'Programma voor de vrede'
Protestants leger
in Noord-Ierland
Uil Bf CONSUMENTENGIDS
NOVEMBER 1981:
Reagans rede:
voorzet of
schijnbeweging?
Vakbond krijgt voet aan
de grond bij de regering
President Reagan onthult brief aan Brezjnjev
HAAL HET BIJ DE GOEDKOOPSTE
Eerste Palestijn
voor autonome raad
Paisley roept op tot staking
U bent nog niet te laat
om bloembollen
te planten.
Doen.
Dit weekend.
DONDERDAG 19 NOVEMBER 1981
BUITENLAND
PAGINA 9
WENEN - De kersverse i
king tussen de Poolse regering
en de Poolse onafhankelijke vak
centrale Solidariteit lijkt onder
een goed gesternte van start te
zijn gegaan. Na een marathonzit
ting, die tot diep in de nacht
duurde, werden beide partijen
het i
het
r werkgroepen om een spoed-
programma op vier verschillen
de gebieden uit te werken.
Het belangrijkste is een nieuw ac
tieplan om de voedsel- en ener
giecrisis in de komende winter
aan te pakken. Andere werkgroe
pen discussiëren over de invloed
Studentenstaking Polen duurt voort
van de vakcentrale op de econo
mie in het algemeen en de toe
gang van de vakcentrale op de
door de staat gecontroleerde
massamedia. Het punt dat iedere
I Pool het recht moet hebben zich
kandidaat te kunnen stellen bij
verkiezingen voor plaatselijke en
landelijke bestuursorganen, en
de hervorming van het justitiële
beleid zijn voor onbepaalde tijd
naar de ijskast
Intussen weigeren naar schatting
30.000 studenten over heel Polen
de colleges te volgen. De acties
dienen ter ondersteuning van de
staking yan de studenten van de
universiteit in Radom, die al drie
weken de colleges niet volgen
omdat zij het niet eens zyn met
de manier waarop de rector-mag-
nifïcus van de universiteit is be
noemd.
In Roemenië, het andere Oosteuro-
pese land naast Polen met acute
economische moeilijkheden,
gaan geruchten dat er waar
schijnlijk veranderingen binnen
de communistische partij op til
zijn. De vrouw van president
Ceaucescu, Elena Ceaucescu, die
behalve lid van het Roemeense
Politburo ook vice-premier is,
heeft zich namelijk al langere tijd
tegen de gewoonte in niet in het
openbaar vertoond. Doorgaans is
dit in communistische landen
een voorteken dat iemand poli
tiek niet meer gewild is.
WASHINGTON (GPD/ANP/UPI) - De Amerikaanse presi
dent Reagan heeft vanmiddag in een televisietoespraak
de inhoud van een brief aan zijn Russische collega
Brezjnjev onthuld. De Amerikaanse regering is bereid
van de plaatsing van de nieuwe cruise- en Pershing 2-
raketten in West-Europa af te zien, indien de Sowjet-
Unie alle op West-Europa gerichte SS-20, SS-4 en SS-5
raketten wil ontmantelen. Reagan zei in zijn toespraak
een dergelijke afruiling alleen te kunnen vergelijken met
„de eerste voetstap op de maan."
De Amerikaanse president heeft
Brezjnjev vier voorstellen aan de
hand gedaan om tot „een langdu
rige vrede en welvaart in de we
reld te komen". Naast het terug
trekken van alle middellange af
standsraketten in Europa, wil
Reagan zo spoedig mogelijk in
het komende jaar nieuwe onder
handelingen beginnen over de
vermindering van strategische
nucleaire wapen (wapens die
rechtsstreeks van Amerikaanse
bodem de Sowjet-Unie kunnen
bereiken en omgekeerd). Anders
dan bij de gesneuvelde SALT-
onderhandelingen over „beper
king" van strategische raketten,
zouden deze besprekingen
START moeten gaan heten (met
de „R" van reductie).
Het derde voorstel gaat over de
vermindering van de conventio
nele bewapening in Europa. Vol
gens Reagan staan er tegenover
ongeveer 50.000 Russische tanks
slechts 11.000 aan NAVO-zijde.
Met begrip voor de historische
continentale oriëntering van de
Sowjet-Unie, zou dit aan beide
zijden tot een lager niveau kun
nen worden teruggebracht. In de
vierde plaats stelt Reagan aan
Brezjnjev voor akkoord te gaan
met het westerse voorstel op de
conferentie in Madrid over vei
ligheid en samenwerking in Eu
ropa, te komen tot een ontwape
ningsconferentie in Europa. In
clusief de waarborgen van we
derzijdse controle.
Ziekenhuis
President reagan begon zijn rede
gisteren als volgt: "Toen ik in
april van dit jaar in het zieken
huis lag had ik, zoals u kunt be-
MILAAN (UPI) - Voor een café
in Milaan zijn gisteravond vier
mannen doodgeschoten. De po
litie vermoedt dat opruiming is
gehouden in de onderwereld.
Een man was het café binnenge
gaan en had de vier slachtoffers
verzocht even mee naar buiten
te gaan om iets te bespreken.
Toen de vier, in leeftijd variëren
de van 21 tot 32 jaar naar buiten
kwamen, werden zij door twee
of drie medeplichtigen van de
man die het café was binnenge
gaan onder vuur genomen.
grijpen, veel tijd om na te den
ken. Op een dag besloot ik een
persoonlijke, met de hand ge
schreven, brief te zenden aan de
Russische president Leonid
Brezjnjev, waarin ik eraan herin
nerde dat wij ongeveer tien jaar
geleden elkaar in San Clemente,
Californië, hadden ontmoet, toen
hij en president Nixon een serie
ontmoetingen afsloten die hoop
hadden gebracht voor de gehele
wereld. Nooit hadden vrede en
goede wil dichterbij geleken".
Het "programma voor de vrede"
dat Reagan gisteren voorstelde
in zijn best voorbereide presi
dentiële redevoering tot nu toe,
is Volgens de waarnemers vooral
bedoeld voor de Westeuropese
publieke opinie, meer nog dan
voor Moskou, "ik heb u begre
pen", zo zei de president tegen
de duizenden verontruste Euro
peanen die de laatste maanden
de straat zijn opgegaan uit pro
test tegen de plaatsing van 572
Navo-raketten in Euro-
ADVERTENTIE
VERGELIJKING PRIJSPEIL LEVENSMIDDELENZAKEN 1)
goedkoopste
zaken
bij DIRKSON
^f»rkv.d. BröekT^^^^-
Jac. Hermans Prijsslag
/E^T^kW-
Maxis/Trefcenter/Berko
Profimarkt (Zuid-Holland)
5 a 10%
duurder
Profimarkt (Groenwoudt),
Simon, Fredv.d, Werff
Co-op. Nieuwe Weme]
Simon, Spar-juper. Végé,
10 a 15%
duurder
A O 2000
15 a 20%
duurder
Profimarkt (Zuid Holland)
20 a 25%
duurder
V 8. D
meer dan
25% duurder
A O 2000, Centra. Co-op,
Spar-tuper, Vógé. Vivo,
4-6
onvoldoende
artikelen
aanwezig
11 d. volporde Mm», d. ,.kk.„ d .II.Mdch
President Ronald Reagan gebruikt een kaart van de Sowjet-Unie tijdens zijn rede van gisteren c
ring van troepenmachten en wapens in Europa.
Gebaar
Bovendien maakte Reagan een ge
baar van goede wil in de richting
van zijn Westeuropese bondge
noten. Staande onder druk van
de vredesbeweging in hun lan
den zagen zij met lede ogen hoe
in Washington sterk de nadruk
werd gelegd op hogere defensie
uitgaven teneinde de vermeende
Russische dreiging het hoofd te
kunnen bieden. Het Westers
bondgenootschap rakte verdeeld
tussen een Europees kamp dat
de noodzaak van wapenbeheer
sing beklemtoonde en een Ame
rikaanse regering die een ver
sterking van de westerse defen
sie voorop stelde. Door nu de
nul-optie te accepteren als uit
gangspunt voor de onderhande
lingen die 30 november in Genè-
ve beginnen over de middellan-
ge-afstandsraketten in Europa,
heeft Reagan een einde gemaakt
aan de tegenstellingen binnen de
westerse alliantie. De Westeuro
pese regeringen, met name die
van de Bondsrepubliek en Ne
derland, hadden bij de Amerika
nen sterk aangedrongen op aan
vaarding van de nul-optie.
Europese
leiders
99krijgen
kogel99
STRAATSBURG (ANP) - De
ieiders van de zes grootste
fracties in het Europees Par
lement hebben gisteren per
post een kogel ontvangen.
Het "cadeautje" was afkom
stig van een aantal leden van
het parlement die hun ver
ontwaardiging wilden uit
drukken over het feit dat het
parlement op haar agenda
nog nooit tijd heeft vrijge
maakt voor een debat over
het gebruik van plastic ko
gels tegen de burgerbevol
king in Noord-Ierland. De
schenkers willen dat het par
lement oproept tot een ver
bod van het gebruik van de
kogels door Britse troepen.
In een begeleidende brief wij
zen de Ierse christen-demo
craat Neil Blaney en het Bel
gische lid van de Volksunie
Jaak Vandemeulebroucke er
op dat het geschenk voor de
fractieleiders 9 cm lang, 3,8
cm in doorsnee en 135 gram
zwaar per post arriveerde en
niet met een snelheid van 240
km per uur zoals in Ierland.
Ondanks intimidaties PLO
Wesel)
JERUZALEM - De eerste
Palestijn in de door Israël
bezette gebieden die aan
de "autonomie volgens
Camp David" wil meewer
ken, heeft zich gemeld.
Het is Bashara Kumshye,
uit Bethlehem, die deel
uitmaakt van een organi
satie van dorpsleiders.
Kumshye heeft gisteren
voor de Israëlische televi
sie verklaard bereid te zijn
"alle verantwoordelijkhe
den" op zich te nemen, in
clusief een positie in de
Palestijnse Autonome
Raad.
De organisatie van dorpsleiders
waar Lumsye deel van uitmaakt,
is een door Israël min of meer op
gericht, in ieder geval gestimu
leerd instituuut, waarvan een ex-
minister uit Jordanië, Mustafa
Dudin, hoofd is. De Israëli's heb
ben dat instituut de laatste
maanden gecultiveerd als tegen
hanger voor de pro-PLO-leiders
die uit de steden komen. Aange
zien de meerderheid van de be
volking van de westelijke Jor-
daanoever uit dorpelingen be
staat, claimen deze dorpshoof
den de meerderheid van de be
volking te vertegenwoordigen,
en wel de zo bekende zwijgende
meerderheid.
De mededeling van Kumshye is zo
interessant omdat de PLO alle
mogelijke moeite doet deze "col
laborateurs", zoals ze genoemd
worden, te intimideren, en an
derszins het zwijgen op te leg
gen. Maandag werd in Ramalla
een aanslag gepleegd op een col
lega van Kumshye, Yusuf el
Khatib. De man werd zwaar ge
wond, zijn zoon kwam om het le
ven.
De organisatie van dorpsleiders
kan tot dusver niet op massale
steun rekenen van de bevolking.
Zelfs de zeer gematigde anti-
PLO-burgemeesters - een man
als Elias Freij, burgemeester van
Bethlehem - noemt Mustafa Du
din en de zijnen "verraders". De
toekomst moet leren of er ge
noeg leiders gevonden kunnen
worden om de "autonome Camp
David-raad" te vullen.
BELFAST - "Het is nu een
zaak van buigen of bar
sten. Of we bereiken ons
doel of we sterven in onze
pogingen". Dit zei de radi
cale Noordierse dominee
Paisley gisteren tijdens
een persconferentie. Pais
ley waarschuwde voor de
mogelijkheid van een di
recte confrontatie tussen
een protestants leger en
het verboden Ierse Repu
blikeinse Leger IRA.
"Als de Engelse regering haar
rampzalige politiek voortzet, zal
er een strijd losbarsten tussen de
IRA en een derde macht". Vol
gens Paisley zal deze strijdmacht
bestaan uit 50.000 man die "voor
het merendeel volkomen legaal
in het bezit van wapens zijn en
klaarstaan om te worden inge
zet".
Bovendien riep Paisley gisteren in
een grote advertentie in het
Unionistische ochtendblad
Newsletter op om maandag van
af twaalf uur het werk neer te
leggen, verkeersblokkades in de
steden te organiseren en een aan
tal parades te houden van de
"derde macht".
De Britse minister voor Noordierse
zaken, James Prior, heeft giste
ren duidelijk te verstaan gegeven
dat hij in Ulster geen para-mili
taire privélegers van welke kleur
dan ook zal dulden. Hij verklaar
de dat er op het ogenblik een ver
trouwenscrisis in Noordlerland
heerst die door extremisten van
beide partijen wordt uitgebuit
om de kloof in de bevolking te
verdiepen.
"De IRA heeft lang geprobeerd om
Ulster onbestuurbaar te maken.
Maar nu uiten extremisten van
de andere partij dezelfde dreige
menten", zo stelde Prior. De mi
nister voegde er aan toe dat de
Britse regering geen enkele aan
tasting van haar autoriteit zal
dulden. Prior meende bovendien
dat een politieke staking de
kele economie van Ulster onhel
stelbare schade zal berokkenen.
Ondanks de verhoogde veilig
heidsmaatregelen in Noord-Ier
land, vielen er gisteren opnieuw
drie slachtoffers van terreurac
ties. De nieuwste crisis in het al
twaalf jaar door geweld geteister
de Ulster ontstond na de moord
van zaterdag op het protestantse
lid van het Britse parlement, do
mmee Robert Bradford.
De Amerikaanse president Ro
nald Reagan heeft zijn eerste
belangrijke rede over buiten
lands beleid en ontwape-
ningspolitiek zelf al 'histo
risch' genoemd, en er is een
goede kans dat hij gelijk
heeft.
Voor de eerste maal heeft hij
zich bepaald tot de hoofdza
ken van de gevaren die de
wereld bedreigen: de escale
rende bewapeningswedloop
en de mogelijkheid dat het
tussen de VS en de Sowjet-
Unie tot een oorlog komt.
Terzijde van het overwegen
de thema van zijn ontwape
ningsvoorstellen, roerde hij
zelfs de Noord-Zuid-verhou-
dingen aan en - zeer vaagjes -
suggereerde hij de noodzaak
het buitenlands beleid aan te
vullen met een politiek op
het gebied van de mensen
rechten.
Nooit eerder is het vertoond,
dat een Amerikaans presi
dent des ochtends om tien
uur een rede afsteekt en die
voor een belangrijk deel op
Amerikaanse kosten per sa
telliet naar Europa laat over
stralen, opdat zijn woorden
de ochtendbladen halen en
op tijd zijn voor de televisie.
Dit illustreert hoezeer de VS
zich realiseerden, in landen
van bondgenoten op afkeer
te stuiten vanwege hun kern-
wapenbeleid, en dat zodoen
de het voortbestaan van het
NAVO-bondgenootschap op
den duur wel in het geding
moest komen.
Misschien wel het belangrijk
ste oogmerk van Reagans op
treden was dan, ook Europa
ervan te overtuigen dat de
ware vredestichters niet in
Moskou wonen, doch in Was
hington.
Het klungelige patroon van ac
ties en uitspraken over de
dreigingen in Centraal-Ame-
rika, in het gebied van de
Perzische Golf, in Zuidelijk-
Afrika en Europa, die steeds
vooraanstaande Amerikaan
se beleidmakers met elkaar
in tegenspraak brachten, tot
stijgende verbijstering van
bondgenoten en andere be
langstellenden, had een
krachtig optreden van Rea
gan onontkoombaar gemaakt
- op basis van het volle gezag
dat een Amerikaans presi
dent behoort te laten gelden.
Immers, nadat Carter door lei
ders in Europa en elders als
een twijfelend en dus onbe
trouwbaar leider was afge
daan, bleek ook Reagan niet
de westerse voorman te zijn
waarop was gehoopt. Hij liet,
incidenten daar gelaten, het
buitenlands beleid tien
maanden op zijn beloop.
Lovend
De Amerikaanse reacties wa
ren, met name natuurlijk uit
Republikeinse kring, uiterst
lovend: „Een enorme stap
voorwaarts naar de ontwape
ning", „een sterke openings
positie bij het begin van de
onderhandelingen", „presi
dent Reagan kan voor wa
penbeheersing zijn, wat Ri
chard Nixon was voor de be
trekkingen met China". Het
politieke voordeel van Rea
gans besluit de Europees ge
sponsorde 'nul-optie' als op
maat voor de onderhandelin
gen te gebruiken, werd ook
duidelijk herkend. Met
Brezjnjev in Bonn al op de
drempel, kreeg Helmut
Schmidt een bos gegevens in
handen gedrukt om het ge
sprek mee voort te zetten.
Reagan bepaalde zich niet al
leen tot de zogenaamde Euro-
kernwapens. Een hoogge
plaatst woerdvoorder van het
ministerie van buitenlandse
zaken in Washington kondig
de aan dat Alexander Haig op
26 en 27 januari in Genève
een nieuwe ontmoeting zal
hebben met zijn Sowjet-col-
lega Gromyko, om over ver
dere vermindering van de
spanning tussen de twee su
permachten te overleggen,
toegespitst op hervatting van
onderhandelingen over ver
mindering van het strate
gisch arsenaal (van de grote
raketten die intercontinen
taal bereik hebben). En ook
op het gebied van de conven
tionele strijdkrachten (waar
over in Wenen al vele jaren
vruchteloos wordt gepraat)
kan het wat Reagan aangaat
wel wat minder.
Ontmoeting
Wellicht bestaat de kans dat
Reagan en Brezjnjev elkaar
persoonlijk gaan ontmoeten.
Dit suggereert de doorgaans
uitstekend geïnformeerde Ja
mes Reston in de New York
Times. Reagan zou onlangs
een brief van Brezjnjev heb
ben ontvangen, waarin deze
zegt dat de spanningen tus
sen de twee grote machten in
de wereld uit de hand drei
gen te lopen en dat een ont
moeting niet zo'n slecht idee
zou zijn.
Alle zuchten van opluchting
ten spijt, vanwege de opmer
kelijke manier waarop Rea
gan heeft geprobeerd zijn on
verzoenlijke anti-Sowjet-uit-
spraken tot voetnoten van
zijn buitenlands beleid te ma
ken. in plaats van hoofdzaak;
de wereld mag geen onmid
dellijke resultaten verwach
ten.
Onderhandelingen over ge
compliceerde wapensyste
men op zulke brede en elkaar
voortdurend rakende terrei
nen, eisen dat allereerst een
inventaris wordt opgemaakt,
opdat alle aspecten van de af
ruil beiderzijds kunnen wor
den bekeken. Uiteindelijk
moet dan het vergelijkbare
niveau van vergelding bij
sterk verminderd wapenbezit
tot stand komen, met midde
len om te verifiëren of de par
tijen zich wel aan de afspra
ken houden. Daarmee alleen
al kunnen jaren gemoeid zijn.
Nooit genoeg
De Russen zeggen nu al dat
Reagan wel kan vragen om
ontmanteling van de SS-20-,
de SS-4- en de SS-5-raketten
die op West-Europa gericht
staan, maar dat het niet plaat
sen van Amerikaanse raket
ten natuurlijk nooit genoeg
is. Andere voorwaartse syste
men, zoals raketten aan
boord van vliegtuigen en op
schepen, horen daar ook bij.
Zonder dat de Fransen en
Britten bereid zouden zijn
hun eigen nucleair arsenaal
tot inzet van onderhandelin
gen te maken, zal de Sowjet-
Unie blijven vasthouden aan
handhaving van althans een
deel van zijn voor Europa be
stemde arsenaal.
Zulke discussies kunnen zich
schijnbaar eindeloos voorts
lepen. Zij vergen van de be
trokkenen en van hun leiders
een enorme zelfbeheersing
en vernuftige diplomatie Het
valt te hopen dat Reagan en
zijn twistende medewerkers
zich daartoe kunnen opwer
ken en dat het Pentagon niet
zo begoocheld is geraakt
door de duizelingwekkende
omvang van zijn budgetten,
dat het de gedachte aan mili
taire superioriteit niet wil
prijsgeven.
Want Reagan sprak niet voor
niets van een „fundamentele
verandering van richting".
Tot nu toe hebben Weinber
ger. Haig en de president -
om van Richard Allen, de vei
ligheidsadviseur, niet te spre
ken - aan de VS en de wereld
steeds voorgehouden dat de
herbewapening nodig was
om Amerika's superieure po
sitie te herwinnen. Reagan
heeft gisteren met zoveel
woorden gezegd, dat gelijk
waardige militaire macht in
derdaad voldoende is. Dat is
een nieuw geluid
HENK KOLB
ADVERTENTIE
ar
nie U<c
