c
ekdotes van
oland Hoist
BOEKEN
J
Jk herinner mif
ven en werk
/an Breitner
Prentenboeken: mooi
maar oppervlakkig
Geboren zijn
tussen twee
vaderlanden
kamer:
Terlouw moet daden tonen
C^tie groep eist gesprek
er afval kerncentrale
Afsluiting tv-kabel niet verplicht
Smaakvolle
keukens naar keuze
ICOATHIBÜ
SDAG 24 FEBRUARI 1982
Extra
i carnavalesk, laat staan
eestig volk zijn wij nooit ge-
eest - een droef gegeven
men ook in onze letter
ende weerspiegeld ziet. De
"ederlandse auteur heeft
.oor de eeuwen heen maar
einig echt creatieve grap-
sserij geproduceerd, waar-
•oor we achteraf - gezien de
■ele mislukte pogingen daar-
misschien wel dank
baar mogen zijn.
;t is dan ook niet bevreem-
dat, als surrogaat, hard
nekkig de illusie van literaire
en lol in stand wordt ge
houden middels de aan popu
lariteit winnende literaire
anekdote. Omdat het de mo
derne schrijvers steeds moei
lijker afgaat 's iets grappigs
op papier te zetten, grijpt
men terug naar vroeger. Van
Carmiggelt alléén mag men
geen snaaksheden voor een
hele natie verwachten, im
mers. Daarom wordt ieder
jaar vaker Bomans van stal
gehaald en is 1982 zelfs offi
cieus via liefst 3 biografieën
uitgeroepen tot Bomans-jaar.
"Een ontwikkeling met bela
chelijke aspecten.
(p zich is er geen enkel be
zwaar vroegere auteurs nog
eens aan het woord te laten.
Dat wordt - letterlijk - be
wezen door een fraaie uitgave
van een 4-tal radiogesprek
ken die Simon Carmiggelt
rond 1970 had met onze dich
tervorst A. Roland Holst. Het
moet niet eenvoudig zijn een
radiopraatprogramma om te
zetten in een literaire uitgave,
maar naar mijn smaak is Dirk
Kroon, bezorger van Ik her
inner mij, daar uitstekend in
geslaagd. Het keurig gebon
den, wat academisch toege
lichte boekje is een waardig
opvolger geworden van Ro
land Hoists In den verleden
tijd (1975) dat eveneens tal
van smakelijke anekdotes en
bon-mots bevat.
Wat opvalt in de genoteerde ge
sprekken is, naast Hoists
subtiele observatievermogen
en ouderwetse wellevende
bespraaktheid, de afwezig
heid van echt léuke uitspra
ken-van-schrijvers. De anek
dotes die Roland Holst te ber
de brengt en die een glimlach
bij de lezer veroorzaken zijn
vrij schaars en haast steeds
van dezelfde personages af
komstig. Dat doet vermoe
den dat het radioprogramma,
bedoelt om naar te luisteren,
misschien tóch leuker ge
weest is...
Er valt hoe dan ook genoeg te
genieten voor wie de wat be
kakt-venijnige humor van
Lodewijk van Deijssel of
Louis Couperus kan waarde
ren. Eén van de prachtigste
vind ik deze:
"Carry van Bruggen was bij
zonder intelligent en gewiekst
om iemand uit te lokken tot
een discussie en dan vast te
zetten. Zo was ze ook tegen
Couperus begonnen".
Vervolgens - vertelt Roland
Holst informeert de schrijf
ster waar Couperus zijn poes
Imperia gelaten heeft:
'Mevrouw Van Bruggenmijn
vrouw en ik hebben de poes
Imperia in Rome achtergela
ten..." Waarop Carry van
Bruggen: "Niets anders dan
literaire sentimenten! Die
poes waar u zo prachtig over
schrijft en die u zo dierbaar
is, die laat u daar achter in
die stad, waar u en uw vrouw
het niet meer uit konden hou
den. Dat is allemaal literair
sentiment. Het is volkomen
leeg, het betekent niets!"
waarop ze meende dat ze
Couperus totaal vast had ge
zet. "Toen", vertelde mijn
vriend mij, "het air, waar
mee Couperus heel langzaam
zijn monocle voor de dag
Adriaan Roland Holst
haalde en in zijn oog schroef
de en zei: "Ach, mevrouw Van
Bruggen, wat zal ik u zeggen:
liefde, vriendschap, poezen,
mevrouw Van Bruggen, het
gaat allemaal voorbij, me
vrouw Van Bruggen, voor
bij..
(p. 55-56).
Uitermate subtiel en volstrekt
dodelijk, al vraag ik mij af -
en daar ligt het manco van dit
gedrukt gesprek waar Ro
land Holst in de laatse zin,
het antwoord van Couperus,
de klemtoon heeft gelegd...
Dat had ik liever willen hó
ren. Dat beseffend, ben ik in
elk geval blij het tenminste te
hebben kunnen lézen... Aan
bevolen dus voor de velen die
dit radiogesprek gemist heb
ben en voor allen die destijds
vergaten de bandrecorder
aan te zetten!
ROB VOOREN
A. Roland Holst, Ik herinner mij.
Radiogesprekken met S. Carmig
gelt. Bezorgd door Dirk Kroon.
Uitg. BZZTÓH, 's-Gravenhage
1981, f29,50.
ver Breitner, de laatste grote
schilder van de negentiende
eeuw, doen een aantal stan
daard-typeringen opgeld: de
schilder van Amsterdam, de
fotograferende schilder, de
schilder van sneeuw, de
schilder van het bruin. Breit-
I ner werd dan ook als geen an-,
I dere schilder van zijn tijd in
I de eerste plaats bekend door
I zijn werk en niet door zijn
I privé-leven dat weinig aanlei
ding heeft gegeven tot legen
devorming rond zijn persoon.
Geschiedschrijving over
Breitner is tot nu toe vrijwel
achterwege gebleven, wat
niet verhinderd heeft dat hij
zijn plaats in de kunstge
schiedenis toch heeft gekre
gen.
oewel Breitner zelf kennelijk
geen documentaire waarde
hechtte aan de corresponden
tie die hij voerde, hebben ge
lukkig anderen zijn brieven
veelal wél bewaard. De door
lopende draad waarlangs
Adriaan Venema zijn levens
geschiedenis heeft geschre
ven, bestaat dan ook vooral
uit de brieven van Breitner
aan zijn vrouw, zijn collega's
en kunsthandelaar Van Wis-
Iselingh. Recensies en kleine
verhalen van tijdgenoten vor
men slechts wat knooppun-
tjes in die draad.
ok wat anderen over hem aan
derden hebben gemeld
vormt in het boek soms een
interessant gegeven, meer
dan de gegevens van zijn ei
gen hand. Vooral de episode
over zijn contact met Van
Gogh levert een boeiend con
trastbeeld op tussen twee
tijd- en leeftijdgenoten, beide
schilders waarvan echter de
een als wegbereider van de
twintigste eeuw en de ander
als laatste grote negentiende-
eeuwer de kunstgeschiedenis
zijn ingegaan.
Breitner was een éénling. Los
van stroming, school of "is
me" heeft hij met zijn werk
een reputatie opgebouwd.
Venema heeft er - terecht -
de voorkeur aan gegeven
vooral het werk dat zich in
particulier bezit bevindt in
het boek te reproduceren. Hij
nam een overzicht van schil
derijen en aquarellen, voor
zover die gedateerd konden
worden, volledig op.
Met dit grote boek lijkt het
werk gedaan: de beperkte
bronnen zijn geraadpleegd
veel meer zal er over het le
ven van Breitner niet te mel
den zijn, zijn werk heeft altijd
voor zichzelf gesproken. Dit
standaardwerk vormt daarop
nu het historisch comple
ment, én compliment.
CLEMENS KORTENBACH
"Leven en werk van Breitner",
Adriaan Venema. Uitg. Het We
reldvenster, f 125,-.
Nog steeds wordt de boeken
markt overstroomd friet
prentenboeken, ondanks de
bewering van sommige uitge
vers wat dit soort uitgaven
betreft een kritisch beleid te
voeren. Het merendeel van
de uitgebrachte plaatjesboe
ken heeft geen andere funk-
tie dan een esthetische: mooi,
maar nietszeggend.
Hetzelfde kan gezegd worden
van 'Mijn nieuwe broertje en
ik'. 'Ieder kind dat pas een
nieuw broertje (of zusje)
heeft zal zich in dit boekje
herkennen' vermeldt de ach
terflap en spreekt voorts over
een 'herkenbare, blije sfeer'
Dat blijkt: op één moment
van jaloezie na is in dit boek
alles even fijn en leuk. In de
meeste gezinnen echter zul
len broer en zus elkaar wel
eens in de haren vliegen. Je
kunt je afvragen wat de sa
menstellers verstaan onder
'herkenbaar'. Ook dit boek
moet het duidelijk hebben
van de mooie illustraties, de
tekst is hier en daar lastig te
volgen voor de leeftijdsgroep
waar het boek op doelt.
'Mijn nieuwe broertje', tekst
en illustraties Sumiko Da-
vies, uitg. Unieboek.
De tekeningen in 'In dit boekje
zit een muisje verborgen' zijn
niet alleen oogstrelend
Schrijfster/illustratrice Moni
que Felix laat de plaatjes ook
op een heel bizondere manier
het verhaal vertellen. Zo'
spannend dat kinderen het
boekje ademloos bekijken.
Ook volwassenen zal de ver
rassende vormgeving aan-1
spreken.
'In dit boekje zit een muisje
verborgen', Monique Felix,
uitg. Van Reemst, f 7,25.
Iets anders is 'Tien kinderen in
bed'. Een boekje dat er niet
alleen aantrekkelijk uitziet
maar ook geschikt is om jon
ge kinderen op speelse wijze
tot 10 te leren tellen. De sa
menstellers zijn in de tekst
uitgegaan van een bekend
Engels versje over tien kinde
ren die in bed liggen. Steeds
rolt er ééntje uit. Door middel
van een draaibare schijf kan
het aantal overgebleven kin
deren visueel worden ge
maakt.
'Tien kinderen in bed', uitg.
Van Reemst, f8,95.
Een prima uitgave is 'Ik houd
van eten', opgezet volgens
dezelfde formule als het eer
der verschenen 'Ik houd van
planten'. Recepten voor kin
deren gevat in een leuke pre
sentatie. Dankzij buurvrouw
Dora, die van koken houdt en
er erg veel van af weet, leren
Floor en haar vriendje Erik
allerlei lekkere recepten.
Tussen de beschrijvingen
van de recepten door staat
van alles over eten in de
meest ruime zin: waar komen
aardappels vandaan, wat
wordt er gemaakt van melk,
wat zijn scharreleieren enz.
'Ik houd van eten' is rijk geïl
lustreerd en zó aantrekkelijk
uitgevoerd dat je zin krijgt
om zelf ook in de keuken aan
de slag te gaan.
'Ik houd van eten', uitg.
Ploegsma, f 16,90.
Het meest opmerkelijke aan de
prentenboekjes 'Vreemde
wezens van ver' en 'De grote
dropdiefstal' is dat de kleuri
ge illustraties zijn getekend
vanuit de ooghoogte van een
kleuter, die kleiner is en heel
anders - letterlijk - ópkijkt te
gen mensen en voorwerpen
in zijn omgeving. De verhaal
tjes zijn fantasievol en noden
uit tot naspelen. De tekst,
met soms moeilijke woorden,
is bedoeld om voor te lezen.
Voor kinderen vanaf vier
jaar.
'Vreemde wezens van ver'/'De
grote dropdiefstal', tekst R.
Hoban, illustraties C.
McNaughton, vertaling H.
Vogel, uitg. Ploegsma, f 13,90
per stuk.
MARGOT KLOMPMAKER
Heeft u dat ook, dat u zich soms versregels herinnert van gut-wie-
ook-al-weer? In de nachttrein naar Tapachula overkwam mij
dat; de regels bleken achteraf uit "Heldere Nacht" en "Het beze
ten Huis" van G.J. Resink te komen.
Een enorm plat en reeksen eilanden zijn naar mij genoemd, rijken
en koloniën werden hier tot ondergang gedoemd, boerenopstan
den, communistenrellen, Darul Islam, en vulkanen - alles heb ik:
met mijn flora overbloemd.
Kan een van onze belangrijkste levende dichters een 70-jarige In
donesiër zijn? Sommige mensen denken van wel. Resink is
hooe Bewaardeerd in kleine kring. Hii werd ceboren in Yoeva.
studeerde rechten in Leiden en zat in de oorlog in het kamp
Ngawi. "Ik moet bekennen, dat wij dankbaar waren voor de
atoombom, want als het een maand langer had geduurd, had
geen van ons het overleefd, de doden vielen niet in een rekenkun
dige, maar in een meetkundige reeks".
Tijdens de vrijheidsstrijd koos hij voor de Indonesische nationali
teit. In Jakarta was hij in woelige jaren hoogleraar, hij bekleedde
drie leerstoelen. De eerste bundel "Kreeft en Steenbok" ver
scheen in 1963. In dat jaar raakten we Nieuw-Guinea kwijt, het
zal de belangstelling voor de Indonesische dichter niet hebben
bevorderd.
"Transcultureel" bevat een zinspeling op het geboren zijn tussen
twee vaderlanden. Dat thema komt ook voor bij Antilliaanse en
Surinaamse auteurs, die daar klagelijk over doen, maar Han Re
sink vindt het blijkbaar plezierig (Sonnet van de halve). Hij heeft
een volkomen Hollands uiterlijk en zegt een Indonesisch ge
moed te bezitten. Daarom zegt vermoedelijk de Hollandse helft
ironische dingen over Nederland, terwijl de Indonesische helft
positieve dingen zegt over Indonesië: 's lands wijs, 's lands eer.
Soms reageert hij verrassend.
In Glodok staat een enorm, groen kanon, waarop meisjes en vrou
wen klommen en klimmen om door aanraking vruchtbaar te
worden. Tijdens een verblijf daar samen met Resink, zag ik, dat
het brons bovenop bruin glom, en was in gedachten verdiept
(dat glimmen komt door duizenden langsstnjkende geboorte-
mondjes, een verbijsterende manier van polijsten, zeg nou zelf!)
Daarom heb ik thee voor ons bij een straatventer gekocht en op
een paaltje zittend thee gedronken zonder op mijn reisgenoot te
letten. Pas later, in de super-de-luxe kitsch van het hotel zei Han
tussen neus en lippen door berispend, dat ze bij hem thuis nooit
van de straat dronken of aten.
De bundel is verdeeld in negen afdelingen. Het zijn korte gedich
ten, veel (perzische) kwatrijnen, of zesregelige gedichten met
een of twee rijmklanken en een weesrijm De invloed van Du
Perron is merkbaar in humor of moralisering
De onderwerpen betreffen Indonesië en plaatsen in Europa. The
ma's uit de vorige bundel komen terug, de bloemen, het onweer,
vulkanen en de vrouwelijkheid.
Ook zijn persoonlijke mythologie keert terug. Zoals A. Roland
Holst bezieling in Keltische werelden vond, zo vindt Han Resink
de wereld van de wayang-epen een bron van symboliek. Hij
vergelijkt zichzelf graag, ook in zijn brieven, met Hanoman, de
witte, wijze aap;
Elegante efebe en albinoaap. hoe heb ik mij de jaren door aan u
vergaaptondernemende geesten uit mijn twee antieke werel
den, helpers uit de droom en de slaap.
Geef mij de bijslaap in hel binnenland, omgeven door de kussens
van de bergen en het muskietengaas der vaste sterren, met een
planeet als nachtpit bij de hand.
BOUKE JAGT
G.J. Resink, TRANSCULTUREEL, Meulenhof, Amsterdam 1981, f 19,50.
f HAAG (GPD) Er worden
£h minister van economische
jken Terlouw nu daden ver
acht waaruit de industriële ver
ruwing blijkt die hij bij het
^ntreden van het huidige kabi-
tft in het vooruitzicht heeft ge
lid. Dat is de minister in de
»eede Kamer gisteren duide-
Bt te verstaan gegeven bij de be
handeling van de begroting van
zijn departement.
Terlouw wordt de laatste tijd
steeds vaker en scherper verwe
ten dat hij nog steeds geen nieuw
beleid heeft gepresenteerd en
zeer aarzelend optreedt. In het
)DELBURG (GPD) - Een groep van ongeveer vijftien aanhangers
yn de actiegroep „Stop Borssele" heeft gisteren enkele uren een zaal
m het Provinciehuis in Middelburg bezet. De actie begon na een ver-
.idering over bezwaren die zijn ingediend tegen de bouw van een
'oombunker voor radioactief afval bij de Borsselse kerncentrale,
•demonstranten maakten aan het eind van de vergadering duidelijk
fit ze een gesprek wilden met het College van Burgemeester en Wet-
>uders van Borsele, de Borselse gemeenteraadsleden, die toestem-
ing hebben gegeven voor de bouw van het afvalopslaggebouw en met
-edeputeerde Staten en daarbij in ieder geval gedeputeerde W. Don.
e betogers eisten direct een positief antwoord. Mocht dat antwoord
"tblijven, dan zouden ze de tweede commissiekamer, waar de vergade-
jig was gehouden, niet verlaten,
tegen half vijf waren de onderhandelingen zodanig afgerond, dat de
;zetters van de commissiekamer bereid waren op te stappen. Het re-
-iltaat op dat moment was een gesprek met de geputeerde W. Don, mr.
P. Boersma en P. G. vqn den Bossche. Dat gesprek wordt op vrijdag-
>ond 12 maart gehouden.
jhts op dat ene punt, het gesprek met leden van Gedeputeerde Staten,
ïbben de bezetters hun zin gekregen. B en W. van Borsele en een deel
in de gemeenteraad zullen niet als gesprekspartners aanwezig zijn.
Tweede-Kamerdebat werd de
minister gisteren door zijn eigen
D'66 zeer nadrukkelijk in be
scherming genomen tegen de
kritiek.
„Unfair en kortzichtig", noemde
D'66-woordvoerder Engwirda de
aanvallen. „Wie denkt dat de ja
renlange achterstand, die ons
land heeft opgelopen door onvol
doende aandacht te besteden aan
de noodzaak van industriële ver
nieuwing, in een paar maanden
tijds als met een toverstaf kan
worden ingelopen, heeft of een
volstrekt onvoldoende inzicht in
de complexe samenhang tussen
technologie en economie, of hij
heeft kwaadaardige bedoelin
gen".
Recht voor zijn raap was de kritiek
van de WD'er De Korte. „Het
regeerakkoord eist een sterke in
vesteringsimpuls, maar wat eist
Terlouw van zijn collega's in het
kabinet? Naar mijn weten niets.
Zonder morren laat hij 250 mil
joen gulden aan WIR-geld (pre
mies die de overheid beschik
baar stelt aan investerende be
drijven) afvloeien naar het ba
nenplan van minister van werk
gelegenheid Den Uyl, dat geen
enkel uitzicht biedt".
De Korte stookte met kennelijk ge
noegen nog eens in de proble
men rondom de onderlinge taak
verdeling in het kabinet. „Ter
louw is verantwoordelijk voor
het centrale deel van het kabi
netsbeleid: economisch herstel
en herstel van investeringen. Hij
moet daarvoor zijn collega's tot
waterdragers zien te maken, in
plaats van zelf achter in het pelo
ton hun waterdrager te zijn".
Ook uit het CDA klonk de wens
dat Terlouw zich een krachtiger
positie in het kabinet verwerft.
De christen-democratische
woordvoerder Gerritse zei de mi
nister van economische zaken
als een sleutelfiguur in het kabi
net te beschouwen. „En wij ver
wachten dat hij zich ook als zo
danig zal gedragen".
Uiterst onderkoeld vroeg PvdA'er
Van der Hek om te mogen „mee
genieten" van hoe de omtrekken
eruit zien van het „kansrijke, ver
nieuwende industriebeleid" dat
Terlouw heeft beloofd en van
„de interessante industriële pro
jecten die ons te wachten staan".
Van der Hek haakte daarmee in op
uitlatingen van de minister dat
naar buiten toe wellicht de in
druk wordt gewekt dat er nog
maar weinig uit zijn handen is
gekomen, maar dat er toch „heel
hard" wordt gewerkt
DEN HAAG (GPD) - Binnenkort zal wel een door
gifteverbod voor illegale tv-uitzendingen via de
kabel worden afgekondigd, maar ook dan bestaat
er geen verplichting de kanalen van een kabel-tv
net af te sluiten na beëindiging van de legale uit
zendingen.
Hoe de machtigingshouders van de collectieve an-
tenne-innchtingen aan het doorgifteverbod vol
doen, wordt aan henzelf overgelaten.
Staatssecretaris Van der Doef van verkeer en wa
terstaat antwoordt dit op schriftelijke vragen van
de Tweede-Kamerleden Wilbers en Mertens van
D'66 Zij hadden Van der Doef om technische
voorzieningen gevraagd voor een storingsvrije
ontvangst.
In de showrooms bij Ico/Athibu
staat de keuken van üw keuze.
Toegespitst op uw wensen
presenteren wij hier vele klasse-keukens
die even funktioneel als smaakvol zijn
ingericht. Kompleet met inbouw-
apparatuur en tegels voor
vloer en wand.
Ook voor uw specifieke wensen
staan wij klaar om m ons verkoop
centrum uw keuken-op-maat te
ontwerpen die ook qua pnjs voldoet
aan uw budfat
Showrooms geopend:
dinsdag t/m vnjdag 9 - 5 uur,
donderdagavond 7 9 uur.
zaterdag 9.30 - 1.30 uur of na
afspraak ook 's avonds.
Hoge Rijndijk 25, 2313 KG Leiden
Tel. 071-141741
