Amsterdam slaat alles
eemJ£
rgl 6B0EME.
Kernwapens en
falende politici
PvdA en D'66 uitgejouwd
Grootste anti-kernwapendemonstratie in Europa
Den Haag: tegendemonstratie
Busongeluk kost
leven demonstrant
MAANDAG 23 NOVEMBER 1981
BINNENLAND
PAGINA
AMSTERDAM (GPD/ANP) - Alle verwachtingen rond de
vredesmanifestatie zaterdag in Amsterdam onder de
hoofdleuze "geen nieuwe kernwapens in Nederland
noch in enig ander land" zijn verre overtroffen. Met tus
sen de 350.000 en 400.000 deelnemers werd het de groot
ste demonstratie die ooit in ons land is gehouden. Het is
ook de grootste anti-kernwapenbetoging geworden die
de laatste tijd in Europa heeft plaatsgevonden.
Het organisatiecomité alsmede de
Amsterdamse politie (duizend
man sterk) spraken hun voldoe
ning uit over het feit dat de de
monstratie zonder enig incident
verliep. Vredigheid was troef
binnen het bonte gezelschap dat
gedurende enkele uren bezit had
genomen van de Amsterdamse
binnenstad.
Rond 400 militairen (voor het me
rendeel ex-dienstplichtigen)
hadden zich niets aangetrokken
van het verbod van het ministe
rie van defensie in uniform te de
monstreren. Een woordvoerder
van het ministerie van defensie
heeft inmiddels laten weten dat
j de bewuste groep dienstplichti
ge militairen zich schuldig heeft
gemaakt aan een krijgstuchtelijk
vergrijp.
Aan de hand van televisiebeelden
en krantefoto's zal worden nage
gaan wie zich hieraan schuldig
hebben gemaakt. Het is dan aan
de commandanten om daar te
gen op te treden.
Monniken
Volgens de organisatoren liepen er
enige duizenden buitenlanders
mee in de vredesbetoging. Aan
de demonstratie namen ook eni
ge dominicaner monniken uit
Huissen en Nijmegen deel. Zij
demonstreerden in habijt. Leden
van de actiegroep "Natuurkunde
i tegen kernwapens" voerden een
door balonnen opgehouden
spandoek mee. Ook een groep
van tien Westduitse militairen
had zich bij de betoging aange
sloten.
Was de intocht van de honderddui
zenden in de hoofdstad bijna
vlekkeloos verlopen, de aftocht
leverde aanzienlijk meer proble
men op. De run op de treinen
was zo groot, dat NS tegen vier
uur in de middag de deuren van
het centraal station moest sluiten
om, zo zei NS, „ongelukken te
voorkomen".
Op de perrons deden zich „Japan
se toestanden" voor. De coupés
van de treinen die van Amster
dam CS vertrokken puilden uit.
De spoorwegen hadden 35 extra
treinen ingezet terwijl aan alle
normale treinen extra treinstel
len waren gekoppeld.
Ongeveer 120.000 mensen waren
per trein naar Amsterdam geko
men. Omdat de demonstratie
vroeger was afgelopen dan was
gepland, hadden de spoorwegen
aanvankelijk problemen met de
opvang van het immense le
gioen. De extra treinen werden
namelijk pas rond zes uur 's mid
dags verwacht.
Spoorwegen
Volgens een woordvoerder van de
Nederlandse Spoorwegen is de
aan- en afvoer van de demon
stranten de grootste vervoers
operatie uit het bestaan van de
NS geweest "Het is gebeurt met
de nodige improvisatie en vertra
ging, maar zonder een
wanklank", aldus de NS-woord-
voerder.
Het Gemeente Vervoer Bedrijf van
Amsterdam heeft in totaal 25 ex
tra trams en 40 extra bussen in
gezet. Ook het GVB had „zeer
veel waardering voor de demon
stranten die geen onvertogen
woord lieten horen", aldus de di
recteur van het GVB. „Dat is ons
personeel wel eens anders ge
wend"
De Amsterdamse politie, die zich
merendeels met het begeleiden
van het verkeer bezighield, sprak
van een „bevredigende opera
tie". Ruim 2200 bussen zijn naar
de hoofdstad gekomen en via de
buitenwegen naar parkeerterrei
nen in Amsterdam-Buitenvel-
dert en de Stadionbuurt ge
loodst. Op het allerlaatste mo
ment moest naar aanvullende
parkeergelegenheid worden ge
zocht.
Routes
Lang voordat de eerste spreker het
podium op het Museumplein zou
betreden, waren het plein zelf en
alle omringende straten reeds
mudvol. Te elfder ure werd daar
om besloten een tweede looprou
te uit te zetten. De eerste route
werd bovendien met anderhalve
kilometer verlengd.
Deze maatregel was nodig om de
stoet enigszins in beweging te
kunnen houden. Later zouden
demonstranten die het vertrek
punt niet meer konden bereiken
zelf een derde route kiezen. De
mensenzee werd een aantal de
monstranten te veel. Zij konden
snel worden afgevoerd naar een
nabijgelegen ziekenhuis.
Toen de hoofddemonstratie rond
half twee 's middags begon,
duurde het ongeveer twee en een
half uur voordat het middendeel
van de massa in beweging
kwam. Met megafoons leidden
de leden van de organiserende
comités de demonstranten naar
de routes. In de Amsterdamse
Vijzelstraat, vlakbij het Wete
ringcircuit en de Lairessestraat
in Amsterdam-Zuid (de tweede
route) kruisten de deelnemers
van de stoeten elkaar.
De vredelievende demonstratie
met goedgemutste, aan het eind
van de dag zelfs feestende, deel
nemers was kenmerkend voor de
sfeer zaterdag in Amsterdam.
Zelfs een bus van de mobiele
eenheid was voor de gelegenheid
met bloemen versierd.
Agrariërs
Uit alle delen van het land waren
vrouwen, mannen en kinderen
naar de hoofdstad gekomen. Vol
gens de organisatoren liepen ook
een paar duizend buitenlanders
mee. Agrariërs uit het hele hele
land hadden melk beschikbaar
gesteld voor de demonstranten.
"Zij hadden graag willen meelo
pen, maar konden het vee niet in
de steek laten", meldde het pers
centrum van het organisatieco
mité.
Er was ook grote journalistieke be
langstelling voor het gebeuren in
Amsterdam. Het organisatieco
mité had een kleine 600 pers
kaarten uitgereikt. Behalve ver
slaggevers uit eigen land, waren
er journalisten uit de Verenigde
Staten, IJsland, Japan, West- en
Oost-Duitsland, België, Frank
rijk, Canada, Finland, Hongarije,
Tsjecho-Slowakije, Denemar
ken, Engeland, Italië, Zweden en
Brazilië.
"Ik ben kerngezond, ik heb hollan
ditis" of "Houd je kernkop", wa
ren teksten die op grote spandoe
ken werden meegevoerd. Enkele
demonstranten hadden zich voor
de gelegenheid uitgebreid ver
kleed en weer anderen hadden
speciale levensgrote namaak-
bommen gemaakt. Leden van
het „Oudstrijders Legioen", die
zich ernstig verzetten tegen de
demonstratie, cirkelden in vlieg
tuigjes met spandoeken boven
het Museumplein. Hun teksten:
.Moskou dankt u met SS-20" en
„From Moscow with Love".
klonk. De PvdA-achterban
zou het dan ook veel beter
hebben begrepen.
Nu moest het kiezersvolk toe
zien hoe de PvdA-fractie - al
thans in meerderheid - twee
moties indiende die volstrekt
niet met elkaar te rijmen vie
len. Het is daarom ook niet
verwonderlijk dat Meijer op
de demonstratie een fluitcon
cert ten deel viel en dat op
dat moment de vervreem
ding van de politiek ten op
zichte van de kiezer zich opti
maal manifesteerde.
Vreemd te moede
Dat gold ook de woordvoerder
van D'66, Nuis, wiens partij
in de Kamer naliet het eigen
verkiezingsstandpunt over
kernwapens (in de huidige
omstandigheden geen plaat
sing van atoomraketten in
Nederland) te vertalen in een
politieke opstelling Het was
dan ook vreemd te moede om
Nuis voor de televisiecamera
te zien uitleggen dat zijn par
tij de doelstellingen van de
betoging onderschreef.
Een van die doelstellingen was
dat de Nederlandse regering
in het bondgenootschap
moet vragen om een herover
weging van het NAVO-be-
sluit en niemand heeft dat
D'66 in de Kamer horen ver
tellen.
Nu voltrekt de scheidslijn tus
sen kiezer en gekozene zich
niet voor het eerst. In ons
parlementaire bestel heeft nu
eenmaal geen enkele politie
ke partij een absolute meer
derheid in het parlement.
Daarom moeten partijen die
samen een coalitie vormen
concessies doen. Het resul
taat daarvan is doorgaans dat
er politieke compromissen
worden gesloten waarin elk
van de regeringspartijen iets
van haar eigen standpunt kan
terugvinden.
In het geval van de kernwapens
is een dergelyk compromis
echter uitgebleven. PvdA-
voorzitter Van den Berg. ook
op de vredesdemonstratie
aanwezig, gaf het zaterdag
nog eens haarscherp aan: zyn
partij en D'66 hebben de
strijd in het kabinet op dit
punt verloren; het CDA-
standpunt over de atoomra
ketten (geen herziening van
het NAVO-besluit) is ten vol
le verwerkt in de regerings
verklaring.
Dit weerspiegelde zich vorige
week in de opstelling van
PvdA en D'66 in de Tweede
Kamer. Een andere verkla
ring voor het schamele ver
toon van deze beide rege
ringspartijen lijkt met te ge-
Propagandamachi-
nes
Inmiddels zit een meerderheid
van de Tweede Kamer op de
toer van de nul-optie (geen
plaatsing in ruil voor ont
manteling van al of met rele
vante Russische systemen).
Het CDA roept daarby om
het hardst dat een dergelyke
optie, vonge week met over
dreven allure aangedragen
door de Amerikaanse presi
dent Reagan, een grote stap
is in de richting van weder-
zydse ontwapening Maar het
is zeer de vraag of aandrang
van Nederlandse zyde op
zo'n optie in het bondgenoot
schap iets uithaalt.
Nu de propagandamachines
van de VS en de Sowjet-Ume
weer op volle toeren draaien,
lykt enig optimisme over het
resultaat van de wapenbe
sprekingen tussen beide su
permachten, die op 30 no
vember beginnen, op dit mo
ment met gerechtvaardigd.
En als dat overleg straks in
derdaad op niets uitloopt,
staat de Tweede Kamer weer
voor dezelfde keuze die twee
jaar geleden byna tot een ka
binetscrisis leidde
Het CDA zal dan opnieuw ge
dwongen zijn een standpunt
in te nemen dat duidelyker is
dan de tot nu toe bevaren uit-
stelkoers. En dan zal ook bly-
ken of de christendemocra
ten zich iets gelegen zullen la
ten liggen aan de vredesbe
weging. die heeft getoond als
geen ander in staat te zyn de
massa te mobiliseren Iets
daarvan zal straks welhaast
moeten doorklinken m het
parlement Of om met IKV
secretaris Mient Jan Kaber te
spreken: geen regering kan
daar omheen
WIM WIRTZ
Behalve de indrukwekkende
omvang van de anti-kernwa-
pendemonstratie tekende
zich afgelopen zaterdag nog
een ander belangwekkend
verschijnsel af dat men met
enig gevoel voor drama zou
kunnen omschrijven als het
falen van de politiek. Niet zo
zeer omdat tal van demon
stranten dat nepen. Maar
meer nog door het optreden
van de politici zelf.
Machteloosheid en onvermo
gen straalden af van het ver
bale pantser waarmee een
aantal politici hun medele
ven met de demonstranten
trachtte uit te dragen. Daarby
kwamen de scheidsUjnen
tussen kiezer en gekozene -
zeg maar: kloof - in alle toon
aarden glashelder aan de op
pervlakte.
Bij CDA-voorzitter Bukman,
die op de party raad van zijn
partij de hand 19 eigen boe
zem stak en zich bezorgd
toonde over het functioneren
van de parlementaire demo
cratie Bij de woordvoerder
van D'66 op de vredesdemon
stratie. Nuis, die doodleuk
stond te verkondigen dat zijn
partij de leuzen van de beto
ging ondersteunde.
Bij ï^dA-fractieleider Meijer,
die zich met het verkapte
dreigement van een te ver
wachten kabinetscrisis tever
geefs solidair trachtte te ver
klaren met de fluitende en
boe-roepende demonstran
ten. En ten slotte by premier
Van Agt, die op de CDA-par-
tyraad een paar open deuren
intrapte door zo'n beetje voor
het hele volk begrip te tonen.
"Sympathie", zo zei de pre
mier ongeveer, "gaat uit naar
de mensen die vandaag de
monstreren. Sympathie gaat
ook uit naar al diegenen - en
dat zijn er vele miljoenen in
Nederland en daarbuiten -
die niet demonstreerden
maar op hun wijze trachten
vrede in de wereld te bren
gen".
Schril cpntrast
Het optreden van deze politici
stond in schril contrast met
de uitkomst van de debatten
over de kernwapens die de
Tweede Kamer vorige week
tot en met vrijdagavond in
belangrijke mate hadden be
heerst. Vooral de dubieuze
Meyer diende echter nog een
andere motie in, die niet door
de twee overige regeringspar
tijen waren ondertekend
Daarin stond met zoveel
woorden dat het NAVO-be-
sluit (tot moderniserng en
plaatsing van de 572 atoomra
ketten) moest worden terug
gedraaid en dat er in Neder
land geen atoomraketten
mochten komen. Kortom
het standpunt van de PvdA,
neergelegd in het verkie-
zingsrogramma maar op geen
enkele wyze terug te vinden
in de regeringsverklaring
Meyer kon er dus al by voor
baat op rekenen dat deze mo
tie het niet zou halen Niette
min: hy had aan zyn plicht
voldaan en de achterban ge
rustgesteld
Achteraf roept de tweeslachti
ge houding van de PvdA-
fractie de vraag op of zy de
eerdergenoemde motie, die
mede door CDA en D'66 was
ondertekend, wel zonodig
moest steunen. Ook zonder
haar steun was die motie
door (een meerderheid van)
de Tweede Kamer aangeno
men De sociaal denmocra
ten hadden dus kunnen vol
staan met de eigen motie,
waann veel meer van het ei
gen partystandpunt door
rol die de PvdA daarbij speel
de viel op.
Fractieleider Meijer had samen
met de fractieleiders van
CDA en D'66 een motie inge
diend waarin werd gepleit
voor het afzien van de plaat
sing van nieuwe NAVO-
atoomraketten in West-Euro
pa in ruil voor ontmanteling
van "relevante" Russische
systemen, zoals de SS-20 ra
ket (tweezijdige ontwapening
dus). De motie werd geheel
volgens verwachting aange
nomen omdat zy redelyk te
gemoet kwam aan het stand
punt van het kabinet waann
deze dne partyen zyn verte
genwoordigd.
Met een Groene Betaalcheque en de Groene Betaalpas
Gegarandeerd tot f 100,- per cheque. Zonder kosten
verkrijgbaar bij alle banken en spaarbanken van Nederland
DEN HAAG (ANP) "Construc
tief Jong Nederland" demon
streerde zaterdagmiddag in Den
Haag tegen de stroom van Am
sterdam in. De organisatie, ver
bonden aan het Oud Stryders
Legioen, wilde zo duidelyk ma
ken dat een groot deel van de Ne
derlandse bevolking achter de
aanwezigheid van Amerikanen
in Europa staat Een soortgelyk
luidende petitie werd op de
Amerikaanse ambassade achter
gelaten. Op een foto een deel van
de 150 betogers.
AMSTERDAM (GPD) - Gefluit,
boe-geroep en de vraag om actie
in plaats van woorden vielen za
terdag op de immense anti-kem-
wapenderhonstratie in Amster
dam de sprekers van de rege
ringspartijen PvdA en D'66 ten
deel.
Naast de Amerikaanse president
Reagan en de Russische partijlei
der Breznjnev waren PvdA en
D'66 kop van jut voor zowel de
demonstranten als de overige
sprekers. Van alle kanten werd
scherpe kritiek geuit op de rege
ringspartijen. PvdA-fractieleider
Wim Meijer kon met zijn speech
nauwelijks boven het gejoel van
de menigte op het Museumplein
uitkomen.
Zelfs toen Meijer met stemverhef
fing verzekerde: „Met de PvdA
in de regering komen die nieuwe
raketten ons land niet in", over
stemde afkeurend gefluit ruim
schoots het schaarse applaus.
Wat de demonstranten Meijer en
D'66-spreker Aad Nuis vooral
kwalijk namen, was dat hun par
tijen het omstreden NAVO-mo-
derniseringsbesluit van decem
ber 1979 op dit moment niet wil
len aanvechten, omdat op grond
daarvan binnenkort besprekin
gen over wapenbeheersing be
ginnen.
Gescandeerd „actie, actie, actie"
maakte duidelijk dat de demon
stranten van de PvdA-spreker
meer dan alleen woorden ver
langden.
WEERRAPPORTEN
Enkele van de 300 soldaten en ex-soldaten in uniform die zaterdag
meeliepen in de vredesmars in Amsterdam. Het ministerie van defensie
had het meelopen in uniform verboden.
APELDOORN (GPD) - Bij een ongeluk met een toerbus is zater
dagavond een 19-jarige jongen uit Ruurlo omgekomen en raak
ten 15 andere inzittenden meer of minder ernstig gewond. De
bus was met 48 passagiers op weg naar Borculo, komende van
de vredesdemonstratie in Amsterdam, toen hij op een afrit kan
telde en op het dak tot stilstand kwam.
Volgens een woordvoerder van de Apeldoornse gemeentepolitie
wilde de chauffeur van Rijksweg 1 de afslag Zutphen-Apel-
doorn met te grote spelheid nemen. Het voertuig geraakte tegen
de vangrail, maar de chauffeur slaagde erin de bus weer op de
weg te krijgen. Hij kon echter niet verhinderen dat de bus tegen
de tegenoverstaande vangrail botste. Hierna kantelde de bus en
belandde op zijn dak.
Luid boe-geroep begeleidde ook
de toespraak van Aad Nuis,
Tweede-Kamerlid voor D'66.
Verreweg het meest langdurig
applaus oogstte de bestuurder
van de soldatenvakbond WDM,
Jan van Beek, die met ongeveer
vierhonderd anderen in uniform
aan de demonstratie deelnam.
„Niet soldaten die in uniform
voor de vrede de straat op gaan
zijn een gevaar voor de democra
tie", zei Van Beek, „maar de mi
nisters en generaals die zich
voorbereiden op een atoomoor
log".
Fred van der Spek (PSP), Ria Bec
kers (PPR) en Joop Wolff (CPN)
kregen in tegenstelling tot hun
collega's van de regeringspartij
en louter bijval van de demon
stranten. Alle drie bepleitten zij
eenzijdige stappen van Neder
land om tot ontwapening te ko
men.
Van de 2200 bussen die zater
dag werden ingezet voor het
vervoer van demonstranten
van en naar Amsterdam kwa
men er ongeveer vijftig uit Lei
den. Op de foto het vertrek uit
de Breestraat.