'Belang van
slachtoffer
verkrachting
moet altijd
voorop staan
\nterv\e\N
Duphar dreigt met sluiting
bij verbod lozingen in zee
Rapport van de werkgroep
"aangifte sexuele misdrijven
VRIJDAG 12 FEBRUARI 1982
Varia
PAGINA 17
Door
Anneloes
Timmerije
Begin deze week heeft de Stichting Vrijwillige Hulp
verlening aan (ex)gedetineerden een klacht inge
diend bij de Amsterdamse officier van justitie, om
dat een 25-jarige vrouwelijke gevangene in de Bijl
merbajes zou zijn verkracht.
Waarom bemiddeling van deze stichting? Naar bet
schijnt beeft bet in de Amsterdamse gevangenis nog
al aan opvang ontbroken. De vrouw heeft zich enke
le dagen na het voorval gewend tot de directrice van
de vrouwenafdeling, mevrouw Ringlever, en een
psychiater. Mevrouw Ringlever stelde de gevangene
voor een brief te schrijven naar de recbter-commis-
saris, omdat de'verkrachting zou hebben plaatsge
vonden bij bet parket, dat onderzijn verantwoorde
lijkheid valt.
Over de mogelijkheid om aangifte te doen bij de po
litie, danwel de officier van justitie - wat de norma
le weg is in geval van misdrijven - beeft de directri- klacht wilde indienen,
ce met de vrouw niet gesproken. Daar bad zij niet
aan gedacht, luidde desgevraagd haar commentaar.
De vrouw klopte vervolgens bij de gevangenis-psy
chiater aan. Zijn advies was geen klacht in te die-
psychische druk van een verhoor niet zou kunnen
ondergaan". De vrouw is nooit gevraagd of zij een
Ineens stond Groot-Brittiannié, ja zelfs half Europa
op zijn kop en sprak er schande van. Het voorval ebt
weg uit de publiciteit en bet is nog maar de vraag of
nen- er iets zal veranderen.
Een welhaast klassiek verbaal van een slachtoffer jn, mr l a /U. de Beaufort, advocaat-generaal ln
van een sexueel misdrijf, dat bij aangifte stuit op Amsterdam, is voorzitter van de werkgroep "Aanglf-
een muur van onbegrip en gebrek aan hulp. Vooreen te sexuele misdrijven". In december van het vorig
nog extremer voorbeeld zorgde eind vorige maand jaar bracht deze werkgroep een rapport uit waarvan
een Schotse rechter, die twee daders van een ver- dc voornaamste conclusie was, dat "bet belang van
kranhtine vriinit lirt K&an 'omdat bet slachtofferde bet slachtoffer van een sexueel misdrijf boven bet
belang van de opsporing van de dader van dat mis
drijf moet gaan".
De werkgroep werd opgericht in 1978 naar aanlei
ding van een motie van bet tweede-kamerlid Van
der Spek (PSP), die daarin stelde dat de opvang van
slachtoffers van verkrachtingen veel te wensen over
laat.
Hieronder een gesprek met mr. De Beaufort en
secretaris van de werkgroep, drs. R. Hoff, beleidsme
dewerker bij de directie politie van het ministerie
van binnenlandse zaken, over wat er mis is met de
opvang van de slachtoffers, bet aangifte- en verboor-
beleid bij de politie, de publieke opinie, hulpverle
ning en voorlichting en wat daar aan veranderd kan
worden.
Jhr. mr. L. A. R. J. de Beaufort.
Hij schreef een klein gedichtje
het had niet veel om handen
maar het had iets van een lichtje
dat in het donker brandde
'k Sla maar een paar akkoorden
aan
in het totale niets
en af en toe denk ik ineens
verhip, nou hoor ik iets
We moeten veel meer aaien
we moeten veel meer kussen
we moeten veel meer zwaaien
naar buitenlandse bussen
Dit zijn drie kleine gedichtjes uit
„Fluiten naar de overkant", de
tweede bundel van Toon Her
mans. Zij maken begrijpelijk,
waarom er straks binnen drieë
neenhalf jaar een miljoen boeken
van Toon Hermans verkocht zul
len zijn, want zijn gedichtjes (zelf
spreekt hij van dingetjeseen
soort sketchjes, die hij ook niet
bijschaaft of selecteert, dat komt
later wel eens, of dat moet de tijd
maar doen) spreken gemakkelijk
aan, zijn licht van toon, en bevat
ten een bevattelijke levenswijs
heid.
Ik heb hem, wat zijn oplagen en po
pulariteit betreft, met „Vader
Cats" vergeleken, door Busken
Huet overigens een „godvrezende
moneymaker" genoemd wiens
„dienstboden-idioom" hij hekel
de. Maar ik dacht bij die vergelij
king meer aan de karakteristiek
die Cats' tijdgenoot Jacob V/es-
terbaen van Cats' poëzie gaf:
„Hier is geen duisternis, waarin de
lezers smoren; Hier is geen gids
van doen: de weg is licht en
klaar; Hier zijn geen raadselen,
daar 't zwaar is door te boren;
Hier hoeft geen tolk, die het ge
heim ons openbaar".
Ook Toon Hermans is niet duister,
geeft geen raadseltjes op en be
hoeft geen uitleg. Ook hij dicht
niet „diep", richt zich niet tot een
klein aantal lezers, maar maakt
versjes naar ieders smaak, die
nering in zijn huis brengen (ik ci
teer de lle-eeuwer Westerbaen
normaals):
,J£en ander dichte diep, en hebbe
zijn vermaken Dat hij een klein
getal van lezers maar behaagt:
Een kok, die sausen vent die vele
tongen smaken, Heeft nering in
zijn huis wanneer een ander
klaagt".
Die gedichtjes komen Toon Her
mans bij vlagen aanwaaien. Gis
teren, vertelde hij me vanuit
Gstaad in Zwitserland door de
telefoon, had hij, buiten rondlo
pend, er tien genoteerd. Ik zal nu,
te beginnen bij twee gedichtjes
die je zo nu en dan geciteerd ziet
in rouwadvertenties, een aantal
van die levenswijze, simpele,
maar recht in de roos geschoten
gedichtjes uit zijn eerste twee
bundels „Liggen in 't gras" en
„Fluiten naar de overkant" cite
ren, dan weten we waar we het
over hebben voor zover dat nog
nodig was...
Je hebt iemand nodig
stil en oprecht
die als het erop aan komt
voor je bidt of voor je vecht
pas als je iemand hebt
die met je lacht en met je grient
dan pas kun je zeggen:
'k heb een vriend
Sterven doe je niet ineens
maar af en toe 'n beetje
en alle beetjes die je stierf
't is vreemd, maar die vergeet je
het is je dikwijls zelfs ontgaan
je zegt ik ben wat moe
maar op 'n keer dan ben je aan
je laatste beetje toe
De bomen
komen uit de grond
en uit hun stam
de twijgen
en ied'reen vindt het
heel gewoon
dat zij weer bladeren krijgen
we zien ze vallen
naar de grond
en dan opnieuw weer groeien
zo heeft de aarde
ons geleerd
dat al wat sterft
zal bloeien
Ik wil het land niet zien als land
de zee niet als de zee
want wind en grind en klei en zand
ze spelen allemaal mee
Er ia geen op zichzelf staand iets
geen pannekoek, geen damesfiets
maar alles is in één balans
het hart van Mien, de dood van
Frans
Zo is de samenhang van het leven
van klep en pet, van rand en hoed
en ik zal echt geen kik meer geven
als ik geen kik meer geven moet
Er ligt een appel op een bord
er naast ligt een bonbon
het snoepje is van .falderal"
de appel is van zon
En Rietje zit te lezen
op 'n stoeltje op 't balkon
ik roep: ben ik nog appel, schat
of ben ik al bonbon?
Mijn leven is oneindig groot
de hele mensheid woont er in
als het alléén mijn leven was
dan had het hoegenaamd geen zin
"U moet niet denken dat
wij de daders van een
sexueel misdrijf in een
zacht bed willen leg
gen. Dat is een verkeer
de interpretatie van het
rapport. Het gaat ons
erom, dat de vrouw in
een dergelijke situatie
voorrang verdient. Dat
moet eens worden on
derkend", zegt de voor
zitter van de werkgroep
'Aangifte sexuele mis
drijven', jhr. mr.
L.A.R.J. de Beaufort.
"De politie heeft van nature
een opsporende taak, maar
een verkrachting heeft een
andere aanpak nodig. Bij een
aangifte is de opvang van de
vrouw van het grootste be
lang. Op dat moment worden
echter de meeste fouten ge
maakt. Het verhoor van het
slachtoffer zou zich moeten
beperken tot vragen als: wan
neer is het gebeurd; waar; is
de dader een bekende, zo
niet, kunt u hem beschrijven.
Wat wij de 'waarom-vragen'
noemen moet achterwege
blijven. Het is namelijk niet
van belang waarom bijvoor
beeld de vrouw 's avonds laat
alleen over straat liep. Dat
mag zij toch? Niet alleen is
het voor de rechtspraak niet
ter zake doende, maar voor
de vrouw wordt het verhoor
hierdoor extra pijnlijk. Zij
verkeert over het algemeen
in een psychische noodtoe
stand. Belangrijker is het te
proberen haar gerust te stel
len, haar een beetje vertrou
wen te geven".
De werkgroep doet in haar rap
port suggesties voor een bete
re opvang van het slachtoffer
bij de aangifte van een ver
krachting. Zo staat er bij
voorbeeld, dat de vrouw zou
moeten worden ondervraagd
door een deskundige recher
cheur. Als zij door een vrou
welijke rechercheur verhoord
wil worden, moet dit verzoek
worden gerespecteerd.
Hoe kan zoiets in de praktijk
worden gerealiseerd in een
land waar elk politiekorps te
kampen heeft met een perso
neels tekort?
De heer Hoff, secretaris van de
werkgroep: "Die oplossing
moet komen van de Basisre
geling Regionale Samenwer
king Politie". Nederland
wordt dan opgedeeld in 22 re
gio's. Elke regio krijgt dan
een centrum, waarin alle
diensten zijn vertegenwoor
digd, red.) "Elk centrum zou
deskundige rechercheurs in
dienst moeten hebben die
dag en nacht bereikbaar zijn.
Wij zouden ernaar willen
streven om hiervoor juist
vrouwelijke rechercheurs in
te zetten. Uit een aantal on
derzoeken is namelijk geble
ken, dat een slachtoffer van
een verkrachting eerder
wordt geloofd door een
vrouw dan door een man",
zegt Hoff.
DEN HAAG (ANP) - Du-
phar b.v. in Amsterdam
dreigt zijn poorten te slui
ten als er geen voorlopige
voorziening komt voor de
lozing op zee van organo
chloorverbindingen. De
ontheffing voor het be
drijf loopt op 15 februari
af, maar rond het verlenen
van een nieuwe onthef
fing tot januari 1983 is ver
traging ontstaan. Gisteren
diende in Den Haag voor
de afdeling geschillen van
de Raad van State een ver
is het niet merkwaardig, dat
zo'n vrouw eerst nog moet
worden geloofd? Bij aangifte
van een diefstal vraagt de po
litie toch ook niet: weet u wel
zeker dat u bent bestolen, of
heeft u misschien een glaasje
teveel op?
De Beaufort: "Ik denk dat veel
mannen zich van de wijs la
ten brengen door het - vaak
incoherente verhaal, dat de
vrouw hun vertelt. Veel vrou
wen verkeren op zo'n mo
ment in een shock-toestand
en dan klinkt een verhaal
veelal niet erg aannemelijk.
Ik geloof ook, dat een vrouw
zich beter in een dergelijke
situatie kan inleven. Maar
aan de andere kant is het psy
chologisch gezien misschien
zelfs beter dat het slachtoffer
wordt ondervraagd door een
man. Mits hij ter zake kundig
is en voorzichtig te werk gaat,
geeft dat toch een stukje ver
trouwen terug. Vrouwen zijn
na een verkrachting vaak
dermate getraumatiseerd, dat
zij het vertrouwen in mannen
helemaal hebben verloren".
Het rapport meldt, dat de vrou
wen die juist zo nodig zijn bij
zoek van Duphar om voor
lopig met de dumping van
deze stoffen te mogen
doorgaan.
Het gaat om de lozing van in totaal
30 kilo organochloorverbindin-
gen, afvalstoffen bij de produktie
van gewasbestrijdingsmiddelen.
De verbindingen kunnen echter
niet geïsoleerd worden en bevin
den zich in een concentratie van
vijf miligram per liter te lozen af
valstoffen. De verbindingen
staan op de lijst van stoffen die
krachtens het Verdrag van Oslo
in het geheel niet in de zee te
recht mogen komen.
Een aantal ondertekenaars van het
de Zedenpolitie dit als de
'zachte-tak' zien en daarom
bij voorkeur dienst nemen bij
een ander onderdeel.
Hoff: "De afdeling Zedenpoli
tie heeft binnen het hele ap
paraat een aparte cultuur. Dit
onderdeel staat van oudsher
als de 'zachte-tak' te boek. De
eerste vrouwen die in dienst
van de politie kwamen gin
gen dan ook vaak bij de kin-
der- of zedenpolitie. Die af
keer zou je dus eigenlijk als
een daad van emancipatie
moeten zien".
Hoe komt het eigenlijk dat de
opvang van verkrachtings
slachtoffers en de hele recht
spraak daaromheen nog zo'n
achtergebleven gebied is?
De Beaufort: "Het fenomeen
sexuele misdrijven heeft al
tijd in de taboe-sfeer gelegen.
Een groot aantal verkrachtin
gen gebeurt in relationeel
verband, dus binnen het hu
welijk, de vriendenkring, bij
buren of via een vader die
zich vergrijpt aan zijn doch
tertje en noem maar op. De
vrouw wordt door haar om
geving als het ware gedwon-
verdrag (België, Denemarken,
Zweden en Noorwegen), heeft
Nederland al laten weten tegen
de lozing te zijn. West-Duitsland
en Portugal hebben weliswaar
bezwaren, maar zullen zich niet
tegen de lozing verzetten.
Volgens Duphar waren de bezwa
ren van de verdragslanden geba
seerd op de lozing in een concen
tratie van 50 mg. per liter, maar
dit is inmiddels al teruggebracht
tot vijf. Duphar meent dan ook
dat de betrokken landen gezien
de nieuwe situatie nauwelijks
bezwaar zullen hebben, al is dat
volgens het bedrijf niet relevant
voor de verlening van een over
gangsvergunning.
gen de zaak in de doofpot te
stoppen. Dat is ook het hele
punt: er komt te weinig naar
buiten".
Naar aanleiding van de gebeur
tenissen in Engeland roepen
de vrouwenbewegingen daar,
maar ook in Nederland om
zwaardere straffen voor da
ders van verkrachtingen. Is
dat de oplossing?
"Persoonlijk zie ik niet veel
heil in langere straffen. Het
gaat er veel meer om, dat de
officier van justitie, zowel als
de rechter-commissaris naar
de vrouw moet luisteren. Wat
vindt zij belangrijk? Kan zij
een intensief verhoor, dat no
dig is voor de opsporing èn
de vervolging van de dader,
niet aan; wil zij het gebeurde
zo snel mogelijk vergeten,
dan zeg ik en dat is tevens de
mening van de werkgroep:
liever een strafzaak minder
dan een getraumatiseerd
slachtoffer. Kan de vrouw het
aan de andere kant niet ver
kroppen dat de dader vrijuit
zal gaan, of er met een milde
straf afkomt dan moet die
straf omhoog. Ook de publie
ke opinie in in onze recht-
Bezuinigen op
auto door
minder inkomen
DEN HAAG (ANP) - Een forse
bezuiniging van het inkomen
in het gezin leidt vooral tot
bezuinigen op de auto. Dat
blijkt uit een onderzoek van
het Centraal Bureau voor de
Statistiek (CBS) waarvan het
ministerie van economische
zaken gisteren de resultaten
bekend heeft gemaakt.
Het CBS legde aan 3.400 huis
houdens de vraag voor waar
op men het meest zou bezui
nigen indien het netto inko
men fors, bijvoorbeeld tien
procent, zou dalen.
Ruim een kwart van de onder
vraagden liet weten het
meest te zullen bezuinigen op
de auto. Bijna een op de acht
ondervraagden gaf op het
meest te zullen bezuinigen op
kleding en schoeisel
spraak heel belangrijk. Wan
neer sexueel geweld in toene
mende mate afschuwelijk
zou worden gevonden dan
giét die straf ook omhoog".
'Je kunt in de rechtspraak nou
eenmaal met iets doen wat
onbegrijpelijk is voor de
mensen. Vergelijk het eens
met een chauffeur die een
kind doodrijdt om dat hij het
rode stoplicht heeft gene
geerd. Wanneer zo iemand
mild wordt gestraft is dat
voor de ouders onverteerbaar
èn onbegrijpelijk".
In de ons omringende landen
worden sexuele misdrijven
wel zwaarder gestraft.
"Het is gevaarlijk om die verge
lijking te maken. Het is waar
dat de eisen zwaarder zijn. In
de Verenigde Staten bijvoor
beeld kan iemand 99 jaar krij
gen. Maar de regels voor ver
vroegde vrijlating (wegens
goed gedrag e.d.) zijn in die
landen weer soepeler dan bij
ons, zodat de uiteindelijke
gevangenisduur ongeveer ge
lijk is.
De Engelsen willen nu toe naar
een straf minimum van twee
jaar voor sexuele misdreven.
Zoiets is in Nederland met
mogelijk. Dan wordt de rech
ters de wet voorgeschreven
in plaats van andersom. Dit
ligt heel gevoelig in de Ne
derlandse rechtspraak".
Het rapport van de werkgroep
doet onder meer de suggestie
om te komen tot een geïnte
greerde hulpverlening van
politie en organisaties als
Vrouwen Tegen Verkrach
ting. ln de Verenigde Staten
kent men het zogenaamde Ra
pe Centre (verkrachtingscen
trum), waar gespecialiseerde
hulpverleners zitten die bo
vendien dag en nacht bereik
baar zijn. Het lijkt mij dat
een gespecialiseerd centrum
eerder aanbeveling verdient.
"Zo'n centrum heeft natuurlijk
voordelen Maar het nadeel
hiervan is, dat sexueel ge
weld weer in een apart hokje
wordt geduwd, geisoleerd.
Dat is niet juist Het slachtof
fer moet de keus gelaten wor
den tot wie zij zich wil wen
den. Daarbij komt nog dat
het realiseren van dergelijke
centra verschikkeiijk veel
geld kost Want hoeveel heb
je er niet nodig? Daarom zeg
gen wij: bouw de middelen
die je hebt uit Gebruik be
staande organisaties. Een po
litiebureau is dag en nacht
open en dus bereikbaar. Daar
kan meteen aangifte worden
gedaan. In onze opzet zou het
zo moeten zijn, dat de politie
beambte het slachtoffer op
de hoogte moet stellen tot
welke hulpverleners zij zich
kan wenden. Deze instanties
kunnen op hun beurt het
slachtoffer opvangen voor
verdere psychische hulp".
"Voor hulpverleners is ook een
belangrijke voorlichtings
taak weggelegd. Bijvoor
beeld het belang van aangifte
doen. Alleen op die manier
kunnen wij een indruk krij
gen van het aantal verkrach-
tings-gevallen. Er moet veel
meer naar buiten komen, zo
dat de mensen zich de mis
standen in onze maatschap
pij gaan realiseren".
Wat verwacht u van het rap
port?
"Ik hoop dat de draad wordt
opgepakt. Het gaat er om dat
slachtoffers van alle vormen
van geweld menselijk en ade
quaat moeten worden behan
deld. Er is grote belangstel
ling voor ons rapport by de
politiekorpsen door het hele
land. U moet ook met verge
ten dat dit een prod ukt is van
mensen uit dc praktik. Het
merendeel van de werkgroep
bestaat uit politiemensen.
Het is geen wetenschappelijk
werk van achter de tafel ge
weest.
Ik realiseer mij, dat deze
aanpak een mentaliteitsve
randering vereist. Dat je de
zaak niet met alleen richtlij
nen kunt veranderen. Het zal
jaren duren, maar je moet nu
eenmaal ergens beginnen".
ADVERTENTIE
Met tisGaotxtBiTAAiCHEo Gtotw Bitaaip,
Gtgtfandcerd tot t ion.- ptrJuquc /.onder kosten
verknjgb.ur bij alle banken en spaarbanken van Nederland
