Poolse universiteiten open
Costa Rica: een
democratie
in de problemen
C
Reagan biedt Sowjet-Unie
ontwerp 'nubopti
aan
Beperkende bepalingen blijven van kracht
onnairs
Legi
omgekomen
Felle uitval Haddad
naar de Palestijnen
Westduitse oppositie tegen verhoging van BTW
VRIJDAG 5 FEBRUARI 1982
WASHINGTON (UPI/AFP) - De
Amerikaanse president Reagan
heeft de Sowjet-Unie een ont-
werp-verdrag gestuurd waarin
zijn plan om alle kernraketten
voor de middellange afstand uit
Europa weg te halen (nul-optie)
gestalte heeft gekregen. Dit heeft
Reagan zelf gisteren in een ver
klaring meegedeeld.
Tevens is in Washington officieel
bekendgemaakt dat het voorstel
van Sowjet-leider Bre^jnjev tot
vermindering met tweederde
van de Amerikaanse en Sowje-
trussiche raketten in Europa,
door de Amerikaanse regering is
verworpen.
Het ontwerpverdrag werd dinsdag,
zo zei Reagan, aan de Sowjet-de-
legatie op de onderhandelingen
over de raketten op de middel
lange afstand in Genève over
handigd. Reagan deed zijn voor
stel voor een nul-optie op 18 no-
Buitenland
vember vorig jaar: als Moskou de
SS-4, SS-5 en SS-20 raketten die
op West-Europa staan gericht
zou weghalen zou Washington
afzien van plaatsing van de Pers-
hing- en Kruisraket.
De kans dat de Sowjet-Unie met
dit ontwerpverdrag akkoord zal
gaan is erg klein, want Brezjryev
verwierp Reagans nul-optie
woensdag opnieuw. Hij verweet
de Verenigde Staten de onder
handelingen in Genève te traine
ren terwijl de situatie in Europa
sinds de Tweede Wereldoorlog
"nog nooit zo gevaarlijk was als
nu". Waarnemers geloven dat
Moskou en Washington zich met
wat in feite een herhaling is van
oude voorstellen, in een nieuwe
strijd werpen om de publieke
opinie in Europa voor zich te
Reagan zei in zijn verklaring dat hij
president Bre^jpjev opriep "ons
te volgen in deze belangrijke eer
ste stap naar vermindering van
de atomaire schaduw die over de
volkeren van de wereld hangt".
David Gergen, woordvoerder van
het Witte Huis, zei gisteren dat
Washington op de hoogte was
van de Sowjet-voorstellen tot ge
faseerde vermindering van de ra
ketten in Europa, maar de VS
kunnen hiermee niet akkoord
gaan omdat er geen evenwicht is,
aldus Gergen. De Sowjet-getal-
len zijn gebaseerd op een selec
tief gebruik van gegevens en
kunnen daarom geen basis zijn
voor onderhandelingen. "Het
voorstel dat we deden is ver
gaand, en biedt een solide basis
voor onderhandelingen", aldus
Gergen.
De VS verwerpen het Sowjet-
standpunt dat er bij benadering
tussen Oost en West wapeneven-
wicht is. Moskou vindt de nul
optie van Reagan onaanvaard
baar omdat in haar ogen alleen
Sowjet-wapens zouden worden
ontmanteld terwijl de NAVO
slechts afziet van de plannen
voor nieuwe en met voordeel
weg zou komen omdat de Britse
en Franse kernmacht alsmede de
Amerikaanse raketten op onder
zeeërs en vliegtuigen buiten de
onderhandelingen blijven.
Gergen herhaalde gisteren dat
Washington de Britse en Franse
kernmacht niet in de bilaterale
onderhandelingen wil brengen.
WARSCHAU (Reuter/AFP) Op de Poolse universiteiten wordt het werk komende
maandag volledig hervat, maar wel blijven de bepalingen van de noodtoestand van
kracht dat de studenten de universiteit meteen na college moeten verlaten en zij maar
zeer beperkt toegang hebben tot kopieermachines.
Studenten in hun laatste jaar en
medicijnenstudenten gingen vo
rige maand al weer aan het werk.
Radio Warschau waarschuwde
gisteren tegen "sabotage en on
dermijnende activiteit" op scho
len en universiteiten.
Nog deze maand zal het merendeel
van de bepalingen krachtens de
staat van beleg in Polen worden
ingetrokken, maar dat betekent
niet dat de staat van beleg zelf zal
worden opgeheven, zo heeft de
Poolse minister van buitenland
se zaken Josef Czyrek gisteren in
Parijs gezegd. Czyrek is in Parijs
voor het congres van de Franse
communistische partij.
"Geen pion"
De Poolse minister zei dat er nog
ongeveer 4000 geïnterneerden
zijn, die geleidelijk vrijgelaten
zullen worden. Ais sommigen
onder hen Polen willen verlaten
en een land bereid vinden hen op
te nemen, zal de Poolse regering
zich daar niet tegen verzetten, al
dus Czyrek. De Poolse minister
zei dat zijn land geen pion in de
machtstrijd tussen de supermo-
gendheden wil worden. "Men
Ook Kennedy
mocht graag
afluisteren
(Van onze correspondent
Henk Kolb)
WASHINGTON - Ook de Ame
rikaanse president John F.
Kennedy heeft in het geheim
gesprekken opgenomen. In
de pas geopende Kennedy-
bibhotheek te Boston bevin
den zich ruim 100 uur aan op
banden genoteerde conversa
tie tussen Kennedy en figu
ren als generaal Douglas Mc.
Arthur en Adlai Stevenson,
alsmede Kennedy's broers
Robert en Edward. Hoewel
bepaalde delen van de ban
den nog geheim zullen blij
ven, wil de bibliotheek vol
gende zomer de eerste af
schriften publiceren van dp
reeks die tussen juli 1962 en 7
november 1963 (Kennedy
werd twee weken later ver
moord) ongeveer 600 ge
sprekken beslaan.
Het systeem dat Kennedy ge
bruikte, was niet zo omvang
rijk als de apparatuur waar-
me Nixon tenslotte zijn eigen
ondergang bezegelde. De
banden bestrijken echter zul
ke historische gebeurtenis
sen als de Cubaanse crisis, de
kwestie-Berlijn en de ontwik
kelingen in Vietnam. Vol
gens bibliothecaris Daniel H.
Fenn vormen zij een bron
voor belangrijk historisch fei
tenmateriaal, waaraan al zes
jaar wordt gewerkt. Kenne-
dey signaleerde met een rood
lichtje aan zijn secretaresse
wanneer zij de opnamen van
telefoongesprekken of dis
cussies In het Oval Officie
moest beginnen.
Fenn zegt te beschikken over
bandopnamen van 325 verga
deringen en 275 telefoonge
sprekken. Volgens de logboe
ken hebben zij zowel betrek
king op zulke triviale dingen
als de gift van twee tamme
herten en het bestellen van
enveloppen, als Vietnam, de
Varkensbaai-invasie op Cu
ba, pogingen om de CIA bui
ten het vredeskorps te hou
den en het gebruik van leuge
nontdekkers om het uitlek
ken van informatie uit het
Pentagon tegen te gaan (een
gebruik dat juist wederom in
zwang is gekomen).
Volgens presidentieel woord
voerder David Gergen, legt
president Reagan zijn ge
sprekken niet vast. Volgens
Dean Rusk, minister van bui
tenlandse zaken onder Ken
nedy, was het heel gewoon
dat in het Oval Office micro
foons stonden opgesteld. Van
de Amerikaanse presidenten
hebben Roosevelt, Eisenho
wer, Kennedy, Lyndon John
son en Nixon althans delen
vastgelegd van gesprekken
in het Witte Huis.
kan niet aan de ene kant uitroe
pen dat de Sowjet-Unie zich in
onze zaken mengt, en dan aan de
andere kant hetzelfde doen".
Czyrek zei dat zijn land niet wil
dat de 'Poolse kaart' wordt ge
speeld in een sfeer van algemene
confrontatie. Polen heeft voor
een dergelijke rol herhaaldelijk
een zeer hoge prijs betaald. Wij
willen ons volk een dergelijk lot
besparen".
Uit oppositiekringen in de Poolse
hoofdstad is vernomen dat de
ongeregeldheden in Gdansk, het
afgelopen weekeinde, ernstiger
waren dat het militaire bewind
wil doen geloven.
Een reiziger uit Gdansk vertelde
dat zaterdag ongeveer 9000 men
sen bijeen kwamen bij het monu
ment voor de arbeiders van de
scheepswerven die bij de botsin
gen van 1970 om het leven kwa
men.
Een woordvoerder van de Poolse
regering schatte de menigte in
Gdansk op 3000.
Militaire rechtbanken in Polen
hebben straffen van zeven jaar
tot driejaar gevangenis opgelegd
aan de leiders van bezettings- en
stakingsacties in de gewesten Si-
lezië en Pomerania. Bij snel
rechtprocedures zijn meer dan
honderd deelnemers aan de inci
denten van 31 januari in Gdansk
veroordeeld tot gevangenisstraf
fen van drie maanden tot een
maand.
De zwaarste straf, zeven jaar ge
vangenis, werd uitgesproken te
gen Miroslaw Sroczynski, die
verantwoordelijk wordt geacht
voor de bezettingsactie in de
mijn Ziemowit in Silezië, die
door honderden mijnwerkers tot
kerstavond werd volgehouden.
ze, een oude vriend van Walesa,
zei dat hij toestemming had om
Walesa te bezoeken, maar op het
laatste ogenblik werd de toe
stemming zonder opgaaf van re
denen ingetrokken. De baby is
op 27 januari geboren.
De Europese Commissie heeft
ruim twintig miljoen gulden be
schikbaar gesteld voor dringen
de humanitaire hulp aan Polen.
Deze hulp, die in de vorm van
voedsel en geneesmiddelen zal
worden verleend, is bestemd
voor bevolkingsgroepen die het
meest van de huidige situatie te
lijden hebben.
Volgens een woordvoerder van de
commissie (het uitvoerend or
gaan van de gemeenschap) ko
men grote gezinnen, gehandicap
ten en ouden van dagen in eerste
instantie in aanmerking. De hulp
zal worden gecoördineerd door
humanitaire en niet-gouverne-
mentele organisaties, zoals Cha-
ritas en het Rode Kruis. Van
maart tot en met mei van dit jaar
zullen 320 vrachtwagens van elk
22 ton de goederen naar Polen
brengen.
Walesa
Een priester, c
die gisteren Lech Wa
lesa op de hoogte wilde stellen
van de geboorte van een dochter,
heeft geen toegang gekregen tot
de geïnterneerde vakbondslei
der. Van kerkelijke zijde is ver
nomen dat de priester van
Gdansk naar Warschau was ge
reisd om Walesa te vertellen van
de geboorte van zijn zevende
kind, en om hem te vragen welke
naam de baby moet krijgen. De-
PARIJS (AFP) - Bij een vliegtuig
ongeluk in Djibouti aan de Afri
kaanse oostkust zijn 31 paracom
mando's van het vreemdelingen
legioen plus de bemanning van
vijf koppen omgekomen, zo
heeft het Franse ministerie van
defensie bekendgemaakt. Het
toestel werd gisterochtend ge
vonden en bleek in een woestij
nachtig gebied tegen een berg
top aangevlogen.
Djibouti ligt aan de toegang tot de
Rode Zee. Frankrijk is er na de
onafhankelijkheid in 1977 nog
steeds militair present.
Kritiek Franse
communisten op
partijleiding
PARIJS (Reuter) - Op de tweede
dag van het partijcongres van de
Franse communisten in Parijs is
gisteren de omstreden regerings
samenwerking met de socialis
ten aan de orde geweest. Er deed
zich daarbij een zeldzame ge
beurtenis voor dat een afgevaar
digde het woord kreeg om zijn
kritiek over het beleid terzake
van de partijleiding te uiten. Een
van de (vier) communistische
ministers verdedigde de toetre
ding tot het kabinet en ontkende
dat dat alleen was gedaan "om
tijd te winnen".
Tijdens het omzichtig georgani
seerde debat kreeg één afgevaar
digde, Daniël Garipui uit Tou
louse, de gelegenheid tot kritiek.
Hij gaf af op de redenen van de
partijleiding om na de verkiezin
gen van vorig jaar met de socia
listen in zee te gaan en regerings
verantwoordelijkheid op zich te
nemen. Hij veroordeelde de reso
lutie van partijleider Marchais
waarin de partij haar stemmen
verlies wijt aan een "verouder
de" strategie van 25 jaar geleden
en de daaruit gevolgde "achter
stand".
Charles Fiterman, minister van
transport en na Marchais de be-
langrijkse man bij de Franse
communisten, verdedigde de
coalitie met de socialisten. Hij zei
geen paradox te zien in die sa
menwerking. Gezien de groeien
de problemen is het nu zaak
daarop te reageren vanuit een
loyale en constructieve samen
werking. In deze geest werken
we en beginnen we vooruitgang
te boeken, aldus Fiterman.
WASHINGTON (Reuter/UPI) - De Amerikaanse president, Ronald Rea
gan, en zijn Egyptische ambtgenoot, Hosni Moebarak, hebben gisteren
verklaard dat zij het overleg inzake Palestijnse autonomie als uitvloeisel
van de akkoorden van Camp David zullen voortzetten.
Na een afscheidsbezoek van het Egyptische staatshoofd aan het Witte Huis
legden zij de nadruk op het proces van Camp David als de sleutel voor een
duurzame vrede in het Midden-Oosten. "Wij willen het autonomie-overleg
voortzetten teneinde overeenstemming over een beginselverklaring te be
reiken hetgeen de beste manier is om voortgang te boeken voor oplossing
van het Palestijnse vraagstuk in al zijn aspecten zoals voorzien- was in
Camp David", aldiLS Reagan. Moebarak zei "zeer verheugd te zijn over
het resultaat van mijn besprekingen met president Reagan.
(Van onze correspondent
Rienko Wilton)
BEIROET - Saad Haddad, de door
Israël gesteunde militieleider in
Zuid-Libanon, heeft gisteren tij
dens een persconferentie een fel
le aanval gedaan op de Palestij
nen. Haddad beweerde dat de
Palestijnen het afgelopen half
jaar tienduizenden stuks wapens
uit de Arabische landen hadden
ontvangen en dat er zich nu bijna
duizend Palestijnse guerilla's be
vinden binnen de Unifïl-sector in
Zuid-Libanon. Indien Unifil de
Palestijnen niet spoedig zou ver
wijderen, zou Haddad zelf mili
tair tegen hen optreden in Zuid-
Libanon, zo stelde hij in het
vooruitzicht.
In Libanon zelf wordt niet veel
waarde gehecht aan de uitspra
ken van ex-m£goor Saad Haddad.
omdat hij hier wordt beschouwd
als een willoos werktuig van Is
raël; een man die - zoals bij tallo
ze gelegenheden is gebleken -
niet zelfstandig kan optreden en
alleen maar herhaalt wat zijn Is
raëlische adviseurs hem influis
teren.
Israèls en nu ook Haddads bewe
ring dat het aantal Palestijnse
guerilla's binnen Unifil-gebied in
Zuid-Libanon de laatste weken
is toegenomen tot 900 man,
wordt door Unifil-woord voer-
ders in Beiroet ten stelligste ont
kend. Volgens Unifil zijn er ge
middeld slechts 250 Palestijnse
en moslim-linkse Libanese 'ge
wapende elementen' in de Unifïl-
sector - groepen die elkaar overi
gens voortdurend in de haren zit
ten.
In antwoord op de Israëlische be
schuldigingen wordt er in Liba
nese regeringskringen in Beiroet
op gewezen dat Israël zélf in de
Zuidlibanese Haddad-enclave -
formeel gesproken óók Unifil-ge
bied - vele artillerie- en tankop
stellingen heeft staan en comple
te ondergrondse vuurleidings
systemen heeft ingericht. Dit is
door defensieminister Van Mier-
lo en parlementariërs persoon
lijk gesignaleerd toen zij onlangs
in Zuid-Libanon op bezoek wa-
Het feit nu dat Israël Haddad een
alarmerende persconferentie laat
geven, wordt in Libanon gezien
als extra aanwijzing - ook gelet
op de voortdurende verbale drei
gementen van Isfaël tegen de Pa
lestijnen - dat het Israëlische le
ger spoedig zijn lang verwachte
aanval op Zuid-Libanon zal be
ginnen.
vijkt i
Aanstaande zondag gaan ruim
één miljoen Costancanen
naar de stembus om een
nieuwe president, een parle
ment en gemeenteraden te
kiezen. De verkiezingen wor
den overschaduwd door een
diepe economische crisis, die
de stabiele democratie van
Costa Rica in gevaar kan
brengen. Volgens alle voor
spellingen zal de regerende
rechts-liberale "Partido Uni-
dad" (PU) het veld moeten
ruimen voor de sociaaldemo
cratische "Partido Libera-
cion Nacional" (PLN).
Costa Rica vormt met z'n al
ruim dertig jaar functione
rende democratie een gunsti
ge uitzondering in het door
politiek geweld verscheurde
a-Amerika. Het land
n wel meer opzichten
naburige landen als
bijvoorbeeld El Salvador en
Guatemala. In Costa Rica zijn
geen militairen, die de macht
zouden kunnen overnemen,
want het leger werd in 1948
na een korte burgeroorlog en
de totstandkoming van een
democratische grondwet af
geschaft. De veiligheid wordt
gewaarborgd door een poli
tiemacht van 5000 man. De
welvaart is redelijk verdeeld
onder de bijna 2,5 miljoen
zielen tellende bevolking, die
bijna geheel uit blanken be
staat Een potentieel revolu
tionair proletariaat van India
nen. zoals in Guatemala, kent
Costa Rica niet.
Gevaar
Toch bestaat in de hoofdstad
San Jose wel enige vrees dat
de ernstige economische cri
sis in decennia de democrati
sche stabiliteit in gevaar zal
brengen. Stakingen en on
rust onder studenten zijn in
Costa Rica niet van de lucht.
Enkele oud-presidenten, on
der wie de aloude José Figue-
ras, leider van de revolutie
van 1948, oprichter van de
PLN en wel beschouwd als
de architect van de Costari-
caanse democratie, riepen tij
dens de afgelopen regeerpe
riode president Carazo zelfs
op tot vorming van een rege
ring van nationale eenheid
om mogelijke ineenstorting
van de democratie te voorko-
De Costaricanen zijn gewend
aan een tamelijk welvarend
leven en kennen goede socia
le voorzieningen. De tering
werd echter niet naar de ne
ring gezet, toen oplopende
olieprijzen en dalende prijzen
van koffie (met bananen de
belangrijkste deviezenleve-
rancier) de betalingsbalans
ver naar de negatieve kant
lieten doorslaan. Het land
heeft nu een buitenlandse
schuld van 6.5 miljard gul
den, hoger dan welk land in
de regio ook. De nationale
munt, colon, daalde vorig
jaar met bijna vijfhonderd
procent in waarde ten opzich
te van de dollar, wat leidde
tot enorme stijging van im-
portprijzen, waaronder die
van voedsel. Lange rijen
wachtenden voor winkels
zijn nu geen uitzondering
meer. de inflatie beloopt
meer dan vijftig procent en
de werkloosheid steeg naar
meer dan vijftien procent.
Twee partijen
Aan de verkiezingen nemen 17
partijen deel. Echter alleen
de sociaaldemocratische
PLN, die is aangesloten bij
de socialistische internatio
nale, en de regerende rechts-
liberale PU (een verzameling
van conservatieven, liberalen
en christen-democraten) spe
len een serieuze rol. Beide
partijen hebben de Costari-
caanse politiek gedomineerd
sinds 1948. Torenhoog favo
riet voor het presidentschap
is de 57-jarige PLN-leider,
Luis Alberto Monge, die vol
gens de peilingen op 58 pro
cent van de stemmen kan re
kenen, ruimschoots boven de
40 procent die zijn vereist om
tot president te worden geko
zen. In 1978 moest Monge het
nog afleggen tegen de huidi
ge president, Rodrigo Carazo.
Carazo, die door het econo
misch debakel ook in de ei
gen Partido Unidad (PU) veel
weerzin heeft gewekt, zal niet
meer in het strijdperk treden,
omdat de wet een tweede ter
mijn verbiedt. Kandidaat
voor de PU is nu de 42-jarige
Rafael Calderon Foumier.
Deze kan volgens de peilin
gen rekenen op slechts 23
procent. Zijn belangrijkste
pluspunt is de reputatie van
zijn vader, die zich als presi
dent van 1958 tot 1962 popu
lariteit verwierf door sociale
hervormingen. Zijn grootste
en volgens de voorspellingen
onoverkoombare handicap is
echter de desastreuze econo
mische prestatie van zijn par
tijgenoot Carazo. De Costari
canen willen een verande
ring, maar dan wel een "de
mocratische verandering",
zeggen waarnemers in San
Jose.
Hulp
Buitenlandse hulp zal onont
beerlijk zijn om het land in
het democratisch spoor te
houden, daar is ieder in Costa
Rica het over eens. Dat zal
dan economische hulp moe
ten zijn, want "dollars zijn
goedkoper dan soldaten", is
de opvatting. Herinvoering
van het leger wordt in Costa
Rica door niemand gewenst
Regering en oppositie rea
geerden woedend, toen de
Amerikaanse VN-ambassa
drice, Jeane Kirkpatrick, in
augustus tijdens een bezoek
de beschuldiging uitte, dat
Costa Rica "slecht was uitge
rust om de communistische
subversie" te bestrijden en
zei dat het land behoefte had
aan militaire hulp van de VS.
De opmerking van Kirkpa
trick was onder meer ingege
ven door enkele terroristi
sche acties eerder in het jaar.
Zo werden bij een bomaan
slag drie Amerikaanse mari
niers gewond. Echt grote om
vang hebben dit soort acties
in Costa Rica echter niet aan
genomen.
De gebeurtenissen hebben er
wel mede toe bijgedragen,
dat de betrekkingen met de
Sandinisten in buurland Ni
caragua, lang niet zo goed
meer zijn als ze waren Cara
zo steunde de Sandinisten in
hun strijd tegen dictator So-
moza. Sandinistische guerril
lastrijders konden zelfs hun
toevlucht nemen tot Costa
Rica. Nu lijken de autoritei
ten vluchtelingen uit Latijns-
Amerikaanse dictaturen
enigszins te wantrouwen. Vo
rige maand sloot Costa Rica
een overeenkomst met El
Salvador en Honduras om te
komen tot een politieke en
economische unie. Volgens
diplomaten is de alliantie,
waarvan de leden beloven el
kaar bij te staan tegen buiten
landse agressie, erop gericht
Nicaragua te isoleren.
Luis Alberto Monge zal, indien
hij wordt gekozen, vooral de
landbouw stimuleren. Zo
kunnen exporten worden op
gevoerd en importen worden
vervangen. Monge. die be
kend staat als gematigd her
vormer, wil met economische
middelen het extremisme
voorkomen, dat vooral onder
sommige vakbonden voor
komt. Monge heeft al her
haaldelijk te kennen gegeven
Amerikaanse economische
hulp bij bestrijding van infla
tie en werkloosheid goed te
kunnen gebruiken. Een me
ning die ook de zakenwereld
is toegedaan. Of de geldschie
ter over de brug zullen ko
men moet nog worden afge
wacht. Waarnemers stellen
echter enigszins optimistisch
vast, dat Costaricanen altijd
experts zijn geweest in het
"verkopen" van hun demo
cratie.
(ANP)
(Van onze correspondent Hans Amesz)
BONN - De minister-presidenten van de door de West
duitse oppositie CDU en CSU geregeerde deelstaten
zullen in de Bondsraad de door de Bondsregering
voorgestelde btw-verhoging afwijzen. Omdat CDU
en CSU in de Bondsraad, die te vergelijken is met de|
Eerste Kamer en bestaat uit vertegenwoordigers
van de deelstaten, over een meerderheid beschik
ken, kan de btw-verhoging niet doorgaan. Daarmee Volgende maand zal
is de financiering van het deze week door de rege
ring bekendgemaakte banenplan bedreigd.
SPD-woordvoerder Clement beschuldigde de opposi
tie van onverantwoordelijk handelen. Namens de
ministerpresidenten zei de regeringschef van Beie
ren, Franz Josef Strauss, dat het geen zin heeft om
geld uit de economische kringloop via een belas
üngverhoging te onttrekken teneinde met datzelfde
geld de economie te stimuleren Volgens CDU en
CSU ts elke belastingverhoging, en dus ook de btw-
verhoging, in de huidige tijd ongeschikt om een ba
nenplan te financieren.
arbitragecommissie, die be
staat uit leden van het parlement en de Bondsraad,
moeten proberen een compromis te bereiken tussen
de CDU-CSU-deelstaten en de Bondsregering Lukt
dat niet, dan zal de regering gedwongen zijn naar
andere financieringsmiddelen te zoeken
