c
Stichting helpt te
klein kind groeien
£49
Initervisw
Teheran geeft Frankrijk
schuld van geweld in Iran
Goede resultaten met
groeihormoontherapie
Gevechten
in Kampala
KLEUREN
FOTO'S
ENSDAG 24 FEBRUARI 1982
Varia
rtemonnee
favoriete Engelse krant is The
mes, mijn favoriete Engelse
mdagsblad The Sunday Times,
die bladen ken ik het beste de
eg. Beide staan op het punt te
orden opgeheven, omdat hun
genaar Rupert Murdoch een
•etje pijn in zijn portemonnee
•gint te krijgen,
jaar wordt een verlies ver
acht van 15 miljoen pond, zeg
aar 70 miljoen gulden, wat
yor u en mij niet onoverkome-
jk zou zijn, maar waar 'n béétje
lultimiljonair toch al gauw te-
enaan begint te hikken.
i die bladen dan zo slecht, kun-
en zij geen lezers vinden (heb ik
o'n slechte smaak)? Dat lijkt het
»rste probleem niet.
Sunday Times is met 1.337.000
templaren veruit de meest ver-
ochte zogeheten 'quality Sun-
ay paper', en weliswaar zit The
'imes met een oplaag van
97.000 nog onder^de Leeuwarder
'ourant, het Haarlems Dagblad
n het Utrechts Nieuwsblad sa
xen, maar met een toename van
pet in het laatste halfjaar van
980 had het wel de snelste groei.
och wordt er met grote verliezen
lewerkt. How come?
a van de redenen is overbeman-
ling. Eigenaar Murdoch vindt
lat van de 2600 man personeel er
(00 makkelijk gemist kunnen
oorden, gezien de veel lagere
ersoneelsbezetting bij de con-
urrenten The Observer en The
uardian samen,
overbemanning doet sterk den-
en aan die in de Griekse ambte-
larenwereld. Toen Andreas Pa-
)andreou aan de macht kwam,
ommeerde hij alle ambtenaren
rm 9 uur 's ochtends op die en die
lag aan hun bureau te gaan zit-
en. Er bleken toen opeens hon-
lerden stoelen te weinig te zijn...
\t zou mij al zeer aan het hart
jaan als The Times werd opgehe
sen, dus hoe moet het wel niet de
trouwe Engelse lezer te moede
zijn, die zijn krantje al sinds
1788 leest? Waarmee het natuur
lijk nog lang niet de oudste krant
~ter wereld is, zoals ik dezer dagen
-f>n een Nederlandse krant las,
want de Leeuwarder Courant
dateert al van 1752, en het Haar
lems Dagblad, als voortzetting
van de Oprechte Haarlemsche
Courant, al van 1656.
zou toch heel wat missen als bei
de Engelse bladen niet langer
zouden verschijnen, bijvoorbeeld
dit stukje in de Sunday Times,
overgenomen uit het naar Enge
lland gesmokkelde, illegale Poolse
krantje 'Van Dag Tot Dag', num-
•mer 25:
'n het interneringskamp Bialole-
Ika tooiden de gevangenen een
sneeuwpop met een donkere bril,
epauletten, enzovoort, om hem op
generaal Jaruzelski te doen lij
ken. Het Poolse woord 'balwan'
kan zowel 'sneeuwpop' betekenen
als 'achterlijk type'). De kamp
commandant zag de gelijkenis en
schreeuwde: „Dat is Jaruzelski!"
e geinterneerden zeiden: „Nee,
nee, het is een sneeuwpop!"
Ik weet zeker dat het Jaruzelski
is!"
Echt niet. Het is een sneeuwpop!"
e commandant ging zijn kantoor
tje binnen en pleegde met iemand
overleg. Hij kwam weer terug en
eiste dat de sneeuwpop zou wor
den omvergeworpen.
>e geinterneerden riepen: „Maar
het is Jaruzelski!"
Nee, nee, het is een sneeuwpop",
zei de commandant, en hij be
dreigde hen met eenzame opslui
ting en andere straffen.
oen stapte een van de geinterneer
den op de sneeuwpop af, gaf toe
dat het inderdaad Jaruzelski
was, verwijderde de pet en de
epauletten en sloeg hem daarna
het hoofd af'.
Tragisch
Jn in The Times van gisteren zou ik
het interview gemist hebben dat
Oriana Fallaci, 's werelds be
roemdste interviewster, met Ra-
kowski, de vice-premier van Po
len, had. Zij vraagt daarin zijn
reactie op de asielaanvrage in
West-Duitsland van zijn zoon Ar
thur. Rakowski vertelt dan dat
hij twee zoons heeft: Vladimir
van 28, die Russisch doceert in
Barcelona, en Arthur van 24 (ge
trouwd, en één kind).
Irthur was zijn lievelingetje als
kind, maar na zijn scheiding, zes
jaar geleden, van de moeder van
Vladimir en Arthur, de violiste
Wanda Wilkomirska, had hij nog
maar sporadisch contact met
hem. Arthur schreef hem een brief
waarin hij hem hard aanviel
over zijn politieke standpunten,
waarschijnlijk beïnvloed door
zijn moeder, die ideologisch ook
sterk met haar man van mening
verschilde. Wanda was actief bij
de KOR, de Poolse dissidenten,
en heeft onlangs ook een petitie
getekend tegen de staat van be
leg. „Ik moet toegeven dat ik niet
veel supporters binnen mijn fa
milie heb".
)ok zijn huidige vrouw Elizabeth
was heel erg ontdaan over de
staat van beleg, zij kiest ook voor
Solidariteit. „Pas een paar da
gen geleden schijnt ze mijn posi
tie een beetje geaccepteerd te heb
ben. Ze zei: „Wel, ze^haten je van
beide kanten, misschien betekent
dat dat je zo slecht nog niet bent".
hiana Fallaci zegt dan: „Wat bent
u een tragisch mens, meneer Ra
kowski. Zelfs de mensen die van
u houden en van wie u houdt be
grijpen u niet. Toch wilt u niet
toegeven dat u fout zit".
Ons hersenaanhangsel is maar een klein orgaantje,
maar zonder raakt de groei van ons lichaam ver
stoord. Ofschoon niet veel, zijn er mensen die dat
orgaantje niet hebben en gedoemd zijn klein te
blijven. Voor hun is er de door de Ziekenfonds
raad gesubsidieerde Nederlandse Groei Stich
ting. Daar kan een kuur worden ondergaan met
groeihormoon, waar een nijpend tekort aan is. Er
is echter hoop, aldus de voorzitter van de stich
ting, dr. R. Steendijk.
Niet voor ieder kind is een normale groei weggelegd.
Daar is groeihormoon voor nodig en één op de
15.000 kinderen kan dat niet produceren. Rilim 250
van deze kinderen zullen dit jaar een therapie on
dergaan bij de Nederlandse Groei Stichting. Zeven
jaar geleden waren dat er nog maar 85.
Twee keer per week zullen zij een injectie krijgen met menselijk
groeihormoon. In de meeste gevallen verdubbelt zich dan de
groeisnelheid van het kind. En soms is het resultaat nog ver
heugender. Met de kwaliteit van het middel is dus niets aan de
hand, met de kwantiteit wel. Er is niet genoeg van dat mense
lijk groeihormoon.
Dr. Steendijk: "Met de bacterie als vervanger van groeihormoon is de Groei Stichting uit t
Omdat het zo schaars is, belast
de Groei Stichting zich met
de distributie ervan. Voorzit
ter van die stichting is dr. R.
Steendijk, hoogleraar in de
groei erv ontwikkeling van
het kind aan de Universiteit
van Amsterdam. Hij is al bij
de Groei Stichting betrokken
vanaf het prilste begin in
1967.
In dat jaar ondergingen de eer
ste drie patiënten bij de stich
ting een hormoontherapie,
die en dat stelt dr. Steen
dijk met nadruk - alleen baat
heeft bij een relatief zeer klei
ne groep kinderen, bij wie de
groeiachterstand het gevolg
is van een gebrek aan groei
hormoon.
Dat groeihormoon is een eiwit,
dat zich in zeer kleine hoe
veelheden in het bloed van
gezonde mensen bevindt. Per
etmaal produceert een mens
iets minder dan een duizend
ste gram van deze stof, die
bepalend is voor een normale
groei van bijna alle weefsels
en organen.
Het groeihormoon wordt ge
maakt door een klein orgaan
tje, dat hypofyse of herse-
naanhangsel heet en met een
steeltje vast zit aan de onder
kant van de hersenen. Naast
andere belangrijke functies,
zoals het op gang brengen
van de schildklier en de ge-
slachtsklieren, heeft dit or
gaantje tot taak een normale
menselijke groei mogelijk te
maken.
Langzaam
Functioneert het hersenaan-
hangsel niet of niet goed, dan
zal het lichaam weliswaar
groeien, maar veelal niet ver
der dan 1.40 meter. En zo het
die lengte al mocht bereiken,
gaat dat nog tergend lang
zaam. In de meeste gevallen
wordt die lengte pas tussen
de twintig en de dertig jaar
bereikt.
De maatschappelijke gevolgen
daarvan laten zich raden. Dis
criminatie is er één van. Maar
de toekomst geeft hoop. De
wetenschap is volgens dr.
Steendijk inmiddels „een
heel eind" gevorderd met de
ontwikkeling van een bacte
rie, die het schaarse groeihor
moon moet gaan vervangen.
„Wanneer die bacterie zuiver
is gemaakt maar dat kan
nog menig jaartje duren -
zijn we uit de brand."
Zolang dat nog niet het geval is,
moet de Groei Stichting aan-
hikken tegen het in onvol
doende mate verkrijgbare
groeihormoon. Zoals gezegd
wordt dat hormoon geprodu
ceerd door het hersenaan-
hangsel, dat bij obductie
(lijkschouwing) aan het li
chaam moet worden onttrok
ken. In Nederland gaat dat
echter niet zo gemakkelijk.
Lijkschouwing gebeurt hier
vrij zelden omdat onze wet
op de lijkbezorging voor
schrijft, dat slechts tot ob
ductie mag worden overge
gaan wanneer de betrokkene
tevoren toestemming heeft
verleend of als de nabestaan
den dat doen. In landen als
Engeland, Zweden en Zwit
serland daarentegen wordt
bij het overlijden van een
staatsburger automatisch
lijkschouwing verricht, tenzij
Codicil
Extra probleem is in dit ver
band een ongeschreven we
in Nederland, dat voor sche
delsectie (hetgeen noodzake
lijk is om de hypofyse aan hel
lichaam te onttrekken) apart
toestemming moet worden
gevraagd.
Volgens dr. Steendijk zou men
in ons land eens wat ruimer
over lijkschouwing moeten
gaan denken. Zelf loopt hij
met een codicil op zak: een
bewijs in de vorm van een
doodgewoon briefje, dat hij
na zijn dood afstand wil doen
van organen die voor ande
ren van nut kunnen zijn, zo
als de hypofyse.
Elke nypoiyse is goed voor vijf
milligram groeihormoon en
dat is voldoende voor bijna
twee injecties. Ons land le
verde vorig jaar drieduizend
hypofyses. Dat is lang niet
toereikend als men nagaat
dat de Groei Stichting er dit
jaar ruim 13.000 nodig heeft.
De stichting ziet zich dan ook
al enkele jaren genoodzaakt
groeihormoon uit Denemar
ken en Zweden te betrekken,
waarvoor elders hypofyses
beschikbaar zijn gesteld..
Financiële steun ondervindt de
Groei Stichting daarbij al ne
gen jaar van de Ziekenfonds
raad. Deze steun is zo groot,
dat de behandeling voor de
patiènt gratis kan worden uit
gevoerd. Voor dit jaar is uit
het fonds van de Algemene
Wet Bijzondere Ziektekosten
daarvoor een bedrag van ma
ximaal 2,25 miljoen gulden
toegekend. Deze subsidie
wordt vrijwel uitsluitend be
steed aan de aankoop en be
reiding van groeihormoon.
De Nederlandse Groei Stich
ting springt daar zeer zuinig
mee om. Niet alleen vanuit
ethisch oogpunt (het is van
menselijke oorsprong), maar
ook omdat een zekere hoe
veelheid van het geneesmid
del z'n uitwerking mist. De
resultaten van de hormoon-
kuur openbaren zich name
lijk pas tijdens de behande
ling van een half jaar. „Om
enig verschil in het groeipro
ces te kunnen waarnemen",
zegt dr. Steendijk, „zijn 25
schaarse hypofyses nodig.
We zijn er dus nogal voor
zichtig mee."
Huisarts
Waakzaamheid is tevens gebo
den bij de huisartsen, die het
onvermogen van het kind om
groeihormoon te produceren,
moeten ontdekken. Volgens
dr. Steendijk zou de arts de
kwaal moeten kunnen vast
stellen in het tweede of derde
levensjaar van het kind.
„Maar dan ben je er wel héél
vroeg by. We zyn al bly als
we op zesjarige leeftijd met
de behandeling kunnen be
ginnen."
Jammer is de neiging bij ou
ders om de groeistoornis bij
het kind over het hoofd te
zien. Vaak gaat dat onder het
mom van „dat komt later
wel" of „ik was vroeger ook
zo klein." Begrijpelijk zyn dit
soort dooddoeners wél: het
kind heeft immers geen
klachten, het is verder rede
lijk gezond.
In die trant wordt ook vanuit
de maatschappij gereageerd
op de problematiek van het
groeigestoorde kind „Daar
zegt men", aldus dr Steen
dijk, „het kind is alléén maar
klein. Maar zo reageert het in
dividu natuurlijk niet. Dat
wil groeien en daar luisteren
wij naar."
Voordat een kind bij de Groei
Stichting terechtkomt, on
dergaat het een groeihor
moontest. waarmee volgens
dr. Steendijk scherpe diagno
ses worden gesteld.
Sjak Jansen
Het groeihormoon is overigens
een totaal ongevaarlijke stof.
Dit in tegenstelling tot de ge
ruchtmakende berichten
over DES: een geslachts
hormoonachtige stof, die by
het kind kanker kan veroor
zaken en waaraan in ons land
ten minste zes vrouwen al
zyn overleden, omdat hun
moeders dat middel voor hun
geboorte hadden geslikt
DES wordt nogal eens een
groeihormoon genoemd. Ten
onrechte volgens dr. Steen
dijk. „DES bevordert welis
waar de groei, maar niet elke
stof met die eigenschap is
een groeihormoon."
Groter
Dat is ook van toepassing op de
bacterie, die het groeihor
moon moet gaan vervangen.
..Als die straks helemaal zui
ver is", verwacht Steendijk,
azal het middel gewoon in de
handel komen en kunnen wy
onze schaarste-politiek laten
varen."
Die bacterie is evenals insuline
en het ter discussie staande
interferon ontwikkeld aan de
hand van het zogenaamde ge
netisch manipuleren: een
bacterie met bepaalde eigen
schappen opzadelen Het
„wondermiddel" zal straks in
zekere zin een tegenhanger
zijn van een andere ontwik
keling rond onze groei. Een
uitgebreid groei-onderzoek
heeft onlangs namely k uitge
wezen dat de Nederlandse
man en vrouw gemiddeld et
telijke centimeters langer
worden dan ongeveer vijftien
jaar geleden.
De leiding van dat onderzoek
was in handen van J. van
Wieringen, hoofd van de af
deling jeugdgezondheidszorg
van de Utrechtse GG 8c GD.
Naar de mening van deze
Zeistenaar is de groeiwinst
rechtstreeks te danken aan
de kwaliteit van onze voe
ding, het peil van onze ge
zondheidszorg en het kleiner
worden van de gezinnen. Vol
gens hem wijzen de statistie
ken uit dat in grote gezinnen
de kinderen doorgaans min
der lang zijn. „Veel varkens
maken de spoeling dun." En,
zo luidde één van zyn conclu
sies: „Als het een volk goed
gaat, komt de groei er in."
Op het groeigestoorae Kand
heeft een en ander echter een
nadelige uitwerking. Het
groeit wel iets meer. maar
minder dan zijn medemens.
Het wordt dus nóg kleiner.
Vandaar de hoop nu op een
fikse toeneming van het aan
tal codicillen. En de hoop
straks op de bacterie. Wan
neer het daarmee zover is,
durft dr Steendijk niet te
voorspellen. „Maar als hier
een kind van drie jaar komt,
zeg ik wel: in de loop van
jouw jeugd hebben we het
wel voor mekaar."
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
Lelden, Breestraat 142-144, tel. 133511
LONDEN (Reuter) De voorzitter
van het Iraanse parlement (Maj
lis) heeft gisteren gezegd, dat
Frankrijk medeplichtig is aan ge
welddadige aanvallen en bo
montploffingen in Iran, doordat
Parijs tegenstanders van het isla-
mitischè bewind heeft opgeno
men. Dit heeft radio-Teheran
meegedeeld.
Hojatoleslam Hashemi Rafsanjani
sprak tegenover parlementsle
den over de bomaanslag van
maandag in Teheran waarbij ze
ker 15 personen de dood vonden
en 60 mensen gewond raakten.
"Niemand heeft zich voor deze
misdaden verantwoordelijk ge
steld, maar wij wijzen de be
schuldigende vinger in het bij
zonder naar Frankrijk, dat een
verzamelplaats is geworden voor
al deze misdadigers", aldus Raf
sanjani.
Hij kondigde aan, dat Parijs een
antwoord aan het Iraanse volk
niet kan schuldig blijven. Het na
tionale Iraanse persbureau meld
de naderhand dat een groep die
zich "verdedigers van de monar
chie" noemt, zich voor de bom
aanslag verantwoordelijk heeft
gesteld.
In Frankrijk, waar de gids van de
islamitische revolutie, «yatollah
Ruhollah Chomeini, zijn omwen
teling voorbereidde die in 1979
wijlen de sjah letterlijk uit Iran
joeg, verblijven sinds vorig jaar
twee leiders van de ondergrond
se oppositie in Iran: ex-president
Abolhassan Bani-Sadr, die ooit
een naaste medewerker was van
Chomeini, en Massoud Rjyavi,
de leider van de links-islamiti
sche Moejaheddin.
Door de vlucht van Bani-Sadr naar
Frankrijk, in juli 1981, kwamen
de betrekkingen tussen Parijs en
Teheran op een absoluut diepte
punt: president Mitterrand nep
zijn in Iran verblijvende landge
noten op, naar huis te komen.
Eerder had hij de Franse ambas
sadeur uit Teheran teruggeroe
pen.
In zijn toespraak haalde Rafsanjani
ook scherp uit naar de Verenigde
Staten. Volgens hem verschaft
Washington geld aan oppositie
groepen en helpt het Frankryk in
diens anti-Iraanse activiteit.
De voorzitter van de Miylis noem
de de Verenigde Staten "de wor
tel van alle misdaden in Iran".
Volgens hem hebben veilig
heidstroepen in schuilplaatsen
van linkse verzetsstrijders docu
menten gevonden, waaruit blykt
dat Washington guerrillastrijders
heeft geholpen by hun aanval, in
januari op de stad Amol aan de
Kaspische Zee. Tydens deze ac
tie, waarby de opstandelingen de
stad twee dagen in handen had
den, vielen zeker 100 doden.
KAMPALA (AFP) De Oegande-
se radio heeft gisteravond weer
sproken dat vice-president en
minister van defensie Paulo Mu-
wanga gisteren aan een moord
aanslag is ontsnapt. Volgens eer
dere berichten van het Tanza-
niaanse persbureau Shihata was
Muwanga met een konvooi in
een hinderlaag van rebellen gelo
pen.
Een legerwoordvoerder in de Oe-
gandese hoofdstad verklaarde-
dat by de gevechten 57 guerrilla
stryders zyn gedood en 10 ern
stig zyn gewond tydens de aan
val op de belangrykste kazerne
in Kampala. Het Oegandese le
ger verloor volgens deze woord
voerder. die door de Oegandese
radio werd geciteerd, twee man.
Uw mooiste
momenten zijn een
Primafoto waard
Prachtfoto s vanaf
l 49 cent per
I kleurenfoto en
binnen drie dagen
klaar
Steeds meer
mensen ontdekken
I dat Primafoto meer
1 kwaliteit biedt,
voor minder geld.
Breng uw eerst
volgende rolletje
I eens bij Dixons.
u doet dat
i zonder risico, want
Primafoto garan-
deert Niet goed -
geidterugi
I VANAF
Lelden
Haarlemmerstraat 122
