Ford zoekt baas voor 1000 man
Economie
Extra
Sociaal-plan 's
een grondrecht
Beursweek
Verwarring om rente in V.S.
De zorgen van een automobielfabrikant
WK
Extra
Duizend ex-Ford-werknemers zijn op zoek naar een
nieuwe baas. Ze kwamen een paar maanden terug
op straat te staan, omdat het moederbedrijf in
Amerika niet langer de verliezen wilde betalen.
De fabriek aan het Amsterdamse Noordzeekanaal
werd bezet. Zonder resultaat.
Na moeizaam onderhandelen kwam er een sociaal
plan op tafel, dat voor de vakbonden aanvaard
baar was. Eén van de eisen: Ford moest alles in
het werk stellen om die ontslagen mensen weer
aan de slag te helpen. Dat heeft de autofabrikant
serieus aangepakt.
De stand van zaken nu: de gigantische produktie-
hai wordt langzaam maar zeker ontmanteld; de
spulletjes worden keurig gerangschikt en wach
ten op een koper; ex-personeel zit thuis met de
duimen te draaien tot een nieuwe werkgever zich
aandient.
Wat is nu eigenlijk een sociaal-plan; hoe werkt het
en vooral, wat kost het? Kortom, de nasleep van
een uitgemolken industrie.
Definitie van een sociaal-plan:
een overeenkomst tussen een
failliet bedryf en de ontsla
gen werknemers.
De basis voor een sociaal-plan
ligt opgesloten in de cao (col
lectieve arbeidsovereen
komst). Daarin wordt be
paald, dat wanneer een on
dernemer het niet meer kan
bolwerken, hij verplicht is de
sociale consequenties voor
'zijn' mensen te dragen. Van
zelfsprekend niet eeuwigdu
rend. De termijn waarvoor is
een kwestie van overleg.
Wat betekent dit nu in de prak
tijk. Werknemers die van hun
baas te horen krijgen, dat het
bedrijf wordt gesloten, gaan
in de ww. Zes maanden krij
gen ze een uitkering. Hebben
zij in die tijd nog geen andere
baan gevonden, dan worden
zijn overgeheveld naar de
wwv (twee jaar). Wie van deze
regelingen gebruik moet ma
ken. krijgt minder uitgekeerd
dan het salaris dat hij bij z'n
werkgever verdiende. Eén
van de eerste eisen die de
vakbonden in zo'n geval stel
len, is dat de ondernemer het
'tekort' over een x-aantal
maanden aanvult, zodat de
werkloze in die tijd dat hij
nog geen baas heeft gevon
den hetzelfde bedrag in han
den krijgt als voorheen.
De leeftijd en hoelang een
werknemer in dienst is, spe
len óók een rol in zo'n so
ciaal-plan. Is dit echter uitge-
voerd, dan gaat de geldkraan
dicht. Het ontslagen perso
neel is dan louter en alleen
aangewezen op de wettelijke
uitkering. Daaraan valt op
geen enkele manier te tornen.
De betrokkene kan dan geen
aanspraak meer maken op
een aanvulling.
Geld is echter niet het enige dat
een rol speelt in een sociaal
plan. Het is vaak wél het be
langrijkste onderdeel. Ande
re eisen die de vakbonden in
zo'n plan neerleggen zijn on
der meer het voortbestaan
van de pensioenvoorzienin
gen en het betalen van, bij
voorbeeld, verhuis- en reis
kosten naar binnen- en bui
tenland. Indien nodig zorgt
de ex-werkgever bovendien
voor omscholing.
Wat de situatie bij Ford betreft
hebben de vakbonden be
dongen, dat alles in het werk
moet worden gesteld om de
duizend ontslagen perso
neelsleden weer aan een baan
te helpen. De Industriebond
FNV noemt dit een 'reële
zaak'. Ook hiervoor is een pe
riode vastgesteld. Is die ver
streken, dan gaat men terug
naar de onderhandelingstafel
om te bekijken wat er nog
moet worden gedaan.
Van de Stokker van de bond
zegt hierover: "Wij vinden,
dat er eigenlijk helemaal
geen mensen in de ww mo
gen komen. Of men bij Ford
kans ziet om voor iedereen
binnen de gestelde tyd een
baan te vinden, ik weet het
niet. Nu is het nog te vroeg
om hierop een antwoord te
geven. Ze pakken de zaak
daar wél goed aan."
Vindt een ontslagen werkne
mer een nieuwe baas. maar
wordt hij in de proeftijd op
straat gezet, dan kan hy te al
len tijde op het sociaal-plan
van zijn failliete ondernemer
terugvallen.
De totstandkoming van een so
ciaal-plan is een kwestie van
onderhandelen. Hier laat
men een veer. maar aan de
andere kant wordt er winst
geboekt. Een standaard-mo
del is er niet Per bedrijf ver
schillen de plannen.
De gigantische fabriekshal, i
Transit-busjes werden gefabriceerd, is nu angstig leeg.
(foto Petor Sentevi
ZATERDAG 13 FEBRUARI 1982
Angstig leeg is die grote fa
briekshal. Waar eens meer
dan duizend man een boter
ham verdienden, lopen nu
slechts een paar monteurs in
oranje overall. Slopen wat er
te slopen valt. Alles van waar
de wordt geveild.
Thuis zitten de ontslagen werk
nemers. Te wachten op wat
de toekomst hun zal brengen.
Voorlopig wordt hun salaris
nog betaald. Maar hoelang
nog is de vraag die hen elke
minuut door het hoofd
spookt.
Het actuele beeld bij Ford zélf:
hoe vind ik zo gauw mogelijk
een ondernemer voor, zeg
maar, duizend man. Samen
met het arbeidsbureau in
Amsterdam is er een plan op
gezet. De autofabrikant heeft
een boekje samengesteld
waarin praktisch alle ex-
werknemers zich 'anoniem'
aanbieden. Meer dan vierdui
zend bedrijven in Noord- en
Zuid-Holland en Utrecht
hebben dit blauwe werkje
ontvangen. Al resultaten9
Jan Klinkenberg leidt de be
middelingsgroep. Hij zegt:
"Het is allemaal nog erg pril.
Maar de eerste reacties zijn
binnen. Bijzonder positief,
mag ik wel zeggen. Ik heb al
een stroom van telefoontjes
te verwerken gehad. Zeker,
er zijn bedrijven die gebruik
van onze mensen willen ma
ken. Hoe het verder zal verlo
pen is natuurlijk moeilijk te
voorspellen. Maar als het
stagneert, pakken we het zélf
aan Hoe? Advertenties uit
kranten knippen en bellen
met de betrokkenen. We zijn
zeker niet van plan om alleen
af te wachten wat er over ons
heel zal komen."
Iedereen
Het arbeidsbureau staat voor
de volle honderd procent
achter Ford. Want samen
hebben zij dit plan tenslotte
in elkaar gezet. Hoeveel van
zijn ontslagen personeel Ford
uiteindelijk denkt te kunnen
onderbrengen?
Door
Jan Westerlaken
Direkteur Jaap Bart laat daar
geen twijfel over bestaan:
"Iedereen willen wij weer
aan een baas helpen. Helaas
hebben we één moeilijke
groep. Die van tussen de
veertig en vijftig jaar. Ik weet
nog niet of we hen allemaal
van dienst kunnen zijn. Het
gaat om tweehonderd man,
denk ik. Niet de allergrootste
groep, maar toch wel een be
hoorlijke."
Jan Klinkenberg vertelt, dat er
heel wat ongeschoolden bij
zijn. Zij, die willen, kunnen
worden omgeschoold. Op
kosten van de autofabrikant.
Scheepswerven hebben al la
ten weten belangstelling voor
die omgeschoolde werk
krachten te hebben. Ford
speelt daarom al met de ge
dachte om van buitenaf een
instrukteur aan te trekken
die deze mensen wat
'handvaardigheid' kan bij
brengen. Verder specialise
ren moet op de werven ge
beuren.
Eén heel klein succesje is er al
geboekt. De bemiddelings
groep heeft al een man of vijf
tien bij andere bedrijven
kunnen onderbrengen. Zij
gokt er vooral op nog meer
mensen bij de scheepswer
ven kwijt te kunnen, omdat
er plannen zijn de contracten
van de Joegoslaven niet meer
te verlengen.
Van die duizend werknemers
die op straat staan, zijn er
meer dan zeshonderd buiten
lander. Willen zij naar hun ge
boorteland terug, dan kun-
Ook deze week zat er in de Am
sterdamse effectenbeurs niet
veel beweging. De eerste
helft liet overwegend lagere
koersen zien, maar later werd
de stemming iets beter. Voor
al de bankaandelen lagen ge
drukt. Maar ook Wall Street
begon de nieuwe week bij
zonder slecht en zette andere
effectenbeurzen daarmee on
der druk. Het grote publiek
durft daarom nog steeds niet
massaal in de beurs te stap
pen.
De Amerikaanse president be
gon de nieuwe week met een
opzienbarende verrassing.
Hij kondigde voor het jaar
1983 een enorme verhoging
van het toch al torenhoge de
fensiebudget aan met als ge
volg een groot begrotingste
kort, ondanks nieuwe ingrij
pende bezuinigingsvoorstel
len in vooral de sociale sec
tor. In dit begrotingsjaar, dat
tot oktober loopt, zal het be
grotingstekort stijgen naar
100 miljard dollar, en volgend
jaar naar wordt gevreesd nog
flink meer.
Hierdoor zal helaas, aldus de
president, de rente in de Ver
enigde Staten op hoog niveau
nen zij zich uit het sociaal
plan uitkopen. Bovendien
kunnen ze hun premie, be
taald voor de pensioenrege
ling, ineens uitgekeerd krij
gen. Buitenlanders, maar ook
Nederlanders die zouden wil
len emigreren, met een res-
pektabel aantal dienstjaren,
krijgen dan een ton (hon
derdduizend gulden) ineens
in het handje.
Weinig
"Het gekke is dat er ongeloof
lijk weinig buitenlanders zeg
gen geef mij dat geld maar, ik
ga naar huis. De sociale voor
zieningen zijn hier over het
algemeen beter dan in hun ei
gen land", maakt Jan Klin
kenberg duidelijk. "Hoewel
die niet alleen een rol spelen.
Je zit met een tweede genera
tie buitenlanders hier. Jonge
mensen die in Nederland zijn
geboren. Niet wegwillen. En
ook vrouwen hebben be
zwaar. Zeker. Zij zijn hier een
stuk vrijer in hun bewegin
gen. Zoiets geven ze niet
graag prijs. Daarom, geloof
ik, is er maar een heel klein
percentage van die buiten
landers dat heeft gezegd, geef
mij m'n geld maar, ik ga te
rug."
Fabrieksdirekteur Bart, die
Ford tweeëndertig jaar dien
de en ook tot de slachtoffers
hoort, maakt zich ernstig zor
gen. Omdat het gewestelijk
arbeidsbureau tot nu toe nog
geen toestemming heeft ge
geven om die duizend perso
neelsleden te ontslaan. Waar
aan dat ligt? Bart heeft zo zijn
bedenkingen, maar wil die
liever niet wereldkundig ma
ken. En bij het Amsterdamse
arbeidsbureau beweert men,
dat binnen twee drie weken
de eerste tweehonderd vijftig
ontslagvergunningen zullen
worden afgegeven. Dat het
zolang heeft geduurd komt,
omdat het bureau elk jaar
zo'n twaalf- dertienduizend
aanvragen te behandelen
krijgt.
Bart over die situatie: "Dit kost
Ford elke maand vijf miljoen
gulden extra. Als het té lang
blijven. Daarom deed de later
in de week door Reagan ver
richte aanval op het straffe
krediet en hoge rentebeleid
van de Amerikaanse centrale
banken nogal onwaarachtig
aan. Maar het was kennelijk
een poging om de handen in
onschuld te wassen.
De hoogst verantwoordelijke
man voor de hoge rente in de
Verenigde Staten, topman
Paul Volcker van de centrale
banken, moest zich deze
week voor het Congres ver
antwoorden en had daarbij
harde kritiek te verduren van
de volksvertegenwoordigers.
Maar de gemiddelde Ameri
kaan is ook doodsbang voor
de inflatie en met dit wapen
in de hand weet Volcker veel
kritiek al bij voorbaat de kop
in te drukken. Daarbij kan hij
wijzen op de onmiskenbaar
forse toename van de geld
stroom die sedert begin ja
nuari dit jaar de gestelde nor
men aanzienlijk te boven is
gegaan. Maar voor de Ameri
kaanse belegger viel er geen
touw meer aan vast te kno
pen.
Een zich tegensprekende presi
dent, boze congresleden over
gaat duren loop je wel de
kans dat je sociaal-plan naar
de knoppen gaat. De fabriek
stond al op de rand van een
faillissement. Of de banken
dan willen blijven betalen?
Elke maand moet er vanuit
Amerika een bankgarantie
komen. Komt die niet meer,
dan is het afgelopen. Zo een
voudig ligt dat."
Zorgen
De fabrieksdirekteur steekt het
niet onder stoelen of banken,
dat hij zich daarover zorgen
maakt. "Het risico is, dat de
mensen straks geen geld
meer krijgen. Want als het op
is, is het op. Als het geweste
de hoge rente, een zich woed
verdedigende centrale-bank-
president en als cynisch sluit
stuk nog een aantal rentever
hogingen waardoor nu alle
grote Amerikaanse banken
de rijen op 16,5 procent heb
ben gesloten. Komt er nu wel
een spoedige rentedaling of
niet? Nee, zeggen topmannen
uit het bankwezen, het wordt
spoedig 17 procent. Ja, zegt
Amenka's minister van fi
nanciën, die hardnekkig vol
houdt dat de jongste rentes
tijging tot 16,5 procent van
slechts korte duur zal zijn.
Hier tussendoor te laveren is
voor de Newyorkse effecten
beurs een hels karwei.
De beurs zakte aanvankelijk
nog eens 20 punten en kwam
daarbij dicht in de buurt van
824. Het laagste niveau van
1981, maar honoreerde het
verhoor van Paul Volcker en
Reagans stoot onder de gor
del op 's mans rentebeleid
met een herstelletje van 6
punten.
Ondertussen liep de Ameri
kaanse dollar steeds meer
omhoog. In Amsterdam werd
er deze week tijdelijk al meer
dan f 2,60 voor betaald. Gun-
lijk arbeidsbureau nog lang
treuzelt, is de kans zeer groot
dat er geen geld meer is. Dan
sta je mooi."
Niemand in het bedrijf had
kunnen voorzien, dat de zaak
zich zo zou ontwikkelen.
"Ach", licht Bart toe, "een
vertraging kan er natuurlijk
altijd optreden. Daar gaat het
ook niet om. Maar dat er nu,
na zoveel maanden, nog geen
uitzicht is, dat die duizend
mensen mogen worden ont
slagen, baart ons grote zor
gen. Het vervelende is, dat
wij daar totaal niets aan kun
nen doen. Wij hebben geen
enkele mogelijkheid om de
zaak tot een snellere oplos
sing te brengen."
stig voor onze export maar
ongunstig voor een aantal in
voerartikelen die in dollars
betaald moeten worden, zo
als koffie en dergelijke. Ge
lukkig neigen de olieprijzen
nog immer tot dalen en bin
nen de OPEC rommelt het
duchtig. Wat de dollarprijs
hier bederfde, maakte de
zwakke stemming op de in
ternationale oliemarkt weer
goed zodat de consument in
ons land waarschijnlijk niet
zal worden geconfronteerd
met prijsstijgingen voor ben
zine en andere olieproduk-
ten.
Opvallend is ook de krachtige
weerstand die de obligatie-
markt van Amsterdam de
laatste paar weken heeft la
ten zien. Ook deze week was
er eerder een neiging tot stij
gen zodat de rente althans
geen tekenen tot verhoging
laat zien. Ondanks de rentes
tijgingen in de Verenigde
Staten. Deze week donder
dag kon worden ingeschre
ven op een 11,75 procent-le
ning van bank Mees en Hope,
waarvoor de emissiekoers op
101 procent werd gesteld en
het rendement op even 11,5
procent uitkwam.
Nu de goedkeuring voor die
ontslagen zo lang uitblijft,
vermindert dat niet de moti
vering van de mensen om te
solliciteren?
Volmondig verklaart Bart:
"Dat is toch begrijpelijk? Zo
lang ze nog niet weten wan
neer ze er definitief uit moe
ten (de uiterste datum is 31
maart), hoeven ze niet zono
dig. Natuurlijk proberen we
ze wél te motiveren een nieu
we baas te vinden. Ze hebben
de plicht ook zelf hieraan
mee te werken. Dat voelen ze.
Nee. die drang heeft, voor
zover ik het kan bekijken,
nog niet tot spanningen ge
leid."
Maanden vóór het zwaard van
Damocles vernietigend op de
Ford-fabriek neerkletterde,
heeft de leiding met minis
ters, het Europarlement en
iedereen die wat in de melk
te brokkelen had, gepraat
"We hebben geprobeerd te
vertellen dat dit er zat aan te
komen. Maar niemand is er
op ingesprongen", klinkt het
bitter uit de mond van Jaap
Bart. Of het bedrijf met de
nodige hulp van buitenafhad
kunnen worden behouden,
zal voor eens en altijd een
vraagteken blyven.
Wat nu nog rest is proberen te
voorkomen, dat er weer dui
zend man zonder werk komt.
PAGINA 27
Vroeger lag het voor de werk
gever heel wat gemakkelij
ker. Wilde hy zyn bedrijf slui
ten. dan kreeg het personeel
een gouden handdruk' en
kon naar huis. In de ww. De
vakbonden vonden dit niet
dé methode, gingen aan het
dokteren en uiteindelijk is
het sociaal-plan ontstaan. Ja
ren heeft het geduurd voor
dit werkelijk van de grond
kon komen.
Over de kosten van zo'n so
ciaal-plan is weinig concreets
te vertellen. Dat het geld
kost, is duidelijk Neem Ford
als voorbeeld. Als iedere ex-
werknemer van alle onderde
len gebruik zou maken, moet
er een gigantisch bedrag op
tafel komen. Nu heeft men
berekend, dat dit plan tussen
de vyftig- en zestig miljoen
gulden gaat kosten. Het defi
nitieve bedrag kan pas wor
den genoemd, als de penode,
waarin het plan moet worden
uitgevoerd, is verstreken. De
vakbonden huldigen het
standpunt, dat Ford een mul
tinational is. dus die kan wel
betalen. Bij kleinere bedrij
ven kan het soms een heel
stuk moeilijker liggen. Want
als er geen geld voorradig is,
valt er niks te halen. Van een
kale kikker kun je niet pluk
ken. De mensen die bij een
dergelijke onderneming heb
ben gewerkt, zijn wel de du-
pe.
De blik is gencht op een
nieuwe toekomst Is de Ford-
leiding somber gestemd voor
hen?
Jan Klinkenberg: "Kijk, wij
zijn nog lang niet aan het
emd van ons latyn. De bedrij
ven die om personeel verle
gen zitten, kunnen nu bij óns
aankloppen Wij knippen ad
vertenties uit en benaderen
die industrieën waarvan wij
denken dat we ze kunnen
helpen. Als dat allemaal niet
meer lukt gaan we die fabrie
ken bezoeken die helemaal
niet op ons boekje hebben
gereageerd. Als tien procent
van de aangeschreven bedrij
ven wat van zich laten horen,
mogen we met klagen. Dus
daar ligt ook nog wel een
markt."
Maar Klinkenberg heeft nóg
meer pylen op zijn boog. Zo
overweegt hij om groepen ex-
Ford-werknemers, die het
zelfde beroep willen gaan uit
oefenen. uit te splitsen en in
één categorie onder te bren
gen. "En wat je natuurlyk
niét uit het oog mag verlie
zen, we zyn toch met gebon
den aan de Randstad en
Utrecht? We kunnen net zo
goed naar andere delen van
Nederland."
Verhuizen
Dan speelt verhuizen een rol.
Dat begrypt zowel Bart als
Klinkenberg. Bart: "Nu zegt
men liever met uit de ver
trouwde omgeving weg te
willen. Is ook wel te begry-
pen. Maar als het puntje bij
paalde komt en je inkomen
komt in het geding, dan ge
loof ik, dat het verhuizen niet
zo'n punt zal zyn. De kosten
van het verkassen komen
voor rekening van Ford.
Evenals de reis- en verhuis
kosten van de buitenlanders
Dat is allemaal bepaald in het
sociaal-plan."
Barts grootste zorg voor dit mo
ment? "Je zou misschien
denken die vijf miljoen gul
den salans die elke maand
extra op tafel moeten komen
zolang er geen ontslagver
gunning is. Maar dat is het
niet. Zodra we de mensen
aan een baan hebben gehol
pen, vervalt dit automatisch.
Iedere ex-werknemer kan al-
tyd een beroep op ons doen.
Advies vragen, uithuilen. Het
maakt niks uit Ja. in de afge
lopen maanden zijn er heel
wat emotionele geprekken
gevoerd Maar individuele
frustraties werk je met weg.
Want de tent is en blyft dicht
Daar valt niets meer aan te
doen".
door
C. Wagenaar
Doordat volgende week maan
dag op de laatste staatslening
van 11,5 procent moet wor
den gestort, kan ook elke dag
weer een nieuwe staatslening
worden verwacht. Nu de
koers van deze lening tot te
gen de 101 procent is opgelo
pen, zou de staat met een
couponrente van 11,25 pro
cent en misschien zelfs van
11 procent kunnen volstaan
De aandelenmarkt in Amster
dam was dit keer nogal on
rustig. Vooral de financie
ringssector lag aanvankelijk
zwak. Fikse koersdalingen
ondergingen vooral de bank
aandelen door vrees voor de
verbezen die vele banken op
hun bedrijfskredieten drei
gen op te lopen. Het is be
kend dat memge zaak in feite
alleen nog door de grote ban
ken op de been wordt gehou
den. En het aantal dat met de
bank tot een rcntebetalings-
akkoord tracht te komen
stygt met de dag Maar dat
gaat natuurlyk op het rente-
inkomen drukken. Nog afge
zien van de verhezen die de
banken by failhete zaken op
lopen. By de ABN hepen de
koersdalingen op tot ruim
f 10 en de Nederlandse Mid
denstands Bank zakte met
f 6 Maar toen donderdag be
kend werd dat de Nederland-
sche Bank het bank- en ver
zekeringswezen toestaat met
risicodragend kapitaal de hy
potheekbanken te hulp te ko
men om zo deze benarde sec
tor aan het benodigde geld te
helpen, voltrok zich een fors
herstel.
Ook de aandelen in de hypo
theekbanken zelf reageerden
op de mogelyke steun zeer
vast. Westland-Utrecht steeg
f5. Fnes-Groningse Hypo
theekbank f3. Het afsprin
gen van het Amenkaan.se
vbegtuigproject MDF-100
kostte Fokker per saldo zo'n
f 3 tot f 32. KLM steeg op
Amerikaanse vraag tot circa
f90, maar van RynSe helde
Verolme, Verenigde Machi
nefabriek Stork, Nont, Nedd-
loyd en Ballast-Nedam gin
gen een paar gulden af. Daar
entegen hervatte Ogem de
speculatieve sty ging. Nadat
vonge week hier de koers
even van f 1 tot f 2 was opge
vlogen om daarna weer bene
den f 1 terug te vallen liep het
aandeel deze week vrijwel el
ke dag weer omhoog tot nu
zelfs boven de f2. Maar de
laatste berekeningen luiden
dat de banken uiteindelyk op
de Ogem-zaak nog f 100 mil
joen by in zullen schieten zo
dat er zo gezien voor aandeel
houders mets meer overbly ft.
