'Radar-circus' NAVO
slaat zijn tenten op
-C
D
Reportage
Binnenkort eerste
AWACS de lucht in>
WOENSDAG 3 FEBRUARI 1982
Varia
Vorige week sprak ik een Joegosla
vische kunstenaar, die van Bel
grado via Warschau en Krakau
in Amsterdam verzeild raakte,
op doorreis naar Parijs en Rome
en daarna weer terug naar Bel
grado. Het contrast tussen zijn
bewegingsvrijheid en die van
zijn Poolse vrienden had hem
pijnlijk getroffen.
Hij was een kleine week in Polen
geweest, waar dit jaar weer de
traditionele tweejaarlijkse Inter
nationale Grafiek Tentoonstel
ling wordt gehouden. Op het ge
bied van grafiek spelen Polen en
Joegoslavië, maar ook Neder
land, een hoofdrol in de interna
tionale beeldende kunst.
De Poolse kunstenaars die hij ont
moet had, hadden hun Joegosla
vische collega dit keer echter ge
vraagd de buitenwereld duide
lijk te maken, dat de Westerse
kunstenaars die Grafiek Biënna
le zouden moeten boycotten. Ik
geef het maar even door.
De militairen lopen in groepjes van
drie over straat en controleren
alle uitvalswegen, want zonder
vergunning mag je de stad niet
uit. Anderzijds had hij als bui
tenlander geen ogenblik het ge
voel gehad dat hij in de gaten ge
houden werd.
Wordt een Joegoslaaf, afkomstig
uit een min of meer bevriend
communistisch land, ook net als
een Nederlander of Fransman
als buitenlander beschouwd,
vroeg ik? Eerder meer dan min
der, dacht hij. Als Joegoslaaf
kom je óók uit een communistisch
land, maar je mag vrij rond rei
zen: hoe kan dat? Dat komt ze te
gennatuurlijk voor.
Bovendien weetje, als inwoner van
een communistisch land, méér
van de hoed en de rand dan bij
voorbeeld een Nederlander, en
daarom ben je gevaarlijker voor
het regime!
De militairen op straat worden
zichtbaar genegeerd: je loopt met
vrienden op het trottoir, uit de te
genovergestelde richting komt
zo'n drietal militairen aanlopen,
en automatisch steek je dan over,
- niet uit beduchtheid, maar om
ze te mijden als de pest.
Bij de monumenten die gewijd zijn
aan de bevrijding van Polen
door de Russen liggen kransen en
verse bloemen, die streng be
waakt worden door de militairen
uit vrees dat de bloemen zullen
worden weggehaald, of dat er
leuzen op de monumenten zullen
worden geschreven. De Polen lo
pen in een enorme boog om die
monumenten heen.
Mijn Joegoslavische zegsman zag
dit bijvoorbeeld in een park,
waar een allee langs zo'n monu
ment voerde, maar iedereen
ruimschoots vóór het monument
een zijpaadje koos, in een boog
eromheen liep, om verderop weer
naar die allee terug te keren. Je
zag burgers ook nooit met mili
tairen staan praten, zoiets „doe
je niet".
Los daarvan is het bepaald geen
vrolijke boel op straat, de mensen
kijken ernstig, lachen niet, en het
soort enthousiaste begroetingen
dat hij in Begrado gewend is,
van vrolijk lachende mensen die
elkaar op de schouders slaan,
had hij in Warschau deerlijk ge
mist.
Aan de andere kant had het hem
gefrappeerd dat zijn vrienden
zich allerminst angstig hadden
gedragen op straat of in de taxi,
en vrijuit en hardop tegen hem
hadden gepraat over de toe
stand, of zonder terughoudend
heid sarcastisch commentaar
hadden gegeven op de inhoud
van de krant die zij op straat ge- 1
kocht hadden.
Een eenheidskrant die iil de kop de
drie namen van de dagbladen
voerde die vóór de coup van Ja-
ruzelski in Krakau te koop wa
ren, maar nu waren samenge
voegd. Zowel Warschau als Kra
kau was overigens geheel'schoon
geboend, ter verwijdering van
alle pamfletten van Solidarnost,
maar zo hier en daar zat toch nog
een flard aan de muur, en het
was hem opgevallen dat de pas
santen dan automatisch even op
zij keken, zo van hé, hier hing
iets, er hangt nog steeds iets,
maar helaas, het is een onlees
baar restant...
Alle auto's die rijden worden door
de Polen met wantrouwen beke
ken: die auto's zijn,fout". Parti
culieren, die nog wat benzine in
hun tank hebben, durven er toch
niet mee te gaan rijden, uit vrees
dat de buren zullen denken dat
zij iets met de politie te maken
hebben.
De mensen zijn dus aangewezen op
het openbare vervoer, wat vooral
's avonds lastig is, omdat er een
spertijd is ingesteld van 11 uur 's
avonds tot 5 uur 's morgens. Tot
kwart over tien, half elf zie je lan
ge rijen bij de taxistandplaatsen
staan, maar daarna begint de
hele bevolking van Warschau
over straat te rennen, om toch
maar op tijd binnen te zijn.
Die Joegoslaaf had met vrienden
vergeefs op een taxi staan wach
ten, en had daarna over onheil
spellend krakend ijs de weg moe
ten afsteken om nog op tijd bin
nen te kunnen zijn. De vrienden
waren nog net bijtijds thuis geko
men, hij had nog even in dood
stille verlaten straten moeten
doorlopen naar zijn hotel.
Daar waren de deuren prompt om
11 uur gesloten, hij had op de
deur moeten bonken om erin te
worden gelaten. Dat bonken, ver
telde hij, was heel moeilijk: zó
hard bonken dat ze hem binnen
hoorden, en tegelijkertijd zó
zacht bonken dat ze hem buiten
niet hoorden...
Door
Frits Schils
Deze week davèrt het
eerste vliegende radar
station over Nederland:
nummer 1 van de in to
taal 18 AWACS-
Boeings-707, waarmee
de Noordatlantische
Verdragsorganisatie
een nieuwe dimensie
toevoegt aan haar ge
meenschappelijke
luchtverdediging.
Hoofdbasis van NAEW
(Nato Airborne Early
Warning) is de vliegba
sis Teveren bij Geilen-
kirchen op Westduits
grondgebied, hemels
breed nog geen tien ki
lometer ten noordoos
ten van de Zuidlim
burgse gemeente
Brunssum.
De dag van het debuut is vrij
dag. De dan verwachte aan
komst van de eersteling, vol
gestouwd met een geperfec
tioneerd radar- en computer-
instrumentarium, markeert
de start van een militair-stra
tegisch program, waarvan de
totale kosten ongeveer vier
miljard gulden bedragen.
Met de uitbreiding en aanpas
sing van de basis Teveren
(een twaalf jaar geleden tot
rust gekomen RAF-steun-
punt) ten behoeve van NATO
'E-3A, zoals de officiële bena
ming van het project luidt,
zijn circa 220 miljoen gulden
gemoeid.
Opleiding
Wie de gereactiveerde basis Te
veren „opgeborgen" tussen
bossen, heide en akkerland,
betreedt, valt van de ene ver
bazing in de andere. Een gro
te reeks specifieke voorzie
ningen trekt onmiddellijk de
aandacht. Dwars erdoorheen
loopt de gloednieuwe start
en landingspiste in oost-
west-richting.
Andere voorzieningen die met
het oog op de komst van NA
VO E-3A op de Main Opera
ting Base (MOB) in Geilen-
kirchen-Teveren aange
bracht worden, of nog in con
structie zijn, behelzen een
computerrekencentrum, een
gebouw voor de avionics
(vliegtuig-elektronica), een
brandweerstation, het hoofd
kwartier van het E-3A-pro-
ject en het ondergrondse ope
rationele centrum (Tactical
Operations Centre), dat
straks dag en nacht bemand
zal zijn.
Een van de belangrijkste on
derdelen van het NAVO-E-
3A-project op de basis in Te
veren vormt de opleiding van
de internationale bemannin
gen voor de vliegende radar
stations. Kolonel Pierdante
Fronzoni, de Italiaanse com
mandant van het trainings
programma, licht in een brie
fing toé dat de eerste zeven,
op de moederbasis Tinker in
Oklahoma geschoolde NA-
VO-AWACS-bemanningen in
Teveren als instructeurs zul
len optreden.
Gedurende de eerste periode
bevriende toestel-
Enkele van de Amerikaanse AWACS-radarverkenningsvliegtui-
gen zijn de laatste jaren boven verscheidene vitale sectoren
van het wereldgebeuren actief geweest; dichtbij de Koeaanse
demarcatielijn, in het luchtruim van Soedi-Arabiè, nabij de
grens met Iran en Zuid-Jemen, boven West-Duitsland en de
Oostzee met het oog op de turbulente ontwikkelingen in en om
Polen en zeer recentelijk nog boven het Egyptisch-Lybische
woestijngebied.
De E-3A is voorzien van een compacte hoeveelheid uiterst gea
vanceerde computer- en radarapparatuur. De antennes van de
radarsystemen bevinden zich in de op de romp van het toestel
gemonteerde draaikoepel.
Deze zogeheten rotodome die hoofdzakelijk uit gelaagd fl-
berglas bestaat, een diameter van 9,14 meter heeft en 1,80 me
ter dik is, maakt elke 10 seconden een volle zwenking van 360
graden.
De radarstralen die via de zoekantenne worden uitgezonden,
passen zich automatisch aan het gesignaleerde voorwerp aan.
De E-3A registreert alle gegevens omtrent het voorwerp, zoals
de hoeken, waaronder het zich van het radarstation beweegt,
de snelheid en de afstand.
Een AWACS-Boeing is in staat binnen een gebied met een straal
van ongeveer 400 kilometer zowel het eigen als het vijandelij
ke luchtverkeer waar te nemen. Ook laagvliegende toesteller^
die er tot dusver met enige behendigheid in slaagden de
grondradar te ontwijken, hebben nu geen schijn van kans
meer onopgemerkt te blijven.
Elk vliegend radarstation krijgt een bemanning van 17 koppen,
die in volledig geïntegreerd verband opereren.Zij ontleden de
verkregen inlichtingen en geven langs storingsvrije kanalen
alles door aan de grondstations, zodat de militaire comman
danten onmiddellijk tot actie kunnen overgaan.
De Nederlandse Koninklijke Luchtmacht doet met 49 man mee
in het NAEW-programma.
(gemiddeld 4,5 maand) wordt
er druk gestudeerd in en aan
peperdure en alles tot in de
perfectie nabootsende simu-
latoren, waarvan er twee op
Teveren aanwezig zijn. Daar
na pas wordt de training
voortgezet met heuse oefen-
vluchten. Tot dusver hebben
44 man hun opleiding met
succes afgesloten.
Circus
Als het „radar-circus" van de
NAVO op vrijdag begint te
draaien, betekent dat niet on
middellijk druk vliegverkeer.
In juni komt immers nog
maar de tweede van de 18
Boeings naar Teveren en in
1985 pas de laatste. Twaalf
Boeings zullen permanent op
de basis gestationeerd zijn,
de overige zes zwermen uit,
drie naar Noord-Europa en
drie naaf het diepe zuiden
(Italië, Griekenland en Tur
kije).
E-3A-commandant brigade-ge
neraal Klaus Rimmek (46),
zelf een enthousiaste
AWACS-piloot: „Onder opti
male omstandigheden zullen
er gedurende de eerste twee
of drie maanden hooguit
twee vluchten per week
plaatsvinden. Als de radar-
vloot eenmaal compleet op
Teveren staat, zullen er per
dag gemiddeld zes starts en
zes landingen zijn. Geduren
de de weekeinden zal slechts
gevlogen worden als dat no
dig is". Ontwikkelingen als
die van het formaat Polen
kunnen volgens generaal
Klaus'Rimmek tot verhoogde
vliegactiviteiten leiden.
Hetgeen niet wegneemt dat ac
tiegroepen aan beide zijden
van de grens zich fanatiek
blijven verzetten tegen de
komst van het NAEW-radar-
project. Dat doet met name
het in' de oostelijke mijn
streek actieve Comité Stop
Reactivering vliegveld Gei-
lenkirchen. Vrijdag aanstaan
de de dag waarop het eer
ste van de 18 toestellen arri
veert zullen aanhangers
van dit comité en Westduitse
geestverwanten voor de
poorten van de basis in Teve
ren een demonstratieve bij
eenkomst beleggen. Voor de
nabije toekomst staat een
reeks geweldloze betogingen
op het programma, ludieke
acties, waarbij volgens som
mige ingewijden "naar Frans
voorbeeld" tonnen mest aan
te pas kunnen komen.
Alle achttien radarverken
ningsvliegtuigen van de NA
VO zullen worden voorzien
van het Luxemburgse natio
naliteitskenteken. Het parle
ment en de ministerraad van
het groothertogdom zijn
kortgeleden akkoord gegaan
met het verzoek van de NA
VO de radarluchtvloot in Lu
xemburg te mogen registre
ren. De inwilliging van het
verzoek houdt in dat onder
de vleugels en op de romp
van de toestellen een cirkel
vormig vel met blauw-witte
strepen in horizontale vorm
en de vuurrode Luxemburg
se leeuw in het hart van het
embleem worden aange
bracht.
Het idee de Luxemburgse
leeuw op de E-3A-toestellen
van de NAVO aan te brengen,
is geboren in de alliantie. Aan
het voorstel van de NAVO
ligt het gegeven ten grond
slag dat, indien vliegtuigen in
geval van een confrontatie
met een vijand „gerespec
teerd" willen worden en als
„vijandelijke vliegtuigen" er
kend, zy verplicht zijn het na
tionaliteitskenteken van een
soevereine staat te dragen.
De Conventie van Genève en
het internationale oorlogs
recht doen daarover duidelij
ke uitspraken.
In volkenrechtelijke zin echter
is de NAVO geen staat met
een nationaliteitskenteken,
doch een samenwerkingsver
band van 15 landen met even
veel emblemen. NAVO-juris-
ten hebben er al eerder op ge
wezen dat indien een NAEW-
bemanning, actief onder het
vaandel van de alliantie, in de
handen van een potentiële te
genstander zou vallen, zij in
volkenrechtelijke zin. moge
lijk als een groep spionnen
behandeld en berecht zou
kunnen worden.
Een oplossing voor het regi
stratieprobleem had men mo
gelijk ook kunnen vinden
door steeds weer andere na
tionaliteitskentekens van de
verschillende lidstaten op de
toestellen aarr te brengen.
Maar in het besef dat bijvoor
beeld de Turken geen
„Griekse AWACS-Boeing" in
hun luchtruim zullen toela
ten (het omgekeerde lijkt
eveneens het geval) en dat
Denen, Noren, Belgen en Ne
derlanders het waarschijnlijk
ook niet zo prettig zouden
vinden, aldoor Boeings met
het bondsrepublikcinse „ijze
ren kruis" te zien overvlie
gen, heeft de NAVO dit denk
beeld van zich afgezet.
Kosten
De kosten van het Nato Airbor
ne Early Warning Program
worden door 13 lidstaten van
de alliantie gedragen. Het
leeuwendeel nemen de VS
voor hun rekening: 42,2 pro
cent. West-Duitsland draagt
30,7 procent bij. Daarna vol
gen in rangorde van hoeveel
heid: Canada 9,5 procent, Ita
lië 7, Nederland 3,7, België
(pas in oktober 81' tot het
project toegetreden) 2,7, De
nemarken 2. Turkije 1,63,
Noorwegen 1,4, Portugal 0,7,
Griekenland 0,6 en Luxem
burg 0,11, procent. De Britten
dragen hun eigen AWACS-
creatie bij in de vorm van elf
Nimrods. IJsland laat het he
lemaal afweten. Dat doet op
zekere hoogte ook Frankry-
k.
Parijs ging dwars liggen toen
bekend werd dat d$ AWACS-
toestellen voor de NAVO -
eveneens Boeings-707 - met
Amerikaanse in plaats van
Franse motoren zouden wor
den uitgerust. Momenteel
vinden besprekingen plaats
met het doel de Fransen een
veelheid van door hen ge
wenste AWACS-gegevens be
treffende identificatie ter be
schikking te stellen, in ruil
waarvoor de radarverken
ningsvliegtuigen van de
NAEW over Frans grondge
bied zouden mogen vliegen.
De E-3A-vliegtuigen zouden
anders op hun controlevluch-
ten om Frankrijk en het Ibe
risch schiereiland heen moe
ten.
Banenplan
De minister van Sociale Zaken ziet
wel wat in een eerlijker herver
deling van werk. Iedereen 20%
minder werken tegen inlevering
van loon en het werkloosheids
probleem is opgelost. De achter
liggende gedachte is een maat
schappijbeeld zoals dit bij een
deel van de vrouwenbeweging
leeft.
De daar heersende denkbeelden
zijn echter zeker niet altijd iden
tiek aan hetgeen de vrouw in Ne
derland vindt of denkt. Daarom
is het zo'n griezelige gedachte
dat min of meer door dwang dit
maatschappijbeeld straks gestal
te gaat krijgen.
Immers men behoeft geen eco
noom te zijn om uit te rekenen
dat indien de inkomsten van
leefeenheden met kinderen uit
eindelijk met 20% en meer zullen
worden verminderd er maar één
oplossing is om het geld voor
huur of hypotheek op tafel te
krijgen.
Inderdaad, de kinderen naar het
opvangcentrum en vader en
moeder allebei een baan. Niet
omdat ze dit willen of verant
woord vinden maar omdat ze wel
zullen moeten. Werktijdsverkor
ting met inlevering van loon Is
daarom in feite de keus voor
meerdere inkomens per leefeen
heid te betalen door alle loon
trekkers.
Slechts de mensen met hoge inko
mens kunnen zich dan nog per
mitteren dat één van hen zelf de
kinderen opvangt. De oplossin
gen van minister Den Uyl mogen
in zijn ogen dan misschien socia
listisch zijn en tegemoetkomen
aan de eisen van de actiegroepen
ih zijn partij maa zij richten zich
wel rechtstreeks tegen de gewo
ne gezinnen.
Op de vraag of de minister het juist
vond dat sommige leefeenheden
twee ruime inkomens hebben en
andere ten hoogste één deeltijd
inkomen antwoordde hij dat dit
gezien moest worden in het licht
van de vrouwenemancipatie. Is
dit nu die zoveel genoemde soli
dariteit met de zwakkeren? Een
actie voor opvangmogelijkheden
voor kinderen van 0 t/m 3 jaar
lijkt de aankondiging van een
nieuwe tijd!
Feministen hebben terecht de ach
terstelling van de vrouw bestre
den maar hebben nogal eens de
neiging te vergeten dat er voor
de vrouw wel een vrije keuze
moet blijven zelf te bepalen hoe
ze haar leven wil inrichten. In
dien een vrouw er de voorkeur
aan geeft zelf haar kind(eren) op
te voeden is dat dan een verkeer
de zaak?
In een gezin moet wel duidelijk
zijn dat de taak van de huis
vrouw volkomen gelijkwaardig
is aan de taak van degene die
geld inbrengt. Misschien dat dan
eindelijk de maatschappij de
waarde van hen die thuis de zaak
runnen ook gaat inzien. Uiter
aard kan ook de man die rol ver
vullen. Waarom niet?
In veel gevallen zijn twee inko
mens een pure noodzaak. Waar
echter een tweede inkomen be
stemd is voor allerlei extra's kan
men zich afvragen of het niet
juist zou zijn hiervan een stukje
in te leveren voor degenen die
hierdoor kansarmer zijn gewor
den. Door simpelweg boven een
bepaald maximum van de som
van twee inkomens een extra
werkgelegenheidsbelasting te
heffen zal men degenen die ar
beid als ontplooiing zoeken niet
van de arbeidsmarkt verdringen
doch wel hen wat afremmen die
geld zoeken voor allerlei luxe za
ken. Of staan actiegroepen een
dergelijke solidariteit niet toe?
A. Tilroe
Primuladuin 23
Leiden
Engels
In deze krant van 26-1 lees ik, dat
men van plan is om Engels als
tweede taal in te voeren op de
Nederlandse basisscholen. Erg
aardig dat het voorlopig de twee
de taal blijft. Als je anders een
kwartier de Nederlandse radio of
t.v. tijd tot tijd aan de kaak stelt
is Dick Bruynesteijn in zijn strip
"Appie Happie".
Natuurlijk hoeven wij niet tegen
de Engelse taal te zijn: het is erg
leuk als je naar een ander land
gaat om iets af te weten van de
taal die daar gesproken wordt.
Dat geldt voor de Engelsen trou
wens ook....
Is het nu normaal om overal in de
wereld maar Engels te spreken?
De Engelsman of Amerikaan die
dat "normaal" vindt is niet erg
ver meer van een koloniale of
"Herren"-mentaliteit af. En daar
heeft hij zelf dan nog niet eens de
meeste schuld aan. Heus, de En
gelsen of Amerikaan bewijst
men er geen dienst mee, zoals ve
len van hen dan ook graag toege-
Er is toch een alternatief? Vaarom
op onze scholen niet naast het
Nederlands de neutrale taal Es
peranto onderwezen? In hoeveel
talen modderen we nu niet in het
Europese parlement? Dat kan
toch allemaal anders? Dat Espe
ranto in de media wordt doodge
zwegen of belachelijk gemaakt is
toch geen argument?
Laat de redactie van deze krant
eens in de materie duiken en zijn
lezers verblijden, nee verrijken
met een objectieve uiteenzetting
van Esperanto. Persoonlijk heb
ik er enorm veel plezier van. Te
zamen met mijn vi^enden over
de hele wereld. Ook in Engeland
en Amerika. Een taal voor ieder
een, óók voor Anglosaksen.
H.J. Beijne
Vijf Meilaan 131
Leiden
Rijksweg II
Ik word heel nijdig wanneer ik lees
dat minister Zeevalking ener
zijds zegt dat Rijksweg II nodig
is, met als énig argument de ont
sluiting van Roomburg's nog
lang niet aanwezige industrieter
rein, terwijl hij anderzijds aan de
Spoorwegen vraagt om aan te to
nen in hoeverre verdubbeling
van het spoor nodig is.
Ik ben hierom kwaad, omdat de
minister snel een weg wil naar
een niet bestaand industrieter
rein, terwijl de behoefte aan een
frequentere spoorverbinding
Leiden richting Utrecht al jaren
lang groot is, en nog steeds blijft
groeien.
Dat de minister aantonen van dé
behoefte aan dubbelspoor
vraagt, bewijst dat Zeevalking
echt niet bekend is met de Leid-
se trein-situatie. En wat betreft
de noodzakelijk geachte ontslui
ting van het geplande industrie
terrein, zou ik de minister en ook
het Leidse gemeentebestuur wil
len vragen spoorfaciliteiten te
maken ten behoeve van de te
vestigen bedrijven. Dit is een
simpele en goedkopere oplos
sing voor de bereikbaarheid van
het industrieterrein lijkt me.
En dan de werkgelegenheid! Rijks
weg II aanleggen betekent dat
niet-Leidse werkenden en werk
zoekenden in Roomburg kunnen
gaan werken. Gemakkelijker
dan mensen uit Leiden. Dat lijkt
me onzinnig. Als Roomburg
geen werk voor Leidenaars zal
betekenen, maar voor mensen
uit de omstreken, dan hoeft het
voor mij niet.
Bovendien lijkt me dit strijdig met
de provinciale ideeén over even
tuele bedrijven aldaar. Rijksweg
II zal een aantasting betekenen
van het groene hart van de Rand
stad. En niet-Leidenaars aan
trekken. Hiervoor wil ik hartelijk
bedanken! Zij de lusten, het
werk, en wij steeds minder groen
in de omgeving. Moeten we soms
naar Sparye om even rustig bui
ten te fietsen? En de minister?
Die moet zelf maar eens komen
kijken. En SNEL geld voor beter
spoor ter beschikking stellen!
F.M. Boon
Vliet 15
Leiden
ADVERTENTIE
Zonder kleurstof,
zonder
conserverings
middel,
zuivere rietsuiker,
puur fruit.
8 smaken. 1,98
lalden, B reestraat 142144. tal. 133511
