„Het westen handelt
onverantwoordelijk"
De waarschuwing van Aleksandr Zinowjew:
ZATERDAG 19 DECEMBER 1981
EXTRA
PAGINA 13
Vóór zijn min of meer gedwon
gen emigratie naar het wes
ten behoorde de Russische fi
losoof en logicus prof. dr.
Aleksandr Aleksandrowitsj
Zinowjew (59) tot de meest
vermaarde wetenschappers
van de Sowjet-Unie, die met
zijn tientallen boeken en pu
blicaties ook internationaal
de aandacht trok. Sinds de
publicatie in het buitenland
van zijn roman 'Gapende
Hoogten' - een vernietigende
satire op het totalitaire stel
sel van de Sowjet-Unie -
raakte hij uit de gratie en
mocht hij na herhaalde ver
zoeken zijn land verlaten.
Zinowjew is afkomstig uit een
arbeidersgezin van elf kinde
ren en kwam al op 17-jarige
leeftijd met de KGB in aanra
king wegens zijn agiteren te
gen het stalinisme. In de
Tweede Wereldoorlog diende
hij als luchtmachtofficier in
het Sowjet-leger en ging daar
na filosofie studeren. Vanwe
ge zijn openlijke kritiek op
het Sowjet-systeem werd hij
door zijn collega's geboycot
en in de loop der jaren terug
geworpen op de politiek min
der gevoelige wetenschap der
logica.
Temidden van het leger Sow-
jet-criticasters neemt Zinow
jew een nogal opmerkelijke
plaats in. Dissidenten als Al-
marik en Sacharow zijn in
zijn ogen 'een groepje misera
bele en zwaar overschatte
amateurs, die alleen voor
zichzelf vechten en die geen
enkele invloed uitoefenen op
de feitelijke Sowjet-politiek'.
In dit verband vergelijkt hij
Sacharow met een reus die
vecht tegen imaginaire vijan
den, 'en dan niet met een
zwaard, maar met een naald'.
Maar daarover gaat dit verhaal
niet. Nu Zinowjew zijn oor
spronkelijke vak niet meer
kan beoefenen, heeft hij de
hem nog resterende jaren
aangewend om de westerse
samenleving te waarschuwen
voor een nieuwe wereldoor
log, die volgens hem al aan de
einder zichtbaar is en waarin
de Sowjet-Unie in zijn ogen
een hoofdrol zal vervullen.
Ter afsluiting van onze arti
kelenserie over de Sowjet-
dreiging nu het verhaal van
een Rus zelf. We zochten hem
op in München, waar hij sinds
1978 met zijn echtgenote
woont.
Nadat ik Aleksandr
Aleksandrowitsj Zi
nowjew heb duidelijk
gemaakt dat hij al
thans in Nederland
de kans maakt om in
weerwil van zijn goede
bedoelingen voor ultra-
reactionair te worden
uitgemaakt, herhaalt
hij zijn woorden nog
eens met overslaande
stem en wilde gebaren,
er achteloos aan toe
voegend dat de naam
Mient-Jan Faber hem
niet zo bekend voor
komt.
"De vredesbeweging in het wes
ten is absoluut niet in staat
de Sowjet-politiek te verande
ren en hun gigantische bewa
pening te stoppen. Wat is nu
feitelijk de rol van deze bewe
ging? Ze demoraliseert het
westen en bedient zich daar
mee gewild of ongewild van
hèt Sowjet-middel om zich te
prepareren op een nieuwe
wereldoorlog. Want ik ben er
intussen wel zeker van dat
zich achter de vredesbewe
ging talloze agenten ver
schuilen".
Twee maanden
Dat klinkt ons bekend in de
oren. Maar in Nederland wil
len we daar niet zo aan.
"Laten
morgen een kritieke situatie
tussen Oost en West ontstaat.
Dan weet in de Sowjet-Unie
binnen twee dagen iedere
soldaat zijn plaats in het leger
in te nemen. Hier in he wes
ten zullen eerst vredesde
monstraties plaatsvinden,
men wil eigenlijk niet zo
graag soldaat zijn en eigenlijk
is men al gereed om te capitu
leren. Dat betekent dat het
westen minstens twee maan
den nodig zal hebben om zijn
interne moeilijkheden te bo
ven te komen. En ik ben zelfs
bang dat die twee maanden
niet voldoende zullen zijn".
- Laten we veronderstellen dat
u gelijk hebt. Welk een opstel
ling verlangt u dan van de
westerse machten?
"Begrijp mijn positie. Ik ben
geen politicus. Ik observeer
en trek conclusies. Dat is al
les. En dan constateer ik dat
de Sovjet-Unie in zijn kruip-
oorlog tegen het westen voor
delen heeft. En dan doel ik niet
alleen op de' vredesbeweging.
Het westen is bijvoorbeeld
een paradijs voor Sowjet-
spionnen. Dat net is enorm.
Tijdens een lezing in Bonn
werd ik onlangs nota bene
door een KGB-agent doodge
moedereerd op de bandrecor
der opgenomen. En ik kan u
verzekeren: ik ruik ze! En zet
daar nou eens tegenover dat
de mogelijkheden voor wes
terse spionnen in de Sowjet-
Unie vrijwel nul zijn. Een an
dere zaak is het voedselpro
bleem waarmee de Sowjet-
Unie kampt. En kijk dan eens
in de kranten van de afgelo
pen week. Het westen helpt
ze. Zie Frankrijk. Zie Duits
land. Let wel: ik heb daar
geen oordeel over, ik consta
teer alleen een zaak die niet
wederkerig is".
V erantwoordelij k-
heid
"Om op uw vraag terug te ko
men. Ik heb daar wel een me
ning over. Laten we eens aan
nemen dat ik een bovenaards
wezen ben met de gave om
op excellente wyze de toe
komst te voorspellen. Nou.
als ik dan vandaag in de lucht
zou verschijnen en ik zou
zeggen: als het westen de
Sowjet-Unie blijft helpen,
dan zal dit land over tien jaar
zo sterk zijn dat het de gehele
westelijke wereld zal vernie
tigen. Dacht u dat men naar
mij zou luisteren? Nee, na
tuurlijk niet. Omdat de men
sen hier in een systeem leven
waarin geld belangrijker is
dan het behalen van de defi
nitieve overwinning in pak
weg tien of twintig jaar. Men
is zich niet bewust van zijn
verantwoordelijkheid voor
het lot van de westerse be
schaving, terwijl Sowjet-bur-
gers die verantwoordelijk
heid wél hebben. En men is
blind voor het feit dat het een
fundamentele doelstelling
van de Sowjet-ideologie is
om het westen vroeg 'of laat
de genadeslag toe te bren
gen".
U boezemt nu echt angst in.
"Ik ken de natuur van de owjet-
maatschappij. Als de Sowjet-
leiding in geval van nood de
bevolking oproept, dan kó
men ze! Ik wil nog verder
gaan. Ik heb van jongs af aan
de Soiyjet-politiek gekriti
seerd. Mijn leven daar was
moeilijk, maar niet onmoge
lijk. Stel nou dat ik niet zou
rij geëmigreerd, dan zou ook
ik me melden en doen wat
me werd opgedragen. En hier
ligt dat even anders. Ik heb in
de afgelopen jaren vele tien
tallen Duitsers gevraagd wat
ze zouden doen als de Russen
kwamen, en niemand ant
woordde dat hij ertegen zou
vechten. Nee, we gaan naar
Australië of Zuid-Afrika,
hoor je dan".
Gevaarlijk
voor of tegen het systeem is,
hij lijkt trots op de kracht van
zijn leger.
"Dat is en beetje waar. Ik was
anti-stalinist, ik werd ge
volgd door de KGB, maar in
de oorlog was ik een goed of
ficier. Daarna kritiseerde ik
het regiem, maar ik was een
goed professor. En ik heb
duizenden mensen ontmoet
die hetzelfde deden. Ook zij
kritiseerden het regiem, maar
intussen deden zij hun plicht
als excellente arbeiders, boe
ren, leraren, enzovoorts.
Neem de invasie in Afghanis
tan. Zelfs dissidenten bekriti
seren die actie niet. Het is be
langrijk te begrijpen dat het
voor de meerderheid van de
Sowjet-burgers hun maat
schappij is. Hun natuurlijke
omgeving, hun thuis. En het
is ook mijn thuis. Een slecht
thuis, maar toch een thuis. Je
kunt dat onmogelijk veran
deren. In geval van een oor
log ontketenen zullen er mis
schien enkelen zijn die erte
gen égeren, maar die zullen
onmiddellijk worden dood
gemaakt. Bedenk daarbij nog
even dat zelfs een miljoen
mensen in het Sowjet-leger
nog niks is".
Hoe gevaarlijk is de Sowjet-
Unie ah supermacht op dit
ogenblik?
"Zéér gevaarlijk.De Sowjet-au-
toriteiten volgen heel duide
lijk een programma dat
beoogt het westen langzaam
maar zeker onder controle te
krijgen. Namelijk door het te
demoraliseren en het tegelij
kertijd te gebruiken door
voedsel en technologie af te
troggelen. En intussen is het
zonder enige twijfel de be
doeling het westen te vernie
tigen. Voorlopig natuurlijk
liever zonder oorlog, want
dat komt op dit moment be
ter uit. De Sowjet-leiders zijn
nog niet klaar voor het grote
gevecht, omdat ze de resulta
ten van een eventuele over
winning nog niet kunnen ge
bruiken".
Gevecht
"Ik zal het nog anders zeggen.
Op de eerste dag na de Twee
de Wereldoorlog begon de
Sowjet-Unie zich voor te be
reiden op een nieuwe wereld
oorlog. Het is immers een ui
termate belangrijke opdracht
van Sowjet-leiders om uitein
delijk de wereldhegemonie te
veroveren. Dat ligt verankerd
in hun ideologie. Als zij me
nen dat de tijd njp is voor de
(Foto Willem Schri
overwinning, dan zullen ze er
ook daadwerkelijk aan begin
nen: In het Sowjet-denken -
of je nu vóór of tegen het sys
teem bent is het westen vij
and nummer één. Het is: wij
onderwerpen het westen of
het westen vernietigt óns. In
het Sowjet-denken is het le
ven een gevecht. Daarom
vind ik die vredesbeweging
ook zo onzinnig en dom. Er
gelden nu eenmaal enkele
zeer duidelijke regels. Civis
pace parabellum! Als je de
vrede wilt bewaren, moet je
gereed zijn voor de oorlog
En ik zie het als mijn op
dracht de mensen daarvoor
te waarschuwen. Mijn per
soonlijke houding is erg sim
pel. Ik ben Rus en ik weet dat
deze Sowjet-politiek aller
eerst zeer gevaarlijk is voor
de Russische bevolking zelf.
En die bevolking zal niet ge
lukkig leven zolang deze
Sowjet-politiek geen halt
wordt toegeroepen".
- Maar met de gruwelijke erva
ringen van de Tweede We
reldoorlog nog vers in het ge
heugen moet de Sowjet-bevol-
king toch rillen bij de gedach
te aan een volgende, bijkans
alles vernietigende krachtme
ting?
"Ik ben er zeker van dat de
Sowjet-bevolking geen nieu
we oorlog wil. Maar er zijn na
eenmaal tendensen die niet
afhankelijk zijn van de wil
van het volk. Zoals ik al zei:
het bestaan van de Sowjet-
Unie als verbreider van het
communisme lokt op zichzelf
al een nieuwe wereldoorlog
uit. En die communistische
maatschappij bestaat inmid
dels, al wil men dat in het
westen doorgaans niet weten.
Door Willem
Schrama
De invloed van de Sowjet-
Unie in de wereld is enorm.
Cuba, tal van Afrikaanse lan
den, Vietnam en ga maar
door. En dan vraagt u natuur
lijk: is dat nu al gevaarlijk?
En dan zeg ik: natuurlijk, dat
is dodelijk gevaarlijk".
Overwicht
Dus volgens u hebben de ha
viken in het westen gelijk.
Doorgaan met de wapenwed
loop en overwicht behouden.
"Natuurlijk. Het kan my niet
schelen welke personen dat
zeggen. Maar gelijk hebben
ze De westerse machten
moeten hun vermogen om
weerstand te bieden aan de
Sowjet-Unie vergroten. De
dreiging van een nieuwe we
reldoorlog is op dit ogenblik
extreem groot. En die drei
ging is niet meer te stoppen.
Stel als beide supermachten
binnenkort overeenkomen
hun nucleaire wapens te ont
mantelen, dacht u dan dat de
Sowjet-Unie dat echt zou
doen? Niemand kan dat toch
controleren! Hetzelfde geldt
voor SALT-akkoorden. Ze
camoufleren slechts de feite
lijke voorbereiding van de
Sowjet-Unie op een nieuwe
wereldoorlog. En de enige
weg voor het westen om die
te voorkomen is de bewape
ning vergroten. Als de wes
terse machten de vrede wil
len bewaren, dan moeten ze
sterker zijn dan de Sowjet-
Unie Want één ding weet ik
zeker: 41s de Sowjet-Unie op
een bepaald moment duide
lijk overtuigd is van zijn over
wicht. dan zal het startsein
niet lang meer op zich laten
wachten. En andersom is dat
niet het geval, laten we het
daarover eens zijn. En waar
om? Het Sowjet-systeem is
een militair systeem, het wes
terse is dat niet"
Invloed
Wordt die dreiging ixtlgens u
na het verscheiden van
Brezjnjew nog groter7
"Die dreiging hangt niet af van
personen. Integendeel Sow
jet-leiders zijn afhankelijk
van hun eigen politiek. En ik
betwyfel of die politiek ooit
zal veranderen. Natuurlijk
kan een nieuw leiderschap
invloed hebben op de levens
omstandigheden, de arbeids
discipline. etcetera. Maar het
systeem blijft hetzelfde. Al
tijd. Ter illustratie wil ik
daarbij graag opmerken dat
de laatste grote revolutie in
de Sowjet-Unie het liberalise-
nngsproces van Chroestjov
En dan te bedenken dat me
nigeen m het westen het einde
van het communisme als poli
tiekmaatschappelijk stelsel
al zien aankomen.
"Hoe stompzinnig' Het is nog
maar juist begonnen. Hoe
moet ik dat nu uitleggen7 Het
feodalisme en het kapitalis
me. kortom de westerse be
schaving bestaat al meer dan
tweeduizend jaar en hoeveel
revoluties en oorlogen zijn
daarvan al niet het gevolg ge
weest? In de nog maar 70 jaar
oude geschiedenis van het
communisme behoren de ge
beurtenissen in Polen tot de
eerste revoluties en nu grient
het westen dat het einde van
het communisme in zicht is!
Deze gebeurtenissen zyn
juist een indicatie dat het
communisme een normale
maatschappij is en dat derge
lijke zaken zich m de toe
komst nog vele malen zullen
herhalen. Zelfs ernstiger, en
bepaald ook in de Sowjet-
Unie zelf
Overleven
U hebt nogal specifieke ge
dachten over de betere overle
vingskansen van Sowjet-bur
gers na een eventuele derde
wereldoorlog.
"Die zijn inderdaad groter. De
Sowjet-burger is gewend aan
slechte levensomstandighe
den Door zijn maatschappe
lijk systeem is hij een uiter
mate flexibel mens geworden
met een grote vindingrijk
heid om problemen te omzei
len. Voeg daarbij het feit dat
de Sowjet-maatschappy niet
uit individuele mensen be
staat. maar uit ontelbare cel
len die samen toch één li
chaam vormen - de. centrali
satie dus - en ik kom tot de
conclusie dat de Sowjet-be
volking klaar is om te vech
ten tegen wie dan ook En het
westen is niet klaar".
Maar kunnen we de praktijk
van een eventuele Sowjet-vic-
tone nu ntet even relative
ren? Ik zou bijvoorbeeld per
soonlijk een taalprobleem
hebben
"Ik geloof dat het tijd wordt dat
we onze gezichtspunten over
de rol van kernwapens en
dergelijke eens moeten wijzi
gen Het zijn de ideologische
wapens waar het thans om
gaat. De Sowjet-Unie ge
bruikt zijn leger om het wes
ten te chanteren. Natuurlijk
prefereert men zijn doel te
bereiken zonder oorlog. En
daarom neemt men er ook de
tijd voor. En men zal West-
Europa misschien niet dwin
gend een communistisch re
giem kunnen opleggen, maar
in geval van een overwinning
zal het genoeg zijn het te con
troleren. Vergeet niet dat in
het Sowjet-denken een nieu
we wereldoorlog het belang
in zich draagt van de toe
komst der gehele mensheid.
Men weet: als men verliest
betekent dat de vernietiging
van het communisme. De
prijs voor de overwinning is
de toekomst. Dit verlangen is
te groot, hoeveel slachtoffers
dat ook zal kosten".
Compromis
Is er dan echt geen compro
mis mogelijk tussen het com
munisme en het kapitalisme?
"Theoretisch is alles mogelijk,
maar in de praktijk niet. De
realiteit is dat oorlog ook een
vorm van compromis is. Hon
garije is bijvoorbeeld een
compromis zoals u zich dat
voorstelt. En dat is inderdaad
mogelijk met tien miljoen
mensen Maar in een land van
tweehonderd miljoen men
sen is dat onmogelijk".
Mag ik u een pessimist noe-
"Mijn wijze van redeneren als
logicus is uitgaan van de rea
liteit De geschiedenis van de
mens is nu eenmaal geen fi
lantropische instelling. Ge
vechten tussen landen en
mensen zijn een natuurlijk
gegeven Zonder strijd zou de
mensheid sneller degrade
ren. Een absolute wereldvre
de is niet meer dan een bal
lon. Mensen die daarin gelo
ven zyn óf dom, óf hypocriet,
óf ze ageren ten gunste van
de een of andere organisatie.
Ik geloof met dat je deze
mensen serieus kunt nemen.
De wereld verenigen is moge
lijk, maar de weg naar dit
doel kan alleen oorlog zijn.
Een derde wereldoorlog is
daarom niet te vermijden, je
kunt hem alleen uitstellen
En als je de angst voor zo n
oorlog te boven komt, ben je
de eerste die de situatie be
grijpt Angst is een slechte
raadgever. Alleen een positie
ve houding kan ons helpen
om over de dreiging van een
nieuwe wereldoorlog heen te
komrn Efofmaal met de
bacteriologische en chemi
sche wapens alweer voor de
deur zyn het niet de kruisra
ketten of de SS-20 s waarvan
de dreiging uitgaat, maar de
mensclyke ziel, zyn houding,
zyn psyche, zyn cultuur Het
lot van het westen hangt af
van de mentaliteit van zyn
jeugd En ik zie het als myn
taak om mensen daarvan be
wust te maken"
