal zouden zitten: "In
mijn boeken wordt altijd gescho
ten".
En zijn directe verteltrant, de goe
de opbouw van het verhaal en de
bijzonder suggestieve sfeer ma
ken zijn boek weer uiterst lees
baar. Het is derhalve niet alleen
qua uiterlijk een gouden mijlpaal
in de Beertjes-serie.
KOOS POST
HILVERSUM - „Wij zijn tolkinis-
ten en houden ons bezig met de
door schrijver J. R. R. Tolkien
(1892-1973) geschapen subwerel
den", is de schaarse uitleg die ik
krijg van Renée Vink, bestuurs
lid van het Nederlands Tolkien
Genootschap „Unquendor". Bij
dit genootschap, dat in april vo
rig jaar werd opgericht, zijn tol-
kinisten uit heel Nederland aan
gesloten. Van tijd tot tijd bevol
ken zij herbergen in Hilversum,
Leiden en sinds kort ook in
Utrecht.
Op deze bijeenkomsten houden de
leden van Unquendor zich diep
gaand bezig met Tolkiens schep
ping Midden-Aarde, haar fantas
tische bevolking en roemruchte
geschiedenis. Dat doen overi
gens niet alleen Nederlandse tol-
kinisten. In Engeland bestaat al
jaren The British Tolkien Socie
ty, welke meer dan duizend le
den telt. Ook in de Verenigde
Staten bestaan al acht genoot
schappen en in Zweden is er ook
een. Forodrim genaamd. Al deze
genootschappen onderhouden
contacten.
Nog niet „aangeraakt" door Tol
kiens werken, De Hobbit, In de
ban van de Ring en De Silmaril-
len, besluit ik „blanco" te ver
schijnen, na uitgenodigd te zijn
voor een avond waarop de tolki-
nisten vergaderen.Het gezel
schap dat ik op de afgesproken
tijd en plaats aantref, bestaat uit
zes mensen uit verschillende de
len van Nederland. Een van de
jongere gasten stelt-zich voor als
Tom Bombadil. „Yellow his
boots and blue his jacket was"
(geel zijn laarsjes waren en
blauw zijn jasje was)", zegt ie
mand en alle aanwezigen lachen
in blijde herkenning. Óp tafel lig
gen exemplaren van het Engelse
Tolkien-periodiek Amon Hen en
van Lembas. de uitgave van Un
quendor zelf.
Oorlogszuchtig?
Het thema van de avond is de
vraagstelling „Was Tolkien oor
logszuchtig?". De vraag is nog
maar amper gesteld of er ont
spint zich een zeer inhoudelijk
gesprek, doorspekt met wonder
lijk klinkende namen en begrip
pen. Hoewel ik, na een poosje op
lettend te hebben toegehoord,
besef dat mijn vraag wel dom zal
klinken, stel ik hem toch. „Wat
zijn eigenlijk Orks?" Prompt
komt het antwoord. .Orks?..., o
gewoon, gecorrumpeerde elfen".
Voort gaat de discussie weer.
Midden-Aarde, begrijp ik, be
staat, globaal gezien, uit twee
continenten die gescheiden wor
den door de „Grote Zee". Het
ene continent, eveneens Midden-
Aarde genoemd, is zo plat als een
pannekoek en ten westen hier
van ligt het andere continent, dat
de „Onsterfelijke Landen" wordt
genoemd en te voet bereikbaar
schijnt te zijn.
Midden-Aarde wordt bevolkt door
vele volkeren, waarvan er maar
enkele menselijk zijn. Er leven
minstens drie elfenvolken die al
le een andere taal spreken, welke
Tolkien, zelf hoogleraar in de An
gelsaksische talen, tot in de fi
nesses heeft uitgewerkt. De elfen
zijn materiële wezens en onster
felijk. alf-elfen. nakomelingen
van mensen en elfen, zijn echter
wel sterfelijk. Er zijn dwergen.
niet te verwarren met hobbits
omdat deze veel kleiner zijn en
bovendien verhoudingsgewijs
grote en zeer harige voetjes heb
ben. Enten zijn er ook, boomher
ders zoals men mij uitlegt. Ade
laars zijn er eveneens. Grote in
telligente wezens, die op een ade
laarsnest wonen en steeds tijdig
in actie komen om tot heil in te
grijpen. Ook magiërs en paarden
bevolken Midden-Aarde.
Daar wordt aanhoudend strijd ge
voerd met het goede als hoogste
streven. Het kwade is echter ook
in alle varianten aanwezig. Ene
Sauron, een zeer machtige zwar
te magiër, heeft een aantal ringen
gesmeed waarvan er een de dra
ger weliswaar onzichtbaar kan
maken en zijn leven kan verlen
gen, maar die ook zijn talenten
langzaam toevoegt aan de macht
van Sauron.
Er is veel bloedige strijd, maar de
tolkinisten van Unquendor ko
men toch tot de conclusie dat
Tolkien oorlogen gebruikte om
het goede te laten zegevieren.
Volgens de aanwezigen was hij
niet oorlogszuchtig.
Parallellen
Voor een onwetende, die meeluis
tert, is het moeilijk geen parallel
len te maken tussen Tolkiens ge
schiedschrijving en mythen, sa
gen en legenden. Steeds dringt
zich de gelijkenis op met de
Griekse mythologie, sprookjes
en zelfs science fiction. Tolkinis
ten ontkennen dit ook niet. maar
wijzen erop dat Tolkien niets
klakkeloos heeft overgenomen.
Tolkinisten zijn zeer „bijbelvast".
De meesten, op deze avond bij
een, hebben zijn werken al meer-
malen gelezen. Tien tot twaalf
keer is geen uitzondering. Er
wordt dan ook druk gebruik ge
maakt van de aanhagsels, die
door een heel leger schrijvers ten
behoeve van Tolkien-aanhangers
werden samengesteld.
Ondanks al deze feitelijkheden en
plausibele verklaringen bevat
zijn werk echter zoveel mystieke
ruimte, dat na een lange en intel
ligent gevoerde discussie een
van de leden verzucht: „We moe
ten maar niet meer willen weten
dan Tolkien zelf'
Voor de leek is het aanhoren van
zo'n discussie alsof hij landgeno
ten hoort praten over hun eigen
stad, buurt en buurtgenoten.
Taal
Elk volk van Midden-Aarde heeft
niet alleen een eigen taal, maar
ook een eigen poëtische vorm.
Tolkien heeft daarvan in zijn
werk als het ware een staalkaart
gegeven waar tolkinisten ruim
schoots mee uit de voeten schij
nen te kunnen. Binnen het ge
nootschap hebben enkele leden
een „werkgroep elfentalen" inge
steld.„Men voelt zich door het
werk van Tolkien aangetrokk*"
of niet", zegt Renée Vink die
Zweeds studeerde en zelf al n.eer
dan tien jaar in de ban van Tol
kien is. „Tussenvormen bestaan
er nauwelijks. Mensen die hal
verwege De Hobbit blijven ste
ken worden geen tolkinisten. Zij
die het boek van de plank nemen
en verder lezend hun weg vervol
gen, na het uitlezen ervan om
meer vragen of weer opnieuw be
ginnen, dat zijn de waren"
MARY VAN DONKELAAR
De naam "De Weduwe" is voor velen een synoniem
voor rookgenot. Anderen denken wellicht aan een
geurige kop dampend vocht. In elk geval is "De We
duwe" een typisch Nederlands begrip.
Het bedrijf, voluit De Erven de Weduwe J. van Nelle
geheten, bestaat dit jaar tweehonderd jaar De on
derneming is allang niet meer in Nederlandse han
den, maar haar geschiedenis is wel puur "vader
lands"
Het tweehonderdjarig jubileum was voor Van Nelle
aanleiding om de geschiedenis van het bedrijf op
papier te zetten. Oud-directeur H. F. W Bantje heeft
deze taak op zich genomen en vorige maand zag zijn
boek "Twee eeuwen met de Weduwe" het licht. Een
fraai gebonden uitgave van 199 pagina's dik.
Buiten de zakelijke- en technische gegevens van het
bedrijf is het vooral het personeel van Van Nelle
door de jaren heen wat centraal staat in het boek van
Bantje.
Het begin is als een sprookje. Op 9 oktober 1782 vesti
gen Johannes van Nelle (geboren 1756 in Leider
dorp) en zijn vrouw, Henrica Brand, zich in een
klein pandje aan de Rotterdamse Leuvehaven. Dit
kleine tabakswinkeltje was het begin van het inmid
dels gigantische bedrijf Van Nelle.
Jan van Nelle stierf in 1811 op 55-jarige leeftijd. Zijn
vrouw. Henrica. nam het bedrijf over. Zij werd "De
Weduwe" en deze titel staat nu al bijna tweehonderd
jaar voor de produkten van Van Nelle in Nederland
Later is door huwelijken en compagnonschappen het
bedrijf in andere handen gekomen. Maar de naam is
altijd behouden gebleven
Opvallend is de "trouw" van de werknemers van Van
Nelle aan het bedrijf Hele generaties hebben daar
vanaf hun (soms prille) jeugd tot aan het pensioen
gewerkt. Een aardig voorbeeld "Op 23 mei 1813
nam de tien-jarige Jan van Zon dienst by Van Nelle.
Na vijftig jaar trouwe dienst kreeg hy van het bedryf
een zilveren horloge met inscriptie aangeboden. Pas
negen jaar na dit jubileum nam Van Zon afscheid
van het bedrijf. Zijn zoon. eveneens een Jan. diende
op zijn beurt ruim vijftig jaar en zyn zoon Ot. vervul
de ruim 47 jaar trouwe dienst by De Weduwe. Jans
achterkleinzoon, die ook weer Jan heette, vierde
zijn 50-jarig jubileum bij Van Nelle in 1953. By die
gelegenheid toonde hy het horloge van zyn over
grootvader. dat van vader op zoon was gegaan en
nog gelijk liep ook"
De geschiedenis van De Weduwe is een zeer interes
sante Bij het lezen van het boek wordt men getrak
teerd op een aantal heel aardige anekdotes over het
bedrijf Toch is het een hele kluif, die 199 pagina's.
Met het foto-materiaal is men heel zuinig geweest en
dat maakt het werk er niet luchtiger op Maar on
danks dat zal de "echte" geschiedenis-liefhebber er
veel plezier aan beleven.
i de boekhandels
Twee eeuwen met de Weduwe". De geschiedenis van
De Erven de Wed J van Nelle. door H F W Ban
tje Verschenen bij: Uitgeverij Kluwer, Amsterdam.
Prijs: f29,50.
ANNELOES TIMMERIJE
AMSTERDAM (ANP) - De cao
onderhandelingen tussen de wa
renhuisdivisie van Vroom en
Dreesmann en de Dienstenbon
den FNV en CNV zijn gistermid
dag afgebroken.
De bonden willen een loonstijging
van 15 procent waarbij een ar
beidstijdverkorting is inbegre
pen, maar het warenhuisconcern
heeft deze ruimte onder de huidi
ge economische omstandighe
den niet. De directie van V. en D.
heeft dat meegedeeld.
De bonden waren het volgens V.
en D. met deze stellingname niet
eens, waarna zij de besprekingen
hebben afgebroken.
«De dienstenbonden hebben be
wust op deze breuk aangestuurd,
meent de onderhandelingsdele
gatie van het concern.
Nu het cao-overleg is afgebroken
zijn volgens bestuurder Ben van
Zweden van de Dienstenbond
FNV vanaf 5 april harde acties
bij V en D te verwachten, stakin
gen inbegrepen. De vakbondsle
den bij het 19.000 man personeel
tellende warenhuisconcern gaan
Zuivel
Na veertien uur praten zijn gister
avond ook de onderhandelingen
over een nieuwe zuivelcao, die
betrekking heeft op 24.000 werk
nemers. afgebroken. Breekpunt
was verlaging van de leeftijd
voor vervroegd uittreden (VUT).
De vakbonden wilden de leef
tijdsgrens verlagen van tweëen-
zestig naar eenenzestigeneenhalf
jaar, maar de werkgevers vonden
dat te duur.
Volgens de woordvoerder van de
zuivel werkgevers boden de bon
den nog aan om een steentje bij
te dragen in de financiering door
0,2 procent te korten op de prijs
compensatie. maar de werkge
vers wilden daar niet aan. "Dat
zet gezien de enorme kosten
geen zoden aan de dijk". De bon
den gaan zich nu met hun achter
bannen beraden.
Er was wel al overeenstemming
over handhaving van de prijs
PARIJS (UPI ANP) - De maatre
gelen di de Franse regering heeft
genomen om de frank tegen spe
culatie te beschermen hebben
gisteren nog geen duidelijke in
vloed gehad op het koersverloop
van de Franse valuta. De koers
van de dollar werd gistermiddag
bepaald op 6.425 frank vergele
ken met een "fixing" van woens
dag van 6.2295 frank. De koers
van de D-mark kwam op 2,6110
frank uit, wat iets lager was dan
de "fixing" van woensdag 2,6166
compensatie, uitbreiding van de
vakantie met een dag en de om
streden ziekengcldkwestie, al
dus de werkgeverswoordvoer
der. Afgesproken was, dat in
1982 de werkgeverspremie voor
het ziektegeld een procent om
laag zou gaan en dat in de vol
gende jaren eventuele meerkos
ten in de onderhandelingen zou
den worden betrokken.
Een woordvoerder van de voe
dingsbond FNV zei donderdag
nacht dat de bonden het laatste
bod van de zuivel werkgevers nu
aan hun leden zullen voorleggen.
"Verder onderhandelen met de
werkgevers zit er niet in. Het
wordt slikken of stikken", aldus
de vakbondswoordvoerder
De onderhandelaars van dc vak
bonden wyzen het resultaat van
de onderhandelingen niet zonder
meer af. "De leden moeten maar
zeggen of ze ermee akkoord gaan
of dat ze in actie willen komen in
een poging er meer uit te sle
pen", aldus de vakbondswoord
voerder.
frank.
De Franse frank kwam vorige
week onder zware druk te staan
toen uit cijfers die de economi
sche ontwikkeling weergeven
werd opgemaakt dat de uitvoe
ring van het beleid van de socia
listische regering van Francois
Mitterrand problemen oplever
de. De huidige Franse regering is
een van de weinige in Europa die
aan bestrijding van de werkloos
heid een hogere prioriteit toe
kent dan aan bestrijding van de
inflatie. Daartoe worden onder
meer de overheidsuitgaven ver
hoogd.
Woensdag trad een herstel van de
frank in nadat minister van fi
nanciën Jacques Delors met na
druk had verklaard dat er geen
plannen voor een devaluatie van
de frank bestonden en zo'n maat
regel onder de huidige economi
sche omstandigheden ook zin-
kxxi zou zijn In plaata daarvan
beloofde hy dat dc centrale bank
de frank zou beschermen, onder
meer door de rente hoog te hou-
den i kgi ld bi H nu op M
tien procent tegen vorige week
op veertien.
AMSTERDAM (GPD) - Het invoe
ren van een Nationaal Betaüngs
circuit. waarop alle banken en de
postgiro worden aangesloten, zal
tot 1985 tussen de 600 en 700 ar
beidsplaatsen kosten. Dit al
thans volgens voorlopige schat
tingen van dc Stuurgroep Inte
gratie Giroverkeer, die dit ge
bundelde betalingskanaal voor
bereidt. Naar raming van de vak
beweging zouden zeker 3000 ba
nen verloren gaan
De SIG doet haar schatting op ba
sis van de wcrkgelegcnhcidsge-
gevens uit 1980 en bij een gefa
seerde invoering tot 1985 Het
gaat dan om een half procent van
het totaal aan arbeidsplaatsen bij
banken en postgiro-Rijkspost
spaarbank samen. In die voorlo
pige raming is opgenomen het
vervallen van ongeveer 1000 vol
le dagtaken by de Bankgirocen
trale (waar ruim 700 man
werken) en de postgiro en het
overnemen van 300 tot 400 van
die taken door de banken.
Maar volgens de SIG is het ook
mogelijk dat de instellingen voor
bepaalde werkzaamheden die
kunnen worden geconcentreerd
een centrale met ongeveer 400 ar
beidsplaatsen willen handhaven
Die werkgelegenheid verschuift
dan niet naar de banken. Niet te
voorzien is nu waartoe zal wor
den besloten, maar het bereken
de verliessaldo blijft gelijk.
Er wordt nu gedacht aan invoering
van het NBC in vier fa.ta, elk
met een tussenperiode van onge
veer anderhalf jaar. Volgens de
PTT kan dc laatste fase pas in
gaan vyf jaar na het moment
waarop Postgiro en RPS in feite
als Postbank met een volwaardig
dienstenpakket gaan werken
Een en ander is afhankelijk van
de parlementaire behandeling
van het wetsontwerp-Postbank
Frans pensioen met zestig
PARIJS (DPA) - De Franse regenng heeft gisteren besloten de pen
sioengerechtigde leeftijd te verlagen van vijfenzestig tot zestig jaar om
arbeidsplaatsen vry te maken. Ambtenaren kunnen al op 57-jangc leef
tijd met pensioen, ze krijgen dan 75 procent van hun salaris. Deze bepa
lingen treden op 1 april volgend jaar in werking
Het verlagen van dc pensioengerechtigde leeftijd is het sluitstuk van
maatregelen die de socialistische regenng sinds november heeft geno
men Ze zijn bedoeld om de werkloosheid sneller cn doelmatiger te
bestryden. De regering heeft zich het recht verworven om dergelyke
maatregelen by decreet, dus zonder toestemming van het parlement, te
Buiten zakelijke en technische gegevens staat vooral het personeel van Van Nelle door de jaren heen centraal.
