Méér faciliteiten
minder
patiënten
„Nog maar weinig mensen gezond"
Ziekenhuis-nieuwe-stij l:
Leidse natuurgenezer Hans van Waning:
ZATERDAG 2 JANUARI
PAGINA 15
Uit het niets doemt in de
Amsterdamse Bullewij-
kerpolder de reusachtige
nieuwbouw van het Aca
demisch Medisch Cen
trum op. Dat 'niets' moet
de komende jaren nog
worden ingevuld met zo'n
100.000 eengezinswonin
gen en flats. Voorlopig ko
men de patiënten die niet
over een auto beschikken
per metro of bus. Zo ze al
niet per ambulance arrive
ren.
Door
Miep Hoensori
Die situatie, de patiënt die van ver
re naar de zuidoosthoek van Am
sterdam reist, is kenmerkend
voor de filosofie achter het ultra
moderne ziekenhuiscomplex.
Want centraal bij de bouw en in
richting ervan stond de effi
ciency, het gemak dat de 4500
mensen die erin komen te
werken moet dienen.
Het is juist die efficiency waardoor
de -toekomstige- patiënt onge
wild wat in het gedrang komt.
Of. zoals het hoofd van de po
likliniek orthopedie de huidige
situatie simpel maar duidelijk
verwoordt "We hebben hier
méér faciliteiten dan in het oude
gebouw, maar minder patiën
ten".
Struikelblokken
Zijn woorden zijn tekenend
voor de algehele conclusie die
getrokken kan worden na ge
sprekken met een tiental
hoofden van afdelingen. Het per
soneel is opgelucht en tevreden
dat de verouderde panden van
het Binnengasthuis konden wor
den verlaten. De mogelijkheden
op medisch en technisch gebied
zijn hier oneindig veel groter. Al
leen: de oude, vertrouwde klan
ten büjven (nog) weg. De af
stand, de onbekendheid of de
grootte van het AMC, waarvoor
geen enkel superlatief overdre
ven is, zijn struikelblokken voor
een flinke klandizie.
Daarnaast heeft er een duidelijke
verschuiving plaatsgevonden in
het soort eerste hulp dat in de po
likliniek wordt verleend. Waren
het in het Amsterdamse centrum
alcoholisten, drugsverslaafden
of slachtoffers van steekpartijen
die een behandeling nodig had
den, nu zijn het grotendeels ver-
keers- en huishoudelijke onge
vallen waarvoor het Academisch
Medisch Centrum dienstdoet De
Amsterdammers die voor een
routine-onderzoek, controle of
een niet ernstige verwonding een
polikliniek moeten opzoeken,
nemen er liever één dichter in de
buurt. Dr. Van Joost (orthope
die) heeft daar wel begrip voor
Volgens hem is het niet alleen de
nog afgelegen ligging van het
Centrum waardoor het aanbod is
geslonken. "Je bent met een be
zoekje aan een Academisch Zie
kenhuis toch gauw een dag zoet.
De reistijd natuurlijk, maar ook
het wachten, het aan- en uitkle
den.... In het meest ongunstige
geval moetje drie keer uit de kle
ren, omdat er bij het onderzoek
meerdere artsen worden betrok
ken. En het probleem is hier ook
dat de patiënt deze maand de ene
arts krijgt, maar volgende maand
weer een andere, omdat die arts
alleen maar stage liep en inmid
dels weer is verdwenen".
Keerzijde
De medaille heeft ook zijn keerzij
de. Het AMC beschikt over ver
nuftige apparatuur om de jaar
lijks duizenden Amsterdam
mers, die een hartinfarct krijgen,
snel te helpen. En voor die groep
patiënten speelt de afstand geen
rol. Er zijn door de afdeling hart-
bewaking afspraken gemaakt
met de Amsterdamse huisartsen
om mensen met symptomen, die
op een hartinfarct duiden, met
een per ambulance naar het Cen
trum af te voeren. De ambulan
ces zijn ingericht als mobiele
hartbewakingseenheden. Profes
sor Dunning van de afdeling
hart bewaking zegt daarmee de
tijd vanaf de klacht tot de opna
me zo klein mogelijk te willen en
kunnen houden. En voor een am
bulance met loeiende sirenes le
vert het (stads)verkeer nu een
maal geen enkel probleem op.
De inwoners van Amsterdam zul
len de weg naar de Bullewijker-
polder binnen enkele jaren wel
moéten vinden. Is het nu alleen
nog het voormalige Binnengast
huis dat in het AMC is gevestigd,
het Wilhelmina Gasthuis volgt
volgend jaar. Het complex is in
de plaats gekomen van een hand
vol verouderde gebouwen, her
en der verspreid in de stad, waar
in de twee ziekenhuizen waren
gehuisvest Zo'n onlogische zaak
om van twee ziekenhuizen één te
maken is het op zich niet. Het
Nationaal Ziekenhuis Instituut
(NZI) liet nog onlangs weten dat
kleine ziekenhuizen geen lang le
ven meer is beschoren. De laat
ste jaren zijn er al veel verdwe
nen. En ook de komende tijd zal
er een sterke uitdunning plaats
vinden onder de ziekenhuizen
met slechts zo'n 225 bedden. Het
NZI becijferde dat er in 1985 nog
maar vier ziekenhuizen in Neder
land zullen staan die beschikken
over een honderd vijftigtal lig
plaatsen. Bij die berekening is
het Instituut uitgegaan van be
staande plannen voor fusie en
opheffing van kleine ziekenhui
zen. Overigens toont het NZI
zich een pleitbezorger voor sa
menwerking en fusies omdat
speciale voorzieningen beter sa
men gedeeld kunnen worden, zo
is het Instituut van mening.
Tijdsbeeld
Het Academisch Medisch Centrum
past niet alleen qua uitvoering
perfect in het huidige tijdsbeeld.
De opzet, het management is
eveneens het product van de filo
sofie van de jaren zeventig. Sleu
telwoord bij de opzet van het
Centrum is centralisatie. Alle af
delingen die dezelfde functies
hebben zijn bij elkaar geplaatst
met de intentie er zo efficient
mogelijk gebruik van te maken.
Bij elkaar levert dat een aantal
centrale 'blokken' op. De polikli
nieken vormen samen zo'n blok.
Daarnaast is er een centrale ope
ratieafdeling, een centrale r.önt-
genafdeüng en een centraal com
plex voor het functieonderzoek
van organen. Het AMC loopt
voorop: andere Nederlandse zie
kenhuizen hebben die voorzie
ningen per specialisme op elke
afdeling staan.
Die centralisatie van functies moet
borg staan voor een praktischer
en dus zuiniger werkwijze. Maar
die vlieger gaat niet helemaal op.
zo blijkt in de korte praktijk van
het Centrum. Enerzijds loopt de
patiënt de kans van het éne deel
naar het gebouw (de polikliniek)
naar een ander deel (de röntgen
foto na het onderzoek) te moeten
verhuizen. Een ongemak dat
door middel van een kostbaar
bewegwijzeringssysteem en
door het consequent gebruik van
verschillende kleuren per afde
ling wordt verdoezeld.
Anderzijds probeert het personeel
die opgelegde centralisatie als
het uitkomt ietwat te omzijlen.
Professor Dunning van de afde
ling hartbewaking bijvoorbeeld,
roept dat "centralisatie géén doel
op zichzelf moet zijn". Hij heeft
de daad bij het woord gevoegd
door zich op zijn hartafdeling
röntgenapparatuur aan te schaf
fen. de centrale röntgenafdeling
ten spijt. Dunning is van mening
dat ernstig zieke patiënten niet
naar een ander deel van het ge
bouw versleept moeten worden
voor het maken van een foto
Omslachtig
Op de polikliniek hikt het perso
neel ook een beetje tegen de cen
tralisatie-gedachte aan. Zo bleek
het centraal inschrijven van pa-
tiénten omslachtig. Er ontston
den te lange wachtlijsten. Elke
polikliniek heeft daarom een ei
gen inschrijvingsbahe gecreerd
En. om het geheel wat menselij
ker te maken: de intercom-instal
latie. waarmee praktisch elk zie
kenhuis werkt, is afgeschaft. De
patiënt wordt persoónlyk opge
roepen als het zijn beurt is.
Tegen de centralisatie-gedachte
gaat ook het beddenhuis-sys-
teem in. Juist uit angst dat niet
direct betrokkenen de registratie
van opgenomen patiënten voor
hun rekening zouden gaan ne
men, is in een later stadium van
de plannenmakerij besloten de
850 bedden op te splitsen in een
heden van 32 stuks
Al die ogenschijnlijk te verwaarlo
zen individuele tegenmaatrege
len op het grote, centrale sys
teem iaat het gigantische zieken
huis toch van zijn mem. lijk.
kant zien. En juist dat vleugje
menselijkheid zal het Acade
misch Medisch Centrum in de
toekomst broodnodig hebben
Vooral als het, eenmaal voor
honderd procent draaiende, een
stadje is geworden waarin dage
lijks tienduizend studenten, me
dewerkers, bezoekers en patiën
ten hun weg moeten zien te vin
den.
De alsmaar
voortschrijdende
technische vernieuwingen
in ziekenhuizen doen hier
en daar de vraag rijzen of
het lichaam van de mens
niet al te zeer geannexeerd
is door de wetenschap.
Sommigen gaan nog
verder. Op menig
artsencongres klinkt de
klacht door dat de patiënt
bezig is te "verzuipen",
omdat de geneeskundige
de mens niet meer kent.
Terwijl intussen steeds
meer kleine ziekenhuizen
wijken voor grote
"medische dorpen", valt er
een explosieve
belangstelling te
constateren voor
alternatieve geneeswijzen,
die op hun beurt wèl de
krachten der natuur en de
plaats die de mens daarin
als geheel inneemt,
pretenderen te
eerbiedigen.
Op deze pagina een kijkje
in het nieuwste ziekenhuis
dat ons land rijk is: het
Academisch Medisch
Centrum in Amsterdam,
waar de patiënten nog
maar niet massaal willen
opdraven. En een gesprek
met een natuurarts, die
zijn beroep het liefst als
een "ontdekkingstocht
door jezelf' omschrijft. Al
die grote gebouwen en
nieuwe apparatuur noemt
hij "een schijnzekerheid".
Het nieuwe Academisch Medisch Centrum in de Amsterdamse Bullewijkerpolder voor een bezoekje een dag uittrekken
'foto Ronald Swemng'
In het leven van de 34-jarige natuurgenezer Hans van
Waning uit Leiden kwam de kritieke wending op zijn
zestiende jaar. Het aanschouwen van de gruwelen in de
film 'Mondo Cane' (hondse wereld) maakte spontaan
een vegetariër van hem. Zijn artsenstudie stond al vast
- hij wilde in elk geval bevoegd zijn - maar daarna
zou hij gaan kiezen voor iets wat toen nog in de kinder
schoenen stond: de natuurgeneeskunde. En zo ge
schiedde.
De natuurgeneeskunde gaat uit
van een in ieder mens aanwezig
vermogen tot zelfgenezing. Waar
in de traditionele geneeskunst
pillen en poeders al gauw een
handje moeten helpen, is het ver
schijnsel ziekte volgens natuur-
artsen veelal een gevolg van 'on
natuurlijke' voeding en leefge
woonten.
Het ziektebeeld wordt daarom bij
voorkeur niet met behulp van al
lerlei medicijnen de kop inge
drukt, maar liever laat men het
langs natuurlijke weg tot een
'uitbarsting' komen, opdat het li
chaam uiteindelijk sterker uit de
strijd tevoorschijn zal komen. Of,
zoals Van Waning het uitdrukt:
"Ziekte is niets iets wat je moet
bestrijden, je moet het juist be
vorderen".
Spanning
Een bijna logisch gevolg van ge
noemde denkwijze is daarbij de
aandacht, die aan de conditie van
de menselijke psyche wordt be
steed. Hans van Waning: "Rauw
kost en vitamine C, je komt er
een end mee. Maar dan weet je
nog niets over jeugdtrauma's,
angsten of andere dingen die
fout zitten. Zo kunnen psychi
sche spanningen de darmfunctie
en dus de spijsvertering nadelig
beïnvloeden, maar tegelijkertijd
ook het denken en voelen van
een mens".
Om die redenen beginnen nieuwe
patiënten vaak met een z.g.
'darmreinigingskuur' die tot doel
heeft het lichaam te ontdoen van
allerlei afvalstoffen die er vol
gens de natuurarts niet in thuis
horen. Van Waning: "En het leu
ke is als je ziet dat het lukt. Dat
de ontlasting beter wordt, dat ie
mand minder depressief wordt
en meer initiatieven gaat ont
plooien. Dan merk je als het ware
dat lichaam en geest eigenlijk
onlosmakelijk met elkaar ver
bonden zijn. Maar tijdens je art
senopleiding leer je daar prak
tisch niets over".
Vandaar dat hij al tijdens zijn stu
die geïnteresseerd raakte in de
theorieën van Reich, die in te
genstelling tot diens leermeester
Freud een alternatieve psycho
therapie ontwikkelde waarin
net als in de natuurgeneeskunst
- volop ruimte wordt geboden
aan het vrijwillig 'lozen' van on
derdrukte emoties.
Een andere belangrijke pionier
voor de huidige natuurgenees
kunde was de Oostenrijker
Mayer, die in de vorige eeuw tot
zijn verbazing constateerde dat
bomen in een dal - met een over
vloed aan vocht - minder vruch
ten droegen dan bomen op een
helling. Hij ontdekte dat de voe
dingsbodem in het dal te rijk, te
vol was. En al gauw legde hij de
link naar een kliniek met TBC-
patiënten, die allen kampten met
een slechte spijsvertering.
Slechte start
Hans van Waning: "Wat wij als ont
lasting in onze darmen meedra
gen, kun je eigenlijk zien als onze
voedingsbodem. Darmen waren
in feite onze wortels, toen we nog
een plantje waren. Wat ik dus wil
zeggen is dit: als wij onze voe
dingsbodem kweken met choco
la, pretletters en cola, dan kan
daaruit moeilijk een gezond indi
vidu groeien. Als dat kacheltje
eerst maar goed brandt, dan kun
je er later nog wel eens iets lelijks
op gooien. Daarom kan ik er ook
niet over vallen als mijn dochter
tje bij haar vriendinnetje een
stukje worst krijgt. Mijn vader
zei altijd: waar een ander van
leeft, ga jij niet aan dood. Maar ik
moet cr niet aan denken dat er
dag-in dag-uit verkeerde voeding
in zou gaan".
"Ik heb het idee dat vooral de jon
geren van na de oorlog een slech
te start hebben gehad. Kinderen
die als regel cola drinken, en niet
zoals vroeger op een partijtje.
Pretletters in plaats van een bo
terham met kaas. Flats en uitlaat
gassen. Ze missen goeddeels het
Door
Willem Schrama
Natuurgenezer Van Waning laat een patiënt een tekening van zichzelf makenlichaam en geest onlosmakelijk r
contact met de natuur. En de mo
gelijkheden om je beter te kun
nen uiten worden steeds kleiner.
De tv werkt steeds grotere con
tactarmoede in de hand".
Anderzijds verbaast het Van Wa
ning niet, dat juist deze negatie
ve factoren een toenemende be
langstelling voor de natuurge
neeskunde ("een soort ontdek
kingstocht door jezelf') hebben
veroorzaakt. Hij is één van de
vijfentwintig natuurgenezers
met een artsenopleiding, maar
daarnaast zijn er in ons land nog
zo'n tweehonderd 'praktizijns'
actief. Dat zijn natuurgenezers die
een (kortere) opleiding hebben
gevolgd bij de twee academies
voor natuurgeneeswijzen die Ne
derland rijk is, namelijk in Bloe-
mendaal en in Hilversum.
Erkenning
En dan zijn tal van andere alterna
tieve geneeswijzen (o.a. homeo
pathie, antroposofische genees
kunde, acupunctuur, paranor
male geneeswijzen, alternatieve
kankertherapie, enz.) nog onver
let gelaten. Per jaar bezoeken on
geveer 700.000 Nederlanders een
alternatieve genezer. Met het oog
op de nog in te dienen wet Be
roepsuitoefening Individuele
Gezondheidszorg is een door de
regering ingestelde commissie
(de commissie-Muntendam) dan
ook onlangs tot de conclusie ge
komen dat de alternatieve gene
zers dezelfde officiële status zou
den moeten krijgen als de tra
ditionele gezondheidszoreers.
Hoewel er aan dat advies nog aller
lei haken en ogen kleven, hoopt
Van Waning die de erkenning
spoedig een feit zal zyn. Al was
het alleen maar ter vergoeding
van de kosten, die patiënten van
natuurgenezers nu vaak uit eigen
zak moeten betalen. Ondanks
zijn huisartsenopleiding is Van
Waning niet als zodanig geves
tigd, en dat is voor de meeste zie
kenfondsen en particuliere ver
zekeringen aanleiding om niet
tot vergoeding van kosten over
te gaan. Uit pure nood is er daar
om zo'n twee jaar geleden een al
ternatieve ziektekostenverzeke
ring opgericht - 'Natura' ge
naamd - die een aansluitende
polis biedt op de bestaande ver
zekering. Deze onderneming is
uit idealistische motieven opge
zet: meer winst leidt tot meer
vergoeding.
Vooral bejaarden met een AOW-
uitkenng en een klein pensioen
tje zijn daarmee gebaat. De na
tuurgenezer pretendeert meer
aandacht aan de patiënt te beste
den en dat streven mondt uit in
een consult van minimaal een
half uur. De kosten daarvan be
dragen 66 gulden en zijn niet on
redelijk vergeleken met het ta
rief van een huisarts by wie een
consult gemiddeld zeven minu
ten duurt en 22 gulden kost.
et elkaar verbonden.
(foto Dirk KettingJ.
Maar met inbegrip van zelf te be
kostigen 'medicynen' (veelal bio
logische of homeopatische pre
paraten) en een boodschappen
tas gevuld met reformproducten
kan 'alternatief genezen' wel
even aantikken.
Kwakzalverij
Hans van Waning "Duur"' Ja en
nee Het feit dat de kosten vaak
bij lange na niet vergoed worden,
maakt het soms moeilijk betaal
baar Maar aan de andere kant
zijn wij ook een soort specialisa
tie. Natuurgeneeskunde is eigen
lijk een soort allesomvattende
geneeswijze met mensvriendelij
ke stoffen, waarvoor je een extra
opleiding hebt gevolgd en waar
door je dus meer hebt gelnves
teerd"
Dat er desondanks in de alternatie
ve geneeskunst nog altijd vrij
snel de link naar kwakzalverij
wordt gelegd, stemt hem tot bit
terheid "Er zijn ook slechte
huisartsen, automonteurs en si
garenhandelaren Neem nou
eens een extreem geval als de
'kruidendokter' Van de Moos-
dijk. Ik keur dat niet goed. maar
zo'n man veroorzaakt nog altijd
minder schade dan bijvoorbeeld
het beruchte Softenon-schan-
daal of onlangs weer een groot
aantal gevallen van baarmoeder-
kanker in West-Duitsland. Fou
ten maken we allemaal, maar in
de natuurgeneeskunde zijn ze
nooit dodefijk
"Dat vind ik ook eigenlijk het ge
vaarlijkst. Dat er in de traditione
le geneeskunst een soort schijn
zekerheid wordt gekweekt Alsof
al die apparatuur en grote gebou
wen iets garanderen Alsof je er
gelukkiger of gezonder door
wordt. In de Verenigde Staten is
gebleken dat het niet zo is. Er is
geen land ter wereld waar zoveel
aandacht wordt besteed aan de
geneeskunst en tegelijkertijd is
het een land met de meeste wel-
vaartsziekten"
"Wat ik wil duidelijk maken is als
je rookt, veel vet eet en weinig
lichaamsbeweging hebt, en je zet
daarnaast een gloednieuwe am
bulance, dan delegeer je gedeel
telijk je eigen verantwoordelijk
heid naar dat ding. En de vraag is
of zoiets in je belang is. Het pro
bleem is dat het vaak zo moeilijk
is om van iets nieuws af te zien
Al die ingewikkelde apparatuur
die wordt uitgevonden, die moet
je immers gebruiken"
Oke7
"Een mooi voorbeeld van hoe de
geneeskunst er op dit ogenblik
by ligt, vond ik de manifestatie
'Nederland Oké. Dat was een
plek waar officieel gezocht werd
naar een andere manier van den
ken En ik moet zeggen het was
een rake afspiegeling van hoe het
ermee staat. De alternatieven in
hele kleine stands, en de grote
farmaceuten in enorme uitspan
ningen. Het kon niet op! Zolang
geld in de geneeskunde een gro
te rol speelt, zal dat niet verande-
"En inmiddels gaat de verwording
door. Ik ken homeopaten die
hun patiënten soms nauwelijks
meer kunnen helpen. Het na
tuurlijk herstelvermogen is al te
ver aangetast. En als je kijkt naar
allerlei patiëntenorganisaties op
het gebied van reuma, cara en
weet ik al niet meer. als je dat
allemaal by elkaar optelt, dan lij
ken cr nug maar weinig mensen
in Nederland gezond"
