Europa werd nooit
een echte federatie
-C
D-
Alarmklokken bij 'n kwart
eeuw Europese Gemeenschap
Achtergrond
Acties voorbereid
tegen
bezuinigingen in kunst
Smaakvolle
keukens naarkeuze
ICOATHIBU
WOENSDAG 24 MAART 1982
Varia
BRUSSEL (GPD) - Die dag luidden alle klokken boven de Eeuwi
ge Stad. Het was de 25e maart 1957, het verdrag van Rome was
ondertekend. Vertegenwoordigers van Duitsland, Frankrijk.
Italië, Nederland, België en Luxemburg hadden de basis gelegd
voor de Europese Gemeenschappen. Europa was eindelijk,
twaalf jaar na de afloop van de Tweede Wereldoorlog, tot stand
gekomen en het enthousiasme was groot.
Dezer dagen wordt het 25-jarig bestaan van die Gemeenschap ge
vierd. Het zal ongetwijfeld op gepaste manier gebeuren. Vlaggen
en veel toespraken over de identiteit, de lotverbondenheid en de
gemeenschappelijke toekomst van de Europese volkeren. Aan
mooie woorden en brede toekomstperspectieven heeft het Europa
nooit ontbroken, wel aan de praktische politieke wil om dat ook
waar te maken. Europa is blijven hangen tussen een samenwer
king van zelfstandige staten en een werkelijke federatie. Voor
zover er nu weer klokken geluid worden, zullen dat toch eerder
alarmklokken dan klokken van vreugde zijn. Want het gaat niet
goed met Europa, dat is al jaren zo, maar het wordt door de
economische crisis duidelijker dan ooit.
Reve
Zou het wel eens eerder zijn ge
beurd dat twee broers de hoogste
literaire prijs van hun land kre
gen? Nadat Gerard Reve in 1968
de Staatsprijs voor Letterkunde,
bijgenaamd de P.C. Hooftprijs,
voor zijn proza kreeg, kreeg „ge
leerde broer" Karei van het Ree
vorige week dezelfde prijs toege
kend voor het jaar 1981 in de ca
tegorie essay. Eindelijk. In 1975
(toen Rudy Kousbroek hem
kreeg) en in 1978 (toen Comelis
Verhoeven hem kreeg) had hij
volgens de geruchten ook al een
P. C. Hooft-nominatiemaar
blijkbaar klopt het dat driemaal
scheepsrecht is.
Bij twee bekroonde broers denk je
automtisch aan de schrijvende
broers Edmond en Jules de Gon-
court. maar die werden niet be
roemd om de prijzen die zij alle
bei wonnen, maar om de prijs die
de ene broer Edmond) in zijn tes
tament instelde om zijn jonger
gestorven broer (Jules) te eren.
Nooit hebben twee broers deze be
langrijkste Franse literatuur
prijs gewonnen, behalve, in zeker
opzicht, Romain Gary en Emile
Ajardie twee „broers" in één
persoon bleken te zijn en de Prix
Goncourt in 1956 en in 1975 won
nen omdat niemand toen wist
dat Ajar een pseudoniem was
van Gary. Tweelingbroers in één
lichaam dus, dat telt niet
lk heb in de hele wereld maar twee
broers kunnen vinden die een
vergelijkbare grote prijs hebben
gewonnen, en dat waren ook
weer Nederlanders: Jan Tinber
gen die in 1969 de Nobelprijs
voor economie won (die hij moest
delen met de Noor Frisch), en Ni
co Tinbergen die in 1973 de No
belprijs voor medicijnen en psy
chologie kreeg (die hij moest de
len met de Oostenrijker Frisch -
toevallig ook broers? en diens
landgenoot Lorenz).
De eerste stukken van Karei van
het Reve (1921) verschenen in het
communistische dagblad De Tri
bune onder de schuilnaam Karei
Beton (hij woonde in Betondorp,
vandaar). Ze gingen over een
kampeertocht en hij was toen 11
jaar. Twee jaar later vertaalde
hij (uit het Duits) het eerste boek
van de Rus Paustovski, die in
middels met vier delen in de serie
Privé Domein" is vertegenwoor
digd. Vroeg begonnen, laat be
kroond dus, al won hij eerder de
Nijhoffprijs (voor vertalingen),
de Lucas Oomsprijs, en niet de
Van der Hoogtprijs (zoals hij
zich door de telefoon meende te
herinneren), maar de Dr. Wij-
naendts Franckenprijs. Uit de
naamsverwisseling blijkt wel dat
hij, zoals een „honnete homme"
betaamt, niet erg prijsbewust is.
Zelf ondergraaft hij die indruk
een fatsoenlijk man" te zijn in
zijn meest recente publicatie in
het Hollands Maandblad, waar
van ik dit fragment citeer:
,£)e held van Tsjechovs „Vervelen
de geschiedenis" zegt van zich
zelf ten bewijze dat hij een fat
soenlijk man is: „tic heb me nooit
met literatuur en met politiek be
moeid, geen populariteit gezocht
in polemiek met ignoranten, geen
toespraken gehouden op diners
en op begrafenissen van colle
ga's. Al die dingen heb ik ge
daan".
Zelf durft Karei van het Reve niets
van zijn eigen werk te herlezen,
op een paar stukken na, die hij
mijexclusief voor onze bladen,
heeft willen onthullen. Ten eerse
is dat de dialoog getiteld „Be
staat er een literatuurweten
schap?" in de bundel Een dag
uit het leven van de reuzenkoes
koes", en ten tweede het stuk An
nie get your gun" in de bundel
Lenin heeft echt bestaan". Van
deze stukken zegt hij, dat hij ze
nog wel eens een keer terugleest
Laat ik, om deze nieuwe P. C.
Hooftprijswinnaar te eren. iets
citeren uit het eerstgenoemde
stuk, waarin hij zegt dat litera
tuurwetenschap niet bestaat, om
dat er geen beweringen in wor
den gedaan waarvan men kan
zeggen: ei, dat is interessant. Als
voorbeeld noemt hij dan:
„Het is bijvoorbeeld heel interes
sant om bij Nabokov te lezen dat
in .Anna Karenina" de auteur
een heel jaar heeft verdonkere
maand uit het leven van Levin en
Kitty. Dat was mij bij de lektuur
niet opgevallen, maar toen ik het
nakeek bleek inderdaad dat ge
rekend van de ene reeks gebeurte
nissen waarin het paar Levin-
Kitty gelijktijdig optreedt met
het paar Anna-Vronski naar de
laaste reeks gebeurtenissen
waarin dat het geval is er in het
leven van Levin en Kitty een jaar
minder verlopen is dan in het le
ven van Anna en Vronski
Toen ik dit weer eens teruglas
dacht ik hetzelfde als toen ik hel
voor de eerste keer las hë, wat
merkwaardig, dat is inderdaad
heel curieus en interessant, ik ga
binnenkort eens nalezen hoe dat
in elkaar zit! Maar heb ik dat
toen ook gedaan? Nee hoor, glad
vergeten, denk ik. Ik beloof u dat
ik het alsnog zal doen, en er hier
dan verslag van zal uitbrengen,
voordat op 19 mei de P. C Hooft
prijs aan Karei van het Ree
wordt uitgereikt!
Nog maar enkele maanden na
dat de Luxemburger Gaston
Thorn, de voorzitter van de
Europèse Commissie (het da
gelijks bestuur van de Euro
pese Gemeenschap) de lid
staten had opgeroepen „de
grondslagen te leggen voor
het Europa van de tweede ge
neratie", kwam diezelfde
Thorn in zijn nieuwjaarstoe
spraak in februari jl. voor het
Europese Parlement tot som
bere ontboezemingen. „De
Gemeenschap is in gevaar.
Haar interne samenhang
wordt bedreigd door de eco
nomische crisis. De oude de
monen van het protectionis
me steken weer de kop op en
de illusie verbreidt zich dat
het heil kan worden ver
wacht van het terugvallen op
zichzelf', aldus Thorn op 16
februari in Straatsburg.
Veel bereikt
Die drang van de lidstaten naar
nationale beschermende
maatregelen ten nadele van
de gemeenschappelijke Eu
ropese markt betekent werk
voor de Nederlandse Europe
se commissaris Frans And-
riessen. Hij heeft de zorg voor
de eerlijke concurrentie bin
nen de Gemeenschap en hoe
slechter het economisch gaat,
hoe drukker hij het krijgt.
Want als er een positieve kant
aan de Europese samenwer
king in deze moeilijke tijden
zit, is het wel de mogelijkheid
om dat protectionisme tegen
te gaan.
De Europese Commissie kan
via het Europese Gerechts
hof maatregelen nemen te
gen landen die de eigen in
dustrie of de landbouw te
veel steun geven, en dat ge
beurt dan ook. Andriessen er
kent de sombere vooruitzich
ten in de Gemeenschap,
maar, zo zegt hij: „Je moet
niet al te defaitistisch wor
den. Er is de afgelopen 25 jaar
veel bereikt. De gemeen
schappelijke handelspolitiek,
het buitenlands beleid, de
ontwikkelingshulp, de land
bouwmarkt, niemand wil
daar meer van af'.
Het is waar, er is het nodige be
reikt en zeker de landbouw is
een successtory, een terrein
waar werkelijke Europese
eenwording tot stand kwam.
Maar evenzeer ligt daar de
kern van veel problemen. De
landbouwmarkt slokt ruim
60 procent van de Europese
begroting op en er zijn lan
den, met name Groot-Brit-
tannië, die daar veel aan beta
len en weinig van profiteren.
Onder het simpele motto „ik
wil mijn geld terug" voert de
Britse regering-Thatcher nu
al jaren een soort guerrilla in
Brussel om een andere verde
ling van lusten en lasten in
Europa tot stand te brengen.
Oplossing
De oplossing: minder uitgeven
aan de landbouw zodat er
Zuidmolukkers
eisen vau KRO
rectificatie
ROTTERDAM (ANP) - Het lande
lijk comité Zuid-Molukken
(LAC) wil dat de KRO achteraf
een passage uit de recente docu
mentaire over de Molukse acties
in 1977 en 1978, in Drenthe recht
zet. In de documentaire wordt
volgens het LAC ten onrechte
gesteld dat de op Jaxa gelegerde
KNIL-Molukkers in 1950 naar
Nederland wilden.
In een brief aan de KRO. waarin
het verzoek om rectificatie wordt
gedaan, staat dat de feitelijke
toedracht anders is geweest. De
Molukse KNIL-militairen wilden
in werkelijkheid demobiliseren
in de Zuid-Molukken, en niet, zo
als Nederland heeft overwogen,
op Java De rechter verbood
daarop elke demobilisatie in
door Indonesië bezet gebied,
waarop de Nederlandse regering
de Molukkers 'voor tijdelijk'
naar ons land overbracht.
meer geld is voor het sociaal
en regionaal beleid waar
Groot-Brittannië belang bij
heeft, komt niet van de
grond. De landbouwlanden,
waaronder Nederland, verde
digen hun belangen doeltref
fend. De tweede mogelijk
heid: meer geld van de natio
nale naar de Europese begro
ting om dat andere beleid te
financieren, heeft ook al wei
nig kans. De lidstaten heb
ben grote financiële proble
men, er schiet nergens geld
over om de Europese machi
ne, zoals vroeger wel kon,
wat te smeren. „Iedereen
houdt momenteel de knip op
de beurs, de zaak zit daardoor
overal vast", zegt een Euro
pese diplomaat.
Resultaat: ministerraad na mi
nisterraad, Europese top na
top, wordt de oplossing van
deze problemen verder voor
uitgeschoven. Besluiten val
len er niet, omdat de minis
terraad het niet eens kan wor
den en alleen bij unanimiteit
beslist. En omdat noch de
Europese Commissie, laat
staan het Europese Parle
ment de macht en bevoegd
heden hebben om deze im
passe te doorbreken.
Wie heeft die macht dan wel?
Velen in Europa geloven dat
het weer beter zal gaan als de
Europese burgers, de kiezers,
het ideaal van de Europese
samenwerking weer steunen.
Want de kiezer kan druk uit
oefenen op de nationale par
lementen, en die kunnen op
hun beurt de nationale rege
ringen bewegen om
werkelijk wat van Europa te
maken. Die druk ontbreekt
momenteel. Andriessen: „Als
de parlementen al onvol
doende druk op de regerin
gen uitoefenen, wat kun je
dan van die regeringen ver
wachten? Die hebben toch al
de neiging meer met de pro
blemen van vandaag dan die
van morgen bezig te zijn".
Kracht
Dat Europese elan was in de ja
ren na de oorlog zeker wel
aanwezig. Europa werd ge
maakt door een aantal krach
tige politici met vooruitzien
de blik, maar die wisten zich
in ieder geval door een actie
ve publieke opinie gesteund.
Zeker onder de jongeren, die
soms zelfs gewelddadige de
monstraties voor Europa
hielden. Kom daar nu nog
maar eens om. Er waren ook
goede redenen voor de Euro
pese samenwerking. De wens
na de Tweede Wereldoorlog
van het „dit nooit weer", de
noodzaak om Duitsland in
Europees verband op te ne
men en het niet als verliezer
te vernederen. Met behulp
van Amerikaanse financiële
steun, het Marshall-plan en
onder druk van de toenemen
de Oost-West-confrontatie
kwam de Westeuropese sa
menwerking op gang.
Toch kende ook die begintijd al
zijn mislukkingen. Het ideaal
van een werkelijk geinte-
greerd politiek en militair
Europa, de Verenigde Staten
van Europa, werd niet gerea
liseerd. Talrijke aanzetten
daartoe werden gedaan, de
Raad van Europa, de Europe
se defensiegemeenschap,
maar die pogingen werden
uiteindelijk geblokkeerd
door de onwil of het onver
mogen in verschillende Euro
pese landen om werkelijk na
tionale bevoegdheden over te
hevelen naar het Europese
niveau. Na die mislukking
van het politieke boven-na-
tionale Europa, werd alles in
het werk gezet om in ieder
geval het economische Euro
pa te realiseren, in de veron
derstelling dat de politiek
dan vanzelf wel zou volgen.
Het fundament werd in 1951 de
oprichting van de Europese
Gemeenschap voor Kolen en
Staal, duidelijk bedoeld om
eenzijdige Duitse avonturen
voor de toekomst te verhin
deren door Europese contro
le over kolen en staal, de ba
sis voor de oorlogsindustrie
in die tijd. Zes jaar later volg
de de uitbreiding tot de Euro
pese Economische Gemeen
schap.
De Gaulle
Het probleem van al of met
overdracht van nationale be
voegdheden naar Europa
bleef echter door de jaren
heen het kernpunt van de Eu
ropese discussie. In 1965 ont
stond daarover een crisis
waarin de Franse president
De Gaulle op zijn nationale
strepen ging staan, acht
maanden een „lege-stoelpoli-
tiek" voerde en weigerde in
die tijd aan het Europese
overleg deel te nemen. In
1966 werd de zaak beslecht
met het zogenaamde Ak
koord van Luxemburg, wat
tot op de dag van vandaag de
verdere Europese eenwor
ding heeft gefrustreerd.
In de praktijk betekent het ak
koord namelijk dat de EG-
lidstaten (inmiddels met de
toetreding van Groot-Brittan-
më, Ierland, Denemarken en
Griekenland tot tien uitge
groeid) alleen maar besluiten
nemen als iedereen het eens
is. De mogelijkheid om met
meerderheidsbesluiten lan
den in het Europese gareel te
dwingen wordt nauwelijks
gebruikt en dat leidt tot een
tergend gebrek aan be
sluitvaardigheid.
Europarlementariër van het
eerste uur Sjouke Jonker:
„1966 was een cruciaal mo
ment. De Europese landen
konden het toen niet eens
worden over het politieke
dak boven Europa, en zijn
toen maar in de techniek ge
doken. Er is sindsdien van al
les geregeld, maar over de
grote politieke en economi
sche vraagstukken is de im
passe ontstaan".
Het elan van die eerste jaren is
verdwenen, de publieke opi
nie is nauwelijks geinteres-
serd en lijkt met verveling
kennis te nemen van alle hele
en halve crises die tegen
woordig het gezicht van Eu
ropa bepalen. Een belangrij
ke reden daarvoor is het feit
dat Europa voor de grootste
problemen van vandaag ei
genlijk weinig betekent.
Werkloosheid
De werkloosheid is tot boven
de tien miljoen gestegen, de
economie zakt in elkaar, de
oplossingen die de lidstaten
Vredeling
...identiteit...
daarvoor zoeken lopen sterk
uiteen, maar als je vraagt wat
Europa voor de werklozen
kan doen, krijg je als ant
woord, zoals commissaris
Andriessen toegeeft: „In de
huidige constellatie heel wei
nig. De lidstaten hebben wei
nig van hun economische en
sociale bevoegdheden aan
Europa overgedragen. Zo
lang de lidstaten zelf primair
de verantwoordelijkheid ble
ven dragen voor kernzaken
zoals het werkgelegenheids
beleid, zal de belangstelling
van de kiezer zich nationaal
blijven richten", aldus And-
Het zou volgens Andnessen al
mooi zijn indien de lidstaten,
voordat ze beslissingen ne
men over hun banenplannen
etc., eerst eens de koppen by
elkaar staken om te voorko
men dat ze elkaar nog tegen
werken ook. „Dat zou mor
gen al kunnen", aldus And
riessen. Maar het gebeurt
niet, de landen zien Europa
op dat vlak nauwelijks staan
en in de discussie over bij
voorbeeld het banenplan van
Den Uyl heeft niemand ge
vraagd naar de Europese in
valshoek.
Nu het economische Europa
stagneert, lijkt de geschiede
nis zich te gaan herhalen.
Mislukte eerst de politieke
eenwording en werd toen het
Europese heil van de econo
mische samenwerking ver
wacht, nu worden de rollen
weer omgedraaid. De draad
die brak bij de afwyzing van
de Europese defensiege
meenschap in 1954, wordt nu
weer opgepakt. Vanuit alle
hoeken en gaten in Europa
valt de laatste maanden een
zelfde geluid te vernemen.
Veiligheid
Er moeten nieuwe initiatieven
komen om de politieke sa
menwerking verder te hel
pen, Europa kan niet verder
als ook niet over de veilig
heid (tot nu toe het domein
van de NAVO) gepraat kan
ADVERTENTIE
worden. Het is geen nieuw
geluid. Nederlandse politici
als Vredeling en Van Mierlo
(de huidige minister van de
fensie) betogen al jarenlang
dat Europa zonder eigen vei
ligheidsbeleid (wel of niet in
nauwe samenwerking met de
Verenigde Staten) nooit een
eigen gezicht, een eigen iden
titeit kan krijgen die de Euro
pese kiezers zal aanspreken
en de motor van de eenwor
ding weer op gang kan krij
gen. „Ik geloof dat het voor
Europa min of meer rampza
lig is. dat het zich moet gaan
vormen in een periode dat de
veiligheid, het meest existen
tiële instinct van de mensen,
al geregeld is binnen de NA
VO". zei Van Mierlo in 1976
Dat idee heeft nu brede aan
hang gekregen, nog extra ge
stimuleerd door het voor Eu
ropa verontrustend harde be
leid van de Amerikaanse pre
sident Reagan tegenover de
Sowjet-Unie. Ook in de jaren
'50 drong de Oost-West-te-
genstelhng de Europeanen
dichter op elkaar, maar toen
was Stalin de grote boosdoe
ner. De Belgische politicus
Spaak merkte eens ironisch
op dat Stalin eigenlyk een
standbeeld verdiende we
gens zijn verdiensten voor de
Europese eenwording. Zo re
denerend kan daar binnen
kort misschien een voor Rea
gan naast worden gezet.
Ook commissaris Andriessen
ondersteunt de stelling dat
handelspolitiek, buitenland
se politiek en veiligheidsbe
leid zo met elkaar verweven
zijn, dat Europese samenwer
king op het ene vlak niet ver
der kan als die op het andere
vlak stagneert. Andnessen
erkent het risico dat met de
introductie van het veilig
heidsbeleid in de Europese
discussie er even zoveel nieu
we meningsverschillen kun
nen ontstaan. „Het probleem
is echter met dat er nieuwe
complicaties kunnen optre
den. maar dat men op andere
terreinen met verder komt
als de veiligheidspolitiek er
buiten wordt gelaten", zegt
Andnessen.
Rommelen
En zo wordt er nu binnen Euro
pa druk gepraat over ver
schillende initiatieven in de
ze richting, waarvan wel het
meest bekende dat van de
ministers van buitenlandse
zaken van Duitsland en Ita
lië: Genscher en Colombo.
Op de komende Europese
toppen staat het initiatief met
hoofdletters op de agenda,
maar sommige zeer ervaren
waarnemers in Brussel ver
wachten daar toch weinig
van vooralsnog. „Het blyft
rommelen in de marge. De
landen zyn momenteel zo m
beslag genomen door hun na
tionale problemen, dat nie
mand meer tijd heeft voor
Europa. Men wil best een
middagje in Brussel komen
praten, maar er blyft gewoon
onvoldoende energie over
om echt naar Europese oplos
singen te zoeken", zegt een
Brusselse topdiplomaat
Het Europese perspectief by
het 25-jang bestaan is daar
om mager. Het zal moeite ge
noeg kosten om hetgeen be
reikt is te behouden, en grote
politieke doorbraken naar de
Europese eenwording zijn
voorlopig nog niet te ver
wachten. Zolang de economi
sche crisis voortduurt, blijft
het aanmodderen met Euro
pa.
AMSTERDAM (GPD) - Een
breed front van organisaties
van kunst en cultuur voert in
tensief overleg om te komen
tot een gezamenlijk actiepro
gramma tegen de bezuinigin
gen in die sector. De acties
zijn bedoeld als demonstratie
naar de Nederlandse bevol
king toe. Ze zullen uitleg ge
ven over de, zoals de organi
saties zegen, rampzalige ge
volgen die het huidige beleid
van alle overheden heeft voor
het totale Nederlandse kunst
leven. Dit blijkt uit een be
richt dat de Kunstenbond
FNV heeft verspreid.
Naar schatting van de betrok
ken organisaties zal een vier
de deel van alle voorzienin
gen voor kunst en kunstzin
nige vorming eind 1983 zyn
verdwenen.
In de laatste week van april en
de eerste week van mei zul
len er acties worden gevoerd,
waarvan de motto's zijn:
"Laat de kunst niet van je
brood eten!" en "Samen
thuis, want uit kan niet
meer".
De beide actieweken, op lokaal
en regionaal niveau, monden
op 8 tn 9 mei uit in een cen
trale manifestatie.
In de showrooms bij Ico/Athibu
staat de keuken van üw keuze.
ToegwpM op iw «omb
presenteren wij hier vele klasse-keu kens
die even funktioneel als smaakvol zyn
ingericht. Kompleet met inbouw-
apparatuur en tegels voor
/loer en wand.
Ook voor uw specifieke wensen
staan wij klaar om in ons verkoop
centrum uw keuken-op-maat te
ontwerpen die ook qua pnjs voldoet
aan uw budget
Showrooms geopend:
dinsdag t/m vrijdag 9 - 5 uur,
donderdagavond 7 9 uur.
zaterdag 9.30 1.30 uur of na
afspraak ook 's avonds.
Hoge Rijndijk 25, 2313 KG Leiden
Tel. 071 141741
