Verkiezingen obstakel
op de politieke uitweg
-C
El Salvador zondag naar stembus
kcWergrond
Strakke lijn in dagldeding
warneche
DONDERDAG 25 MAART 1982
Varia
Stembus
Van de 14.172.001 inwoners die Ne
derland woensdag telde (wie zou
die ene zijn- iedereen mag van
zichzelf denken dat hij die ene is.
zolang er geen alfabetische of
chronologische rangvolgorde van
inuvoners is samengesteldt heb
ben er 6.852.300 gestemd. Dat is
een veel ronder getal dan het to
taal aantal inwoners, zult u zeg
gen. maar als je de afzonderlijke
getallen tn de Volledige Stembus-
uitslag bij elkaar optelt, dus in
clusief de Lijst Heezèn met 148
stemmen en de Lijst Mormon met
72 stemmen, dan kom je inder
daad op zo'n mooi afgerond getal
met twee nullen op het eind uit.
Dat kan geen toeval zijn, volgens
mij worden die verkiezingen Van
Bovenaf gestuurd, door deze of
gene!
Het opkomstpercentage was 67,92.
In Broek m Waterland, het dorp
mijner inwoning, was dat 78,96,
wat niet alleen beduidend hoger
was dan het landelijk percenta
ge, maar ook hoger dan het op
komstpercentage in Noord-Hol
land: 67.0. Zoiets stemt tot tevre
denheid. zal ik maar zeggen. Er
kwamen 1505 inwoners stemmen,
tegen 1709 vorig jaar voor de
Tweede Kamerverkiezingen,
toen 90,66 procent kwam opda
gen. Het aantal kiesgerechtigden
was 1906. daaruit blijkt dus dat
401 inwoners verstek hebben la
ten gaan, en in dit geval kan ik
NIET denken dat ik die ene was,
want mijn vrouw en ik hebben
natuurlijk wel gestemd. Wie in
een democratie niet stemt, is die
democratie niet waard, vind ik.
Thuisblijven uit onvrede is alleen
gerechtvaardigd als je in een ba
nanenrepubliek woont, of in een
wodkarepubliek, waar je maar
moet afwachten of er niet met je
stem gemanipuleerd wordt.
Nu is er in zo'n klein dorp natuur
lijk een grote sociale controle, die
het stem uitbrengen ongetwijfeld
stimuleert. Toen ik mijn stem
kwam inleveren, zaten er twee
gemeenteraadsleden en één wet-
houdster verwachtingsvol achter
de tafel, met een breiwerkje,
kranten en 'Koot graaft zich au-
tobio' bij de hand voor de stille
uurtjes. Met alle drie sta ik op
voet van jij en jou. De ene is mijn
overbuurman, met de andere vol
leybal ik op dinsdagavond, met
de derde wissel ik nu en dan
mooie dingen uit.
Ik zou liever mijn sterfbed van
wieltjes laten voorzien, er een
paard voor laten spannen en zo
de 100 meter naar het gemeente
huis afleggen om toch nog mijn
stem uit te kunnen brenger, dan
het risico te lopen dat zij om ze'
ven uur 's avonds zouden den
ken: hé, wel tijd om dinsdag-
avond te volleyballen, maar geen
tijd om te komen stemmen! Of.
nog erger: geen zin om te komen
stemmen!
Het aardige van zo'n dag waarop
gestemd wordt is overigens datje
al die dorpelingen die je meestal
per stuk tegenkomt op straat of
bij de Spar, nu opeens als echt
paar op straat ziet lopen, samen
op weg hun dure plicht bij het ge
meentehuis te vervullen! Voor be
ginnende dorpelingen kan dit
heel aardige en nuttige aanvul
lende informatie verschaffen: hè,
zijn die met elkaar getrouwd!
Het zal wel verbeelding van me
zijn, maar ik krijg ook (le indruk
dat veel mensen voor die gang
naar de stembus hun zondagse
kleren aantrekken, of althans
hun knapste jas!...
Ik zei in den beginne dat-ik de in
druk heb dat de verkiezingen
Van Bovenaf gestuurd worden,
en de uitslagen bevestigen die ge
dachte. Tenzij we ervan uitgaan
dat het Nederlandse volk, in al
zijn geledingen en windstreken,
een buitengewoon verfijnd ge
voel voor politiek heeft, en veel
meer kijk op politiek heeft dan
op. bijvoorbeeld, liedjes van een
voudige snit. Ik bedoel dit. Als de
verschillende provincies tijdens
het Nationale Songfestival 10
punten mogen geven aan drie
verschillende uitvoerders (zan
ger, zangeres, groepje), dan
blijkt de appreciatie soms bijzon
der ver uiteen te liggen.
Diezelj'de Nederlanders, die 8 pun
ten aan de ene zanger en 2 pun
ten aan het zangeresje, of juist 7
punten aan het zangeresje en 3
punten aan de zanger geven, blij
ken echter bij een zoveel ingewik
kelder materie als de landspoli-
tiek opeens precies dezelfde me
ning te hebban, of ze nu in Fries
land of Limburg of Broek in Wa
terland wonen: de PvdA moet
heel veel verliezen, het CDA mag
iets winnen, de VVD moet veel
winnen, D'66 moet een beetje ver
hezen en de CPN mag een tikkel
tje winnen. Of je nu naar een ar
beidersstad als Rotterdam of een
ambtenarenstad als Apeldoorn
kijkt: de PvdA verliest zo'n 7 pro
cent, het CDA wint 2 of 3 procent,
de VVD wint 6 procent, D'66 ver
liest 2 tot 3 procent...
Die verhoudingen zijn door het hele
land heen gelijk, of de mensen nu
voornamelijk de Leeuwarder
Courant lezen, of De Telegraaf, of
Het Vrije Volk, of het Brabants
Nieuwsblad, waardoor ze in de
ene provincie toch een ander ge
schakeerde berichtgeving over de
partijen krijgen dan in de ande
re, het doet er allemaal niets doe:
de trend is overal precies hetzelf
de! Horen ze echter drie zangers,
zonder daarbij eenzijdig door de
media in de ene of de andere
richting te worden beinvloed.
dan verschillen ze tot in het extre
me van mening! Het kan dus niet
anders, of de verkiezingsuitslag
wordt Van Bovenaf bestierd...
Door
Rob Sprenkels
MEXICO-STAD - „El pueblo unido jamas sera venci-
do". Het is zes uur 's morgens. „Het verenigde volk
zal nooit worden verslagen", aldus luidt de verta
ling van hetgeen de radio op de korte-golfband
kraakt. „Dit is een uitzending van Radio Vencere-
mos" (letterlijk: Wij zullen overwinnen), de officië
le stem van het Frente Farabundo Marti para la Li-
beracion Nacional, die zijn signaal van vrijheid ver
spreidt vanuit El Salvador, Midden-Amerika,
grondgebied in strijd tegen onderdrukking en im-
peralisme.
Meer dan een kwart van het totale grondgebied is in handen van
vastbesloten en goed georganiseerde rebellen. Geen kiezersre-
gister, staat van beleg, verregaande perscensuur, vier Neder
landse journalisten vermoord en tientallen buitenlandse ver
slaggevers die onder bedreigingen het hazenpad kiezen Bijna
35.000 doden. Meer dan een miljoen vluchtelingen, van wie min
stens de helft in het buitenland. Wat voor waarde kan er nog
worden gehecht aan de verkiezingen die zondag 28 maart in El
Salvador zullen plaatsvinden?
Aan de stembusslag nemen zes partijen deel. Maar in feite gaat het
om een frontale botsing tussen de zich christen-democraat noe
mende junta-leider Jose Napoleon Duarte en ultra-rechts. Dat
zijn vooral de belangenbehartigers van rijke grootgrondbezit
ters, koffieplanters, plaatselijke industriëlen en enkele rechtse
sectoren uit de Verenigde Staten, die zich hebben uitgespreid
over vijf politieke partijen, maar zich tegelijkertijd unaniem
hebben verenigd onder het leiderschap van de ex-chef van de
geheime militaire politie, m«yoor Roberto d'Aubuisson.
Terwijl de schietpartijen, sabotages en bombardementen in alle
hevigheid voortgingen, is er de afgelopen weken een nogal
schreeuwerige verkiezingscampagne gevoerd. Duarte heeft
d'Aubuisson ervan beschuldigd verantwoordelijk te zijn voor
honderden brutale moorden, onder meer voor die op de populai
re aartsbisschop monseigneur Romero, afgelopen woensdag
precies twee jaar geleden. De junta-leider heeft beloofd na een
verkiezingsoverwinning alles in het werk te zullen stellen om de
ultra-rechtse hogepriester achter de tralies te krijgen.
D'Aubuisson op zijn beurt
noemde Duartes christen-de
mocraten spottend „water
meloenen; groen van buiten,
maar rood van binnen". Hij
meende dat Duarte El Salva
dor de afgelopen twee jaar
beetje bij beetje aan het inter
nationale communisme heeft
uitgeleverd. Hij heeft aange
kondigd de christen-demo
cratische leider wegens land
verraad voor de rechtbank te
zullen dagen.
Bijna elk half uur verschijnt er
op de Salvadoriaanse televi
sie een aandoenlijk reclames
potje. Een technisch juweel
tje, opgenomen tussen groe
ne, vulkanische heuvels, met
het tegenlicht van een opko
mende zon. Een jongetje rent
op een soldaat af, die is gewa
pend met een witte duif. Het
jongetje omhelst de soldaat,
krijgt de duif, berooft de sol
daat van zijn baret en zet hem
zelf op. „Het leger en het
volk. Samen voor de vrede",
zo moraliseert een diepe bas
stem.
Prestige
Het Salvadoriaanse leger pre
senteert het plaatsvinden van
de verkiezingen als een soort
van prestigeslag. Het leger
heeft de afgelopen maanden
een intensieve campagne ge
voerd om het gevreesde ima
go enigszins op te vijzelen.
„De garantie van vrije verkie
zingen is een belofte aan het
volk, een compromis dat we
zijn aangegaan", zo vertelt
defensieminister en tevens
opperbevelhebber van het le
ger generaal Jose Guillermo
Garcia, „en daarom zullen we
het niet toestaan dat ook
maar iemand zal proberen de
verkiezingen in de war te stu
ren of uit te stellen".
Maar het gaat niet alleen om
het prestige van het leger. Op
het eerste gezicht zijn de ver
kiezingen natuurlijk zinloos
geworden, nu er geen enkele
progressieve groepering aan
deelneemt. Dat de stembus
slag de oplossing voor de
burgeroorlog zal brengen, ge
looft eigenlijk niemand meer.
Maar dat neemt niet weg dat
deze verkiezingen van door
slaggevend belang kunnen
zijn voor de Salvadoriaanse
toekomst.
De Salvadoriaanse kerk noemt
de stembusslag 'nuttig' en
hoopt (evenals wellicht de
Amerikaanse regering) dat de
verkiezingen Duarte in het
zadel zullen verstevigen en
dat hij op die manier meer
controle zal krijgen over het
Salvadoriaanse leger, wier in-
tegranten in veel gevallen
ook tot de terreurcomman-
do's van ultra-rechts beho
ren. Terreurcommando's die
weten dat zij kunnen rekenen
op bescherming van het mili
taire opperbevel. Daarvan ge
tuigt wel het in de doofpot
stoppen van de moorden op
aartsbisschop Romero, op de
gehele linkse top anderhalf
jaar geleden, het opnieuw uit
gestelde proces tegen de zes
Guardia Nacional-leden en
natuurlijk ook de door het
opperbevel uitgedachte offi
ciële versie inzake de moord
op Koos Koster en zijn drie
kameraden.
Vanuit een geheel andere in
valshoek gezien, zijn de ver
kiezingen 'nuttig' om de 're
geringsgezinde' mensen te
kunnen registreren. Iedereen
die op het stembureau een
soort persoonsbewijs bij zich
heeft, zal daarop een stempel
krijgen. Wee o wee degene
die na komende zondag bij
een militaire controle niet
een dergelijke stempelafdruk
te voorschijn kan toveren.
Opmars
Wellicht nog veel belangrijker
bij deze zo omstreden stem
busslag is de politieke op
mars van ultra-rechts. D'Au
buisson, het onbetwiste op
perhoofd van die groepering,
is de afgelopen twee jaar uit
de gevangenis gehouden
door niemand minder dan
defensieminister generaal Jo
se Guillermo Garcia, en krijgt
nu, ondanks alle bewijzen
omtrent de moordlustigheid
van zijn persoon, de kans om
op legale wijze naar de macht
te grijpen.
Of dat zal lukken, moet zondag
blijken, maar het gevaar is
aanwezig, want volgens veel
waarnemers is er slechts een
geringe mogelijkheid dat de
christen-democraten van
Duarte een absolute meer
derheid in de grondwetge
vende vergadering zullen
veroveren (die grondwetge
vende raad moet, behalve het
herzien van de grondwet, ook
de bestaande junta ratifice
ren of, zo niet, een president
benoemen).
Zelfs Washington lijkt met die
rechtse opmars in zijn maag
te zitten, gezien recente uitla
tingen in de zin van „als de
vorderingen op het gebied
van de landbouwhervorming
en de sociale hervorming
door het nieuwe regime zul
len worden verwaarloosd, zal
alle economische en militaire
hulp worden bevroren".
Hoewel, de werkelijke bezorgd
heid van het Reagan-bewind
zal wellicht best meevallen
D'Aubuisson is een voorstan
der van gewapende acties te
gen de Sandinisten in Nicara
gua en daar is Reagan ook
niet vies van, zoals de afgelo
pen twee weken is gebleken.
En als Duarte wordt gewipt,
is er mets meer dat directe
militaire hulp, in de vorm van
adviseurs en wellicht zelfs
troepen uit landen als Argen
tinië, in de weg zal staan;
plannen waarover Reagans
adviseurs het afgelopen jaar
al vaak hebben gefilosofeerd.
Daar komt dan ook nog de
voorspelling by die de Ame
rikaanse ambassadeur in El
Salvador, Deane Hinton,
driekwart jaar geleden deed.
„Jose Guillermo Garcia zal
de geschiedenis ingaan als de
man die de democratie in El
Salvador heeft terugge
bracht", aldus verklaarde de
Amenkaanse ambassadeur.
Een uitlating die volkomen
lijkt te stroomlijnen met de
verzekering die Roberto
d'Aubuisson my drie weken
geleden tydens een persoon
lijk vraaggesprek gaf „Ik heb
op het ogenblik geen preten
ties om president te worden",
zo stelde d'Aubuisson, „die
taak wil ik dit keer aan ande
re personen overlaten". Het
kunnen dus uiteindelyk wel
eens heel gqed de verkiezin
gen van generaal Garcia wor
den, d'Aubuissons intieme
vriend en beschermheer.
Belang
De Salvadoriaanse verkiezm
gen, wellicht zinloos op het
eerste gezicht, zijn niettemin
van beslissend belang voor
de Salvadonaanse toekomst.
Wint Duarte. dan zyn er drie
reële mogelijkheden a) het
regime sukkelt verder op de
zelfde manier als de afgelo
pen twee jaar. met natuurlyk
de steeds groter wordende
kans dat de guerrilla een be
slissende slag weet toe te
brengen, b) zich baserend op
de veronderstelde inmenging
vanuit Cuba en Nicaragua zal
er een beroep worden gedaan
op het TI AR akkoord (weder
zijdse militaire bystand) en
zijn er behoorlyke kansen dat
de Organisatie van Ameri
kaanse Staten een vredes
macht zal samenstellen, c)
gedwongen door de groeien
de macht van de guerrilla en
de publieke opinie in byna de
gehele wereld, zal er alsnog
worden ingegaan op het Me
xicaanse aanbod tot bemid
deling voor onderhandelin
gen zonder voorwaarden
vooraf, waaruit uiteindelijk
vrije algemene verkiezingen
met participatie van links
zouden moeten voortvloeien
Wint d'Aubuisson, of mis
schien beter gezegd Garcia,
dan lijkt elke vorm van on
derhandelingen getekend en
zal de burgeroorlog compleet
zyn. De gevolgen van agres
sie tegen Nicaragua of een
grootscheepse Argentijnse
inmenging zyn op dit ogen
blik nog maar moeilyk te
voorspellen, maar doen niet
temin het ergste vrezen.
'El pueblo unido jamas sera
vencido' Het verenigde volk
zal nooit worden overwon
nen. Ondanks de verkiezin
gen gaat de burgeroorlog in
alle hevigheid voort
De Salvadoriaanse oppositie
wenst onderhandelingen en
is eventueel bereid deel te ne
men aan vrye verkiezingen,
waarbij zelfs ultra-rechts zal
mogen zijn vertegenwoor
digd. Maar men weigert de
wapens neer te leggen alvo
rens het zover is. Duarte, in
wie dan misschien toch nog
wel iets van chnsten-demu
cratische mensenwaarde zou
steken, is volgens enkelen
van zijn nabye medewerkers
eigenlyk een fel voorstander
van de door Mexico aangebo
den bemiddeling „Maar Gar
cia en Washington hebben
hem verboden dairop in te
gaan. De Amerikanen vrezen
dat eventuele onderhandelin
gen al snel lot een soort twee
de Nicaragua zullen leiden",
zo leggen zy uit
Zowel het Salvadoriaanse leger
als de Amenkaanse regering
hebben zich de afgelopen
maand achter de verkiezin
gen van zondag verscholen
om de Mexicaanse bemidde
ling voorlopig te kunnen af
wyzen „Daarna zullen we de
mogelykheden bestuderen",
zo heet het Maar de kans dat
er na de stembusuitslag nog
de mogelykheid bestaat om
tot vredesonderhandelingen
te komen, lijkt uiterst genng.
te meer daar Duarte het on
derspit dreigt te gaan delven.
Werd de stembusuitslag oor-
spronkelyk gepresenteerd
als de politieke oplossing
voor de burgeroorlog, nu
blykt het een ernstig obsta
kel voor een politieke uitweg
te zyn.
Zomercollectie Frank Govers
ADVERTENTIE
LUCIA. IMT WETEN
WAAR JE BENT!
Topmerken met klinkende
Zomaar voor het uitkiezen.
Natuurlijk bij.
1151/15 J Lndcn
AMSTERDAM - De kleding die de
couturier Frank Govers gisteren
toonde in zijn nieuwe haute cou-
ture-collectie voor deze zomer,
was enerzijds strak en eenvoudig
van lijn, anderzijds zaten er de
bekende overdadige ontwerpen
by. De strakke belijning was
vooral te vinden in de dagkle-
ding, doordat Govers zich heeft
laten inspireren op de mode uit
de jaren '30 en '40: herenblazers
en tailleurs op korte, nauwe rok
ken, zeer brede ceintuurs op
bandplooibroeken en rechte hes
sen op rechte, korte rokjes.
De kleur die overheerste was
zwart, om hierbij vervolgens fel
le, opvallende tinten als scha
duwkleur te gebruiken. Zo com
bineerde hy onder andere zwart
wit geruite tailleurs op zwarte
rokken met zuurstokroze blou
ses en hoeden.
Zijn jurken in de veertiger-jaren-
styl waren het mooist en ook
heel draagbaar. Alles met een
roklengte tot boven de knie, ge
maakt van soepele zyde en met
weer die basiskleur zwart. De
modellen waren leuk en eenvou
dig, Govers' stofkeuze daarente
gen vond ik minder geslaagd.
Wel mooi van kleur en stofkeuze
waren daarnaast gebreide truien
met op-art-motieven.
Sprankelende showeffecten wist
Govers te creëren met zijn
avondkleding, waarbij hij zich
eveneens liet inspireren op de
glamourjurken uit de Holly-
woodjaren van weleer. Hij werk
te veel met broderie, waarvan hij
overdadige blouses maakt met
veel rouche en vier-dubbele
manchetten. Spaans aandoende
avondjaponnen met stroken,
strikken en lage halsuitsnydin-
gen waren prachtig van sfeer in
het zwart.
Heel apart waren verder de avond
jurken van dikke taftzyde met
strakke, heuplange hessen en
wijdvallende rok Maar ook. heel
ouderwets eigenlyk.
Frank Govers (rechts)
met twee ontwerpen uit
zijn zomercollectie. Links
een atx>ndjurk met een in
motief geborduurd paillet
ten-] asje rechts een avond
japon geheel met paillètten
geborduurd.
De meeste indruk maakte Govers
met gepailletteerde jasjes op
knielange broeken en op zeer
wijde balonbroeken Allemaal
schitterend afgewerkt en prach
tig van kleur.
Dat Franks Govers een vakman is,
bewees deze show zonder meer.
En dat hij leuke ideeen heeft en
voldoende fantasie om van het
tonen van een modecollectie een
echte show te maken, werd even
eens duidelijk, maar dat Franks
Govers daarnaast weinig lykt na
te denken over wat een vrouw,
zowel jong als oud, dik als dun,
in deze tijd nu echt mooi en ple
zieng vindt om te dragen, dat
kwam er niet uit.
MARGRIET HUNFELD
President Duarte trekt zijn schoen uit om een kiezelsteentje te verwijderen, wanneer hij een groep
journalisten voorgaat naar de plek waar vorige week vier Nederlandse journalisten zijn vermoord. De
president wordt omringd door lijfwachten.
