'We zitten beetje met God verlegen'
Zending lij dt onder economische teruggang
Roepingen tot religieus leven in de crisis
ZATERDAG 2 JANUARI
Al is de toestand in de Rooms-Katholieke Kerk van Nederland op het ogenblik niet
gunstig voor religieuze roepingen - moedeloosheid en onverschilligheid nemen toe
toch zijn er bij de jonge generatie aanzetten te bespeuren die kunnen leiden tot 'reli
gieus leven'.
Er is veel meer gezonde godsdienstigheid onder jongeren dan in het algemeen wordt
gedacht, zegt de werkgroep 'religieuze vraagstukken' van de Konferentie Nederlandse
Religieuzen in een beleidsnota over 'roepingen in deze tijd'. Jongeren hebben wel dege
lijk oog voor de waarden die religieuzen trachten te beleven, zoals trouw, volharding,
eensgezindheid, gastvrijheid, nederigheid.
De nota stelt de werkelijkheid echter niet mooier voor dan ze is: de statistieken van orden
en congregaties geven geen enkele aanleiding tot juichen. Er is een groot gebrek aan
kennis van het religieuze leven. En de traditionele religieuze taal sluit nauwelijks meer
aan bij de menselijke beleving van nu.
De orden en congregaties in ons
land houden zich regelmatig be
zig met dit 'roepingenvraagstuk
Daarom vroeg de Konferentie
Nederlandse Religieuzen haar
werkgroep 'religieuze vraagstuk
ken', hierover een nota te schrij
ven. Die is nu uitgekomen
Het geschrift is in de eerste plaats
bestemd voor de besturen van de
orden en congregaties. Mis
schien vinden die er bruikbare
ideeën in voor hun beleid en wer
ving. Maar het moet ook verder
komen. De samenstellers heb
ben, als zij aandacht vragen voor
de roeping tot religieus leven,
ook 'het grotere geheel van de
kerk' op het oog. "Het Tweede
Vaticaans Concilie", zo schrijven
zy, "erkent de persoonlijke en
sociale roeping van de mens, de
eigen roeping van de leken, de
gehuwden, de priesters, de reli
gieuzen en de r
Op proef
Het 'roepingenbesef heeft de wind
behoorlijk tegen. Daarvoor zijn
verschillende oorzaken te noe-
Om te beginnen heeft de kerk van
alle kanten te maken met nieuwe
sociale, economische, culturele
en godsdienstige ontwikkelin
gen, waardoor traditionele waar
den en levenswijzen steeds weer
ter discussie worden gesteld. Die
veranderingen hebben ook hun
weerslag op de manier van gelo
ven. Geloven is niet vanzelfspre
kend meer Het wordt steeds
weer op de proef gesteld.
Voor de roepingen heeft dat on
miskenbaar gevolgen. De cijfers
in deze beleidsnota tonen aan,
dat zich. naar verhouding, maar
weinig belangstellenden aanmel
den. Slechts 92 van de 220 orden
en congregaties in Nederland
boekten in de periode 1970-1979
nieuwe leden. De monniken nog
het meest. De zusters het minst.
In totaal meldden zich in die pe
riode 383 mensen aan. Van hen
zijn er 239 gebleven.
Uitvoerig gaat de nota in op de
krachten achter de huidige 'roe
pingencrisis'.
Daar is allereerst de 'dominerende
rol van het verstand'. Dat maakt
mensen mondiger en zelfstandi
ger, maar tegelijk minder gevoe
lig voor wat boven het verstand
uitgaat.
Het gevolg daarvan is, dat veel jon
geren op zoek zijn naar overtui
gingen die hen niét zijn aange
praat. maar die berusten op per
soonlijk doorleefde ervaringen.
Zo'n ontwikkeling, die het 'ver
standelijke' weer betrekkelijk
maakt, is op zichzelf toe te jui
chen, maar als alleen het 'per
soonlijk beleefde' waar is. blijft
er dan nog wel ruimte over voor
waarden als bijbel, traditie en
geloofsinzicht van anderen?
Een andere voorname oorzaak van
de crisis is de secularisatie: het
levensgevoel waarin voor een
handelen van God naast en door
ons handelen héén geen plaats
meer is. Alles op deze wereld
wordt naar de menselijke verant
woordelijkheid toegetrokken.
"We zitten een beetje met God
verlegen", zegt de roepingen-no
ta daarover. "Hij is geen ingrijp-
God meer De westerse mens is
een doe-mens. En dat kan leiden
tot een activisme waarbij het
contact met 'de bron' verloren
gaat".
In de verdrukking
Ook de welvaart moet als oorzaak
worden genoemd. Ofschoon
'welvaart' niet hoeft te beteke
nen, dat men zich daaraan vast
hecht, menen de schrijvers toch,
dat materiële welvaart de inner
lijke onthechting aan goederen
en bezit heeft bemoeilijkt. Aan
dacht en gevoel voor geestelijke
waarden komen daardoor in de
verdrukking
Een ander punt is de veranderde
kijk op de sexualiteit en dienten
gevolge op 'religieuze maagde
lijkheid'. Voor menigeen is 'on
gehuwd blijven omwille van het
Rijk van God' niet meer 'uit de
aard der zaak' béter dan gehuwd
zijn. "Als men nü voor het reli
gieuzen die almaar op zoek zijn
naar hun eigen identiteit spre
ken jonge rno"*o-n fiMHtiin nnr,
weinig
gieuze celibaat kiest, dan kiest
men nadrukkelijk en positief
voor een radikale verbondenheid
met God en zijn Rijk onder de
mensen".
Jongeren zijn huiverig geworden
voor definitieve keuzen. Zij stel
len die het liefst zo lang mogelijk
uit. Er zijn immers zoveel alter
natieven. Wat vandaag nog hele
maal 'in' is, kan morgen alweer
zijn achterhaald.
Dan is ook het maatschappelijke
belang van veel orden en congre
gaties veel minder geworden. De
samenleving heeft de leniging
van maatschappelijke noden
voor een groot deel overgeno
men. Als men zich tegenwoordig
bij een religieuze gemeenschap
aansluit, is dat uit een ónder dan
een puur sociaal motief.
Oorzaken van de crisis vindt de no
ta niet minder op eigen erf De
geijkte 'religieuze taal' werd al
genoemd. Die drukt niet meer uit,
wat mensen bedoelen en zelf on
dervinden.
Het beeld van het 'instituut kerk' is
de laatste vijftien jaar verslech
terd. De verdeeldheid en ver
scherping van tegenstellingen
zijn daaraan niet vreemd. Ook
zijn de religieuzen zélf gewikkeld
in een proces van herbezinning
op eigen leven en werken. Dat
brengt onzekerheid mee. Reli-
Nog conservatief gekleed - andere orden dragen kortere kleding of
hebben zelfs het nonnenhabijt afgeschaft - houdt deze zuster zich aan de
opdracht: "Geen klooster, maar het huis van de zieken; geen sluier, maar
beschikbaar in bescheidenheid'.
CUit 'Grote Godsdiensten', National Geographic Society/De Haan).
Aan werving doen de orden en
congregaties in het algemeen
weinig. Men ziet er niet veel heil
in En de manier waarop dat zou
moeten gebeuren is allerminst
duidelijk. Gevolg is een groot
verschil in leeftijd tussen de
laatstgekomenen en nieuwe kan
didaten. Verscheidene congrega
ties weten met nieuwelingen
nauwelijks raad. Dan is de ver
grijzing al zover gevorderd, dat
een passende opvang voor jonge
mensen ontbreekt, óls die zich al
aandienen.
Ruimte en aandacht
Maar, zoals gezegd, er is bij dit alles
ook iets van een kentering te
merken. Er zijn jongeren die
geen genoegen nemen met de
oppervlakkige bevrediging die
de consumptiemaatschappij
biedt.
Om het gevoel voor roepingen aan
te wakkeren, zal er in de plaatse
lijke geloofsgemeenschappen
voldoende ruimte en aandacht
voor jongeren moeten zijn, zo
noemt de beleidsnota als eerste
voorwaarde. En daarvoor zijn er
nogal wat mogelijkheden, zoals:
goed godsdienstonderwijs, cur
sussen voor volwassenen, cate
chese en gezinscatechese, activi
teiten die de jeugd aanspreken
en kunnen motiveren (voettoch
ten van 'Pax Christi' bijvoor
beeld), jeugd- en jongerenkoren,
actie- en gespreksgroepen, bij
bel- en bezinningskringen. Ook
aandacht voor de internationale
oecumenische Taizé-beweging,
waar veel jongeren inspiratie
vandaan halen.
En aan het adres van de religieuze
gemeenschappen zelf: jongeren
betrekken bij activiteiten die een
orde of congregatie ontplooit (in
liturgie, bezinning, jeugdzorg,
zieken- en bejaardenzorg, sociaal
werk), religieuzen uit ontwikke
lingslanden in contact brengen
met Nederlandse jongeren, be
langstellenden een poosje laten
deelnemen aan het leven van een
religieuze gemeenschap, kleine
kernen vormen rond een reli
gieuze gemeenschap, waarin jon
geren en ouderen omgaan met de
Schrift en ervaringen uitwisse
len ('leerhuis' of 'huis van ge
bed'). Ook kunnen abdijdagen en
roepingenweekends hun nut
hebben
Van belang is. dat niet alleen zake
lijke informatie over het religieu
ze leven wordt gegeven, maar dat
religieuzen zelf vertellen, hoe zij
- met de nodige ups en downs
het gemeenschapsleven met zijn
geloften ervaren. Dat moeten dan
wel bezielde mensen zijn. Anders
dragen ze alleen maar mooie
theorieën over
Wat de geloften van armoede,
maagdelijkheid en gehoorzaam
heid betreft, zegt de beleidsnota,
dat die in hun concrete vorm niet
voor alle eeuwen vastliggen. "Ie
dere tijd, iedere religieuze ge
meenschap en zelfs iedere reli
gieus afzonderlijk moet op crea
tieve manier met deze geloften
kunnen omgaan"
Creatieve trouw
De zusters Clara Braun, Imelda
Brenninkmeijer en de broeders
Leo Brouwers, Ton Lahnstein,
Nico Meijer en Silvester van de
Ven, die deze nota maakten, be
schouwen de roeping tot reli
gieus leven als een zaak van heel
de geloofsgemeenschap.
Zij leggen dan ook het accent op ge
zonde plaatselijke geloofsge
meenschappen en op vitale reli
gieuze kernen. Tegelijk moet er
een scherp oog zijn voor wat er in
kerk en samenleving gaande is.
De vraag aan welke vormen van
religieus leven onze eigen tijd be
hoefte heeft, mag zeker niet on
beantwoord blijven. "Zonder
creatieve trouw wordt de oor
spronkelijke inspiratie een dode
letter".
S. J DE GROOT
OEGSTGEEST-LEUSDEN
Wordt de zending een sluitpost
voor de kerken?
De Gereformeerde Kerken be
steedden in 1974 nog bijna 8 pro
cent van hun totale inkomen
aan de zending overzee. Nu is
dat 6,7 procent. De Hervormde
Kerk ging terug van 10 naar 8
procent. In 1973 stonden 68 men
sen overzee op de salarislijst
van de gereformeerde zending.
Nu zijn dat er 49. De hervorm
den geven eenzelfde beeld te
zien. De hervormde zendingsbe
groting voor 1982 sluit met een
tekort van f780.000, de gerefor
meerde begroting met een te
kort van f 1,2 miljoen.
Het gemeenschappelijke zendings
blad VANDAAR van deze week
geeft op deze ontwikkeling com
mentaar.
Natuurlijk is het een bewijs van
geestelijke groei, als de kerk
overzee taken kan overnemen
die tot nu toe door buitenlandse
helpers werden uitgevoerd. Maar
een feit is, dat het totale aantal
hulpaanvragen van overzee niet
vermindert. Zending blijft dus
nodig.
Als bij ons het aandeel van de zen
ding in de totale kerkelijke be
groting blijft dalen, wil dat wel
zeggen, dat we minder hulp aan
de kerken overzee geven en meer
geld aan onszelf besteden. De
kerken overzee hebben in dat ge
val het meest te lijden onder on
ze economische teruggang. "An
ders gezegd: wij zijn bezig, onze
financiële problemen af te wen
telen op hun zwakke schouders.
Daar zouden niet alleen de pen
ningmeesters van de zending
rimpels van moeten krijgen".
Schrijft Jan van Capelleveen in
VANDAAR.
Dure dollar
Daar komt dan de schommelende
dollarkoers nog bij. We sturen
weliswaar geen zendingswerkers
naar Noord-Amerika, maar wel
naar landen wier munteenheid
aan de dollar is gebonden. Een
durè dollar betekent automa
tisch een dure roepia (Indone
sië). Als je aan het begin van het
jaar een begroting maakt waarbij
je f5.498.160 uittrekt voor Indo
nesië, en de dollar loopt 40 pro
cent op, dan kost datzelfde werk
aan het eind van het jaar
f7.697.424.
Uiteraard loopt het zó'n vaart niet
en gaat die stijging geleidelijk.
Gelukkig voor de zending is de
dollar na september weer gaan
dalen. Maar de tekorten over
1981 zijn toch een flink stuk ho
ger dan in december 1980 kon
worden verwacht.
Begrijpelijk leggen de kerken ook
aan de zending beperkingen op.
Een nieuwe begroting mag maar
met een bepaald percentage stij
gen. De zending heeft echter wel
verplichtingen aangegaan waar
ze voorjaren aan vast zit. Om het
werk vol te houden, zou de zen
dingsbegroting veel meer moe
ten stijgen dan is toegestaan.
Spaarpotje
Toch kapt de zending er niet mee.
Ze heeft nog steeds een spaar
potje achter de hand. Ook als er
een financiële catastrofe zou ko
men zou het salaris van de zen
dingswerkers voor een redelijke
termijn gegarandeerd moeten
zijn. Maar als men de komende
jaren zo diep in die spaarpot
moet blijven tasten, zal die gauw
leeg zijn. Dan zal de zending
werkers moeten terugroepen en
wordt de zending pas echt een
sluitpost op de kerkelijke begro
tingen.
Penningmeester P. A. Vonk van de
gereformeerde en mr. H. J. Pen
ning van de hervormde zending
hopen niet, dat het nog eens zo
ver zal komen. Het zou hen goed
doen, als zij de komende maan
den een duidelijk teken kregen
dat de kerken nog steeds hun op
dracht verstaan.
LEIDEN Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
De Mey, 11.45 oecum dienst:
Marekerk 10 dr. Meyers, 5 ds. Koele-
wijn, Woubrugge;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Mete
ring, Voorschoten;
Regenboog (Merenwijk) 9.30 pastoor
Landsman, 11.15 pastoor Landsman en
ds. v. Leeuwen;
Bethlehemk.(Driftstr.) 10 ds. Panne-
koek;
Bevrydingsk.(Montgomerystr) 9 dr
Jongeneel, 10.30 dr. Rietveld. Den Haag,
5 ds. Veenstra;
Vredesk.(Burggravenl10 dr. Lamping;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs.
Acad. Ziekenhuis 10.15 ds. Bakker
Diakonessenhuis 10.30 ds. Van 't Hof
Endegeest 9.30 ds Fnederlch.
Geref. Kerk: Zuiderk. (Lammen-
schansw.) 10 ds. Koolstra;
Petrak (Surinamestr.) 10 ds. Veenstra,
Oude Vest 10 ds. Hemmes, 5 ds. Kool-
Maranathak (L. Morsw.) zie herv. gem
Bevrydingsk.(Montgomerystr) zie herv.
gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 hr. Mid
delkoop
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 10 ds
Hoogendoorn, Wormerveer. 5 ds. Den
Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Geref. Gem. in Ned (Bethl.kerk
Drillstr.): 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl Kerkgr
10.15 ds. v. Everdingen
Remonstr.-Doopsgez. Gem (Lok-
horstk 10.30 ds. Koek.
Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds. Bos
veld. doop.
Evang. Christengem. (Middelstegr 3)
10 br. Dikkes.
Zendingswerk Middemachtsroep (Zoe-
terw.singel 21): 5 hr. v. Diggelen
Evangeliecentrum Zylsingcl 2: zo. 10 en
di 8 hr. Zijlstra, vr 8 jeugdsam.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 ds. v. Twil-
lert.
Zevendedagadventisten (Lokhorstk);
elke zat. 9.45 bijbelstudie, 10.45 predik-
Chnstian Science (Steensch. 6): 10.30
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl9.30, 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): 10.
Vry-Kath K. (Vreewijkstr 19): 10.30
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7, zo. 9
en 10.45.
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11.
Rynduk Leiden-V.schoten) zat 7. zo
9 30 en 11 30.
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.30,
Boshuizerkade zat. 7. zo. 10;
Lammenschans weg zat. 7. zo. 9.10.30 en
12.
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10 45 en
12 15.
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN Herv. Gem 10 hr.
Stam. Nieuwkoop, 7 ds. Hanemaayer.
Geref. K 10 en 6.30 ds. Modderaar, ha.
Chr. Geref. K 9.30 en 6.30 ds. Schoon-
derwoerd, Soest.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. De Leeuw, Maarn. 5
ds. Samsom, Rotterdam; Kruiskerk 10
ds. Van Hoegee; Opst.kerk 10 dr. Zwa
nenburg. Ede. 5 ds. Mulder, jeugd
dienst. Naby 10 jeugdkapel, G Herder
kerk 10.30 ds Moll, 6 30 ds. Oosthoek;
De Bron 9 en 10.30 ds. Oosthoek, 6.30 dr.
v. Vliet; Ashram (Marsdiep) 9 ds Moll;
Driehoorne 7 nam ds. Verheul. Al-
banianae (Diamantstr.) 10 ds. Verheul;
wykgem. Oudshoornsekerk 10 nieuw
jaarsbijeenkomst in 'De Wielewaal',
Kwartelstraat. Sionsk. (Planetensingel)
9.30 ds. Langerak, Lopikerkapel, 6.30
ds. Koudstaal, Baarn
Raad van Kerken: 8 nam. oecum. vie
ring in remonstr. kerk Van Manders-
- loostr 46, ds. Verheul.
^•Geref K Mar.kerk 10 ds. Vree, 6.30 ds.
Femhout, ha. Salv.kerk 10 ds. Fern-
hout, 6.30 ds Vree, ha. Zie ook herv.
gem.
Ned. Geref. K (school Willemstr.): 10.45
ds. Brink, 4.30 br. Kleingeld.
Chr Geref K 9.30 en 4.30 ds. v.d. Mey
Zaamslag
Oud-Geref Gem. (HooRstr. 240): 9.30 en
Bapt.gem. (Molenwerfstr 1): 10 evang.
Lourens, 6.30 ds. Koekkoek
Bapt.gem Noord (school Kalkovenw
62) 10 hr Vork.
Volle-evang.gem (techn. school Bos-
parkweg 4): 10 hr. v.d. Hoorn.
Pinkstergem (school De Wegwijzer. Ba-
tenstein 16): 10 hr. Jansen.
Leger des H. (Corn, de Vlammgstr 10
en 6.30
Rk Kerk: Bomfaciusk. zat. 7, zo. 9.45.
Piusk. zat. 7. zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9.30 en 11
BENTHUIZEN Herv. Gem. 9.30 kand.
Hoek. Asperen, 6 ds. Den Dikken, Olde-
broek.
Geref. Gem. 9.30 en 6.
BODEGRAVEN: Herv Gem. Dorps
kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds. Roelofsen,
Zeist.
Salv.kerk 10 ds. Richter, 6.30 ds. Pos-
thouwer, Eemnes;
Bethl.kerk 10 ds. De Vreugd. 6.30 ds.
Kielder, Zevenhoven
Geref K. 10 ds. Bakker. Amstelveen.
6.30 ds. v.d. Berg
Geref. K. Vryg 9.30 en 4.30 stud. And-
BOSKOOP: Herv Gem Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom. 6.30 ds. Moll, Alphen,
jeugddienst.
De Stek 9.30 ds. Van 't Hoff
Geref. K. 9.30 en 5 ds. Omta
Chr Geref K 9 30 ds. v Langevelde. 5
ds. v. Dam. Woerden.
Rk Kerk: zat. 5.30 (De Stek) e
en 11.
HAZERSWOUDE Herv Gem. 9.30 ds
De Graaf. 6.30 ds. Harteveld. R.dam
Geref K 10 ds. Kersten. Katwijk. 5 ds.
v 't Hoff, Boskoop
Rk Kerk dorp zat 7. zo. 9.30 en 11.30;
HILLEGOM Herv Gem 10.15 ds
Wal. 5 ds. Krispijn.
Geref. K.: zie herv gem
Rk Kerk Mart zat. 7, zo 8.30, 10 en
11.30;
Jozeflt. zat 7. zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE Herv. Gem. 10 ds. v.d
Hoek.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds. Ge
braad.
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad. 6 ds. Aar-
Geref K 10 ds. Koster. 5 ds. Vrolijk.
Marinevliegkamp: 10 30 ds V. Melle
Rk Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11.15.
gen;
O. Kerk 10 ds Driebergen, 6 ds. Visser.
Ichthusk. 10 ds. Schuurman, 5 ds. Vroe-
gindewey;
Pnièlk 9.30 ds Visser. 6 ds. Vink.
Gr. v Pr.school 10 ds. Vink,
Overduin 2.15 ds. Baas.
Geref K Vr kerk 10 ds. v.d. Horst. 5 ds.
Ravensbergen;
Triumfatork. 10 ds. Ravensbergen, 5 ds.
v.d. Horst
Geref. K. Vrijg.: 10.15 ds Heida, 3.30 ds
De Putter
9 30 Ned. Geref K. 8.45 en 7 ds. Waagmees-
Chr Geref. K.: 10 en 5 ds. Slagboom.
Vrije Chr. Geref Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 4 stud,
v. Dijk.
Volle-evang.gem. (Voorstr. 100): 9.45
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Hen.
Gem. 10 dr. v. Vliet, Alphen, 7 ds. Has-
sefras, Maasdijk, gez. dienst
Geref. K. 10 ds. Gesink, Noordwyk, 7
zie herv. gem.
LEIDERDORP Herv. Gem en Geref
K. Dorpsk. 10 ds. Knorth, 6.30 ds. v
Loenen;
Hoofdstr. 10 ds. Doesburg,
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. Westera-
Franke.
Elis.ziekenhuis 9 30 hoogmis, rector
Vijftigschild, 10 45 ds. Brommet.
Bapt gem. (wykgeb.Zijlkw.)' 10 br. De
Vries.
Rk Kerk zat 7. zo. 9. 10.30 en 12.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Kiel
der.
Geref K. 9.30 ds. v. Houten, Aalsmeer,
7 hr. Schoenmaker
Rk Kerk zat. 7. zo. 7.30. 9.30 en 11.15
LISSE: Herv Gem. Dorpskerk 10 hr
Hoffenaar, Voorhout.
Pauluskerk 10 en 7 ds. De Gelder
Geref K. 10 en 7 ds. Boswyk.
Geref. K Vryg.: 10.30 ds. Kamphuis.
4.30 leesdienst.
Ned. Geref K (Salvatori): 9 ds Schuur
man, 5 leesdienst.
Chr. Geref K 10 en 4 30 ds v. Dijken
Geref Gem 10 en 4 ds. Hakkenberg
Rk Kerk Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat 7. zo. 9 en 11.30;
Manakerk zat 7. zo. 8.30, 10 en 11.45.
Engelbew. zat. 7. zo. 8, 9.30, 11 en 5 45
Bons, 7 ds. Heemskerk, ha.
Geref. K.: 10.30 ds. Heemskerk, ha.
Geref. K. Vrijg.: 8.45 ds. Kamphuis, 5 ds.
Heida.
Ned. Geref K. (Gem.centrum): 8.45 br.
Kabboord, 4 br. Goudzwaard.
Van Wijckerslooth: 4 ds. Visch, ha.
Endegeest: 9.30 ds. Friederich.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum): 4.
Rk Kerk. WUl.kerk zat. 7. zo. 9 en 10.30;
Bonaventurakapel zat. 6.30, zo. 9 en 11
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. 9.30 ds. Schalk.
Geref. K.: 9.30 ds. Jaspers Focks, 5 ds.
NIEUWKOOP. Herv Gem. 9.30 ds. Mo
lenaar, Scheveningen, 6.30 hr. Stam,
jeugddienst.
Chr. Geref. K.: 9.30 dienst. 2.15 ds. v.d.
Mey. Zaamslag.
Rk Kerk: zat. 7. zo 9 en 10.45.
NIEUWVEEN Herv Gem. 9.30 hr
Goedhart. 6.30 ds. Heykoop. IJmuiden.
Geref K 9.30 ds. Wijngaarden. N.-Ven
nep, 7 ds. Verspuy, Diemen.
Rk Kerk zat. 7. zo. 9 en 11
NIEUW-VENNEP Chr. Geref. K 9.30
ds. Quant. Haarlem, 3 ds. Jonkman,
Rk Kerk zat. 7. zo 9 en 10.30
NOORDWIJK Herv Gem. Voorstr-
(Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5 prof. Graaf
land. Gouda, 7 ds Elgersma;
Hoofdstr (Zee) 10 ds. Keunmg, Buurt
kerk 5 ds. v.d. Lee;
De Rank (Golfbaan) 10 ds. Schuurman,
Zalk.
Geref. K Hoofdstr (Zee) 10 ds. Elgers-
Vinkenl. (Binnen) 9.30 hr. Scheps. Heer
len;
Stichtingskerk 11 ds. Slofstra; Sole Mio
9 ds. Elgersma. Zie ook herv gem
Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 9.30 en 11,
Binnen zat 7. zo 8. 10 en 11 30
NOORDWIJKERHOUT Dorpsk. 10
Rk Kerk: Victork zat. 7. zo. 10.30;
Jozefk. zat. 7, zo. 10.
OEGSTGEEST Herv Gem Groene of
Will.kerk 11 ds. Sterringa;
Pauluskerk 9.30 prof dr Jansen
7, zo. 9 30 en 11.30.
Gravendeel;
Bethelkerk 9.30 dr. v.d. Bank, Ede.
Geref. K.: Petrak. 9.30 ds. Snel. 5 ds.
Baaijen;
Imm.kerk 9 en 10.30 dr. Van Oeveren. 5
ds. Snel;
Mar.kerk 9.30 ds. Baayen, 5 dr Van Oe-
Geref K. Vryg.: 10 en 5.15.
Chr. Geref. K.: 9.30 en 4 ds. De Graaf, 's
Gravenzande.
Evang. Christengem (aula mavo): 10 ds
SASSENHEIM Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. v.d. Meer, 7 hr Hoffenaar. Voorhout.
Geref K.: 10 ds. Ferwerda, 5 ds. Jaspers
Focks, Oude Wetering
Chr. Geref. K 10 ds. Den Hertog. Lei
den. 5 ds Hoogendoorn, Wormerveer
Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17): 10.30
Geref. K. 10 hr Doddema. 6.30 hr Wolf
Rk Kerk Aardam zo. 9 en 12.
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30
VALKENBURG Herv Gem. 10 kand
Verbeek. Katwijk, 6.30 kand. v Harten.
Noorden.
Geref. K 9.30 ds. Bouma, Noordwyk.
6.30 ds Ravensbergen.
Geref. K. Vryg.: 9.30 leesd., 5 ds. De Put-
Mannevliegkamp 10.30 ds. v. Melle
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9, 10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 dr. De Ru, Den Haag, 5 ds. v.
Leusden, Leidschendam;
De Ontmoeting, Noordhofland: 10 ds.
v.d. Schoot;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds.
Geref. K.: 10 ds. De Zeeuw. Zie ook
herv. gem.
Geref. K. Vrijg.: 10 en 5 ds. Blokland.
Rk Kerk: Laur.kerk zat 7, zo. 10 en
11.30;
M. Godskerk zat. 7, zo. 8.30 en 10.30.
WADDINXVEEN Herv.Gem. Brug-
k.9.30 ds. Heuvelman, Hoogblokland, 5
ds. Verboom;
Hoeksteen 9.30 ds. Plomp, Barendrecht,
6.30 ds. Voets, Kootwijkerbroek;
Bethelk. 9.30 ds. Verboom, 5 ds. Noor-
degraaf, Ede;
Imm.kerk 10 hr. Yska, Den Haag, 5 ds.
Quartel, Gouda.
Geref. Kerk: Kruisk. 10 ds. De Moor, 5
v.d. Berg,
Ontm.kerk 10 ds. v.d. Berg
Rk Kerk: Victork zo. 10;
Ontm.kerk zo. 8.30 en 11.45
Rk Kerk: zat 7. zo. 8.30, 10 en 11.30
WASSENAAR Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds v. Veen, 4.30 ds. v. Trigt, Aalst, 7 ds
v. Waasbergen.
Kievietk. 10 ds v. Bruggen.
Messiask. 10 ds. v. Waasbergen,
Dorpscentrum 9.30 ds. Maasland, Wad-
dinxveen.
Geref. K Zijllaan 10 hr Brouwer, Kat
wijk, 5 ds. Visscher, Geldermalsen;
Zuid 10 ds. v. Loenen, Leiderdorp.
Ned. Prot Bond (Kerkdam): 10 30 ds
Zwartendijk. Den Haag.
10.
ZEVENHOVEN Herv Gem. 9.30 ds.
Hanemaayer, Alphen.
Geref. K.: 9.30 hr. v. Duin, Noordwyk, 7
kand. Tazelaar, Alphen.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE Herv Gem 10 ds
Wolthaus
Rk Kerk St Jan zo 9.30;
Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10,
H. Rijndijk zat. 7, zo. 10 en 11.30
ZWAMMERDAM Herv. Gem. 10 ds
Boer, Katwijk. 6.30 dr Haitsma, Bos
koop
