Billingsgate stinkt niet meer
Aarde en Venus zijn
bepaald geen tweeling
Eeuwenoude Londense vismarkt
uit stadsbeeld verdwenen
E""
Door
Henk Dam
Bllliofscate, de beroemde vismarkt
in bet hartje van bet Londense
sak en centrum de City, is niet meer.
Dese maand trokken de
vishandel aren aaar een nieuw
feboow, dat is neerfeset op «en al
even nieuw industrieterrein.
Het flansende nieuwe pand beeft met
het oude Billinfsf ate alleen de
gemeen. Tal van tradities sijametde
vismarkt, die seker 1W jaar op
deselfde plaats heeft gestaan, door
het grijs van de geschiedenis
opgeslokt
Kr sijn maar weinig mensen te vinden
die daar rouwig om sijn. De dagsiijka
terugkerende files, en vooral de
stank, sijn Immers met Billingsgate
verdwenen. Maar bij de mensen die
op de markt werkten, sit bet wat
anders. Ij ben valt wel degelijk iets
als netalgie te beluisteren.
Oase correspondent in Londen ging
op «i van de laatste dagea dat de
oude markt nog open was, een kijkje
l Dit is sijn verbaal.
gedwongen. Zou mén ze bij gun
stige wind gewoon buiten het
raampje hebben gehouden?
Terzake. Vanaf de zeventiende
eeuw werd er alleen nog maar vis
verhandeld op Billingsgate, en
wel zes dagen per week. Het hui
dige gebouw is een Victoriaanse
draak die dateert uit 1876, en
werd ontworpen door Sir Ho
ward Jones.
De vissen, en dan vooral hun geur,
mogen tot heel wat irritatie voor
de omwonenden hebben geleid,
de sjouwers niet minder. Er wa
ren tijden dat alleen het slechtste
volk hiervoor te vinden was. De
mannen gebruikten een taal die
ons, naast andere zaken, bijvoor
beeld heel wat leert over de be
trekkingen tussen man en
Nog steeds gebruiken de vissjou-
wers van Billingsgate woorden
die men nergens buiten de poor
ten van het gebouw zal horen. De
vismarkt hangt trouwens toch
van tradities aan elkaar, en van
sommige daarvan kunnen de
rpannen maar moeilijk afstand
doen.
Zo gaat de bel, die elke morgen om
half zes wordt geluid ten teken
van het begin van de markt, mee
naar het nieuwe gebouw. En de
vismannen hebben erop gestaan
dat op het nieuwe gebouw ook
een windwijzer komt in de vorm
van een vis, zij het dan ook dat de
nieuwe er een van glasfiber is ge
worden...
leer en hout gemaakte hoed ge
dragen. de 'bobbin'.
De lorrie kwam ervoor in de plaats.
Thans dragen nog maar twee van
de 240 sjouwers een bobbin. Een
van hen is de publiciteitsbewus-
te Manny Abrahams, een wat je
noemt krasse zestiger.
Hij is teleurgesteld dat we geen fo
totoestel hebben. „Moet je geen
plaatje maken?" Dan wijst hjj op
zijn robbin. „Drieëntachtig jaar
oud. Ik heb 'm nog van m'n va
der. Een Amerikaanse toerist
heeft me er 2000 gulden voor ge
boden. Niet gedaan natuurlij-
Dan wijdt hij zich weer aan z'n ont
bijt, een gekookte schaar van een
krab. „Beste ontbijt dat er is.
Verveelt nooit. Hier, neem een
stukje", zegt hij in het staccato
dat hem eigen schijnt te zijn. Be
leefd bedanken wij. Men kan
hier tegen de vislucht leunen.
De vis die in Billingsgate verhan
deld wordt, komt in dozen bin
nen, en is doorgaans al schoon
gemaakt. Er gaat 1500 ton vis per
week doorheen, die in de meeste
gevallen in de maag van óf een
toerist óf een immigrant terecht
komt.
Engelsen zelf houden het vooral op
de rechthoekige gepaneerde
Jackie, een jaar of zeventig, witte sjouwersjas,
doorgroefde bloedeloze kop, draait een zware.
Hij knikt in de richting van de Thames, en
bromt: „Ik ga niet mee. Te oud".
Om hem heen is het een drukte van
belang. Als witte mieren komen
de mannen met hun dozen vis
het gebouw binnen, en gaan ze er
weer uit. Van en naar de vracht
wagens. Terwijl Londen slaapt,
is de wereld van de vis in volle
beweging.
„Vroeger hadden we geen lorries",
zegt Jackie. „Toen deed je alles
op je hoofd. Meer dan honderd
kilo, dat was heel gewoon". Dan
kijkt hij weer naar de rivier. Hij
werkt deze ochtend niet, dat kan
hij nog maar twee ochtenden per
week. Maar hij wou nog even kij
ken.
Want het is de laatste week hier in
Billingsgate. Volgende week be
ginnen ze in een splinternieuw
gebouw, in een van die industrie
gebieden die zijn gecreeerd in de
vroegere Londense havenstreek.
Het nieuwe Billingsgate staat
glanzend te wachten.
Maar niet op Jackie. Die is een kop
thee gaan halen. Ziet-ie z'n ma
ten nog eens. Een stuk of zes
wankele tafels, wat metalen stoe
len, platen aan de muur, ge
scheurd uit een tijdschrift. Een
tje van wilde dieren, een van een
balletdanseres. Ziehier de inven
taris van Billingsgate's theehui-
Ultimatum
I Het is een ultimatum van de politie
in de City geweest, dat de zaken
in beweging heeft gebracht. Al
tientallen jaren werd erover ge-
praat om de vismarkt Billingsga
te op een andere plaats onder te
brengen.
'if Want het was geen doen. Elke och-
tend files in Lower Thames
Street, omdat de heren vishande
laren hun vrachtauto's desnoods
midden op de weg neerzetten om
maar in de buurt van de markt te
komen. Alsof het 's morgens in
de City al niet druk genoeg
i- is.
Want hier zit niet alleen de Bank
van Engeland, maar vestigingen
van alle belangrijke banken ter
is wereld. Hier zit de beurs, hier zit-
0 ten de grote verzekeringskanto-
IS ren en tal van andere financiële
9 instellingen.
IElke ochtend komen hier honderd
duizenden kantoormensen naar
hun werk, naar deze stad-in-een-
Istad, met een eigen burgemees
ter en een eigen politiekorps. En
een vismarkt, die er al stond vóór
banken en verzekeringen zelfs
maar waren uitgevonden.
Want Billingsgate bestaat al min
stens 1000 jaar. Zo oud zijn ten
minste de oudste documenten
die betrekking hebben op de
markt, oorspronkelijk een werf
langs de Thames, waar naast vis
ook graan en wijn aan land kwa-
Maar het is niet ondenkbaar dat er
al veel eerder vis werd verhan
deld op dit stukje grond langs de
rivier. Dat er al sinds Romeinse
en zelfs sinds Saksische tijden
vissen aan land werden gebracht
voor het toen nog overzichtelijke
stadje Londen.
Stank
Duizend of tweeduizend jaar, dat
doet er niet zoveel toe, het is in
elk geval goed te ruiken dat heel
wat gevinde vriendjes via Bil
lingsgate hun weg naar de consu
ment hebben gevonden. Het
stinkt er ontzettend.
Op warme zomerdagen, zo vertelt
men ons, hangt de verwoestende
lucht van London Bridge tot aan
de Tower. De gedachten gaan on
willekeurig uit naar die arme ge
vangenen in de Tower van vroe
ger, die via ingenieuze martelin
gen tot bekentenissen werden
Op de planeet Venus zijn
twee vulkanische ge
bieden ontdekt, waar
op het ogenblik nog
vulkanische activitei
ten worden waargeno
men.
De planeet Venus heeft een
dikkere korst dan de aarde en
op Venus is er geen sprake
van botsende schillen in de
korst, maar van één grote
vaste schil. Dit zijn de voor
naamste conclusies die een
groep wetenschapsmensen
trok uit de verzamelde metin
gen, die ruimtesondes de af
gelopen jaren aan Venus heb
ben gedaan.
Venus kan vanaf de aarde
moeilijk worden bestudeerd,
omdat een zeer dicht wolken
dek de planeet omgeeft. Dat
wolkendek veroorzaakt een
broeikaseffect: het laat de
zonnewarmte er wel in, maar
er niet uit. Hierdoor is de
temperatuur van het opper
vlak van Venus bijna 500 gra
den Celcius. Het wolkendek
is de top van een zeer dichte
atmosfeer, die op het opper
vlak van Venus een lucht
druk veroorzaakt die 97 maal
zo hoog is als die op aarde. De
extreem hoge temperatuur
en luchtdruk maken het heel
moeilijk om het Venus-op-
pervlak met onbemande
ruimtesondes te bestuderen.
De ruimtesondes worden let
terlijk in elkaar gedrukt en de
instrumenten gaan fcoke--
Desondanks zijn de Russen er
al enkele malen in geslaagd
een zachte landing op Venus
uit te voeren, voor het eerst in
1970. In 1975 slaagden de
Russen erin om foto's op het
oppervlak van Venus te ma
ken en op dit ogenblik zijn
twee Russische sondes, de
Venera-13 en -14 onderweg
naar Venus om daar in maart
aanstaande aan te kome-
Beide sondes zullen een toestel
op de gesluierde planeet la
ten landen, dat ter plekke bo
demmonsters gaat analyse
ren. De Russen hebben in
verhouding tot de Amerika
nen een grote bijdrage gele-
De Amerikanen hebben in 1978
ook een aardig steentje bijge
dragen aan onze kennis van
de planeet. Zij brachten toen
een onbemand toestel in een
baan om Venus (dat met ra
dar dwars door het wolken
dek heen de planeet in kaart
heeft gebracht) en ze lieten
een viertal sondes al metende
verbranden in de Venus-at-
mosfeer. Russische en Ame
rikaanse wetenschapsmen
sen werken nauw samen bij
de analyse van de vele gege
vens die deze vluchten heb
ben opgeleverd.
De afgelopen weken werd in
San Francisco een balans op
gemaakt. Op de Venus-confc
rentie bleek dat de aarde en
Venus, hoewel vaak be
schouwd als tweelingplane
ten, toch erg van elkaar ver
schillen. Beide planeten zijn
4,5 miljard jaar geleden ont
staan en ze zijn vnjwel even
groot. De overeenkomst blijft
echter beperkt tot deze uiter
lijke kentekenen.
Op Venus zijn twee vulkani
sche gebieden, waarin nu nog
ontladingen (bliksem) wor
den waargenomen. Integen-
stelling tot de aarde is de
korst van Venus niet in stuk
ken uiteengevallen, deze dik
kere korst bestaat uit één
stuk. De gassen die zich op-
eenhopen onder deze korst
komen niet, zoals op de aar
de, op vele plekken aan de
oppervlakte, maar slechts in
twee gebieden. De korst van
Venus is overigens wel enigs
zins in beweging, omdat door
interne activiteit delen om
hoog worden geduwd
Het wolkendek van Venus be
gint op een hoogte van enke
le kilometers, dat wil zeggen
dat het zicht op Venus zelf
goed is. In de wolken zijn
zwavelverbindingen aange
troffen, die de planeet totaal
ongeschikt maken voor elke
vorm van leven. Waarschijn
lijk zijn er vroeger op Venus
ook oceanen geweest, maar
deze zijn in de loop van de
miljarden jaren volledig ver
dwenen
De honderden geleerden vern«
men in San Francisco dat de
Amerikanen nog tot 1986 zul
len doorgaan met het Pio-
neer-ruimtevaartuig, dat sc
dert 1978 om Venus draait, te
gebruiken De Pioneer zal
vermoedelijk in 1992 op Ve
nus te pletter slaan of ver
branden in de atmosfeer
CHRIET TITULAER
Het interieur
van de oude
Billingsgate
Market: tegen de
vislucht.
(Foto GPD)
en kreeften. Dat levert taferelen
op die sterk aan Dickens doen
denken.
Het is een even luguber als fraai ge
zicht, de gevlochten manden
waaruit kreeftescharen heen en
weer zwaaien, die aan een touw
omhoog worden getrokken om
in het stomende water te ver
dwijnen.
We gaan weer naar buiten, een vis
lucht in onze kleren die nog lang
zal blijven hangen. ..My'a back".
roept een van de sjouwers die
ons met een lorrie vol dozen wil
passeren. Vermoedelijk bedoelt
hij dat we op onze rug moeten
passen.
Minder duidelijk is wat hem voor
ogen staat als hü, eenmaal bui
ten, om een 'scat' roept. Daar
maakt zich een smoezelig figuur
los van een groepje zwervers dat
vlak bij de deur staat. Hij gaat
naar de sjouwer en helpt hem om
de lorrie een helling op te duwen.
Daar verdient hij dan een gulden
mee. Een ochtendje duwen kan
de modale zwerver zo 25 gulden
opleveren, genoeg om wat eten
te kopen en vooral drank. Meer
hebben deze daklozen, waarvan
Londen er vele duizenden telt,
niet nodig.
Voor hun zal er bij het nieuwe Bil
lingsgate geen plaats zijn. Daar
zijn geen hellingen, hebben de
lorries plastic in plaats van pie
pende ijzeren wielen, en zal de
vorkheftruck wel snel aan be
lang winnen.
.Een vyf-sterren-hotel", hebben
vishandelaren van het nieuwe
gebouw gezegd. Alles op een ver
dieping, de vrachtauto's kunnen
dicht bij de hal parkeren en het
dak lekt niet, zoals bij het oude
gebouw.
Ruïne
Dat oude gebouw moet blijven
staan, zo heeft de Britse Monu
mentenzorg beslist. Vraag is of
het gebouw zelf zich aan deze be
slissing zal houden
Met spanning wordt namelijk afge
wacht wat er gebeurt, nu de vrie
zers in de kelders van het oude
Billingsgate z\jn uitgezet. Die
kelders hebben yswanden van
naar schatting v\jf meter dik, en
het staat vast dat het hele ge
bouw rust op een permanent be
voren laag.
De huidige vriezers die werken op
ammoniak, werden 50 jaar gele
den ingeschakeld en hebben
sindsdien niet-verkochte vis be
vroren gehouden Als de kelder*
ontdooid zijn zal men heel wal
vis tegenkomen die er jarenlang
heeft gelegen, zo voorspellen d<
mannen van Billingsgate.
Als men al in de kelder kan, want
het verhaal gaat dat het hele ge
bouw wel eens in elkaar zou kun
nen storten als het niet meer op
de solide yslaag rust waarop het
tientallen jaren heeft gestaan
Bobbin
Het was tot voor enkele decennia
de gewoonte dat de dozen vis op
het hoofd werden gedragen. Om
de schedel voor indeuken te be
hoeden, werd een speciale, van
stukjes vis die als 'fish-fingers' in
de diepvriesafdelingen van de
supermarkten liggen. Op
vliegende vis uit Barbados,
Wong fah uit Hongkong en zelfs
kikkerbillen uit Bangladesh
heeft men het minder begrepen.
De geleidelijke groei in de visafzet
wordt dan ook geheel toege
schreven aan de buitenlanders.
Kippers (gerookte haring) voor
het ontbijt doen het niet meer
goed. Paling-in-gelei, een andere
traditionele lekkernij, ook niet.
Dickens
Reuzengamalen weer wel, want
dat hebben de Engelsen geleerd
in vakantielanden. Deze garna
len worden op de markt zelf ge-
kookt, net als trouwens krabben
Billingsgate
buiten werking.
Met spanning
wordt gewacht op
wat er gebeurt als
straks de vriezers
uitgaan
(Foto GPD)
