Ambtenaar niet gepakt Bruna: zwanezang van een uitgever Plan voor groot windmolenpark Al jaren radioactieve "regen" in Nederland Anti-VS betoging loopt uit op botsing met ME CDA krijgt geen steun voor voorstel Steekpartij Vietnamezen en Nederlanders: 1 dode MAANDAG 1 MAART 1982 Binnenland PAGINA 7 Bovengrondse kernproeven kunnen gevaar opleveren DEN HAAG (GPD) - Nederland leeft on der een constante radioactieve neerslag. Dat is voor het merendeel nog steeds het gevolg van de bovengrondse kernproe ven die Amerika en Rusland rond het be gin van de jaren zestig hebben uitge voerd. Dat blijkt uit een nog niet eerder gepubli ceerd rapport van de Coördinatie Com missie voor metingen van Radioactiviteit en Xenobiotische stoffen (CCRX), die se dert 1974 onder verantwoordelijkheid van het ministerie van volksgezondheid en milieuhygiëne opereert. Het rapport geeft een beeld van de radioactieve be smetting van de biosfeer in Nederland ge durende 1980. Na stopzetting van de atoomproeven in de open lucht door Amerika en Rusland in 1962, zijn het vooral de Chinese boven grondse kernbomexplosies geweest die de radioactieve besmetting van de Neder landse atmosfeer tijdelijk omhoog stuw den. Met name de bovengrondse kern proeven in 1977 en 1978 zorgden voor pie ken in de "fall-out". De Chinese proefex plosie van 16 oktober 1980 veroorzaakte iets minder radioactieve besmetting. Nadelig-effect Volgens het rapport bedraagt de stralings dosis die de gemiddelde Nederlander in 1980 ontving op het gevoeligste weefsel (het aan bot grenzend beenmerg) slechts enkele procenten van de natuurlijke - kosmische - stralingsdosis. De CCRX- commissie benadrukt echter dat stra- lingsdoses nadelige effecten bij de mens veroorzaken die pas na vele jaren tot ui ting kunnen komen. Daarom is het ge wenst de grootte van de extra stralingsbe lasting in de loop der jaren door metingen te blijven volgen, aldus de commissie. Uit grafieken in het jaarverslag van de CCRX-commissie blijkt de enorm hoge radioactieve neerslag in Nederland maar ook elders in de wereld in de jaren tussen 1956 en 1965. Dat was het gevolg van met name de Russische en Amerikaanse bo vengrondse experimenten met kernwa pens tot 1962. In dat jaar werd eer drag gesloten tot stopzetting van boven grondse kernbomproeven. Alleen Frank rijk en China weigerden die overeen komst te ondertekenen. De Fransen doen nog steeds atoomproeven op het eiland Mururoa in de Stille Zuidzee op het zuidelijk halfrond. De fall-out daarvan is evenwel niet merkbaar in Nederland. Volgens metingen rondom Nederlandse nucleaire installaties werd in de zomei van 1980 in de nabijheid van de kerncen trale van Borssele in wieren een verho ging van de radio-activiteit geconsta teerd. De bijdragen van de andere Neder landse kernreactoren bij Petten, Dode waard en Arnhem aan de radioactieve be smetting van de atmosfeer was volgens de commissie uiterst gering. Greenpeace Greenpeace gaat in juni, tijdens de ontwa peningsconferentie van de Verenigde Na ties in New York. zowel in de Verenigde Staten als in de Sowjet-Unie protesteren tegen atoomproeven. In Amerika willen activisten van de milieuorganisatie per luchtballon het testgebied in de Nevada- woesten binnendringen. Ondertussen zou het Nederlandse Greenpeace-schip „Sirius" naar Leningrad moeten koersen. De acties passen in een campagne van Greenpaece tegen het nemen van atoom proeven. De milieuorganisatie wil berei ken dat een verdrag tot algehle stopzet ting van kernproeven tot stand komt. Vo rig jaar zeilde in dit kader het jacht „Greenpeace III" naar het eiland Muru roa in de Stille Zuidzee, waar Frankrijk ondergrondse atoomproeven doet. De ME voert een charge uit bij de ambassade van de VS in Amsterdam om een menigte demonstranten uiteen te drij ven. Er werd gegooid met ste nen, verf en rookbommen. Het treffen vond plaats na afloop van een betoging tegen de po litiek van de VS in Midden- Amerika. DEN HAAG (GPD) - Het CDA heeft het afgelopen week einde van geen enkele zijde steun gekregen voor het voorstel om de prijscompensatie voor ambtenaren, trendvolgers en uitkeringstrekkers op 1 juli te laten ver vallen. Het CDA kreeg zaterdag en gisteren slechts afwij zende reacties op het voorstel. De adviesraad van D'66 nam een motie aan, waarin het plan on aanvaardbaar werd genoemd. Ook ABVA/KABO-voorzitter Dutman wees het CDA-plan af. „Met een extra offer van ambte naren en andere trendvolgers zullen wij ons nooit verenigen", zei hij. Vrijdagavond wezen mi nister Van Thijn (binnenlandse zaken) en FNV-voorzitter Kok het voorstel eveneens van de hand. CDA-vice-fractievoorzitter De Graaf (die de afgelopen vier jaar staatssecretaris van sociale za ken is geweest) stelde vrijdag voor om ambtenaren, trendvol gers en uitkeringstrekkers op 1 juli eenmalig geen prijscompen satie te geven. Deze maatregel zou dit jaar leiden tot een bezui niging van f 1,5 miljard. Blijft de maatregel ook de komende jaren van kracht, dan levert dit elk jaar nog eens zo'n f 3 miljard op. De Graaf gelooft dat op deze wijze de noodzakelijke bezuinigingen binnen het stelsel van sociale ze- Gehandicapten jaar afgesloten AMERSFOORT (ANP) - Er ko men voorlopig geen speciale voorzieningen om tram en bus ook voor gehandicapten toegan kelijk te maken. Dit zei minister Zeevalking van verkeer en wa terstaat zaterdag tijdens de mani festatie ter afsluiting van het jaar van de gehandicapten (1981). Minister Gardeniers (volksgezond heid en milieuhygiëne) sprak een dankwoord uit aan het adres van de nationale commissie, speciaal in het leven geroepen voor het internationale jaar van de gehan dicapten. De nationale commis sie heeft zich ingezet voor een nieuwe mentaliteit, maar het is duidelijk dat in één jaar tijd niet alle ongelijkheden ongedaan kunnen worden gemaakt, aldus de minister. Gezien de bezuini gingen zal het onmogelijk zijn al le gehandicaptenvoorzieningen onverkort te handhaven waar schuwde minister Gardeniers. kerheid op eenvoudige wijze be reikt worden. Slechts voor de 'echte minima' wil de CDA'er een aparte regeling treffen, zodat zij niet te veel in koopkracht achteruit gaan. Echte minima zijn die groepen, waarbij meer dan een persoon moet rondko men van één minimumuitkering. Het CDA wil daarnaast de hogere uitkeringen aanpakken, als aan zet tot de voorgenomen wijziging van het huidige stelsel van socia le zekerheid. De Graaf noemde een verlaging van 80 naar 70 pro cent als een mogelijkheid de ho gere uitkeringen te verlagen. Het CDA is voorstander van een zo danige aanpassing van het stelsel dat de overheid nog slechts een basisuitkering zal verstrekken. Voor een hogere uitkering moe- 1 ten de werknemers zich dan par ticulier verzekeren. Afwijzing D'66 heeft fel stelling genomen te gen de CDA-voorstellen. Fractie leider Brinkhorst en Kamerlid Engwirda vertolkten beiden de mening van de adviesraad door op alternatieven te wijzen, waar mee eveneens de gewenste be zuiniging van f 1,5 miljard be reikt kan worden. Een groot deel hiervan kan worden gevonden door bestaande extra voordelen, die ambtenaren ge nieten, weg te nemen. Gedacht wordt aan de ziektekosten-rege ling, de extra vakantieuitkerin gen en de pensioenen. Dat zou f 600 miljoen kunnen opleveren. F 500 miljoen vindt D'66 door in tensievere fraudebestrijding en twee keer f200 miljoen in de volksgezondheid en de kinder bijslag. D'66 vindt overigens wel dat het huidige trendbeleid, waarbij de lonen van ambtenaren en uitke ringstrekkers gekoppeld zijn aan die in het bedrijfsleven, op de helling moet. In plaats van trend- volgend, moet de overheid trend settend worden. Dat betekent dat de overheid jaarlijks met de ambtenarenbonden tot overeen stemming moet komen over de loonontwikkeling. WEERRAPPORTEN Amsterdam motregen 9 8 1 De Bilt regen 9 9 3 Deelen regen 8 8 3 Eelde geheel bew. - 6 Eindhoven regen 10 10 0.3 Den Helder geheel bew. 7 5 7 Rotterdam regen 10 0 2 Twente Vlissingen Zd.-Limburg Aberdeen Athene Barcelona Bordeaux Frankfort' Genève Helsinki Innsbruck Klagenfurt regei motregen 10 regen 10 zwaar bew. 12 geheel bew. regen 13 10 0.5 geheel bew. 10 10 0.2 regen 4 4 0.9 geheel bew. 10 -1 0 sneeuw -5 -5 2 licht bew. 6-3 0 half bew 33 -7 0 half bew. 17 12 0 onbew. 10 -23 0 Malaga Mallorca München Oslo Parijs onbew. 22 10 mist 17 5 geheel bew. 8 5 onbew. 14 6 zwaar bew. 11 onbew. 15 0 half bew. 15 4 geheel bew. -2 -2 geheel bew. 6 2 geheel bew. 4 1 Stockholm Wenen Casa Blanca Istanbul geheel bew. Las Palm as zwaar bew. Tel-Aviv onbew. Tunis onbew. Geen opsporings bevoegdheid voor bewakingsdienst HILVERSUM (ANP) - Minister De Ruiter (justitie) voelt er bij zonder weinig voor de particulie re bewakingsdiensten in ons land opsporingsbevoegdheid te geven. Deze is nu voorbehouden aan de politie, maar de bewa kingsdiensten hebben twee we ken geleden laten weten dat zij die ook willen hebben. Voor de VARA-microfoon zei de bewindsman zaterdag dat de po litie een aantal bevoegdheden heeft, tot en met geweldsuitoefe- ningen, die in onze samenleving een speciaal karakter hebben. De opsporingsbevoegdheid is er daar één van. De grens tussen politie en particuliere organisa ties moet naar de mening van de Ruiter dan ook „vrij scherp" worden bewaakt. ADVERTENTIE BLIJVEN m HELPEN! ruim 400 projecten in Afrika, Azië en Latijns-Amerika VASTENAKTIE s GIRO 5 85 0 te Zeist Tienduizend mensen op de been AMSTERDAM - De demonstratie tegen de inmenging van de Ver enigde Staten in Midden-Ameri- ka, die zaterdagmiddag in Am sterdam werd gehouden, is uit gelopen op een botsing met de politie. Dit gebeurde voor l^et Amerikaanse consulaat op het Museumplein, dat als eindpunt van de demonstratie was geko zen. Aan de kant van de politie vielen zeven lichtgewonden. Terwijl een deel van de stoet door liep om ter afsluiting van de be toging elders op het Museum plein naar een aantal sprekers te luisteren, bleven vele honderden jongelui zich voor het met hoge hekken beschermd consulaat op houden. Er werd met verf naar het gebouw gegooid en er werd geschreeuwd "Reagan moorde naar" en "Yankies, go home". Toen een groepje jongeren door de afzetting brak, kwamen de poli tieruiters die de demonstratie hadden begeleid in actie. Met en kele korte charges veegden zij de straat voor het consulaat schoon. Op dat moment werd ook stenen naar de politie en het gebouw ge gooid. In de daarop volgendtwin tig minuten vlogen de stenen door de lucht, waarbij vooral de (kuntstof) ruiten van het consu laat het moesten ontgelden. De in de haast opgetrommelde mo biele eenheid maakte tenslotte een eind aan de activiteiten van de stenengooiers. Met een charge en gebruik van traangas ver spreidden de ME-ers de beto gers. Tot de aankomst bij het consulaat was de demonstratie zonder moeilijkheden verlopen. Zo'n tienduizend mensen, vooral jon geren, hadden zich op de Dam verzameld en trokken omstreeks twee uur onder dq de leuzen "El Salvador geen tweede Vietnam" en "VS: handen af van Midden- Amerika" door H#» Ki naar het h De betogin0 «as georganiseerd door de gezamenlijke Midden- Amerika-comités. De protesten richtten zich tegen de Ameri kaanse militaire en economische steun aan het "junta-terreurbe wind" in El Salvador, de Ameri kaanse economische boycot van Nicaragua en de toenemende po litieke inmenging van de Ver enigde Staten m Guatemala en Honduras. Al deze activiteiten zijn "onderdeel van een groot plan van de regering-Reagan om de rust en orde in de 'achtertuin' van de VS te herstellen", aldus het El Salvador-, het Nicaragua- en het Guatemala-komitee. De midden-Amerika-comitès zei den het na afloop te betreuren dat er ongeregeldheden waren ontst»»n. In een verklaring zei- ;r niet verantwoordelijk voor te zijn dat er met verf naar het Amerikaanse consulaat werd gegooid en de hekken voor het gebouw werden omgehaald. "Een deel van de agressie is ech ter begrijpelijk, gezien de open lijke Amerikaanse betrokken heid bij de volkerenmoord in Midden-Amerika, in het bijzon der El Salvador", aldus de ver klaring. De drie comités zetten vraagtekens bij het politie-optreden. Door het uitvoeren van charges en het ge bruiken van traangas werd een groot deel van de demonstran ten, onder wie ouderen en ou ders met kinderen uiteen ge jaagd, aldus de verklaring. BIDDINGHUIZEN (ANP) - Bij een steekpartij na een ruzie in een dancing tussen Vietnamese jongeren en een onbekend aantal Nederlanders is de 19-jarige G.P.L. Boumans uit Biddinghui zen zaterdagavond om het leven gekomen en werd zijn 18-jarige broer ernstig gewond. Na een spoedoperatie in een Zwols zie kenhuis is de laatste buiten le vensgevaar. Dat heeft een poli tiewoordvoerder gisteren be kendgemaakt. Volgens ooggetuigen ontstond een vechtpartij in de dancing "De Gouden Ploeg" in Biddinghui zen toen omstreeks half elf een van de zes aanwezige Vietname se jongens na mogelijke uitlok king door een of meer Nederlan ders, iemand in het gezicht had gespuwd Korte tyd later strompelde de zwaargewonde T.D.J. Boumans het dorpshuis binnen, dat zich op korte afstand van de dancing bevindt. Hij had messteken in de buik en een van de longen bleek te zijn doorboord. Vlak bg het dorpshuis trof de politie later zijn stervende broer aan. Na jaren van onbekommerde overvloed hebben ook de uit gevers uiteindelgk eieren voor hun geld gekozen: er verschijnen dit jaar opval lend weinig nieuwe titels. Vooral terend op hun oude boekenfonds hopen de uitge verijen zo uit de rode cgfers te blijven Dat het slecht gaat met de Nederlandse boeken markt als gevolg van de eco nomische malaise is al lang bekend, maar van versobe ring hebben de meeste uitge vers nooit veel willen weten. Een kortzichtige politiek die \Toeg of laat wel tot brokken moest leiden. Een van de eerste slachtoffers van het niet tijdig inspelen op de teruglopende markt is de uitgeversmaatschappij A.W Bruna en Zoons bv in Utrecht. De uitgeverg ver keert in ernstige financiële moeilijkheden met een schul denlast van ongeveer 16 mil joen gulden. Het lot van het familiebedrijf ligt in handen van de huidige bewindvoer ders, het advocatenbureau Wgn en Staal. Zg zien de toe komst van het bedrijf somber in, tenzg zich snel een koper meldt. Onderhandelingen daarover zijn gaande, maar verkeren nog in een pril sta dium. De tijd dringt, want Bruna heeft dne maanden uitstel van executie gekre gen. Wanneer de problemen dan niet zijn opgelost, wordt onherroepelijk het faillisse ment uitgesproken en staan 35 man personeel op straat. Zwarte Beertjes De meeste ingewijden geloven echter niet in een redding van het Utrechtse uitgevers- bedrgf. Zg spreken eensge zind van 'een vrgwel onmo gelijke opgave' Niemand van de collega-uitgevers staat te dringen om de failliete boe del over te nemen, hoogstens om wat krenten uit de pap te pikken. Bruna zelf heeft de aantrekkelijkste kluif vong jaar al verkocht: de Zwarte Beertjes pockets - met o.a. ti tels van Maigret, de Saint en Havank - gingen over in han den van de Friesche Pers Boekerij bv. Een laatste wan- hoopsprong van Bruna om de financiële lasten het hoofd te bieden. Het mocht niet ba ten. Oorzaken De ondergang van de uitge versmaatschappij Bruna - die overigens geheel los staat van de keten van Bruna boekhan dels - mag een voldongen feit zijn, over de oorzaken ervan zijn de meningen verdeeld Bruna-directeur Jan Buis schrijft de teloorgang van het bedrijf voornamelijk toe aan de droevige situatie op de Ne derlandse boekenmarkt. De mensen kopen minder boe ken en dat betekent voor veel uitgevers en boekhandels een flinke omzetdaling. Buis voorspelt dat meer uitgevers in de problemen zullen gera ken. Vooral die uitgevers die niet tijdig hun maatregelen hebben genomen en hun ver koopbeleid aangepast. Zoals Buis zelf dat ook niet heeft gedaan, terwgl hij toch bijtijds is gewaarschuwd. Herhaaldelijk hebben de Bruna-redacteuren Buis ge wezen op de noodzaak het roer om te gooien. Bruna moest af van het imago een uitgever te zijn van louter ontspanningslectuur. De vraag naar thrillers en detec tives daalde, omdat het pu bliek liever een boek in de bi bliotheek leent dan het te ko pen. Er werd voorgesteld meer aandacht te besteden aan literaire uitgaven, en risi co's met nieuwe uitgaven zo veel mogelijk te vermijden. Het was niet verstandig ver tegenwoordigers steeds op pad te sturen met onverkoop bare boeken in de hoop nieu we successen binnen te ha len. Bestsellers die al een tgd in de handel waren en goed liepen, déar moest Bruna zich op richten. 'Elk bedrijf heeft kurken nodig waar het op drgft'. is de mening van Bruna-produktieleider Groe- nendaal Ondanks de waar schuwingen werden toch ris kante projecten onderno men, die op een mislukking uitliepen. Een onverwachte strop was in 1978 de vernieling van een grote partg boeken in een op slagplaats door het instorten van verschillende stellingen. Als gevolg daarvan lag de dis tributie van Bruna enkele maanden stil. Daarbg kwam nog het verlies van Excellent, een uitgever van voorname lijk postzegel- en muntenca talogi. die met Bruna als grootste aandeelhouder op de fles ging. Om de financiële gaten zoveel mogelijk te stoppen werd de Zwarte Beertjes reeks ver kocht. Het leverde weliswaar een bedrag op van 3.8 miljoen gulden, maar dat was met ge noeg om het bedrgf te red den. Loyaliteit Het grootste deel van het perso neel van Bruna werd volledig' onkundig gehouden van alle rampspoed. Pas dit jaar werd het geconfronteerd met de slechte cgfers. 'We schrok ken ons kapot', aldus de heer Groenendaal 'Uitgeverg Bruna is altijd een heel beslo ten familiebedrijf geweest. Van wat de directie of de boekhouding deed had het overige personeel weinig weet. Alles gebeurde in een sfeer van onderling vertrou wen en uit een gevoel van loyaliteit met onze werkge ver'. Een loyaliteit die de werknemers van Bruna nog steeds kennen, ondanks het feit dat hun baan op het spel staat Het kost moeite een personeelslid te vinden dat wil praten. 'Ik ga niet spuwen in de bron waaruit ik heb ge dronken', aldus een vertegen woordiger die al 35 jaar bg Bruna in dienst is en elk com mentaar weigert. Het personeel vertrouwt op een goede afloop. Mochten de on derhandelingen met derden omtrent een mogelgke over name van de uitgeverij mis lukken, dan wil het zelf wel de uitgeverij op bescheiden voet voortzetten. Met jeugd boeken van kwaliteit, een bloeiende science-fiction- reeks. het reisgidsenbestand en gerenommeerde auteurs al9 Dick Bruna kan volgens het personeel de Bruna bv na drastische afslanking een heel eind komen. De vraag is of de uitgeverg daartoe de kans krijgt. Succesvolle Bru- na-auteurs als Koos van Zo meren en Janwillcm van de Wetering zgn al door ver schillende uitgevergen bena derd voor een contract. Het is onwaarschgnlgk dat zg braaf zullen afwachten tot Bruna na drie maanden alsnog fail liet wordt verklaard. De Utrechtse uitgeverg moet op schieten de overlevingskan sen worden met de dag klei ner. De problemen van Bru na vormen een niet te nege ren signaal voor andere uitge vers. Wie hu in de uitgevers wereld niet de bakens verzet, is geen lang en gezond leven beschoren MARGOT KLOMPMAKER Alternatief energieproject van elektriciteitsbedrijven ARNHEM (ANP) - De Nederland se elektriciteits produktiebedrij- ven hebben vergevorderde plan- nen voor een omvangrgk winde nergieproject. Het gaat om een „park" van dertig tot veertig middelgrote windmolens, die ge zamenlijk ongeveer tienduizend kilowatt elektriciteit moeten gaan produceren Volgens woordvoerder G. van Wijk van de Kema in Arnhem, die het project voorbereidt, is een wind molenpark van een dergelijke omvang uniek in de wereld. De windenenergiecentrale is een plan van de directie van de Sa menwerkende Elektriciteits Pro- duktiebedrijven (SEP) in Arn hem. De kosten worden begroot op vele miljoenen guldens Het door gaan van de bouw van de wind- centrale. zo mogelijk dit jaar nog, is volgens Van Wijk dan ook me de afhankelijk van de financiële steun die de overheid ervoor be schikbaar stelt. Het is de bedoe ling dat met de windcentrale op tal van gebieden zal worden geëxperimenteerd. Het is nog niet bekend waar de centrale wordt gebouwd. Vol gens Van Wgk is het echter zeer waarschijnlijk dat dit in het wes ten van ons land zal zijn of in een van de Flevopolders. omdat daar de meeste windrgke gebieden van ons land liggen. De windmolens die in het park ge plaatst worden, zullen in Neder landse bedrijven worden gepro duceerd. Volgens Van Wgk is dat zeer interessant voor de werkge legenheid. „De fabricage van de molens, maar ook de produktie van verschillende onderdelen en het bouwen en in bedrgf houden van de centrale schept zeker vele nieuwe banen", aldus de Kema- woordvoerder De kosten van een kilowattuur met wind opgewekte elektriciteit zul len ongeveer 36 cent bedragen tegen 22 cent voor een kilowat tuur met olie of gas opgewekte elektriciteit nu Van Wgk „Windenergie Igkt vooralsnog een stuk duurder uit te komen, maar de produktje is uiteraard veel milieuvriendelijker Dat ia ook heel wat waard,«dus het mag best wat meer kosten". Volgens hem heeft windenergie ze ker toekomst De SEP directie verwacht dat in het begin van de volgende eeuw ongeveer zeven procent van de stroombehoefte door wind kan worden opge wekt Noodzakelgk daarbg is wel dat de met wind opgewekte energie zal kunnen worden „op geslagen".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1982 | | pagina 7