Stelsel van sociale zekerheid niet meer te betalen Blik in de weekbladen KISEVIERS DONDERDAG 25 MAART 1982 Clavell ..Wat zullen we eens gaan doen?" heb ik aan James Clavell ge vraagd. Hij stond van 1 tot 4 uur tot mijn beschikking, ik kon met hem doen wat ik wou. „Ik heb nog nooit een echte Rem brandt gezien", zei Clavell, „kun nen we een Rembrandt gaan be kijken? En daarna lunchen in een gewoon restaurant, niet zoals dit hier. Simpel voedsel, daar heb ik behoefte aan". Bovenstaand begin van deze co lumn beantwoordt aan de eisen die James Clavell kennelijk aan het begin van een roman stelt. 'Tai-Pan' (alleen al van de pa perback-editie werden meer dan 3 miljoen exemplaren verkocht) begint aldus: „Dick Struan kwam het achterdek op iwn het vlaggeschip Vengean ce en liep naar het gangboord". 'Shogun' (32 weken op de bestsel lerslijst van de New York Times, van de gebonden editie werden meer dan l miljoen exemplaren verkocht, van de paperback meer dan 6 miljoenbegint aldus: „Blackthorne was plotseling wak ker". En 'Noble House' (1180 bladzijden, van de gebonden editie werden er binnen een maand 400.000 ex emplaren in Amerika verkocht) begint aldus: „Zijn naam was Ian Dunross en in de stortregen reed hij voorzichtig met zijn oude MG-sportauto Dirks Street in, een straat die aan de haven -van Hongkong langs Struan Building liep". Dick Struan, John Blackthorne en Ian Dunross worden als de hoofd personen van deze drie bestsel lers meteen in de eerste zin ge noemd, zoals ik mijn hoofdper soon, de schrijver James Clavell, ook in de eerste zin heb genoemd. Want je leert er steeds weer iets bij. ..Wat voor man was Rem brandt eigenlijk?" vroeg hij me, voordat we het Amstel Hotel ver lieten op weg naar het Rijksmu seum. Ik keek hem aan. „Iemand zoals u", zei ik (of 'iemand zoals jij', dat weet je maar nooit in het Engels). Nu de naam eenmaal ge vallen was. viel een zekere gelij kenis me opeens op: zelfde gestal te. soortgelijke brede kop. zet hem een baret op, plak hem een snor aan en geef hem een penseel in zijn hand. en hij kan zó op voor een tableau vivant met Rem brandt als middelpunt. „Dat is wel vaker tegen me gezegd", zei hij tevreden. Ik vertelde hem van de vele zelfpor tretten die Rembrandt geschil derd had en hoe Bert Haanstra al die zelfportretten zó gefilmd had dat de ogen steeds precies samen vielen, waardoor je. vanaf het jongste zelfportret tot en met het oudste, het gezicht rondom die ogen gaandeweg zag verouderen, terwijl, wonderlijk genoeg, die ogen steeds hetzelfde bleven! Clavell vertelde me toen dat een Amerikaans artsenechtpaar iets dergelijks had gedaan. Ze had den een meisje dat nog maar net kon staan neergezet, daarnaast een iets ouder meisje, daarnaast een nog iets ouder meisje, enzo voort. tot en met een stokoud vrouwtje. Allemaal naakt recht opstaand naast elkaar, en ver volgens hadden zij ze, van jong naar oud. langzaam gefilmd, zo dat je 'de mens' (de vrouw in dit geval, maar een zelfde rij hadden zij van jongens en mannen ge maakt) 'zag' groeien, in krachten zag toenemen, zoals je haar ver derop ook weer ineen zag schrom pelen en in krachten zag afne men. Het was tegelijk indruk wekkend. aangrijpend maar ook triest stemmend, vond hij, omdat je op deze manier de onontkoom bare dood en het verval van krachten zo duidelijk voor ogen kreeg getoverd. Dat zelfde artse nechtpaar had trouwens ook hun eigen zoon elke drie maanden naakt gefotografeerd tot aan zijn 27e jaar. Ook die 108 foto's, ach ter elkaar afgedraaid, hadden een fascinerend inzicht gegeven in de groei en de ontwikkeling van één menselijk lichaam. James Clavell wou linea recta naar de Rembrandts toe, bekeek op mijn aandringen ook nog wel de Vermeers, de Metsu's, de Hont- horsts en de Versproncks. maar daarna wou hij weer weg. Zon der ook iets op de reproduktieaf- deling te kopen, hij bewaarde de beelden liever in zijn geheugen. Wou hij de speciale Hokusai-ten- toonstelling nog zien? Nee. saké en jenever verdroegen elkaar niet, zei hij. en hij legde uit waar om hij genoeg had aan de Rem brandts en bang was die indruk ken te laten verdringen door weer andere indrukken van min dere schilderijen (na een kanten kraag bij Rembrandt wilde hij een kanten kraag die door een andere schilder zo op het oog toch even fijn verlakt geschilderd was. met meer bekijken): beelden 'slijten' als je ze te veel ziet. Als je te gast bent in een Japans huis ('Shogun' speelt in Japan), vertelde hij, dan hangen ze de mooiste perkamentrol met de kunstzinnigste afbeelding in je kamer op. Maar de volgende dag is die toch vervangen door een andere, omdat de Japanners vin den dat geen kunstwerk, hoe mooi ook. een langere aanblik kan verdragen. Hoe meer gewen ning er optreedt, hoe minder 'ef fect' het kunstwerk heeft. Daar om vervangen ze het liever door een minder mooie, maar nog niet eerder geziene perkamentrol. LONDEN Het is zelden goed voor een krant, als die krant zelf nieuwsonderwerp is. Bij The Times heerst dan ook de beheerste vreugdë. dat de naam van dit dagblad de af gelopen dagen nu eens niet in de kolommen van andere kranten is voorgekomen. Er is in korte tijd veel gebeurd met deze gezaghebbende, zeg maar gerust eerbiedwaardige krant. Het heeft er zelfs even naar uitgezien dat The Times, dat bijna 200 jaar oude natio nale instituut, helemaal niet meer zou uitkomen. Echter, de Australische eige naar van de krant. Rupert Murdoch, heeft de afgelopen weken zo goed als helemaal zijn zin gekregen, en het zwaard van Damocles, dat hij eigenhandig boven de krant had opgehangen, weer ver wijderd. In twee opzichten heeft Mur doch veranderingen bij The Times gewild en erdoor ge kregen. Allereerst zullen de komende weken enige hon derden mensen worden ont slagen. Bovendien heeft de vorige week hoofdredacteur Harold Evans zijn ontslag in gediend. en gekregen. De ontslagen onder het perso neel, die had iedereen van te voren zien aankomen. Toen Murdoch, ruim een jaar gele den. de noodlijdende en sinds elf maanden in staat van staking verkerende krant kocht, zei hij al direct dat er veel te veel mensen bij de krant werkten. Daar had hij gelijk in. Bij mo dernere Britse kranten kan men met veel minder mensen toe (en hierbij moet niet in de eerste plaats worden gedacht aan journalisten, maar aan zetters, drukkers en dienst verlenend personeel), dan The Times. De overbemanning bij The Ti mes had alles te maken met de tot voor kort volstrekt ar- chaische verhoudingen bin nen het bedrijf. Murdoch heeft daar de bezem willen doorhalen, en dat is - zo moesten de bonden schoor voetend erkennen - zijn goed recht. Immers. The Times en The Sunday Times maken mo menteel op jaarbasis een ver lies van 75 miljoen gulden. En dat verlies is groot genoeg voor vele hoog opgetrokken wenkbrauwen binnen Mur doch's multinationale nieuw- simperium News Internatio nal. Goed, dat werd dus door Mur doch geregeld. Meer dan 450 vaste krachten eruit, en nog- eens enkele honderden part timers. en dat was dat. Mur doch zei, toen hij die slag ge wonnen had. weer alle ver trouwen in de toekomst van de krant te hebben Op het moment dat hij dat zei, verschenen de eerste berich ten in de kranten dat de po ten onder stoel van hoofdre dacteur Harold Evans vrijwel geheel waren doorgezaagd. aftreden. Aanvankelijk werd dat natuur lijk door Evans en Murdoch gelijkelijk ontkend, maar aan de stroom van geruchten (Fleet Street, centrum van de Britse krantenwereld, hangt van roddels aan elkaar), kwam geen einde. Evans stond in die dagen ver slaggevers te woord als een echte hoofdredacteur. „U stelt de goede vragen, maar ik geef u geen antwoord", zei hij bemoedigend tegen een van hen Uiteindelijk bleek de geruchtenmachine echter gelijk te hebben: hij trad af. Een combinatie van factoren heeft tot zijn aftreden geleid. Allereerst is daar de omstan digheid. dat Evans en Mur doch politiek niet op dezelfde lijn zitten. Murdoch staat als uitgesproken rechts bekend, Evans is meer een man van het midden. Evans is bovenal een man die gelooft in woord en weder woord. En dus liet hij vak bondsbaas Ray Buckton een stuk op de opiniepagina van The Times schrijven tijdens de stakingen bij de spoorwe gen. En dus liet hij critici van de door Murdoch fanatiek ge steunde regeringen van Rea gan en Thatcher uitvoerig aan het woord. In zijn commentaren liet Evans bovendien blijken, sympa thie te hebben voor de So ciaal Democratische Partij (SDP). de partij die iets links van het midden staat. Voor Murdoch, als aartsconserva tief, moet het een gering ge noegen zijn geweest deze me ningen in de kolommen van zijn krant te lezen. Nu dienen de eigenaren van Engelse dagbladen zich niet met de identiteit van die kranten te bemoeien (in het geval van The Times werd die identiteit zelfs uitvoerig gegarandeerd toen Murdoch de krant kocht), maar bij de autoritaire Murdoch bleek dit toch maar relatief pnnci- Hij liet bij verschillende gele genheden openlijk weten niet gelukkig te zijn met de door Evans ingeslagen weg. en The Times zelfs te zien als een spreekbuis voor conser vatief Engeland Daar komt bij. dat ook heel wat oudgedienden onder de jour nalisten van The Times niets voelden voor Evans' benade ring. Zy vonden dat de krant, door geen sterke eigen me ning te verkondigen aan ge zag verloor. Evans vonden ze te weinig consistent. Nu was de oude garde bij The Times toch al niet blij met Evans. Hy kwam van The Sunday Times, een zeer goed verkopende zondagskrant, en de sfeer bij The Sunday Times en The Times is nu eenmaal totaal verschillend The Times is een instituut stof fig, massief, zijn kracht ontle nend aan uiterst gedegen en nauwkeurige journalistiek The Sunday Times moet het van snelle journalistiek heb ben. van onthullingen, pri meurs. briljante schrijvers Evans, vijftien jaar lang hoofd- redactuer van The Sunday Times, trachtte te vergeefs van The Times ook een snelle krant te maken. Hij maakte de opmaak levendiger, schuwde enige sensatie niet, en kocht een aantal uitste kende schrijvers aan tegen salarissen van soms 150.000 gulden per jaar. Dat zette kwaad bloed bij tal van nijvere, studieuze en on derbetaalde collega's bij The Times Bovendien. Evans' aanpak paste eenvoudig niet bij de mammoet die The Ti mes is. Hy wilde te veel te snel. Tegengesteld aan zyn verwachtingen, groeide de verkochte oplage maar heel langzaam - in tien maanden van 281 000 naar 294 000, dat is een groei van 4,3 procent. Voor Murdoch ontstond het volgende beeld hier zit ik met een hoofdredacteur die ik te links vind. die een deel van zijn journalistieke staf te gen zich heeft, die te veel geld uitgeeft, en die boven dien myn krant niet beter doet verkopen. De conclusie was duidelyk. Evans dus exit Hij is inmiddels opgevolgd door een keurige conservatief, Charles Douglas-Home. neef van de vroegere Britse premier met die naam. De 43-jange Douglas-Home werkt sinds 1965 by The Times, en valt goed by de oude garde Hun hoop dat de nieuwe hoofdre dacteur van The Times weer The Times maakt. (Door Bote de Boer Lzn.) Ons schitterende stelsel van so ciale zekerheid is onbetaal baar geworden!, zo heeft de minister van financiën nu keihard in ons gezicht ge zegd. Verrassend was de me dedeling niet. Al eerder waar schuwden anderen, meestal vanaf een veilige katheder, dat ons, ook door hen als bij zonder goed gekwalificeerde systeem van sociale zeker heid, onbetaalbaar zou wor den. Nu is het kennelijk zo ver en als dat zo is dienen we, de politici voorop, er inder daad naar te handelen; daar heeft mr. Van der Stee gelijk in. Maar is het zo? Er past op zijn minst een kanttekening bij deze conclusie. Eerst een woord over de kwali teit van ons stelsel. Sommi gen weten zó plastisch te schetsen hoe schitterend het wel niet is, vergeleken dan al tijd met het buitenland, dat we ons er zowat voor gaan ge neren. Een aardige voorberei ding op de afbraak van het stelsel, dan hoef je het niet meer te betalen. Het is te goed, mijne heren! Wie het zeggen hoeven er meestal niet op terug te vallen. Inderdaad, ons stelsel kan de toets der vergelijking met die van andere landen, ook de heel hoogontwikkelde, glans rijk doorstaan, zij het mis schien toch niet in alle onder delen. Wie meent dat ons stel sel van sociale zekerheid het beste ter wereld is, kan van mij zo gelijk krijgen. Is dat dan een schande? Trouwens, wat zegt het? Het kan immers ook betekenen dat de stelsels van sociale zekerheid elders onvoldoende zijn, dus niet deugen. Minister Van der Stee De kwestie is niet of ons stelsel in vergelijking met andere beter of slechter is. Daar schieten we hier niets mee op. Het gaat erom of ons stel sel de sociale zekerheid biedt die hier en nu naar ieders oor deel nodig is. De toetssteen voor een stelsel van sociale zekerheid kan niet anders zijn dan de vraag of het stel sel de mensen die de dupe zijn van omstandigheden waar ze geen of slechts wei nig invlped op hebben, op vangt of in de kou laat staan (in deze definitie past de kin derbijslag niet, maar dat acht ik da ook een bepaalde vorm van inkomensherverdeling; ook de AOW is mijns i een ander hoofdstuk) Als stelsel, nu het er echt op aan komt, niet meer te be talen is, dan is het een slecht stelsel, hoeveel beter het ook Willen Is het niet meer te betalen9 De mededeling van minister Van der Stee suggereert inder daad dat we het niet meer kunnen betalen. Gerede neerd vanuit het geldende re geerakkoord is dit juist. In het akkoord staat immers dat de collectieve lastendruk moet worden gestabiliseerd. Of we ons stelsel van sociale ze kerheid kunnen betalen, hangt intussen af van de prijs die we ervoor over hebben. Het is niet een kwestie van kunnen, maar van willen. Als meer mensen een beroep moeten doen op een sociale uitkering en dat bovendien gemiddeld langer dan vroe ger, dan kom je met de be staande premies niet meer uit. Het aantal premiebeta lers loopt daarbij ook nog te rug. Vandaar dan ook dat de minister van financien toen hij constateerde dat het onbe taalbaar is geworden, tevens voorstelde de premie voor de werkloosheidswet te verho gen. Eigenlijk heel inconse quent en in ieder geval het bewijs dat zyn stelling on juist is. Solidariteit Onbetaalbaar9! Dat is een zaak van solidariteit of liever van het gebrek eraan Er is na tuurlijk ook een afschuwelijk gebrek aan solidariteit De één poogt onder zijn bydrage aan de gemeenschap uit te komen of zyn lasten op een ander af te wentelen, de an der maakt misbruik van het schitterende stelsel van so ciale zekerheid Beiden hel pen het daarmee om zeep Mede daardoor is het i „onbetaalbaar" geworden. En voor de rest heeft men het voor een medemens eenvou dig niet over Nu kan men nuchter constate ren dat we in een boze wereld leven en dat het dus is zoals het is en daarnaar handelen. Goed. dan stellen we eenvou dig vast dat het onbetaalbaar zijn van ons stelsel van socia le zekerheid het gevolg is van onwil, van gebrek aan solida riteit, van menselyk falen. We willen eenvoudig niet en daarom kunnen we niet. La ten we dan zo eerlijk zijn het te erkennen en niet met be hulp van geleerde betogen en berekeningen omtrekkende bewegingen te maken Wanneer we wel bereid zouden zijn de rekening te betalen, zouden we best ook eens kri tisch naar ons stelsel van so ciale zekerheid mogen ky- ken. Geen tuin kan eeuwig ongewied blijven. Maar aan passen en snoeien, hoe nodig ook. gaat voorbij aan de kern van de zaak. Dat is of we de tegenslagen samen opvangen of het de toevallig getroffe nen alleen laten doen De toevallig getroffenen, jaze ker. Dat iemand werkloos is, is slechts bij hoge uitzonde ring zyn persoonlijke schuld. En dat iemand (nog) niet werkloos is. is heel zelden zijn persoonlijke verdienste. De omstandigheden bepalen het veelal Dit is juist het on rechtvaardige dat door soli dariteit moet worden gecorri geerd En hier mag ook geen misverstand over zyn: wie werkloos blijft, is wel niet tot de bedelstaf, laat staan de hongerdood veroordeeld, maar wel degelijk tot armoe de, al is die betrekkelijk wan neer we ver over de grenzen kyken. Die betrekkelyke ar moede komt alleen maar sneller wanneer doorgaat wat de meerderheid van het Col lege Algemene Bystandswet heeft uitgedokterd Deze week in VN het laatste deel in de serie "Verslaafd zijn in Neder land". Een gesprek met commis saris Blaauw en hoofdinspecteur Jansen van de Rotterdamse poli tie èn met enkele dealers. Volgens Blaauw is drugsbestrij ding 'dweilen met de kraan open' "Als ik lees dat in de Gou den Driehoek (Thailand, Laos en Birma) zeshonderd ton opium wordt geproduceerd, dan zie ik dat met angst en beven tege moet". Het aantal dealers dat wordt opgepakt is bijna te ver waarlozen. En dan zijn het altijd nog de kleine handelaren. De 'Kilomannen' weten wel uit han den van de politie te blijven. Het systeem van infiltreren in de handelslynen wordt door com- missiaris Blaauw verworpen. "Je moet dan de kleur van het milieu aannemen, dat kan niet zonder wetten te overtreden. Of, zoals de Belgen het zeggen, ge kunt niet de hoer spelen en toch maagd blijven" Blaauw heeft zich on langs uitgesproken voor strafver- zwaring voor heroine-handela- ren: levenslang. "Je moet het ze zo onaantrekkelijk mogelijk ma ken". Voorlopig wordt er in Ne derland per jaar nog zo'n 3650 ki lo herine gebruikt Blaauw: "Je bent bezig de belendende perce len nat te houden, en verdomd, de rest brand af'. Verder wacht VN met rode oortjes de uitslag van de Statenverkie zingen af: "De nonchalante bluf- techniek van het CDA"; Een re portage over de persmagnaat Ru pert Murdoch en De stille strijd in ziekenhuizen over euthanasie op pasgeboren babies. Rest nog te vermelden het boekennum mer in VN's kleurcnkatern. Der tien schrijvers geven hun me ning over "de kwesties", ofwel wat zij vinden van kernenergie, krakersbeweging, werkloze jon geren en de crisis in de verzor gingsstaat. In HP ondervragen Frank van Em- pel en Martijn de Rijk minister Van der Stee van financiën, of wel 'soepele Fons'. De man die er in slaagde in vier achtereenvol gende kabinetten te zitten, zon der over een duidelijke machts basis (in z'n party, bij de vakbe weging of bij de kiezer) te be schikken. "Een politicus moet zijn eigen meerderheid organise ren. Maar voor my ligt dat funda ment inderdaad niet buiten het (Haagse) circuit En zo heeft Van der Stee zich bijvoorbeeld in het huidige kabinet weten te ver zekeren van de steun van PvdA- minister Van Dam. de eerste so cialist die volgens HP in de gaten had dat er te praten viel met de minister van financiën en die in onderonsjes zyn begrotingspro blemen regelde. Essotopman G. van Duivenbooden spreekt tegen dat de oliemaat schappijen, uit concurrentie- overwegingen. ook zonder 'hc- renakkoord' hun investeringen in Nederland wel hadden ge daan. "Het is heus niet zo gemak kelijk als u nu denkt Ik heb wel eens gezegd dat ik in New York die investeringen voor de poor ten van de hel heb moeten weg slepen", zo bestrijdt hy de vra gen van het sceptische verslag geversduo Geert Jan Laan en Rien Robijns Rob Heukels signaleert in HP hoe dienstweigeraars bij het vervul len van vervangende dienst plicht in feite worden gedwon gen 'om als onderkruiper op de arbeidsmarkt' te fungeren Ge meenten en overheidsbedrijven weten er raad mee: twee dienst weigeraars voor de prys van één ambtenaar in vaste dienst. In de filmbylage van HP een vraag gesprek met 'provocerende' (ex kJoegoslaaf en regisseur Dusan Makajev ('Sweet Movie' en 'Mon tenegro'). De film 'Absence of Malxe', met Paul Newman in de rol van een onschuldige, maar in de krant als schurk aangeklaag de zakenman, inspireerde Fred van Doorn tot een beschouwing over het beeld van de journalist ui de (Amerikaanse) film hervormd nederland De moord op de ploeg van de IKON in El Salvador vormt ook voor Hervormd Nederland aan leiding tot een reeks bezinnende artikelen Tevens verschijnt de laatste publikatie van de hand van de vermoorde Koos Koster, waarin hy beschrijft hoe de men sen in de hoofdstad San Salva dor aan het geweld gewend ra ken Maar concludeert Koos Koster "De hoofdstad moet voor de junta dienen als etalage: volle straten, winkelende vrouwen, druk verkeer met etende mensen in de cafés. Even buiten San Sal vador is de situatie echter bien yuca. erg gespannen De Polynesische eilanden, die door Frankryk voor atoomproevcn worden gebruikt, zyn van een bloeiend eilandenryk verworden tot een geteisterde samenleving. Ondanks protesten gaat Frank ryk onverstoorbaar door met de omstreden kernproeven, daarby een spoor van ziekte en ellende onder de bevolking achterlatend "Maar de sterfgevallen (aan leu kemie en andere vormen van kanker - red.) worden nooit in verband gebracht met stralings gevaar Sterker nog van officiële zijde worden alle mogelijkheden ontnomen dat soort verbanden te leggen Nadat de eerste bom in 1966 tot ontploffing is gebracht zyn alle gezondheidsstatistieken geheim geworden'. "De mensen zyn bang Ze zyn bang voor de atoombom, maar niet zoals wij af en toe bang kun nen zyn voor de mogelijkheid dat er op een dag misschien een atoomoorlog uitbreekt. Zy zyn bang omdat ze al gedurende vijf tien jaar een soort continue atoomoorlog meemaken" In het kader van de boekenweek is er ook een zeer uitgebreide boe kenbylage in HN opgenomen De kiezers weten amper waarvoor ze stemmen, aldus de conclusie van een onderzoek dat het bu reau Inter/view m opdracht van De Tyd verrichtte aan de voor avond van de verkiezingen van gisteren. De resultaten van hel onderzoek zyn onthutsend voor de democratie Een ruime meer derheid gelooft niet dat de poli tiek oplossingen kan aandragen voor de problemen van vandaag, de roep om een zakenkabinet steekt de kop op. Kamervoorzit ter Dolman relativeert het onder zoek wat ("enquêtes zyn onge nuanceerd") en Parool-commen tator Harry van Wynen zegt "Het is een misverstand om te denken dat het staatsburger schap geen training vereist". In het blad ook een gesprek met Jaap Boersma, waarin de "eco nomische chaos" centraal staat. De van hem gebruikelijke pittige standpunten 'Terlouw bescha digt zich zelf' Tweern;! .r i zuinigen, meer niet. anders komt er niets van terecht". Onbegry- pelijk vindt Boersma de keuze van Den Uyl voor sociale zaken in plaats van voor financiën Zelf neigt hy tot een stem op de I*vdA De Tyd brengt deze week een boe kenbijlage. met een aardig inter view met Bob den Uyl. die schrij ven ziet als een ordening van de "warboel van het brein", een lof zang van Wam de Moor naar aan leiding van de nieuwe bundel van Kees van Kootcn Voorts een artikel over de Amen kaanse vredesbeweging en deel 4 in de sene rond Pat Hearst

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1982 | | pagina 19