i
Zimbabwe: één naam
voor twee werelden
Mugabe op weg naar socialistische eenheidsstaat
rPERDAG 24 DECEMBER 1981
EXTRA
PAGINA 19
Twintig maanden na de
machtsoverdracht door
het blanke bewind van de
eigenzinnige Rhodesiër Ian
Smith aan de
overweldigende zwarte
meerderheid onder
aanvoering van Robert
Mugabe, is Zimbabwe nog
steeds één naam voor twee
werelden, die
ogenschijnlijk vreedzaam
naast en door elkaar leven.
De politieke macht is in
handen van de zwarte
volgelingen van Mugabe's
ZANU-partij. De
economische macht is het
domein van de blanken
gebleven.
Ernstige botsingen zijn tot
nu toe uitgebleven en de
toekomst ziet er redelijk
zonnig uit. De aflossing
van de wacht is gepaard
gegaan met een enorme
opleving van de economie.
Doordat er een einde
kwam aan de boycot van
het vroegere Rhodesié,
groeide de nationale
produktie vorig jaar met
dertien procent. De
verliezen in vijf
oorlogsjaren kwam
Zimbabwe in een klap te
boven. Voor dit jaar wordt
nog een groei van zes
procent verwacht.
De vrees voor een
burgeroorlog tussen
rivaliserende stammen en
politieke groeperingen en
de gevolgen daarvan voor
de blanke minderheid, is
afgenomen. De eertijds
fanatieke guerrillaleider
Robert Mugabe heeft zich
ontwikkeld tot een
betrekkelijk gematigd en
pragmatisch socialist en
een van de werkelijke
leiders van zwart Afrika.
Wordt Zimbabwe het
model vooreen
multiraciale samenleving
in het zuidelijk deel van
Afrika? Jan van Beek
reisde er een aantal dagen
rond op zoek naar het antwoord.
Robert Mugabe
hun tweeduizend hectaren grote
bedrijf verbouwen zij ia Dak en
maïs. Er werken honderd zwarte
arbeiders, maar vele honderden
zijn van de farm afhankelijk
Gewend
„Tijdens de oorlog zeiden wij tegen
elkaar, als het eenmaal zover is
dat wij een met schrikdraad afge
zette afrastering rond het huis
moeten hebben en met het ge
weer naast de stoel naar de tele
visie zitten te kijken, dan gaan
wy hier weg. Toen het eenmaal
zover was en wij alarminstalla
ties overal rond het huis hadden
staan en wij voortdurend gewa
pend rondliepen, waren wy er
aan gewend en zijn wij toch maar
gebleven. Want dat komt niet
van de ene dag op de andere, het
gaat beetje bij beetje. Nu hebben
wij besloten te blyven"
.Dat komt ook omdat wij de laat
ste vakantie in Nederland heb
ben gemerkt dat wy er niet meer
tegen zouden kunnen, daf Ne
derlandse klimaat en de mentali-
teit in Holland. Daar is het min
der veilig dan hier, nu de oorlog
over is. Wy weten niet of onze
landarbeiders het nu beter heb
ben dan vroeger. Er is nu een
wettelijk minimumloon van
ruim honderd gulden per maand
voor ongeschoolden en byna
driehonderd voor getrainde ar
beiders. Dat is vele malen meer
dan wat wij vroeger gaven Maar
toen konden zij voor niets in de
huisjes op de farm wonen en
konden zy op de bocderij eten
halen. Nu wy dat minimumloon
moeten betalen, moeten zij ook
huur betalen en hun voedsel zelf
kopen. Het is een vraag of zij
daarmee beter af zijn. Op ons
wordt de belastingdruk steeds
groter, maar de progressie is nog
lang niet zo sterk als in Europa'
Zy blijven. Dit jaar heeft een recor
doogst aan maïs en tabak opgele
verd. Er zijn voor het eerst over
schotten aan mais, waarmee de
aangrenzende landen, Zambia en
Botswana, geholpen kunnen
worden Na het wegvallen van de
boycot die tydens de onafhanke
lykheidsoorlog aan Rhodesic
was opgelegd, heeft Zimbabwe
een ongekende economische op
leving doorgemaakt In een jaar
tyds werden alle verliezen gedu
rende de laatste vijf jaar van de
oorlog goedgemaakt In 19Q.0
groeide de economie met 13 pro
cent. Voor 1981 wordt een groei
van tenminste 6 procent voor
speld. Toch kampt het land met
een hoge inflatie, als gevolg van
gebrekkige spaartegoeden en
grote tekorten aan buitenlandse
valuta en een immer uitdyend
overheidsbudget- Als rem daar
op gelden zeer strenge maatrege-
len voor de handel in deviezen en
een absoluut verbod op ka
pitaal uitvoer
Garantie
Deze maatregelen treffen vooral de
blanken die het land zouden wil
len verlaten. Zy mogen geer
huisraad meer uitvoeren cn in to
taal mogen zij slechts 3.500 gul
den per gezin meenemen Wit
zyn bedrijf verkoopt, moet di
opbrengst daarvan in Zimbabwe
laten, slechts de rente van dat ka
pitaal mag uitgevoerd worden
Hierdoor bedenken wlm itch
wel tweemaal voordat zy beslui
ten hun heil elders te gaan zoe
ken.
„Maar als Mugabe en de ZAN'U het
eenpartystelsel doelbewust
doorvoeren, dan laten velen hun
bezit maar voor wat het is en ver
laten zij het land Het bestaan
van de blanke party, het Repu
blikeins Front, is nog een garan
tie dat onze stem in het parle
ment kan worden gehoord
Voorts hebben wy de Descher
ming van de Grondwet, zoals die
m Lancaster House is overeenge
komen Daann is nationalisatie
van de landbouwgrond uitgeslo
ten. Maar wanneer er slechts een
enkele politieke party over is.
dan wordt de grondwet spoedig
ten grave gedragen cn weet geen
blanke meer waar hy aan toe is
Dan is er ook geen toekomst
meer voor myn kinderen
De boer die dit z**; is in Zimbab
we geboren en hy noemt liever
niet zyn naam. ..Buren die in het
verleden zyn geïnterviewd cn
met naam en toenaam in Britse
en Nederlandse kranten zyn aan
gehaald, hebben gemerkt dat
vertalingen daarvan by de Cen
trale Inlichtingen Dienst zyn ge
registreerd Angst, suggesties,
geruchten of de waarheid' Zim
babwe is nog steeds één naam
voor twee werelden.
lit liefde
ie uithaal van premier Ro
bert Mugabe naar de blan-
ken was feller dan van
hem verwacht werd en
kwam hard aan. Na ander
half jaar verzoening wer
den even herinneringen
opgeroepen aan zijn taal
gebruik toen hij nog leider
Van de gevreesde ZAN-
LA-guerrilla's was.
)e blanken van Zimbabwe heb
ben hun racistische instelling
nog steeds niet gewijzigd. Als
vampieren hebben zij het bloed
uit hun arbeiders gezogen, zodat
zij in hun pompeuze huizen kun
nen wonen, luxueuze vliegtuigen
Kunnen kopen en met hun dure
auto's lange vakanties kunnen
houden. Zij schijnen nog steeds
niet te beseffen dat zij dankzij
het bloed en het zweet van de
zwarte arbeiders miljonairs zijn
geworden. Als zij hun racistische
denkbeelden blijven koesteren,
doen zij er beter aan Zimbabwe
|te verlaten".
lugabe sprak aan het slot van een
politieke tournee door het land
in de stad Gatooma voor een van
de grootste volksmenigten die
hij sedert de viering van de onaf
hankelijkheid op de been had ge
bracht. Met van verontwaardi-
iging overslaande stem riep hij
uit: „Ik heb gehoord dat er nog
blanken zijn die hun zwarte ar
beiders toespreken als 'kaffers'.
Zij zeggen zelfs: jullie Mugabe is
ook een kaffer. Vanaf vandaag
geef ik jullie toestemming iedere
blanke die jullie een kaffer
noemt een pak slaag te geven".
leze tirade werd breed uitgemeten
in de dagbladen en vormde het
gesprek van de dag in de huizen
en pubs van de blanken. Onmid
dellijk kwam het blanke circuit
in beweging. Het Republikeinse
Front van Ian Smith liet weten
dat het nu maar eens afgelopen
moest zijn met de aanvallen op
de blanken die in Zimbabwe zijn
gebleven omdat zij loyaal tegen
over Mugabe en het land staan.
i hoofdartikelen werd een poging
gedaan de zaak te sussen. Muga
be zou er goed aan doen zich te
realiseren dat racisme niet alleen
een ziekte is, waar blanken aan
lijden. Er bestaat ook zwart racis
me dat op precies dezelfde ma
nier veroordeeld dient te wor
den. En minister-zonder-porte
feuille en rivaal Joshua Nkomo
jiet wejen: wij hebben onze vri
jheidsoorlog gevochten uit liefde,
niet uit haat. Waarom strepen wij
de woorden blank en zwart niet
weg en praten wij verder alleen
over mensen? „Veel geschreeuw,
maar weinig wol", zo reageerde
een uit Nederland afkomstige
hereboer. „Zo werkt de politiek
hier; veel grote woorden maar je
hoeft er niet van te schrikken.
Iet de tweede verjaardag in zicht
[van zijn grandioze overwinning
in de eerste vrije verkiezingen in
het onafhankelijke Zimbabwe,
vecht Robert Mugabe om zicht
bare politieke resultaten niet al
leen tegen de economische
macht van de blanke minder
heid.
lij is ervan overtuigd dat de socia
listische, multiraciale staat die
hem voor ogen staat, alleen te
[verwezenlijken zal zijn als hij alle
politieke tegenstellingen kan on
derbrengen in één enkele politie
ke partij. In dat streven naar de
eenheidsstaat is niet alleen het
Republikeinse Front van de
vroegere heerser Ian Smith de
aartsvijand, maar moet ook wor
den afgerekend met politieke lei
ders als bisschop Muzorewa en
dominee Sithole. Herhaaldelijk
wordt dit drietal ervan beschul
digd te complotteren tegen de
wettige regering.
jespannen
)e strijd om di
de eenpartijstaat
wordt od verschillende fronten
gevoerd. Dit Patriotistische
Front zal vanzelfsprekend moe
ten staan onder leiding van de
overwinnende partij in de ver
kiezingen, de ZANU. Het is een
vraag in hoeverre die, als het er
op aankomt, kan rekenen op het
nieuwe, geïntegreerde leger van
Zimbabwe onder leiding van de
blanke generaal Alexander Ma-
cLean. In dit leger zijn de voor-
1 malige guerrilleros van het ZAN-
LA van Mugabe en het ZIPRA
1 van NKomo ondergebracht,
naast de loyale restanten van het
voormalige blanke Khodesische
leger.
Ontwapening en integratie van de
beide rivaliserende guerrillale-
gers konden niet verhinderen
dat in het begin van dit jaar beide
vanuit hun concentratiepunten
rond de tweede stad van Zim
babwe. Bulawayo, tegen elkaar
optrokken. De situatie was zeer
gespannen, want voor het eerst
na de onafhankelijkheid dreig
den de twee grootste bevolkings
groepen van het land tegenover
elkaar te komen in een gewa
pend conflict; de ZANLA-parti-
zanen van Robert Mugabe zijn
voor het merendeel leden van de
Shona-stam die in het noordelijk
deel van het land woont en de ZI-
PRA-strijders van Joshua Nko
mo zijn gerecruteerd uit de
zuidelijke Matabele-stam.
Premier Mugabe zag zich genood
zaakt zijn in de bevrijdingsoor
log meest verafschuwde tegen
stander, de door blanken geleide
legereenheid African Rifles, op
te dragen in de botsingen tussen
beide te komen. Ten koste van
vele honderden doden werd een
burgeroorlog voorkomen. Muga
be moest erkennen dat hij dit te
danken had aan de blanke scouts
van de African Rifles, die hij na
de machtsovérname feitelijk had
ontbonden.
Herhaaldelijk wijst de zwarte pre
mier erop dat tenminste vijfdui
zend voormalige volgelingen van
bisschop Muzorewa en dominee
Sithole een militaire opleiding
krijgen in Zuid-Afrika en een
ernstige bedreiging vormen voor
de onafhankelijkheid van Zim
babwe. Om voor de bescherming
van zijn zuidelijke grenzen niet
alleen afhankelijk te zijn van het
door blanken geleide leger, heeft
Robert Mugabe de stoot gegeven
voor de oprichting van een spe
ciale militaire elite, een 'vijfde
brigade'. Voor de opleiding van
dit keurkorps heeft hij een be
roep gedaan op militaire specia
listen uit Noord-Korea, die hem
door kameraad Kim II Sung in
ruime mate zijn afgestaan.
Onder controle
De meeste dagbladen in Zimbab
we zijn een jaar na de macht
sovername ondergebracht in de
Mass Media Trust, die geleid
wordt door een door de regering
aangewezen raad. Is deze gelijk
schakeling van de meeste dag
bladen een zet in het spel om de
eenheidsstaat? Willy Musarurwa,
de zwarte hoofdredacteur van de
gezaghebbende Sunday Mail,
verslikt zich bijna van woede bij
die vraag.
„Alle kranten in Zimbabwe waren
oorspronkelijk eigendom van de
machtige Zuidafrikaanse Argus
Press. Na de onafhankelijkheid
was het onmogelijk om nog lan
ger toe te staan dat in feite Zuid-
Afrika onze pers controleerde. Er
was geen enkele groep in ons ei
gen land kapitaalkrachtig ge
noeg om die kranten uit te ko
pen. De regering heeft toen een
lening afgesloten in Nigeria van
zes miljoen Zimbabwe dollars
(negen miljoen Amerikaanse dol
lars) en heeft daarmee ruim 45
procent van de aandelen van de
kranten verworven. De overige
55 procent zijn nog in handen
van anderen in Zimbabwe en
Zuid-Afrika. Vervolgens is de
Mass Media Trust opgericht om
de journalisten af te schermen te
gen al te veel invloed van de
overheid. Hoe hadden wij dat an
ders moeten doen"?
Willy Musarurwa heeft moeite met
het. wantrouwen van Europa te
gen de bedoelingen van zijn
vriend en dorpsgenoot Robert
Mugabe. Tegen eventuele staats
grepen bestaat volgens hem geen
garantie. „Een gek kan hier de
zaak overnemen en dan kan ik
niet anders doen dan mijn func
tie ter beschikking te stellen.
Men moet natuurlijk wel njijn
vakmanschap en mijn integriteit
respecteren. Maar op dit moment
is er niemand die mij zegt wat ik
moet doen. Ik ben absoluut vrij
en dat zijn mijn redacteuren
ook".
Na de oprichting van de Mass Me
dia Trust zijn de hoofdredacteu
ren van de drie voornaamste
kranten, The Herald, The Sun
day Mail en The Cronicle, ver
vangen. Alle andere leden van de
staf zijn aangebleven. De meeste
stafleden zijn blank, er is maar
een enkele zwarte leidende re
dacteur.
Burgeroorlog
Willy Musarurwa verwijt de wes
terse jouralisten dat zij Zimbab
we naar een burgeroorlog toe
schrijven. „Als de spanningen
tussen de Shona in het Noorden
en de Matabele in het Zuiden
werkelijk zo groot zouden zijn
als de westerse pers ons wil doen
geloven, dan was die burgeroor
log al lang uitgebroken. Het is
een verderfelijke simplificatie
van de problemen om onze poli
tieke tegenstellingen altijd te
vertalen als een soort stammen-
oorlog. Ik ben een Shona en toch
ben ik Zestien jaar lang persse
cretaris geweest van ZAPU, de
partij van Joshua Nkomo, de lei
der van de Matabele. Ik ben ge
boren in hetzelfde dorp als Ro
bert Mugabe, maar toch zijn wij
politiek verschillend".
„Ik ben voorstander van de een
partijstaat, evenals Mugabe. Ook
Nkomo is er niet principieel te
gen, maar hij verschilt van me
ning met Mugabe over de wijze
waarop de eenheidsparty tot
stand moet komen. Het idee sluit
perfect aan bij de Afrikaanse tra
ditie. Onze zwarte mensen be
grijpen de tegenstellingen bin
nen partijen niet. Als je niet tot
dezelfde partij hoort, ben je een
vijand. In de lagere regionen van
onze politieke partijen begrijpt
men niet datje van mening kunt
verschillen en toch nog vriende
lijk tegen elkaar kan zijn. Hoe
kom je daarvan af? Alleen door
te zeggen dat je bij dezelfde par
tij hoort, dan ben je geen vijand
meer. Als je vrede wilt in Afrika,
moetje één partij hebben".
„Dat is niet tegengesteld aan de de
mocratie. Bepalend voor de de
mocratie is niet het aantal party
en dat in een land bestaat,
de mogelijkheid voor het gewo
ne volk om deel te nemen in de
besluitvorming. Dat kan in ons
land beter binnen één party dan
bij een voortdurende strijd tus
sen meer partijen".
"Ons idee is de leiders van de ver
schillende partijen bij elkaar te
brengen en samen een formule
van eenheid uit te werken. Die
moet voorgelegd worden aan het
volk. Er mag daarin geen ruimte
zyn voor corruptie en ook niet
voor één man, die de macht wil
grijpen. Tenminste 90 tot 95 pro
cent van de bevolking moet het
met dit concept eens kunnen
zijn".
Socialisme
Deze overduidelijke stappen naar
een socialistische eenheidsstaat
zijn een logisch gevolg van de
politieke lyn die Robert Mugabe
in april vorig jaar by de macht
sovername heefl uitgezet. „Wy
gaan werken aan het stichten
van een socialistische samenle
ving. Maar wij zijn realist genoeg
om te beseffen dat wij van Rho
desié een kapitalistisch systeem
hebben geerfd. Je moet geen ïn-
fratructuur vernietigen omdat je
socialistische bedoelingen hebt
Socialisme betekent het sprei
den van de welvaart over de ge
hele bevolking, dat kun je ook
doen door voort te bouwen op de
structuren die er al zyn. Je moet
niet beginnen met een systeem
op te leggen Je begint met het
vormen van een bewustzijn on
der de bevolking".
Blank en
zwart in een
modeshow,
echter voor een
uitsluitend
blank publiek.
(Foto GPD)
Kennelyk raakt Mugabe ervan
overtuigd dat twintig maanden
van onafhankelijkheid lang ge
noeg zijn om langzaam maar ze
ker het gegroeide bewustzyn te
testen. Politieke waarnemers in
Salisbury nemen aan dat by de
viering van de tweede verjaardag
van de onafhankelijkheid, in
april a.s. het referendum over de
samensmelting van alle politieke
partijen in één front, zal worden
aangekondigd. Hoe denken de
blanken daarover?
Sedert de machtsoverdracht zyn
naar schatting dertigduizend
blanken uit Zimbabwe vertrok
ken. Over het juiste aantal over
geblevenen lopen de schattingen
uiteen. De secretaris-generaal
van het ministerie van voorlich
ting, Graham Findlay. noemt het
getal van 250.000. Anderen bewe
ren dat tegen de tweede verjaar
dag van de onafhankelykheid,
tenminste een kwart van alk-
blanken het land verlaten zal
hebben Wim en Lucy Bouwman
zyn van plan te blyven Hy stu
deerde tropische landbouw in
Deventer en veertien jaar gele
den verlieten zij Apeldoorn om
in Rhodesié te gaan boeren. Op
