Hoe gekleurd mag het
vredesonderwijs zijn?
Scholen in regio willen van
indoctrinatie niets weten
ZATERDAG 5 DECEMBER 1981
PAGINA 13
Krijgen middelbare
scholieren er in de nabije
toekomst een nieuw vak
bij? Wordt vredesonderwijs
verplicht in de
vakkenpakketten
opgenomen, zodat er
structureel over oorlog en
vrede wordt gepraat in
plaats van hap snap tussen
de lessen door?
Wie zal het zeggen. Feit is
wel dat het vredesonderwijs Elke zichzelf respecterende
momenteel een heet
hangijzer is binnen de
middelbare scholen én
daarbuiten, namelijk bij de
ouders van de leerlingen.
scholengemeenschap 'doet'
wel iets aan
vredesonderwijs. In welke
vorm dan ook. Een
rondgang langs de scholen
in de Leidse regio leert dat
iedereen daarmee op z'n
eigen wijze bezig is. En de
ouders kijken, aan de zijlijn,
met een wakend oog toe.
Als de scholen in de regio
Leiden het érgens over
eens zijn, dan is het wel
dat het vredesonderricht
naar hun mening zo objec
tief mogelijk moet worden
gedicteerd. Unaniem wij
zen zij eenzijdige voorlich
ting, die het gevaarin zich
heeft over te hellen naar
indoctrinatie, af.
■gTHHi
Het lijkt dus zeer onwaarschijnlijk
dal de stellingname die de ABOP
(de Algemene Bond van Onder
wijzend Personeel) over het vre
desonderwijs hanteert, door de
leraren wordt overgenomen. In
tegendeel. Die stellingname doet
de wenkbrauwen van leraren,
rectoren én van ouders tot dusver
alleen maar fronsen.
Kort en goed komt de gewraakte
verklaring die de ABOP dezer
dagen aflegde erop neer dat het
vredesonderwijs moet zijn ge
kleurd. In het volgens de Bond
ideale onderwijspakket over vre
desvraagstukken is geen plaats
ingeruimd voor mededelingen
over de bewapening van de Sow-
jet-Unie. Er staat bijvoorbeeld
niet in vermeld dat ook de Rus
sen bezig zijn met het maken van
een neutronenbom. Daarentegen
worden de aktiviteiten van Ame
rika en van de NAVO ruim
schoots behandeld. Hun bijdra
gen aan de bewapeningswedloop
wordt op uiterst kritische wijze
onder de loep genomen door de
vakbond.
De ABOP verklaarde dat leraren
over het algemeen enthousiast
reageerden op dit type vredeson
derwijs. en dat zij zelfs al aange
kondigd zouden hebben zich aan
dit lesprogramma te zullen hou
den.
Enthousiasme
Van enig enthousiasme valt bij de
leraren van de scholen in deze re
gio maar weinig, of zelfs niets, te
bespeuren Uit de gesprekken
wordt duidelijk dat de goede be
doelingen bij alle schoolleidin
gen ruimschoots aanwezig-zijn.
En dat de meningen over de in
vulling van dat vredesonderwijs
nergens precies dezelfde zijn.
Maar over de ABOP-stelling zijn
de meningen wel degelijk una
niem. Zo oordeelt conrector Tim
mermans van het Alphense Ash-
ram-college dat vredesonderwijs
nooit eenzijdig mag zijn. "Je mag
best je eigen rol heel kritisch be
kijken" zegt hij. En ook: "Onze
ervaring is dat je als school heel
snel het gevaar loopt bij ouders
de indruk te wekken dat je wèl
eenzijdig bezig bent. Ook al is
dat niet het geval, ouders zijn
bang dat hun kinderen worden
geïndoctrineerd".
Zijn collega uit Katwijk, rector
Heij (Pietcr Groen College), wil
ook voorkomen dat er een scheef
beeld wordt getrokken. Heij ge
looft dat het merendeel van de le
raren op zijn school er zo over
denkt. "Die twee machten, de VS
én de Sowjet-Unie, zijn er nu
eenmaal". Zijn eigen tactische
stellingname luidt dan ook: "Je
moet oppassen dat je met je vre
desonderwijs geen óorlog ontke
tent. Een oorlog in de vorm van
ruzies tussen ouders, leraren en
leerlingen. Dergelijke zaken lig
gen nu eenmaal ontzettend ge
voelig. Vergeet ook niet dat je
lner op school veel kinderen van
Valkenburgse militairen krijgt.
echt, gekleurde voorlichting kan
niet".
De rector heeft geen slapeloze
nachten uit angst dat de mening
van de ABOP ooit dwingend zal
worden voorgeschreven. "Ik kan
me indenken dat andere vakor
ganisaties het totaal oneens zijn
met de ABOP. En bovendien, de
minister zal zich er wel voor hoe
den om de scholen bepaalde
denkwijzen dwingend voor te
schrijven. Dat zou per slot van
rekening de vrijheid van onder
wijs ernstig aantasten"
De docenten Smit (godsdienst) en
Van der Schar (maatschappij
leer) van de Leidse Visser 't
Hooft Scholengemeenschap
kunnen zich ook allesbehalve
vinden in de theorie van de vak-
Het
Katwijkse
Pieter
Groen
College:
"Je kunt
die twee
machten
niet uit
elkaar
halen"
(Foto
Dirk Ketting!.
bond. Laatstgenoemde leraar is
ook bepaald niet van plan om
zich de wet te laten voorschrij
ven. "Je hebt als leraar zelf wel
bepaalde opvattingen over wat
en hoe je moet doceren. En dat
is, denk ik, op een genuanceerde
re wijze dan dat je alleen tegen
Amerika zou gaan aanschop
pen". "Het is een conflict tussen
Oost en West", vult zijn collega
Smit aan. "Dus kun je het niet
méken om één bepaalde stelling
te poneren".
Conclusies
Beide leraren zouden graag zien
dat hun leerlingen conclusies
"Ze zullen het IKV-standpunt
eerder afwijzen dan dat ze erach
ter staan. Nu moet ik wel zeggen
dat veel leerlingen nog steeds het
standpunt van hun ouders ver
tolken". Middeldorp speelt on
middellijk in op die opmerking:
"Je ziet, naarmate ze langer op
school zitten, hun eigen mening
steeds sterker doorkomen. Dat is
leuk. Ik moet zeggen dat we die
eigen meningsvorming ook sti
muleren. Om een voorbeeldje te
noemen: pas nog werd er in een
5-VWO klas aan de leerlingen ge
vraagd om nu eens precies op te
schrijven wét ze van het IKV
wisten, en wat ze er zelf van von
den. Ik mich zoiets toe. al kan het
meenschap in Leiden) wijkt niet
echt af van die van zijn collega's
Hij heeft nog geen kennis kun
nen nemen van het ABOP-stand-
punt, maar kan wel één en ander
zeggen vanuit zijn ervaringen als
een docent die al een paar jaar
intensief met vredesonderwijs
bezig is. "Je kunt die twee mach
ten niet uit elkaar halen. Wat hier
gebeurt houdt verband met
déér", zegt hij er in het kort over.
Oudercommissies
Afgaande op de meningen in de
scholen zullen de ouders c.q. de
oudercommissies zich geen di-
Verhagen denkt zelf dat vredes
onderricht heel goed past in vak
ken als geschiedenis en schei
kunde: tijdens de behandeling
van de splitsing der atomen kan
de link naar kernwapens direct
worden gelegd.
Een gericht vredesleerplan is er op
Visser 't Hooft echter (nog) niet
Rector Middeldorp zou het liefst
de vredesgedachten door alle les
sen heen willen verweven. Hy
meent dat er in de vakkenpak
ketten genoeg ruimte zit om vre
de en oorlog ter sprake te bren
gen, althans, zodra het onder
werp zich daadwerkelijk voor-
Op De Vlietschans gebruikte leraar
Verdun voor zijn vredeslessen in
eerste instantie alleen IK V-mate
riaal. Niet omdat hij dat mate
riaal het enige juiste achtte, maar
"er wès in het begin helemaal
geen informatie van de andere
kant" Al snel merkte Verdun dat
zijn leerlingen zich verzetten te
gen het ontbreken van echt ob
jectieve voorlichting Tenslotte
vond de godsdienstleraar twee
jaar geleden informatie van 'de
andere kant'. Hij kwam toafl tal
aanraking met de Werkgroep
Vredesonderwijs. die onder aus
piciën van het Polemologisch In-
trekken, zich meningen
op grond van alle gegevens die
maar te pakken te krijgen zijn.
Nooit mag de persoonlijke me
ning van de desbetreffende le
raar doorslaggevend zijn voor
die meningsvorming, zo vindt
het tweetal. Trouwens, beide do
centen. en rector Middeldorp be
aamt dat grif, zijn ervan over
tuigd dat leerlingen onmiddellijk
door eenzijdige voorlichting
heen prikken. "En dat roept
agressie op".
Overigens is hun ervaring dat de
'kinderen' tamelijk hard denken.
verkeerd overkomen bij de ou
ders doordat sommige leerlingen
zo'n opdracht wat ongenuan
ceerd overbrengen thuis". Daar
kwam Middeldorp achter door
een boos telefoontje van een va-
der: hoe de school het in haar
hoofd haalde om "een proefwerk
over het IKV" te geven...
De ABOP-stelling leverde volgens
de rector slechts één telefoontje
van een verontruste ouder op.
"Of wc voor vredesonderwijs wa
ren in de zin van de ABOP, vroeg
hij. Nou. dat zijn we dus niet".
De mening van godsdienstleraar
Verdun (Vlietschans-Scholenge-
recte zorgen hoeven maken over
een eventuele indoctrinatie van
hun kroost. Voorzitter Vos denkt
dat voor beinvloedmg van leer
lingen in een toekomstige mid
denschool als het Ashram sowie
so geen plaats is. "Juist in een
middenschool moeten alle kan
ten aan bod komen, moeten leer
lingen zélf tot een oordeel ko
men". De heer Verhagen, voor
zitter van de oudercommissie
van Visser 't Hooft, kan het met
die woorden helemaal eens zijn
Hij heeft de indruk dat er op
'zijn' school, overigens zeer tot
zijn genoegen, al flink wat aan
vredesonderwijs wordt gedaan.
doet Evenals op vele andere
scholen wordt er op Visser 't
Hooft jaarlijks aan een project
gewerkt Weliswaar is dat op de
ze scholengemeenschap het pro
ject 'Derde Wereld', maar vol
gens Middeldorp heeft dat on
derwerp wel degelijk raakvlak
ken met het de vrede "Want vre
de". zo betoogt hy. "begint al bij
de verhoudingen tussen mensen
Je moet leerlingen niet de kans
geven om maar af te haken om
dat zij er 'toch niets aan kunnen
doen'. Beter is het om dichtbij
huis te beginnen: by conflicten
thuis, tussen vrienden, op
school".
Waarom
Verdun "Ik heb dus door schade
en schande geleerd dat je niet zo
maar een IKV-vredeskrant op de
tafeltjes kunt neergooien Je
moet eerst discussiëren over het
waarom dat zo'n beweging, en
zo'n krant, vanuit de kerken is
ontstaan, dat er mensen a,.n
werken die er een studie van ma
ken én dat het toevallig uit een
bepaalde invalshoek komt, maar
dat er geen ander materiaal te
krugen is.."
Veelzeggend
cartoon uit een
themanummer
vredesopvoe-
ding uit
"Bulletin", een
blad can de
Stichting Unie
School
Evangelie.
Nu er meer lesmateriaal in de klas
lokalen aanwezig is duikt er een
ander probleem op. Wil Verdun
de zaken grondig aanpakken,
dan heeft hy minstens 25 lesuren
per schooljaar en per klas nodig
En dat forse aantal uren kan en
mag hy niet afknabbelen van zijn
eigenlijke vak godsdienst. Overi
gens tot zijn spijt. "Maar als vre-
desonderwys niet structureel in
je programma zit. wordt het
moeilyk. Je zou de taken onder
ling tussen de vakken moeten
verdelen". Verdun ontmoet wel
begrip van zyn collega's, en hy
heeft ook één keer een zoge
naamd "vakoverschrijdend pro
ject' weten te realiseren, maar
vaste prik is de integratie van het
vredesonderwys niet.
Verdun wil zich wel opwerpen ais
stimulator om het vredesonder
wys ook by andere vakken een
rol te laten spelen. Hy is er de
aangewezen figuur voor op De
Vlietschans. Ooit maakte hy een
begin met vredesonderwys door
twee lesuren te besteden aan de
Vredeskrant. Die twee lessen per
jaar werden langzaam maar ze
ker uitgebreid Begin dit seizoen
hield hy zyn leerlingen in de
hoogste klassen twee maanden
(negen tien lessen) met vredes
onderwys bezig Hy kwam tot de
verheugende ontdekking dat de
hoeveelheid aandacht aan het
probleem van oorlog en vrede
wel degelijk van invloed is op de
meningsvorming van de leerlin
gen. Hoe meer aandacht, des te
gefundeerder geschiedt die me
ningsvorming. En daar is het
toch allemaal om begonnen.
Experiment
In het Alphense Ashram is het fe-
vredesonderwys niets
Jéren geleden werd
daarmee al begonnen. Door een
(inmiddels beëindigd) conflict en
door alle voorbereidingen voor
het middenschool-experiment is
er het afgelopen jaar minder aan
dacht aan besteed Halverwege
de jaren zeventig echter deed de
school mee aan een proefproject
van het Polemologisch Instituut
van de Groningse Universiteit
Daarbij werden, samen met een
aantal andere scholen in den lan
de, lespakketten over vredes
vraagstukken zoals de Cuba-cn
sis, de Sowjet-politick en de
Koude Oorlog, uitgeprobeerd
Dat project is inmiddels afge
rond Initiatieven in de richting
van de vrede zyn het afgelopen
jaar overgenomen door de leer-
lingenvcreniging Die organi
seert dezer dagen een vredes-
week
Ook by het Ashram hoopt men wat
meer structuur te krygen in het
vredesonderwys De handicap is
dat de grootste groep leerlingen
de ogen strak gericht houdt op
het eindexamen Timmermans
"En dat legt duidelyk beperkin
gen op aan wat je in de lessen
kunt doen Alles draait boven
dien nog steeds om het cyfer En
hoe kun je inzichten, meningen
en een wyze van discussieren in
een cyfer vangen
Kcctor Hey van het Pieter Groen
College in Katwijk ziet het
woord onderwys in dit verband
liever vervangen door opvoe
ding. Want het is een houding.
Vredesonderwys is noodzakclyk
omdat het grote publiek tot dus
verre slechts toeschouwer is ge
weest by de hele problematiek"
In de Katwyksc middelbare school
is een vredeswerkgrocp actief
met een soort verkenning van
wat er in en om de school zou
moeten gebeuren op dit gebied
De groep probeert de ouders ac
tief by de discussies te betrek
ken. Echter, een thema-avond
over oorl g en r» li i 1.
slechts een handjevol ouders op
Hey 'Want, en laten we daar
nuchter over zyn. in het alge-
meen vindt rnen hier in Katwijk
dat hele vredesdenken een soort
liefhebberij van linkse mensen
Terwijl het geen liefhebberij al
leen kan zyn"
