Vuurtorens belicht
Roman om in 'toog te houden
boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken
Historie
bisdom
Haarlem
poezen-
boek
Tweemaal
Joop van
den Broek
Aardige details over Wilhelmina
NKV blikt terug bij het vooruitzien
Moordverhaal
met glimlach
WOENSDAG 16 DECEMBER 1981
EXTRA
PAGINA Tl
Pastoor B. Voets uit Haarlem
verdient een eredoctoraat.
Zijn historisch, wetenschap
pelijk verantwoorde verhaal
van het bisdom Haarlem
rechtvaardigt dat ten volle.
En wat zou de Katholieke
Theologische Hogeschool in
Amsterdam weerhouden?
Pastoor Voets heeft weliswaar
geen dr(s) voor zijn naam
staan, maar dat zegt niets
over het historisch produkt
dat wordt afgeleverd. Zijn
boek is in elk geval in één
woord: af. In een heldere stijl
aan de hand van honderden
bronnen heeft hij de geschie
denis van het bisdom vastge
legd. Mede vandaar mijn
voorstel en lof.
Natuurlijk moet men geïnteres
seerd zijn in de geschiedenis
van de RK Kerk en vooral
van het bisdom Haarlem, an
ders leest men het bepaald
niet uit. Maar interesse geldt
voor alle boeken.
De auteur laat weer zo duide
lijk zien dat er niets nieuws
onder de zon is. Een halve
eeuw geleden en meer ston
den de leken ook al op. tegen
de kerk en haar bedienaren.
Alleen minder massaal. En
men bleef zijn geloof wat
meer trouw. Natuurlijk wa
ren de tijden anders en dus
ook de zeden. Dat heeft ook
zijn weerslag op de geloofs
beleving.
Kort en goed: wil men iets van
de geschiedenis van het bis
dom Haarlem begrijpen dan
is dit boek onmisbaar. Het
dient te worden gelezen en
niet alleen door mij.
THEO KROON
"Bewaar het toevertrouwde pand"
B. Voets. Gooi en Sticht, 45.-).
Als geweldige stormvloeden
geen roet in het eten hadden
gegooid stond Katwijk nu
wellicht als "europoort" te
boek. De natuur bepaalde
echter anders. Het water
zocht een zuidelijker route.
De Rijn verzandde groten
deels en Katwijk werd
'slechts' een vissersdorp.
Met name ook voor
werd wel al in een zeer vroeg
stadium een vierboet (vuur
toren) aangelegd. Om die re
den beschikt Katwijk dan
ook nu nog over één van de
oude vuurtorens van Europa.
De Romeinen bouwden al
burchten (in Katwijk Britten
burg) waar op één van de to
rens een vuur werd gestookt.
Dit vuur diende niet alleen
voor de vissers, maar in Kat
wijk ook om de oversteek
naar Engeland te vergemak
kelijken en voor het kunnen
vinden van de monding van
de Rijn Later werd een 'ech
te' vuurtoren neergezet. Tot
op de dag van vandaag prijkt
dit vierkante bouwwerk nog
altijd aarv de boulevard, al
doet het nu nog slechts
dienst als toeristische attrac
tie.
Dergelijke gegevens zijn terug
te vinden in het onlangs ver
schenen boek 'Vuurtorens'
van Romke van der Veen.
Heden en verleden van de
Nederlandse vuurtorens wor
den 'belicht' in het fraai uit
gevoerde boekwerk. Een
boek dat is voorzien van tal
van archieffoto's, aangevuld
met door Theo Kampa ge
maakte kleurenopnamen van
de huidige Nederlandse
vuurtorens. Ook de door de
Nederlanders in het voorma
lig Nederlands-Indiè ge
bouwde 'lichthuizen' worden
daarin genoemd en in beeld
gebracht.
Al zal het boek. gezien de niet
aflatende interesse voor
vuurtorens, commercieel ge
zien straks ongetwijfeld als
een succes kunnen worden
beschouwd, het werk kan
toch ook worden gekwalifi
ceerd als een welkome aan
vulling in het zeer beperkte
materiaal dat over deze
bouwwerken in boekhandel
en bibliotheken verkrijgbaar
'Vuurtorens' is duidelijk een in
formatief boek Overzichte
lijk qua opbouw en dus een
voudig te raadplegen als daar
aanleiding toe is. De dikwijls
romantische, niet op altijd
werkelijkheid berustende
vertelsels van in en om de
mysterieuze torens, ontbre
ken dan ook Of het moest
het verhaal zijn van Mineke
Straijer. de dochter van de
vuurtorenwachter van Haam
stede. die haar ervaringen
neerlegde in een plakboek.
ral van vnj overzichtelijke
kaartjes geven in het boek
duidelijk aan welke functie
de vuurtorens tot op de dag
van vandaag innemen. Zelfs
de voor de leek misschien
wat al te technische gegevens
blijven niet onvermeld. Een
tijdrovend karwei dus het sa
menstellen van dit boek. Van
der Veen wijst daar ook op in
zijn voorwoord. Ruim 20 jaar
heeft hij er aan gewerkt.
ADRIAAN BRANDENBURG
i Romke van der
Veen wordt uitgegeven door De
Boer Maritiem uit Bussum en
kost in de boekhandel 29.50 gul-
Nu het Nederlands Katholiek Vak
verbond (NKV) is opgegaan in de
FNV dient de historie te worden
vastgelegd Dit geldt met name
voor de laatste 40 jaar. omdat de
eerste 60 jaar in diverse gedenk
boeken genoegzaam zijn beschre
ven. Helaas was dit geen weten
schappelijk verantwoorde ge-
schiedsehrijving, maar toch
Die lacune zal worden opgevuld
door de daarvoor meest aangewe
zen man in Nederland dr Jan
Roes. directeur van het Katholiek
Documentatie Centrum. Hij
kreeg op de valreep het verzoek
van het bestuur om de geschiede
nis te schrijven. Te beginnen bij
1941. een markant jaar aangezien
het toen 50 jaar geleden was dat
de pauselijke encycliek Rerum
Novarum verscheen en de R.K.
Twentse fabrieksarbeidersbond
door Ariêns werd opgericht.
Vooruitlopend op de verschijning
van dit boek wilde men nu al wat
doen. Vandaar het boek "Terug
blikken bij het vooruitzien", dat
dezer dagen verscheen. In dit
hoogst interessante boek, een li
ber amicorum voor KAB NKV.
schrijven oud-verbondsbestuur-
ders op hun eigen wijze het- en
hun verleden. Daarnaast halen
vrienden, met de vakcentrale ver
wante. wetenschappelijk gevorm
de mensen hun herinneringen op
Zij schrijven over hun relatie met
het NKV vanuit hun maatschap
pelijke functie. Het is een bijzon
der boek geworden omdat recht
uit het hart wordt gezegd wat het
NKV was en betekende. Roes zal
er niet omheen kunnen.
THEO KROON
'Terugblikken bij het vooruitzien"
NKV. AMBO. 269 pag 35.-).
Een jaar geleden maakte Tom
Pauka een voortreffelijk de
buut in de nationale literaire
wereld met zijn verhalenbun
del "Een moeilijke eter en
andere verhalen". Zijn zeer
persoonlijke en volwassen
stijl, gekenmerkt door een
subtiele, verfijnde ironie, be
zorgde hem alom erkenning
en met gretigheid heb ik uit
gezien naar nieuw werk. Dat
ligt nu voor me: de wat novel-
listisch-korte roman "Winnif-
fred ontrekt zich aan het
oog". Een wonderlijke titel
die niettemin uitstekend de
inhoud van het boek dekt.
Winnifred de Wolf, zo wordt
geleidelijk duidelijk, is voor
aanstaand medewerkster bij
een onafhankelijk reorgani
satie-bureau en heeft in die'
functie de opdracht als "Inte-
rindirecteur" orde op zaken
te stellen bij de "Budget
stichting", een semi-over-
heidsbedrijf. Het is haar al
gauw duidelijk dat deze
zwaar gesubsidieerde stich
ting in feite overbodig is, zo
als ze in een vertrouwelijk (en
geestig beschreven) gesprek
met haar directe opdrachtge
ver duidelijk maakt: "Ze
zuchtte. 'Het is ten dele te be
grijpen omdat dit niet alleen
een reorganisatie is maar ook
nog een inkrimping, dat geeft
altijd extra pijn. Maar er is
ook iets anders, een historie
van meer dan een eeuw be
wijzen dat je niet overbodig
bent. Tegen beter weten in,
vrees ik'. 'Ik volg je niet hele
maal'. zei Johan. 'Die stich
ting doet geen zinnig werk Jo
han, die club is overbodig.
Geen mens 'die 'm zou missen
als hij morgen verdwenen
was", (p.49).
Een van de vele sleutelpassa
ges in de roman. In feite acht
de Budgetstichting zich over
bodig en zou ze opgeheven
willen of moeten worden.
Hoewel het nergens expliciet
gezegd wordt, geldt ditzelfde
ook voor Winnifred: ze vindt
zich overbodig en zou 't liefst
willen verdwijnen, "onzicht
baar worden". Half onbewust
poogt ze zich ook in concreto
te verstoppen. Het haar toe
gewezen directievertrek bij
voorbeeld bevat een diepe
kast waarin ze zich graag te
rugtrekt: ze denkt er zelfs se
rieus over de kastruimte als
mini-verblijf in te richten.
Andere aanwijzingen voor
Winnifreds "verdwijn-ma
nie" zijn haar werkzaamhe
den bij de verbouwing aan
haar huis; echtgenoot Hans
moet de werkelijk noodzake
lijke klusjes doen, terwijl zij
zich onledig houdt met het
uitgraven van de kelder met
't vage plan er een soort eigen
padvindershol, een
werkruimte te creëren. Daar
naast is er de gretigheid
zich min of meer
huiselijk "opsluit" in haar
"kampeerbus. een ribbe-
lig, wit gespoten bakbeest
van het merk Citroen HY met
een groot horizontaal stuur
waarachter zij met naar bui
ten gekeerde ellebogen en half
opgestroopte mouwen, kalm
en volgens de ongeschreven
regel dat vrachtverkeer voor
rang heeft, op tegemoetko
mende en passerende perso
nenauto's had neergekeken".
(p-71) Zorgvuldig wordt de
knusse bewoonbaarheid van
dit vehikel verderop beschre
ven: "Er was een kleine stalen
aanrecht ingebouwd met
daaronder ruimte voor een
watertank en een gasfles, die
een tweepits gasstel voedde
en een ingenieuze vloerkachel
met afvoer voor de rookgas
sen. Ook de aanrecht had een
afvoer, een pijp die op een de
cente plaats ergens midden
onder de auto uitmondde
men kon daar een emmer
voor afvalwater neerzetten
maar men kon dat ook nala
ten". (p.76) En zo verder. De
lezer moet lang gissen naar
de psychologische grond
voor deze verdwijn- en ver
stop-manie, maar ook hierin
heeft de auteur, grondig in
zijn compositie, voorzien. Be
halve de suggestie van een
twist met haar dochter He-
leen en van gevarieerde
dwang die haar omgeving
(echtgenoot, werkgever.
werknemers e.a.) op haar le
ven uitoefent is er vooral dit:
"Tranen sprongen in haar
ogen. Ja godverdomme, ga
een beetje staan janken. Ze
was gezien. Ze had niet ge
zien mogen worden. Lang ge
leden, toen ze vijftien was of
daaromtrent, had ze een boek
gelezen waar iedereen in die
tijd over sprak, een komisch
boek over twee broers die een
landhuis erven. In het begin
van dat boek komt een meisje
voor dat naakt in een bosvij-
ver zwemt. De broers loeren
naar haar en de een zegt te
gen de ander dat dit een bos-
nimf is, 'zich onbespied wa
nend'. Ze herinnerde zich
haar ontzetting toen zij die
passage las. 'zich onbespied
wanend'. Niet die twee broers
deden iets maar het meisje,
zij waande", (p.57)
Wat er verder al niet aan inte
ressants en verrassend her
kenbaars is in deze bijzonder
fraaie, subtiele roman zal ik
U niet onthullen. Wel dat
Pauka andermaal een boek
geschreven heeft dat op een
veilig en warm plaatsje in
mijn boekenkast geborgen
staat. Niet een roman om uit
te lenen aan Jan en alleman,
een groter compliment valt
nauwelijks te verzinnen
ROB VOOREN
Tom Pauka, Winnifred onttrekt
zich aan het oog. L'itg. Querido,
Amsterdam, 17.90.
In de schier oneindige reeks
kattenboeken, is onlangs een
heel mooi exemplaar versche-
Cri Stellweg. onder meer be
kend door haar kroniek in De
Volkskrantdie zij onder het
pseudoniem Saartje Burger
hart schrijft, heeft de bekende
poezenschilderijen van
Henriëtte Ronner aangegre
pen om enkele van haar mooi
ste kattenverhalen te ventile-
Henriètte Ronner schilderde tn
de vorige eeuw (en nog een
stukje in deze eeuw), voor net
merendeel katten. Geen gewo
ne katten, maar mooie exem
plaren. Goed verzorgde Per
zen van vermoedelijk rijke
dames tegen de achtergrond
van droevig stemmend plu
che en gobelin.
Cri Stellweg had tot het mo
ment waarop zij de tekst van
het boek ging verzorgen geen
flauwe notie une Henriëtte
Ronner nu eigenlijk was. Ook
al zijn haar schilderijen ta
melijk bekend, menigeen zal
mèt Cri Stellweg niet weten
wie nu achter die handteke
ning schuilt. Henriëtte Ron-
ners schilderijen zijn inder
tijd in een prachtige druk uit
gegeven door uitgeverij Sijt-
hoff in Leiden. Ook in Frank
rijk en Engeland verschenen
zij.
Cri Stellweg is in het verleden
gedoken en heeft veel van de
geschiedenis van Henriëtte
Ronner achterhaald. Na een
schets van het voorgeslacht
van Ronner, verhaalt zij van
haar eigen katten en poezen
van Pollewop en Ballenko-
ning van Kreng en nog veel
anderen die in Stellwegs le
ven zijn (geweest).
Daartussendoor een verslag
van een bezoek aan plekken,
waar Ronners schilderijen
nog hangen (dat zijn er niet
zoveel, want het werk van
Ronner is danig uit de tijd).
Eveneens een interview dat
Johan Graham met haar
maakte en dat in de genoem
de Sijthoff-uitgave in 1891
verscheen.
Cri Stellweg treedt eigenlijk in
het voetspoor van deze Gra
ham door ook met een - voor
deze tijd - mooie uitgave van
Ronners werk te komen. Met
dit verschil dat Henriëtte
Ronner al begin deze eeuw
overleed en dus niet kon wor
den geïnterviewd.
Zoals gezegd, het ts een heel
mooie uitgave. Vertederend
en boeiend, maar wèl voor
échte kattenliefhebbers.
ANNEMIEK RUYGROK
Twee vrouwen over katten; Cri
Stellweg en Henriétte Ronner;
A.W. SiJthofTs l'itgev
schappij, Alphen; 49,50.
NRC-redacteur Joop van den
Broek heeft als boekenschrij-
ver drukke tijden achter de
rug Kort achter elkaar lever
de hij twee boeken af: een
thriller en een detectivever
haal.
Onder eigen naam is Van den
Broek een vrij vaste leveran
cier van thrillers Met daarin
steeds als hoofdfiguur de
nogal ongebonden en ongere
geld levende fotograaf-jour
nalist Lex van der Tuyn Wa-
lema.
Deze bohemién-achtige figuur
treft de lezer ditmaal aan in
Suriname, zoals de titel van
het boek 'Afrekening in Pa
ramaribo" al doet vermoe
den. Lex is daar zogenaamd
naar toegestuurd om de "cor
ruptieprocessen" te verslaan
maar voor hij er zelf goed erg
in heeft is hij in allerhande
gecompliceerde intriges en
complotten verwikkeld.
Het is niet allemaal even lo
gisch maar eigenlijk is dat
van ondergeschikt belang.
Het specifieke, door mij nog
al bewonderde sfeertje rond
om Lex van der Tuyn Wale-
ma weet Joop van den Broek
weer te creercn. En daarin
geeft hy een nogal treffend
beeld van de verwarrende si
tuatie in het Suriname na de
coup van de sergeanten.
Het blijkt ook hier weer dat het
sterke benen moeten zijn om
de weelde van macht te kun
nen torsen. Goede bedoelin
gen alleen zijn niet voldoen
de...
Er wordt stevig geslagen, pittig
geschoten en af en toe flink
gevrijd. Lex is weer in zijn
element. Joop van den Broek
heeft geen uitschieter gele
verd. Maar voor de heiheb
bers van spanning is het goed
genietbaar
Dezelfde Joop van den Broek
schrijft ook recht-toe-recht-
aan politieverhalen onder het
pseudoniem Jan van Gent.
Gok in die boekjes bedient
Van den Broek zich van een
vaste figuur: de Amsterdam
se inspecteur van politie Slui
ter.
In "Solo voor een Spaanse"
wordt deze politieman door
een huilend jongetje op het
spoor gezet van een moord
aanslag op een operazange
res.
Langzaam maar zeker ontrafelt
Sluiter met behulp van zijn
politionele machinerie het
drama dat de tranen van dat
jochie veroorzaakte. Het is
minder spectaculair dan de
thrillers die Van den Broek
produceert maar rustig, reëel
en raak getypeerd. Gemakke
lijk leesbare en vlot verteer
bare ontspanningslectuur.
KOOS POST
'Afrekening in Paramaribo" door
Joop van den Broek en "Solo
voor een Spaanse" door Jan van
Gent, verschenen bij A.W. Sijt-
hofTa Uitgeversmaatschappij in
Alphen aan den Rijn 14.25 per
stuk).
Wilhelmina. zoals zij als koningin vele malen de bevolking tn het bezette Nederland via Radio Oranje
heeft toegesproken
Ik moet toch wel flink wat aar
zeling overwinnen voor ik
het jongste boek van Martine
Carton "Victoria en de olie
sjeiks" tussen de thrillers
neerpoot.
Zeker, er vallen enige doden en
de ik figuur (journaliste van
een feministisch vrouwen
blad) doet ijverige pogingen
het raadsel achter die moor
den te ontrafelen. Maar dat
beschrijft Martine Carton zó
met een glimlach dat het
moeilijk is deze journaliste
Tonia serieus te nemen.
Tonia is niet dom - integen
deel - en haar bedoelingen
zijn ijzersterk, maar de ironie
waarin de schrijfster haar en
haar emancipatie dik inpakt
relativeert al haar doen en la
ten met veel nadruk.
Op deze wijze lijken de misda
dige verwikkelingen toch
meer een facade waarachter
Martine Carton haar lichtvoe
tig verhaaltje over de vrij
moedige maar tevens klein
hartige Tonia kon opbouwen.
KOOS POST
"Victoria en de oliesjeiks" door
Martine Carton, verschenen bij
De Kern, Bigot en Van Rossum in
Baarn 17.50).
Aan de vooravond van konin
gin Wilhelmina's honderdste
geboortedag heeft een aantal
tijdgenoten van de vorstin in
rijksmuseum paleis Het Loo
een herdenkingsbijeenkomst
gehouden. In zeven lezingen
werden herinneringen opge
haald aan de koningin. De au
teur heeft daarna ook ande
ren die Wilhelmina goed heb
ben gekend, benaderd en
hun wetenswaardigheden ge
boekstaafd. Zo ontstopd een
boeiend en ook fleurig boek.
Want het zijn niet alleen top
figuren als Drees, Burger, De
Gaay Fortman sr, Lieftinck.
Mansholt (verbazingwek
kend overigens hoeveel oude
socialisten aan het woord ko
men), die hun voor een deel
al bekende herinneringen
prijsgeven, maar ook haar
oud-chauffeur, veiligheids
functionaris, lakei, intendant,
particulier secretaresse, hof
maarschalk. Van de mensen
die dagelijks in haar nabij
heid vertoefden mag je de
tails verwachten die iets
meer zeggen over de mens
dan over de vorstin; over de
laatste is ten slotte het nodige
bekend.
Het boek van Tanse komt
enigszins tegemoet aan die
verwachting - "enigszins"
omdat niemand bij zo'n her
denking het achterste van
zijn tong laat zien. Maar er is
voldoende om haar te teke
nen. Het beeld van Wilhelmi
na dat uit het boek oprijst
verschilt niet wezenlijk van
de karakterschets die alge
meen bekend is: een vrouw
vervuld van een bijna spreek
woordelijke plichtsbetrach
ting, moedig, wilskrachtig,
niet zelden hard, scherp en
ongemakkelijk, soms po
tentaatachtig. Ook al bleef ze
bij alles wat ze deed vorstin,
ze kon een grote trouw ten
toonspreiden jegens de figu
ren in haar omgeving. Ze ver
loor niemand uit het oog en
bemoeide zich, zo krijg je de
indruk, met ólles. Of het nu
de gang van zaken bij een di
ner was of de behandeling
van de bomen in haar bossen.
Ze was ólles, behalve saai en
onbekwaam. Prof. Manning
heeft gelijk als hij zegt dat je
veel van haar kunt zeggen,
maar niet dat ze een "consti-
tutionale pop" was.
Dit alles smaakt naar meer,
naar een echte biografie van
Wilhelmina. Manning geeft
daarvoor in het boek de lij
nen aan (én de moeilijkhe
den) en het zou mooi zijn als
we daar niet vijftig jaar op
zouden behoeven te wachten
Tot slot één aardig citaat uit het
boek. Het is van Wilhelmina's
houtvester. ïr. Reinders, die
ingaat op Wilhelmina's grote
hobby, het schilderen
"Voor het probleem dat zij niet
alleen 's zomers, doch ook 's
winters wilde schilderen,
maar het stilzitten in de win
terkou onmogelijk was, vond
zij een geniale oplossing Zij
heeft daarvoor een badwa
gentje uit Scheveningen min
of meer laten namaken en
daar een kachel en een groot
raam in laten aanbrengen.
Het wagentje werd door een
paard getrokken en naar een
bepaalde plek gereden, waar
zij zich dan per auto naar toe
liet brengen om dan vanuit
haar verwarmde kamertje te
gaan schilderen. Het was wel
een vreemd gezicht dat
wagentje middenin de winter
met een rookpluim uit de
schoorsteen
RUUD PAAUW
"Koningin Wilhelmina". onder
redactie van dr. A.C. Tanse, uit
gegeven door A.W. Sijthoff. Al
phen aan den Rijn. Prijs l 49.50.
