Cursus
pijnloos
bevallen
baart
opzien
ZATERDAG 13 MAART 1982
De in ons land traditionele manier van
bevallen, op de rug liggend op bed en met
de tanden op elkaar om de weeën op te
vangen, staat hoe langer hoe meer ter
discussie. De eeuwenoude baarstoel
wordt weer opgepoetst als zijnde een
meubelstuk waarop de vrouw in een
meer natuurlijker houding kan bevallen.
Cursussen in zwangerschapsgymnastiek
en yoga moeten de grote gebeurtenis in
een meer ontspannen sfeer laten
verlopen. Ook met acupunctuur, het
{gedeeltelijk) verdoven van het lichaam
door middel van ijselijk dunne naaldjes,
zou de hevigste baringspijn verdwijnen.
En zelfs baart een Russische methode
opzien. Dat is de zogenaamde
onder-water-bevalling, waarbij vrouwen
zittend in een warm bad baren: beter
voor moeder én voor het kind, voor wie
de geboorte in het kabbelende, warme
badwater minder ingrijpend zou zijn dan
in een kille, lawaaierige (slaap)kamer.
En een methode die door steeds meer
zwangere vrouwen wordt gebruikt is die
waarbij men de vrouw geestelijk
(psycho) wil behoeden (profylaktisch)
voor pijn. Men gaat er dan van uit dat
bevallingspijnen niet natuurlijk zijn,
maar aangeleerd. De vrouw én haar
partner moeten goed voorbereid zijn op
wat er in haar lichaam tijdens de
bevalling gebeurt.
Over laatstgenoemde methode gaat
bijgaand artikel.
Een kind krijgen zonder pijn. Is dat
niet het droombeeld van menige aan
staande moeder? Maar let op: de mo
gelijkheden om die droom in vervul
ling te laten gaan liggen binnen
handbereik. Tenminste, als je Irene
Blom (42) uit het Brabantse Dongen
mag geloven. Vier kinderen heeft ze,
en alle vier zijn ze even vlot en pijn
loos ter wereld gekomen, zo zal uit
haar even enthousiast als ongeloof
lijk klinkende betoog blijken.
Vooropgesteld: of het nodig is om aan
dacht te besteden aan het al dan niet
pijn doen van een bevalling? Toch
wel. Niet alleen omdat ontelbare
vrouwen juist vanwege die bijbeho
rende pijn huizenhoog tegen een be
valling opzien, maar ook omdat is ge
bleken dat de kans op een MBD-kind
(Minimal Brain Dysfunction) veel
kleiner is naarmate de baby pijnlozer
en meer ontspannen ter wereld
wordt gebracht. Het kind zal in
laatstgenoemd geval tijdens de tocht
naar buiten méér zuurstof ter be
schikking staan. En het is juist zuur
stofgebrek waardoor MBD kan ont
staan.
Geheim
Het 'geheim'? Een techniek van snelle
ademhaling en het ontspannen van
de spieren. Een techniek die, door
middel van een cursus, nu al in ruim
vijftig plaatsen van het land kan wor
den geleerd door zwangere vrouwen
met hun partner. Deze zogenaamde
psycho-profylaktische methode is er
op gericht dat de pijnprikkels wor
den geisoleerd. De cursisten leren
om zo'n 140 keer per minuut adem te
halen. Komen de ontsluitingsweeèn
eenmaal, dan moet die snelle adem
haling worden toegepast. Gevolg zou
dan zijn dat de hersenschors, die ver
antwoordelijk is voor het omzetten
van die prikkels in pijn, zich gaat be
zighouden met die snelle ademha
ling. Die hersenschors zou dan geen
tijd meer hebben om zich ook nog
druk te maken over de pijnprikkels.
Bij die redenering hoort de theorie
dat een pijnprikkel de hersenen lang
zamer bereikt dan een andersoortige
prikkel. En ook het menselijk li
chaam kan maar één ding tegelijk:
eenmaal geconcentreerd bezig met
snel ademen is er geen aandacht
meer voor pijn (weeën).
En dan is de cirkel rond. Door die
adem-techniek en de ontspannen
houding ontvangt het lichaam extra
veel zuurstof. De baarmoederspieren
maken dankbaar gebruik van die
zuurstof door een ruime opening te
maken en het kind er gemakkelijker
uit te laten. En tenslotte is het bij de
ze manier van bevallen belangrijk
dat de vrouw half zit, gesteund door
kussens, niet ligt.
Irene Blom: "Want dat is veel natuurlij
ker. Je leidt dan als het ware je eigen
bevalling, in plaats van erbij te liggen
en letterlijk alles over je heen te laten
komen. Onesthetisch vind ik dat bij
na. Alsof je er niet bij hoort".
Hoort pijn?
De filosofie achter de psycho-profylak
tische methode is afkomstig van de
Russische fysioloog Pavlov, die zich
destijds bezighield met onderzoekin
gen naar de reflexen van de mens.
Ruim twintig jaar geleden vertelde
een handjevol Nederlanders al dat
pijnloos kon bevallen kon. Maar in
die tijd werden dergelijke verhalen
volkomen genegeerd: Pavlov was
een Rus - een communist dus. Dat
was eng. Maar, en dat was een be
langrijker, argument tegen de me
thode pijn hóórde immers bij een be
valling?
Irene Blom, verontwaardigd: "Tegen
woordig zijn er nóg genoeg vrouwen
die van mening zijn dat die pijn erbij
hoort. Als je niets voelt tijdens de be
valling, kun je ook niet van je kind
houden, zo redeneren ze dan. Ik vind
dat pure onzin. Trouwens, je krijgt
een kind niet zómaar, pijn of geen
pijn. Ik zeg altijd maar: het is hard
werken, maar wél pijnloos".
Irene Blom volgde 23 jaar geleden,
voor de geboorte van haar eerste
kind, al zo'n cursus. "Toen ik ervan
hoorde was ik er als de kippen bij.
Want daarvóór was ik als de dóód
voor die bevalling. Mens. wat zag ik
er tegenop. En toen ik tijdens die
cursus hoorde hoe of wat, werd ik el
ke les rustiger. Ik heb geen seconde
meer getwijfeld dat ik het zó zou
doen en niet anders".
Bij volgende 'gelegenheden' nam ze
steeds weer een paar lesjes om de
juiste ademhalingstechniek weer on
der de knie te krijgen. Toen zich on
langs de mogelijkheid voordeed om
een leidsterscursus te volgen ten hui
ze van het Medisch Centrum in de
Leidse Merenwijk, sprong ze daar ge
lijk op in. De belangstelling voor de
cursussen pijnloos bevallen neemt
nu stormerhand toe. Er is zelfs al een
club gevormd de vereniging van
psycho-profylaktici. Irene Blom
toont zich niet zo verbaasd over die
snelle aanwas. "Dat kan ook niet an
ders. De mensen gaan meer denken,
je ziet de homeopathie opkomen, de
artsen staan veel minder dan vroeger
Tegenwerking
op i
i voetstuk"
Van regelrechte tegenwerking van de
kant van artsen, gynaecologen en
vroedvrouwen is dan ook geen spra
ke meer. Zeker niet bij degenen die
de resultaten van de cursus pijnloos
bevallen met eigen ogen kunnen
zien. Toch is er nog veel weerstand
tegen de nieuwe techniek, zo ervaart
mevrouw Blom Het conservatisme
blijkt vooral bij mannen erg groot
("Ze geloven het niet. Tja. ik heb na
tuurlijk makkelijk praten tegen die
gynaecologen, want ik heb het al vier
keer zo gedaan").
Exact honderd procent is het aantal
'geslaagden' nog niet. Irene Blom
schat het percentage cursisten dat
geen centje pijn voelt tijdens de
weeén op 90 a 95 procent. "Sommige
vrouwen lukt het niet, dat weet je
van tevoren. Vrouwen die al bang
zijn voor het maken van een echo. Of
degenen die er toch op rekenen dat
het pijn zal doen. Want alleen de pijn-
verwéchting al leidt tot een pijnge-
waarwording, dat is wetenschappe
lijk al lang vastgesteld".
Hoewel het aantal mogelijkheden om
de cursus te volgen wat Irene Blom
betreft nog veel te beperkt is, voelt ze
zich geen roepende in de woestijn
Ze is al die jaren enthousiast gebleven
voor de methode, maar niet meer zo
fanatiek dat ze vrienden en beken
den overhaalt om de cursus toch
vooral maar te volgen. "Als er weer
een zwangere vriendin d'r schouders
ophaalt en opmerkt dat haar kind er
zó ook wel komt. zeg ik: tuurlijk
meid. dat kind zal er wel komen. Per
slot van rekening is het hele Duitse
leger er op die manier gekomen, dus
waarom die van jou niet?"
"Ik heb tijdens m'n vierde eens een
wee laten komen Ik dacht nou moet
ik toch eens weten wat het eigenlijk
ls. Nou, dat was beslist geen pretje
Ik weet wel dat als ik zó m'n kinde
ren had moeten krijgen, dat ik er dan
geen vier maar één, hooguit twee had
gekregen..."
De cursus pijnloos bevallen wordt
in 10'n vijflir plaatsen van bet
land gegeven. Informatie over de
plaats, tijd en kosten zijn verkrijg
baar bij Irene Blom. Van Gogh-
straat 9, Dongen, teL 01623-14768
en Jannie Touw, Zuiderweg 12,
Openden (Gr.), tel. 05946-9313.
In Leiden worden cursussen gege
ven door Marja Beuk. Da Costa-
straat 25. tel. 762861 en Edith van
der Stegen. Laramenschansweg
133. tel. 132095.
Terwijl de gesettelde
vrouwenarts amper tijd
heeft om een patiënte weg
te helpen, staat de jongere
garde te trappelen om aan
de bak te komen. Daarbij
weer gehinderd door over-
heidsbeperkingen die
slechts één gynaecoloog
per 32.000 inwoners toe
laat. Zoiets kan tot exces
sen leiden, zoals bijvoor
beeld dubbele declaraties.
Er zit iets scheef in het gy-
naocologen wereldje.
Het onstuimig gegroeide aantal
vrouwenartsen, afgezet tegen
de bezuinigingsdriften van
de overheid, geeft een zorg
wekkend scheefgetrokken
plaatje te zien. Zó scheefge
trokken zelfs dat de kwaliteit
van de gynaecologische ge
zondheidszorg erdoor ernstig
gevaar kan lopen. En die
kwaliteit laat in de meeste
ziekenhuizen momenteel al
te wensen over: hoe kan een
gynaecoloog z'n werk goed
doen als hij slechts zeven,
acht minuten ter beschikking
heeft per consult?
Het plaatje. Simpel gesteld zijn
er in het wereldje der gynae
cologen nu drie krachten in
het spel. Om te beginnen is
daar de jonge vrouwenarts in
opleiding, die als de dood is
na zijn studie niet meer aan
de bak te komen. Hij zal er
dan ook op aandringen de
praktijken van de zetelende
gynaecologen te laten ver
dunnen. En dan bedoelt hij
dat de artsen, die rustig 70
80 uur in de week maken
maar wat werk moeten inle
veren ten gunste van de jon
gere garde. Vanzelfsprekend
levert zo'n verdunning een
groot aantal arbeidsplaatsen
op.
caties, zou met opzet worden
opgevoerd. Daardoor kunnen
én de vroedvrouw èn de gy
naecoloog een rekening in
dienen. en het ziekenfonds
betaalt wel.
Geen pretje
Plafond
Echter dan komt de tweede
kracht op de proppen: de
overheid. Van bovenaf is nu
de norm gesteld dat er maxi
maal één gynaecoloog op
32.000 inwoners mag werken.
Daardoor lijkt het streven
van de aankomende gynaeco
logen zijn doel te missen.
Blijkens die norm is het pla
fond is al bereikt, zelfs al
overschreden. Ruim vijfhon
derd gynaecologen zijn er in
Nederland werkzaam en dat
zijn er nu al honderd teveel.
Derde en laatste kracht vormt
de gesettelde vrouwenarts.
Net als de gewone huisarts
heeft hij hoge investeringen
moeten doen voordat hij
zover was dat er een patiënte
een voet over de drempel zet
te. Hoogstwaarschijnlijk
heeft hij zich, net als de mees
ten van zijn collega's, moeten
inkopen in een maatschap en
is hfj zelf verantwoordelijk
voor het salaris van de secre
taresse en andersoortige kos
ten. Minder uren gaan draai
en? Maar dan stort zijn zorg
vuldig opgebouwde financië
le beleid als een kaartenhuis
De ongerustheid over de even
tuele gevolgen van de bezui
nigingen geldt natuurlijk
maar ten dele de direct be
trokkenen. Want de vrou
wenartsen zijn waarschijnlijk
goed in staat om hun eigen
werk te blijven scheppen.
Dat hebben ze per slot van re
kening al een aantal jaren ge
daan. De sterilisaties kwa
men er natuurlijk bij, wat la
ter gevolgd door de herstelin-
greep: het weer ongedaan
maken van die ingrijpende
operatie. De uitstrijkjes in de
strijd tegen diverse vormen
van kanker, de curettages.
Baarmoeder
Maar dat gezoek naar werk kén
vervelende gevolgen met
zich meebrengen. In Duits
land bijvoorbeeld, een land
waarin nu zo'n 2000 vrouwen
artsen een vaste baan zoeken,
zijn die gevolgen nu al zicht
baar. Om maar aan hun om
zet te komen hebben de gy
naecologen daar de gewoonte
hun patiënten om de drie
maanden te onderzoeken in
plaats van de gebruikelijke
twee jaar.
En in Nederland lopen alle
soorten operaties terug, be
halve de sterilisaties en de
baarmoederverwijdering. Re
cente cijfers zijn nog niet
voorhanden, maar uit getal
len van de Stichting Medi
sche Registratie blijkt dat het
aantal baarmoederverwijde
ringen tussen 1974 en 1978
steeg van 18.000 naar 25.000
per jaar. Ook in andere lan
den vindt deze ingreep veel
vuldig plaats. In Amerika bij
voorbeeld werden er vorig
jaar 800.000 baarmoeders ver
wijderd.
Het aantal baarmoederopera
ties lijkt even snel te stijgen
als het aantal gynaecologen.
Tussen 1970 en 1980 steeg het
aantal vrouwenartsen met
maar liefst 70 procent van 327
naar 545. En het is een be
kend gegeven dat het aantal
operaties bij een toename
van specialisten evenredig
groeit.
Ook de Leidse hoogleraar gy
naecologie prof. E.V. van
Hall constateert die stijging,
maar hij heeft er nog geen
verklaring voor kunnen vin
den.
De baarmoederverwijdering
als werkverschaffing? De
vorderingen binnen de ge
zondheidszorg maken deze
voor de patiënte toch drasti
sche ingreep minder noodza
kelijk dan vroeger het geval
was. De ingreep hoeft niet
meer als verkapt anti-con
ceptiemiddel, zoals in katho
lieke kringen jaren geleden
gebruikelijk was. Bovendien
Een consult
slechts zeven
minuten is vc
gynaecoloog annc
1982 geen
uitzondering...
(Foto Dirk Ketting)
de
ontbreekt het de hedendaag
se gynaecologie bepaald niet
aan een veelheid van medicij
nen tegen de verschillende
stoornissen in en om de baar
moeder.
Een gynaecoloog in het Diaco-
nessenhuis: "Wij zeggen wel
eens: er is één gynaecoloog
nodig om een baarmoeder te
verwijderen, er zijn er twee
nodig om haar erin te hou
den. Wij proberen toch altijd
het laatste, juist omdat er zo
veel medicijnen voorhanden
zijn. Hardnekkige bloedin
gen bijvoorbeeld kunnen ook
minder rigoureus worden be
streden".
Halvering
De Nederlandse Vereniging
voor Obstetrie en Gynaecolo
gie, geconfronteerd met de
hierboven geschetste patstel
ling. zit niet stil. Ze wil het
aantal opleidingsplaatsen zo
ongeveer gaan halveren. Een
maatregel die opluchting te
weeg zal brengen: gelukkig,
de spoeling wordt niet dun
ner. Maar wrang blijft het, af
gezet tegen het gegeven dat
de spreekuren in zo'n krap
jasje zitten en de gemiddelde
gynaecoloog werkweken van
72 uur maakt. Juist die norm
van één gynaecoloog op
32.000 inwoners zal die over
bezette figuren ervan weer
houden zichzelf meer vrije
tijd te gunnen Patiënten
worden daar indirect de dupe
Van Hall: "Want hoe kan een
gynaecoloog, die dag en
nacht met zijn vak bezig is,
geen tijd heeft voor z'n gezin,
z'n sociale verplichtingen,
geen interesse heeft in het
maatschappelijke gebeuren,
zich invoelen, inleven in het
geen de patient als klacht
naar voren brengt? Want la
ten we ons niet vergissen: ze
ker tien tot twintig procent
van het aantal gynaecologi
sche stoornissen wordt ver
oorzaakt door psychische on
vrede. Het welzijn van de
vrouw staat neel direct in ver
band met klachten als men
struatiestoormssen en buik
pijn"
Van Hall vindt dat laatste gege
ven ook belangrijk in het
licht van de op handen zijnde
inkrimping van tijd en man
kracht in de gynaecologie
"Het is doodzonde. We zijn
juist zo ver dat aan de psy-
cho-sociale kant van de pa
tiënt méér aandacht wordt
besteed, ook in de opleiding
Maar alssl de gynaecologen
nóg minder tijd per patiënt
hebben, blijft er van die psy-
cho-sociale zorg geen spaan
meer heel".
Kwartier
Het AZL bevindt zich evenals
het Diaconessenhuis in de
'luxe-positie' dat voor iedere
patiënt tien minuten een
kwartier kan worden ultfB
trokken Minuten die heel
snel wegtikken, zo ervaren de
gynaecologen zonder uitzon
dering
Van Hall toont zich nog het
minst tevreden met die afge
paste tijd. "Als ik hier op de
polikliniek inval, merk ik
maar al te vaak dat ik het ge
woon niet réd met dat kwar
tiertje. En dan ben ik toch
een ervaren gynaecoloog,
maar echt, ik haal het niet"
In slechte tijden was het geen
uitzondering dat in een drie
uur durend spreekuur ruim
40 vrouwen de deuren van de
afdeling gynaecologie in het
Diaconessenhuis passeerden
Nu is dat aantal gehalveerd
De vrouwenartsen in dit
Leidse ziekenhuis zyn er ech
ter van overtuigd dat er bij
sommige collega's nog min
der tyd beschikbaar is Met
name in het zuiden des lands
zitten de spreekuren vaak
nog volgepropt, zo mertne-
men ze Naarmate er kriti
scher op de kosten wordt ge
let, zal steeds meer werk door
de huisarts worden verricht
zijn tarief lig een flink stuk
onder dat van de gynaeco
loog. De gynaecologen resten
de 'moeilijke gevallen', waar
mee de huisarts écht geen
raad meer weet
Sommige vrouwenartsen po
gen hun eigen oplossing aan
te dragen voor de financieel
moeilijke tyd die hun te
wachten staat. Juist vanwege
teruglopende clientèle zou
den er vrouwenartsen zijn die
hun inkomsten wat willen
opvijzelen door afspraken te
maken met verloskundigen
Het aantal medische indica
ties. op doktersvoorschrift in
het ziekenhuis bevallen met
het oog op mogelijke compli-
Dr. Verweü, secretaris van VA-
GO. zegt "wel eens zoiets ge
hoord te hebben". In Zeist
zijn een paar gynaecologen
op een dergelijk handeltje be
trapt. De gynaecologen in de
Leidse regio achten hun pa
tiënten veel te mondig om
ooit zo'n spelletje mee te spe
len Een vrouwenarts daar
over "U denkt toch niet dat
de patiënt van tegenwoordig
met zich laat sollenVerre
weg de meesten willen ge
woon thuis bevallen, vinden
het ziekenhuis veel te techno
cratisch Alleen in uiterste
noodzaak komen ze naar het
ziekenhuis"
Een collega: "Verloskunde is
een onderdeel van het vak
dat ik niet gra^ghzou willen
missen. Maar ik zou nooit een
bevalling doen waarbij mijn
aanwezigheid niet strikt
noodzakelijk is. De meeste
kinderen worden toch nog al
tijd 's nachts geboren en zo'n
pretje is het niet om midden
in de nacht op te staan en
soms uren aan het kraambed
te gaan staan"
Steeds meer gynaecologen wil
len af van het 'eigen baas' zijn
om in het ziekenhuis, waar zij
hun winkeltje hebben, in
loondienst te gaan. Ook in
het Diaconessenhuis is die
omschakeling ter discussie
geweest Helaas is deze mo
gelijkheid om zich voor onze
kere toekomst in te dekken
om twee redenen veelal niet
haalbaar Ten eerste omdat
de specialisten dan van een
70- naar een 40-urige werk
week teruggaan Er zouden
een paar honderd gynaecolo
gen voorhanden moeten zjjn
om het gat op te vullen. Ten
tweede omdat de gynaeco
loog dan levenslang blijft zit
ten met de aflossing van de
'goodwill' van zijn praktijk
Van Hall gelooft in de instelling
van een overgangsregeling.
Net afgestudeerde vrouwen
artsen. zonder nog al teveel
financiële verplichtingen,
zouden wel in loondienst
moeten werken. Dan ook
wordt er plaats gemaakt voor
de vrouwenarts nieuwe stijl:
de arts die rustig de tijd kan
nemen voor zijn patiënten,
gewoon 40 uur per week
werkt en daardoor geen star
re vakidioot is, maar daaren
tegen aandacht heeft voor de
klacht échter de klacht
PAGINA
Extra
Irene Blom: "Het is hard werken, maar wel pijnloos"
