Kaviaar
nu ook
synthetisch
Compact disc wacht
een grote toekomst
CV-thermostaat wordt elektronisch
Een zaak
van zuivere
zuurkool
-C
Energie besparen met geprogrammeerde schakelklok
Introductie in najaar
Extra
MAANDAG 8 FEBRUARI 1982
Energie besparen is in, nu stooko
lie, gas, benzine en elektriciteit
zo razend duur geworden zijn. In
de USA, waar men gewend was
de benzine onbekommerd in de
tank (met gallons tegelijk) te la
ten vloeien als ging het om spuit
water, is men ook energiebewus-
ter gaan denken. Na verschillen
de rantsoen-periodes en een aan
zienlijke verhoging van de benzi
neprijs worden er nu kleinere au
to's gekocht en dus minder ge
tankt. En het komt denkelijk niet
zo vaak meer voor dat aircondi
tioning op maximum staat met
alle ramen open.
Nederlanders, van huis uit toch
wat zuiniger, zoeken andere op
lossingen, waarbij de elektronika
en de computertechniek te hulp
schieten. Zo zijn er grote zieken
huizen en fabrieken die aan ener
giebewaking doen door een spe
ciaal soort computer. Om elektri
sche piekbelasting te voorkomen
schakelt het apparaat bepaalde
apparatuur, bijvoorbeeld laad-
stroom-apparatuur van elektri
sche transportwagens, op de pie
kuren uit. Die wagens kunnen
makkelijk 's nachts worden op
geladen.
In het huishouden kan men iets
soortgelijks zelf doen door (af-
De PTC is een elektronische kamerthermostaat met vier programmeer
bare tijden per etmaal.
)wasmachines in het weekeinde
of 's nachts te laten draaien, wan
neer veel elektriciteitsbedrijven
'nachttarief bieden. Het meest
valt natuurlijk te besparen op de
gasrekening thuis ails men de
thermostaat in de gaten houdt.
Maar dat val niet altijd mee.
Vaak wordt de belangrijkste
schakel van de CV vergeten. Men
zet de warmteregelaar te laat laag
of vergeet het helemaal. Als men
hem 's avonds wel laag zet is het
huis bij het opstaan steenkoud.
Geen wonder dat de 'klokther-
mostaat' zijn intrede deed.
Uitkomst
Die thermostaat kent een dag- en
nachtstand maar vormt nog geen
oplossing voor gezinnen waar
man en vrouw werken. Daarvoor
zijn allerlei nieuwe elektronische
schakelingen de uitkomst. Zo
wel van Philips als van Holecsol
(beide gevestigd in Eindhoven)
zijn systemen in de handel ge
bracht die denkwerk verrichten
op het gebied van energiebespa
ring.
De Energomatic van Holecsol bij
voorbeeld is een systeem van sa
menhangende elektronika, dat
de pomp uitschakelt als hij niet
nodig is, een dag- en een nacht-
temperatuur kent en bovendien
weerafhankelijk kan reageren
door een voeler voor de ketel- en
buitentemperatuur.
Eenvoudiger, maar eveneens doel
treffend zijn nieuwe Philips
kloktermostaten. Zij kunnen
door de doe-het-zelver makkelijk
worden aangebracht, zien er
netjes uit en kennen vier scha
keltijden. Daarmee is het moge
lijk om 's ochtends (zeg om zes
uur) het huis te gaan verwarmen.
Bij het opstaan is het huis dan
behaagelijk. Wanneer de gezins
leden rond acht uur naar school
en kantoor gaan, schakelt e elek
tronische automaat de CV weer
op de nachttemperatuur. Bij de
thuiskomst van iedereen om half
zes is het huis net weer 'opge
warmd'. Om elf uur 's avonds
wanneer iedereen naar bed gaat
-vergeet de Programmeerbare
Temperatuur Controller (PTC) of
in gewoon Nederlands klokter-
mostaat niet de CV-installatie
weer naar nachttemperatuur te
schakelen.
Nachtdiensten
Bij de PTC hoort een netvoeding,
eventueel een relais-kastje. Dag
en nachttemperatuur zijn onaf
hankelijk van elkaar in te stellen.
De vier schakeltijdstippen kan
men willekeurig kiezen in de 24-
uurs cyclus, dus ook aanpassen
aan nachtdiensten of afwijkende
werktijden. Met een druk op de
knop wisselt men van dag- naar
nachttemperatuur of omge
keerd, wanneer de dagindeling
(in het weekend) anders is. Vrij
grote, groene cijfers geven de tijd
aan, de gewenste temperatuur en
de werkelijke omgevingstempe
ratuur. De prijs van de PTC is
niet veel hoger dan van een ge
bruikelijke mechanische ther-
mostaatklok, die maar twee
schakeltijdstippen kent.
(Door Hugo van der Heem)
Het ziet er echt naar uit dat de Compact-Disc, dat kleine lasergrammofoonplaatje, dit
najaar groots geïntroduceerd gaat worden. Eerst kondigde Philips al aan dat men met
een CD-afspeler op de Firato zou komen.
Nu er echter steeds meer bedrijven
uit Europa, en uit het Verre Oos
ten, de introductie van een consu-
mentenrijp produkt in het voor
uitzicht stellen, zal het 12 cm gro
te plaatje vermoedelijk wel DE
attractie van de Firato, de twee
jaarlijkse elektronika-expositie
in Amsterdam, gaan worden. Al
leen de prijs zal vooralsnog aan
zienlijk zijn: zo'n f 2.000.
Dat de eerste aankondiging voor
een Compact Disc-speler van
Philips afkomstig was, is niet
zo'n wonder. Het vaderlandse
bedrijf heeft aan de wieg gestaan
van het 'computerplaatje'. Het
moet ook zeer verheugd zijn dat
vrijwel de gehele Europese en
Japanse industrie de vondst als
zodanig hebben geaccepteerd, zij
het dat de standaard, in samen
werking met Sony, kwalitatief
nog iets is opgekrikt.
De wijze van aftasting (met een la
serstraaltje) en de wijze waarop
men muziek in 'computertekens'
zal optekenen, is nu zo wereld
wijd geaccepteerd, dat het de ab
solute standaard voor digitale
grammofoonplaten zal gaan wor
den. Toen dit vooijaar Grundig
(ook al de Philips-partner bij vi-
deorecording) en het grote Fran
se concern Thomsen-Brandt
voor het systeem kozen, deden
zij dat op grond van de volgende
overwegingen:
1. De digitale (computer) opteke
ning van het signaal geeft een
aanzienlijke verbetering van de
signaal-ruisverhouding, de dyna
miek en van de scheiding van de
beide stereokanalen, waardoor
een geluidsweergave wordt be
reikt die de werkelijkheid zeer
dicht benadert.
2. Van de toepassing van digitale
en optische technologie (laser-af-
tasting) kan verwacht worden
dat zij zich verder ontwikkelt
voor nog andere toepassingen in
de toekomst.
3. Met registratie van het geluid op
één plaatzijde kan niettemin een
speelduur worden bereikt die ge
lijk is aan die van de beide kan
ten van de huidige langspeel
plaat, namelijk een uur.
4. De geringe afmetingen van de af-
speler passen uitstekend in de
huidige trend van kleine, com
pacte apparaten voor 'mini-ke
tens'. Door die compacte afme
tingen zullen ook nieuwe, porta
ble afspelers mogelijk worden,
evenals spelers voor in de au
to.
Afgezien van de deels door marke-
ting-ideeën ingegeven motieven,
is het 'muzikale bierviltje' veel
minder kwetsbaar. Spetteren,
ruis en slijtage behoren tot het
verleden door de digitale tech
niek enerzijds en de buitenge
woon fraaie aftasting via een la-
ser(licht)straal aan e andere kant.
De levensduur van het plaatje is
daarmee theoretisch onbe
grensd. Geen wonder dat deze
geslaagde technische combinatie
vele fabrikanten geïnspireerd
heeft om een ontwerp (Wereld
standaard) - voor een afspeler te
maken.
PolyGram, een toonaangevende
dochter van Philips en Siemens
op het gebied van grammofoon
platen, is zich voor de najaarsin
troductie van de speler aan het
voorbereiden. Men wil voor de
Europese markt tegen het einde
van het jaar 200 verschillende ti
tels hebben geperst. In '83 zou
den daar nog 300 andere platen b
moeten komen. De bedoeling
daarvan is dat de koper van de
CD-speler direct al een vrij grote
keus aan muziek zal hebben. De
plaatjes zullen midden van dit
jaar gemaakt gaan worden bij de
PolyGram-fabriek in Hannover
Compact-Disc-spelers zullen bij de
Philipsfabriek in Hasselt in Bel
gië worden gemaakt. En men is
werkelijk van plan om op de lan
ge termijn een miljoen spelers
per jaar te gaan maken. De pro-
duktie zal in de loop van dit jaar
geleidelijk aan ter hand worden
genomen.
Nogal duur
Philips heeft indertijd gezegd dat
de CD-speler evenveel zou moe
ten kosten als een goede HiFi-
platenspeler, dus tussen de f 500
en f 700. Mogelijk geldt dat voor
de verre toekomst, als men er in
slaagt een miljoen spelers per
jaar te produceren. Nu heeft Mat
sushita Electric, Japan's grootste
elektronica-fabrikant, met onder
meer de merken Panasonic, Na
tional en Technics gezegd dat
hun machine f 2000 gaat kosten.
Dat lijkt voorlopig een erg reële
schatting.
De CD-speler
heeft
"frontloading"
en past
wonderwel in mini-
componenten reeks.
De vervaarlijk uitziende maar tandeloze steur zoekt zijn voedsel
langs de bodem.
Het is best wel eens aardig om
je te verlustigen in echte lu
xe. In luxe lekkernijen bij
voorbeeld.
Legendarisch is de luxe van ka
viaar. De bijna goudkleurige
uit Iran werd vroeger alleen
aan het hof van de sjah geser
veerd. De Russische tsaar en
de Oostenrijkse keizer waren
de enigen die de eitjes van de
allerkleinste steur, de ster-
lyat, te genieten kregen. Want
laten we wel wezen, kaviaar
is niets anders dan eitjes,
kuit, van vissen. Vrij primi
tieve vissen zelfs, die leden
van de familie steur. Ze zien
er nogal vervaarlijk uit met
hun haaienstaart. Maar hun
bek is tandeloos. Vooral in
het gebied rond de Kaspische
Zee voelen de steuren zich
thuis. De mens, die grote re
gelaar, greep natuurlijk in en
probeert ze nu zelfs in Ameri
ka te kweken. Toch komt de
beste kaviaar nog altijd uit
Rusland en uit Iran.
Het woord kaviaar komt niet
uit Rusland, daar noemen ze
het ikra. In Italië kent men
het woord caviale, de Turken
verbasterden dat tot khavyar.
Kleur
Steuren worden tegenwoordig
gekweekt. De grootste is de
beluga, die kan wel 1000 kg
zwaar worden. Deze kaviaar
kennen we ook onder de
naam Beluga, de potjes waar
in het wordt verkocht heb
ben een blauw deksel. Per ki
lo omgerekend komt de prijs
op zo'n f 2000,-. De korreltjes
zijn grijzig van kleur. Vaak
denkt men dat zwarte kaviaar
de beste is, dat is beslist niet
waar. Zwarte kaviaar komt
van een kleinere steur, de se-
vruga en ontleent daar ook
zijn naam aan. De potjes heb
ben een rood deksel en de ki
loprijs is „slechts" f 875,-. Wie
het liever op een gemiddelde
houdt doet een goed keuze
met Oscietra, in potjes met
een geel deksel. De korrel-
grootte, de kleur en de prijs
zit tussen de beide andere
soorten in.
Kaviaar kan alleen worden ge
wonnen uit volledig verse
vis. Met heel veel zorg wordt
de viskuit verwijderd, de
eitjes mogen niet kneuzen.
Een beluga levert wel 20 kg,
een sevruga nauwelijks 2 kg.
De ervaren kaviaarmaker
verwijdert voorzichtig alle
vliesjes en mengt er met de
hand een kleine hoeveelheid
zout doorheen. Hoe minder
zout, hoe beter. Op de ver
pakking staat dan malossol.
Dmdat er vrij sterke kleurver
schillen kunnen optreden,
wordt de kuit van verschil
lende vissen altijd strikt van
elkaar gescheiden gehouden.
Dat kleurengamma gaat in
derdaad van puur zwart, via
grijs in vele tinten, tot bijna
wit. Er zijn zelfs soorten die
kleuren hebben van oranje
bruin tot groenachtig. Toch
heeft de kleur weinig of niets
met de smaak te maken. De
soort en de versheid spelen
daarbij de belangrijkste rolj
de zilte zeesmaak van
werkelijk verse kaviaar is
met niets te vergelijken.
Kaviaar moet dan ook altijd
heel zorgvuldig worden ge
serveerd. Het beste geniet u
de lekkernij zo uit de verpak
king. Het potje hoort te wor
den opgediend op een scho
tel met geklopte ijsblokjes -
kaviaar moet koel zijn. Eet
het echter nooit met een zil
veren lepel. Die zou zwart
kunnen worden, bovendien
kan het metaal de eitjes plet
ten. Traditioneel werd ka
viaar met een ivoren lepel ge
geten. Eet kaviaar puur.
Hoogstens met wat lichtge-
roosterd brood of toost. En
drink er champagne bij. De
beste natuurlijk. Maak nooit
de fout Russische champag
ne te kiezen. Die is veel te
zoet, alleen geschikt voor aan
het ontbijt. Als u zich een
Russische vorst wilt voelen
(of een lid van de opperste
Sowjet) drinkt u wodka bij
uw kaviaar. U eet dan trou
wens geen brood, maar bli-
nis, kleine pannekoekjes van
boekweitmeel. Daar mag dan
een schepje zure room op.
Imitatie
Wie het wat eenvoudiger wil
houden bepaalt zijn keus op
imitatie-kaviaar. Dat is
kunstmatig gekleurde vis
kuit, afkomstig uit Duitsland,
Denemarken en IJsland. Het
is best wel erg lekker, maar
niet te vergelijken met het
origineel. De zwarte kleurstof
heeft de neiging wel eens wat
af te geven. Het spul wordt
veel gebruikt voor het garne
ren van schotels of hapjes.
Dat zou u ook kunnen doen
met de rode variant, imitatie
zalmkuit.
Viskuit'van de eghte zalm is in
ons land vrijwel onbekend.
In Skandinavië echter is het
een geliefde lekkernij, waar
men graag een glaasje aqua
vit bij drinkt. In Rusland, in
Siberië, kennen ze dat ook.
Daar heet het ketovaia. De
korrels zijn veel groter en bij
na transparant. Dat is ook
duur, en daarom maken de
Russen tegenwoordig zelfs
synthetische kaviaar. Na ja
ren van research zijn ze erin
geslaagd'bolletjes eiwit het
aanzien en de smaak van ka
viaar te geven. Er wordt ech
ter nog maar weinig van ge
maakt. Daarom is ook deze
imitatie een prijzig en twijfel
achtig genoegen.
Speciale caravan-
wasborstel
Het wassen van caravan of kam
peerauto is niet alleen een om
vangrijker, maar ook lastiger
karwei dan de schoonmaakbeurt
van de auto. Vanwege het grote
opperlak en de hoogte. De nieu
we Flexy „caravan brush" van
Holt maakt de wasklus gemak
kelijk; een kistje of trapje om bij
voorbeeld bij het dak te komen,
is niet meer nodig. De speciale
borstel heeft twee inschroefbare
verlengstukken Met een univer
sele slangkoppeling wordt hij op
de kraan aangesloten, een inge
schoven staafje schuimzeep
geeft een lekker sopje. En met
die lekker-lange brusher kun je
overal makkelijk bij.
Te koop in autoshops voor f 49,50
Gelukkig hoeven we tegen
woordig niet bang meer te
zijn dat we vitaminegebrek
krijgen in de wintermaanden.
Het hele jaar door zijn er vol
doende verse groenten en
vruchten te koop, die in onze
behoefte aan met name vita
mine C voorzien. Vroeger
was dat anders; berucht zijn
de verhalen over scheurbuik
bij zeelieden. Toen echter
zuurkool als scheepspro-
viand werd meegevoerd, was
het met die ziekte snel ge
daan.
Modern is zuurkool bepaald
niet. De Romeinen maakten
al zoiets, en het is wel zeker
dat reeds in de Middeleeu
wen in heel Europa 's winters
zuurkool werd gegeten. In
ons land is het nog altijd typi
sche winterkost, maar eigen
lijk is dat jammer. De friszure
smaak en de lichte verteer
baarheid maken dat deze
groente ook in het warmere
jaargetijde heel goed gewaar
deerd zou kunnen worden,
vooral verwerkt tot allerlei
salades.
Wat is zuurkool nu eigenlijk?
Witte kool. van die mooie
ronde sluitkool ter grootte
van een voetbal, wordt fijnge
sneden. Met ongeveer 1,5
procent van de gewichtshoe-
veelheid aan zout doet men
die koolsnippers in een vat.
Daar gaat een tamelijk zwaar
gewicht bovenop. Dit zaakje
gaat gisten, een proces waar
bij de koolhydraten worden
omgezet in melkzuur. Ge
middeld duurt dat zo'n week
of drie. Door zorgvuldige ras
verbetering is de witte kool
van tegenwoordig veel beter
van kwaliteit dan vroeger;
onze zuurkool is dan ook een
veel verfijnder gerecht dan
het vroeger was. Traditioneel
werden er allerlei smaakstof
fen aan toegevoegd, juist om
dat het van zichzelf niet zo
lekker was. In onze streken is
de jeneverbes fameus. Ooste
lijker in Europa werkt men
ook met kummel- of venkel
zaad, of voegt men kweepe
ren of rode bieten toe. Soms
vervangt men tijdens het gis
tingsproces het vrijkomende
vocht door witte wijn. Wan
neer per 50 kg zuurkool min
stens een liter wijn is toege
voegd, mag van wijnzuurkool
worden gesproken.
Het is een slechte gewoonte om
zuurkool te wassen. Met het
spoelwater verdwijnen dan
namelijk de meeste vitami
nen en mineralen door de
gootsteen. Wie meent niet
van dat hele zure te houden
kan beter een wat aangepaste
bereidingswijze toepassen.
Kook de groente vooral niet
te lang. Sommige ouderwetse
kookboeken spreken zelfs
van twee tot vier uur, vooral
in Duitsland en Frankrijk be
staat die slechte gewoonte
nog. Moderne opvattingen le
ren ons dat tien tot vijftien
minuten lang genoeg is. Het
is trouwens helemaal niet no
dig om zuurkool altijd te ko
ken: met rauwe zuurkool
kunnen schitterende salades
worden samengesteld.
Zelf zuurkool maken loont te
genwoordig nauwelijks meer
de moeite. Het industriële
produkt is van uitstekende
kwaliteit. Veel van onze va
derlandse produktie gt trou
wens de grens over. Noord-
Holland, de streek rond
Broek op Langedijk, is het
centrum van de Nederlandse
zuurkoolindustrie.
Maak de zuurkooldraadjes
goed los met twee vorken.
Als u wilt kunt u de snippers
nog wat fijner snijden. Voeg
voor het koken niet meer
vocht toe dan strikt noodza
kelijk is: als de pan van het
vuur wordt genomen, dient al
dat vocht te zijn verdampt.
Dat vocht kan natuurlijk ge
woon water zijn, maar als u
het heel lekker wilt maken,
kook de zuurkool dan in wit
te wijn. In plaats van jenever
bessen zou u enkele peper
korrels kunnen eekoken. Het
laten meekoken van spek of
worst vermindert de (voor
sommigen wat al te) zure
smaak. Maak niet altijd
stamppot van zuurkool met
aardappelen; eet de groente
ook eens afzonderlijk. Gedu
rende het laatste gedeelte van
de kooktijd kunt u allerlei
dingen toevoegen, zodat ver
rassende combinaties ont
staan. Stukjes appel of ba
naan, reepjes paprika, selde
rij of prei bijvoorbeeld.
Maar vooral, experimenteer
eens op creatieve manier met
salades van rauwe zuurkool.
De hiervóór genoemde com
binaties kunnen evenzovele
verrassingen opleveren, maar
er zijn nog veel meer moge
lijkheden. Ananas, rode biet
in reepjes, geraspte wortel
tjes, sinaasappelpartjes, om
maar eens wat te noemen. Al
lerlei combinaties met vis
kunnen smakelijk zijn, of
met gevogelte.
De principes van de zuurkool-
bereiding zijn ook in andere
werelddelen reeds eeuwen
lang bekend. Het op gang
brengen van een gistingspro
ces, waarbij melkzuur ont
staat. In Korea bijvoorbeeld
kennen ze een tafelzuur dat
daar bij geen enkele maaltijd
mag ontbreken: kimchi. Er
kunnen allerlei groenten
voor worden gebruikt, maar
essentieel is het gistingspro
ces dat door zout ou eans
wordt gebracht. Dikwijls
voegt men verse gemberwor
tel toe, en ook wel alerlei spe
cerijen. Als het even kan zet
men het vat met inhoud in de
zon. Op die manier is het gis
tingsproces binnen een dag
voltooid. Bij kouder weer
duurt het langer, zoiets als bij
ons de produktietijd voor
zuurkool. Het vat met kimchi
wordt begraven en de inhoud
blijft tot de winter goed; de
geur is voor westerse neuzen
nogal onaangenaam. Hier in
West-Europa houden we het
maar op zuurkool, Sauer
kraut, choucroute, chucruta,
salcrautte of hoe dit gerecht
verder (internationaal) ge
noemd mag worden!
.0-
