'n Verraderlijk effect Revisme in een stroom van brieven boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken „Katten" vult een leemte op Bizarre hersenspinsels Trefzeker debuut Verbogt Het zesde gebod Moord in Rogano Diplomatenroman van Springer „De Mahdi" boeiend en rijk aan fantasie WOENSDAG 18 NOVEMBER 1981 EXTRA Films en boeken over bovenna tuurlijke verschijnselen ge nieter? een ongekende popu lariteit. De schrijver met een onuitputtelijke fantasie kan goed geld verdienen. Als ze geloofwaardig worden aange boden slikken we de meest bizarre hersenspinsels. Maar een schrijver kan ook te veel van de lezer vragen. "Mario netten van het kwaad" van Ernesto Bethancourt is daar van een voorbeeld. Zijn verhaal is een aaneenscha keling van de meest wonder lijke gebeurtenissen. Een pa rade van fenomenen die elk op zich al stof genoeg bieden voor een roman. Het begint met een 18-jarige jongen die na een zwaar on geluk verbazingwekkend herstelt. Plotseling blijkt hij in het bezit van supereigen- schappen, die hem de reputa tie van een heilige bezorgen. Wonderen verrichtend trekt deze Janos Jorga met een groeiend aantal volgelingen de wereld rond, begroet als een reïncarnatie van Chris tus. Maar onverklaarbare zelfmoorden en plotselinge dodelijke ongevallen in Jor- ga's nabijheid wekken wan trouwen op. Nader onder zoek levert onthutsende ont dekkingen op: Jorga is de be lichaming van de anti-Christ, de duivel in eigen persoon... Telepathie, duiveluitbannerij, "psi-krachten", je kan het zo gek niet bedenken of Bethan court heeft het in zijn verhaal verwerkt. Aan fantasie ont breekt het hem niet, wel aan het nodige talent alles geloof waardig over te brengen. Het verhaal komt traag op gang, pas op het eind wordt het spannend. De stijl is verre van vlekkeloos, benadrukt door de rammelende verta ling van Henny Scheepma ker. En dat alles overgoten met een religieus sausje. Voor wie er nog trek in heeft: het boek is bestemd voor 14 jaar en ouder en uitgegeven bij Lemniscaat. Lady Africa Fantasievol is ook Els Pelgrom in "Lady Africa en nog een paar". Maar in tegenstelling tot Bethancourt weet zij haar verhaal te verkopen. Hoofdpersoon in haar boek is de 11-jarige Rogier. Vol span ning wacht de jongen op be richt van het ziekenhuis waar hij" geopereerd moet worden. Rogier is bang en vlucht - omdat de oproep lang uit blijft - in allerlei fantasieën met zijn speelgoed van vroe ger. Ongemerkt gaan fantasie en werkelijkheid in elkaar over. Een constructie die veel van de lezer vraagt. Maar het voortreffelijke taalgebruik - met prima dialogen en de karaktertekening van Rogier maken dit boek tot een knap geheel. Het verhaal is geïllu streerd door 'The Tjong Khing uitgegeven door Kosmos en bestemd voor kinderen vanaf 11 jaar. Voor en achter Voor en achter, dik en dun, nat en droog, onder en boven, stout en lief, klein en groot. Dit is een greep uit de reeks tegenstellingen die illustrator Joost Roelofsz uitbeeldt in zijn boek "Voor en achter". Een uitstekend voorbeeld hoe vrij abstracte begrippen op concrete wijze voor jonge kinderen visueel kunnen worden gemaakt. Iedere illustratie is tot in details een afspiegeling van het dui delijk te maken begrip Zelfs de woorden die het begrip aanduiden zijn in de uitbeel ding betrokken. Het woord dun staat geschreven met smalle letters, het begrip "dik" wordt weergegeven door middel van uitpuilende Uitleg wordt zo bijna overbo dig, alles spreekt voor zich. Bij voorlezen is het wellicht een nadeel dat de tekst niet tegelijk met de bijbehorende illustraties kan worden beke ken. Maar evengoed kan dit een stimulans vormen de ei gen fantasie aan het werk te zetten. De illustraties bieden er alle gelegenheid toe. Voor en achter, Joost Roelofsz, uitg. Meulenhoff. MARGOT KLOMPMAKER Een half jaartje of zo geleden deed Bernard Sijtsma bij uit geverij Loeb onder de titel "Lieve Gerard" zijn verza melde correspondentie aan intieme vriend en literaire va der Gerard Reve het licht zien. In deze krant besprak ik de brievenbundel goedkeu rend, mede dankzij het niet onvermakelijk teren op an dermans roem. Wie als schrij ver de kost wil verdienen, dient zich - in Nederland ze ker op z'n minst hoerig te gedragen. En wie, als Sijts ma, een vriendje is van onze Nationale Volksschrijver zou wel gek zijn als hij niet van deze prettige relatie misbruik maakte. Patzelfde geintje kan Reve zelf natuurlijk ook uithalen, met minder risico. De auteur is bij zijn leven al zo legendarisch dat hij niet dood of zelfs maar krankzinnig hoeft te zijn om met gemak zijn Verzamelde Memoires, Dagboekaanteke ningen dan wel Brieven in flitsend tempo aan de man te brengen. De ware Reve-fan zal zelfs niet op 't idee komen te vragen naar de zin van der gelijke publikaties. Wat Reve doet is goed gedaan per de finitie. In dat licht moeten we zijn recente op Sijtsma's briefjes inhakende - bundel "Brieven aan Bernard S." beoordelen. Een andere be nadering is er niet. Kritiek op de uitgave is pertinent onver mijdelijk, indien we kwalita tieve maatstaven willen han teren. Willen we dat? Och, neu... De bij uitgeverij Veen ditmaal bezorgde Prachtbrievenbun- del dient geen ander doel dan onze groeiende verzameling Reviana aan te vullen, een leeg plekje op ons Reve- plankje aan te zuiveren. Keer op keer lukt het onze Homo- sexuele Landgenoot zijn on nozele, onvoorstelbaar trou we lezers en lezeressen een paar tientjes af te troggelen met zijn "literaire" handels waar, hoe dubieus ook van kwaliteit. "Brieven aan Ber nard S. 1965-1975" is mis schien wel een voorlopig top punt van vermakelijk boe renbedrog. In een, de uitgave pront bege leidend uitgeversbriefje staat het wat anders: "Was er in Brieven aan Wimie (novem ber 1980) nog sprake van brieven, die ten dele het ka rakter van een gewone infor matiewisseling had, de in dit boek opgenomen reeks brie ven heeft in hoge mate een li terair, geconstrueerd karak ter. De correspondentie van Gerard Reve is altijd eenzij dig, het antwoord is niet be langrijk, maar de in de brief- tekst verraste emoties, over wegingen en de formulering hiervan zijn voor Reve een oe fening van literaire arbeid". Een oefening van literaire ar beid. O, het lijdt geen twijfel dat onze literaire bouwvak ker bij de constructie van zijn in- en andere bouwvallen voortdurend heeft gedacht aan de verkoopbaarheid van zijn vrijetijdsproduktjes. En terecht, wat mij betreft. Maar dat we ons een vrolijk gever nist, maar wrakkig bouwsel aanschaffen, dat mogen we ons wel realiseren. Zelden heb ik me tijdens het Lezen van Reve zó vrolijk verveeld. Reve's schrijfsels aan Ber nard Sijtsma zijn zo tam en hinderlijk geconstrueerd dat het eerder verschenen, al net zo luchtig te beoordelen weerwerk van vriendje Sijts ma het summum lijkt van epistolaire letterkunde. Pak weg driekwart van Reve's brieven is gevuld met geest driftige Lieve Jongens-aan roepingen (Onvoorwaarde lijk en Mateloos Onderdanige Slaaf, etc. etc.), smachtende zweepjes en bebilde, blonde matroosjes. Allersaaist, oer- vervelend, maar... Reve, en dus uniek. Het resterende kwart bevat, onvermijdelijk, toch allerlei prachtigs en on weerstaanbaars. Fraaie be schrijvingen van titels, on- derwerpen-om-over-te-schrij- Gerard Reve: legendarisch... ven, verdachte (=linkse) be volkingsgroepen, bekenden, de media. Seks Dood, land streken en nog veel meer. Wat kan een kwart kwaliteit nog veel zijn! Slechts 4 maal heb ik een passage met pret en instemming aangestreept om voor u te citeren en nóg kan ik er tot mijn intense spijt maar ééntje aan u kwijt, hier: "Heb jij geen zin om mijn brie ven te verkopen? Dat zou ik doen. Je vraagt goede fotoko- piejen en bedingt het blijven de recht van inzage. Bij de verzamelaar die ik op het oog heb, zijn ze zeer veilig. Mis schien is de koopprijs net het ontbrekende bedrag bij de aanschaf van een mooie auto mobiel. Daarmede zou je de roetbezwangerde, uiterst ver vuilde stadslucht gedurende de weekeinden kunnen ont vluchten". (uit een brief van 5 november En - ik kan het niet laten - aansluitend nog deze: "J. is een erg moeilijk mens, grillig en op een pathologiese ma nier kontaktarm. Lelijk, Jood, masochist, gierig en spilziek, maar erg geschikt om mijn carrière te dienen. Alles in de Schepping heeft zin, en is ongehoord knap in elkaar gezet. Als je bijvoor beeld in een diergaarde het Gordeldier betracht, dan neem je toch voor God je petje af, Die van een oud damestas je zoiets toch maar heeft we ten te maken, met pootjes en al, en het loopt ook nog!" (uit een brief van 30 oktober 1974). Wie voor zoveel fraais geen 3 tientjes over heeft, is een ver standig mens, met wie ik ver der niet wens om te gaan. De vele overigen mag ik de brie ven warm aanbevelen, vooral ook de aankomende, jeugdi ge en mannelijke auteurs on der hen: voor een literaire carrière is, naast een deugde lijk fysiek, correspondentie met Reve een aantrekkelijk stapje voorwaarts. Gerard Reve, Brieven aan Bernard S. 1965-1975. Uitg. Veen, Utrecht/Antwerpen 1981, f29,50. ROB VOOREN Siamezen en Perzen, tentoonstelling- en straatkatten, slome en agressieve katten. Zo met het meest populaire huisdier, is de kat in elk geval het meest fascinerende huisdier aller tijden. Zelfs kattenhaters kunnen er niet omheen: de kat is ook voor hen een voortdurende inspiratiebron, zoals blijkt uit het produceren van talloze strips, cartoons, kunstwerken, films, romans, kijk- en ïn- formatieboeken en -tijdschriften. Eigenlijk verbazend dat al die belangstelling nooit eerder resul teerde in een ware katten-encyclopedie. "Katten" (The book of Cats) mag worden beschouwd als een geslaagde poging om die leemte te vullen. De (Britse) samenstellers maken de pretentieu ze kwalificatie van standaardwerk waar door 256 pagina's te vul len met een schat aan informatie uit velerlei bronnen en kleur rijk illustratiemateriaal. De geschiedenis van de kat, de rassen, de intelligentie, de voeding, het gedrag en gedragsstoornissen, de sterilisatie, het fokken; zelfs de psychiatrische behandeling van zich abnormaal gedragende katten komt aan bod in dit zorg vuldig samengestelde, overzichtelijke werkstuk. Niet zomaar alweer sprong van een paar kattengekken op de ken nelijk niet te verzadigen markt, derhalve. "Katten" is een serieu ze poging om elk ander naslagwerk op dit terrein overbodig te maken, zonder in saaiheid te vervallen. Ook als plaatjesboek is het een aanwinst in de verzameling van de kattenliefhebber. "Katten", samengesteld door Michael Wright en Sally Waters. Uitgegeven in Nederland in groot formaat paperback bij Het Spectrum onder eind redactie van Stephe Bruin van de Stichting Tekstverzorging. Prijs 45,- WIM FORTUYN De Feestavond De feestavond, het debuut van Thomas Verbogt, is geen ver halenbundel die opvalt door de onderwerpen die aan de orde komen. Jeugdvrienden die elkaar weer ontmoeten en een avondje op stap gaan, een man. geslaagd in het leven, die een buitenechtelijke ver houding heeft; hoe vaak heb ben we deze verhalen in dit relatie-tydperk al niet gele zen? Zo vaak. zou je kunnen ant woorden, dat een schrijver die deze onderwerpen nog eens behandelt, wel van zeer goede huize moet komen, wil hij opvallen en niet wegzin ken in de grauwe middel maat Welnu, laat één ding duidelijk zijn: De feestavond verdient het niet om by De Slegte terecht te komen. Verbogt is namelijk iemand die kan schrijven. Het zou te ver voeren hem een uitzonderlijk goed stilist te noemen; wel beschikt hij over een stijl die trefzeker is. Een paar zinnen uit het titelver haal maken dat duidelijk: "Hij was nu al twee dagen aan het werk en wist nog van geen enkele collega de naam. Niemand had zich aan hem voorgesteld. Hij kende alleen de man die hem op maandag morgen ontvangen had en zijn kamer had gewezen". Het meest opvallende van deze bundel is dat na lezing niet bepaalde scènes door het hoofd blijven spoken, maar een algemene indruk achter blijft: mensen die aan de zij lijn staan, zien hoe anderen in hun omgeving omhoog klau teren en zelf niet in staat zijn om de sprong te wagen. Om te eindigen met het slot van het verhaal Uit Logeren: "Hij schrok er niet van, hij consta teerde het alleen maar. Hij liep verder. Hij zou wel zien". WIM BRANDS In de Sanders-serie van de uit geverij Luitingh is nu "Het zesde gebod" verschenen. En opnieuw valt op hoe Lawren ce Sanders bij de mixen van zijn literaire brouwsels af wijkt van de geëigende re cepten. Ditmaal draait zijn verhaal om Samuel Todd, een man in dienst van een Newyorkse stichting die naar het stadje Coburn wordt gestuurd om een subsidie-aanvraag voor een medisch onderzoek te onderzoeken. en sterk vergrijsd. Maar on der de oppervlakte van luste loosheid blijken onvermoede emoties te borrelen. Wanneer Todd het ongerijmde in het gedrag van de burgers van Coburn tracht te verkla ren stuit hij op vele vreemde, zelfs zeer vreemde zaken. Daarvoor is het dan ook een thriller. Weer zijn evenals in de ande re boeken van Sanders in telligentie, geduld en vast houdendheid de "wapens" waarmee zijn speurneus de ingewikkelde knoop weet te ontrafelen. Het is allemaal nogal gekunsteld en verre van logjgch, maar Sanders weet wel hoe hij een goed leesbaar verhaal in el kaar moet draaien. KOOS POST "Het zesde gebod" door Lawrence Sanders, verschenen bij uitgeve- rij Luitingh in Laren (f. 19.50). "Het verhaal van onze vorige levens zit onverkort besloten in de cellen van ons onderbe wuste. Elke cel bevat een fragmentje waarheid en de cellen liggen verstrooid door een als de kiezeltjes in een woestijn. Het zijn er biljoe- Citaat uit een thriller. Kijk, als je zulke kretologie van ene mijnheer Stephen Knight se rieus neemt dan heb je de ba sis voor zijn detective "Moord in Rogano". Een se- rie moorden in de middeleeu wen in dat Noorditaliaanse plaatsje wordt rond de laatste eeuwwisseling in Londen herhaald. Heel fraai, datum, plaats, om standigheden, ja, zelfs perso nen zyn identiek. Pure en on vervalste reïncarnatie. Vol gens Knight geen speld tus sen te krijgen... Maar hij houdt wel tot de laat ste pagina's verborgen wie de reincarnatie is van die Ita liaanse moordenaar. Die bladzijden heb ik maar met veel moeite gehaald. Koos Post "Moord In Rogano" door Stephen Knight, vrrsrhrnrn bij -VVV. Sijt- hofTs Uitgeverij in Alphen aan den Rijn (f 19,50). Schrijven is een riskante bezig heid. Je kunt gemakkelijk een sympathiek alineaatje pennen, en dan nog maar een, en nog maar een paar en dan niet in de gaten heb ben, hoe een allesbehalve sympathiek geheel ontstaat. En als zoiets gedrukt wordt en in een paar duizend exem plaren verspreid? Tja, dan heb je jezelf voor een paar jaar een parodie op jezelf be zorgd. Maar een ervaren di plomaat weet daar vast rad op. In de nieuwste roman Bougain ville (128 pagina's) van F. Springer staat in het begin: Op de kaptafel stond een tik machine, waarop ik met twee vingers mijn briljante rap porten voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken in elkaar flantste. Die deed ik in een postzak met een indruk wekkend rood lakzegel op de label. Vaak verbrandde ik bij het lakken mijn duim en wijs vinger, het was en bleef een gevaarlijk werkje. Vervol gens bracht ik de zak (naar een Bengaal, die het aan neemt) met steeds dezelfde woorden: "Your Excellency, thank you for entrusting your state secrets to Thai Interna tional. Welnu, is dit geen grappig stukje van een héél hoge en toch bescheiden ge bleven diplomaat? Maar verderop wordt te pas en ten onpas vermeld, hoe de ik figuur aangesproken wordt met Excellentie, Uwe Excel lentie, Sir, Bara Sahib. Of het nou de trouwe Abdul, de trouwe Ahmad, of Arshad, of admiraals, of Zweedse dan wel Britse ambassadeurs be treft: ze zijn allemaal dol op de ik-figuur. Deze alom be minde figuur voelt in Scheve- ningen: soms opeens ongedu righeid, scherp verlangen naar de eenzame avonden met Abdul. Een man met hart voor zijn ondergeschikten waarschijnlijk. Verschillende vrouwen nemen hun toe vlucht tot onze excellente Sa hib en Sahib weet er op kuise wijze raad mee: Ik zoende haar hand, zwierig maar te der, zoals een ervaren diplo maat betaamt. Ze bleef mijn hand vasthouden en zei: "Wat ben ik blij dat ik je zie, Bo. Als jij niet gezegd had, dat je zou komen, was ik hier ook niet geweest". Is dit een onachtzaamheidje, een verschrijving? Weineen. het gaat nog zo'n elf bladzijden In Bou gainville zit levenswijsheid: "Wie had er op zijn tijd geen last van levensmoeheidEr staan vermakelijkheden in over restaurants of accom modatie op een overbevolkte veerboot. Een anecdote over de premier van Laos die de Franse gezant ontvangt met een eivlek op zijn das! Uiterst geestig, en geschikt voor re ceptie en wandelgang. Maar de lezer of lezeres die het zonder sherry of borrel nootjes moet verwerken, hoe komt die erdoor? Alleen met een diepe bewondering voor high society in het algemeen en onze Buitenlandse Dienst in het bijzonder. Altijd pa raat voor de nationale zaak, nee zeg, ik heb de grootste, al lergrootste lof voor onze Bui- tenlande Dienst." "Nou hoor je 't eens van een ander," zei Emma met een vriendelijk knikje tegen mij. Ik heb weieens anders over on ze buitenlandse dienst horen praten. De samenhang in de ze roman is zwak^Er is een raamvertelling, waarin Bo Sahib onveranderlijk sympa thiek, bescheiden en geliefd en zeer verdienstelijk blijft. In dit gouden raam vindt de lezer twee gedenkschriften. De beste en langste ervan zijn de herinneringen van de so cialistische Johan de Leeuw. Multatuli en het Hollandse milieu omstreeks de eeuw wisseling komen - knap ge schreven - naar voren. Jo han teert op het feit, dat hij met Mata Hari naar bed zou zijn geweest. Niet per se om dat het zo heerlijk was, maar omdat het Mata Hari was. De ze herinneringen zijn het bes te deel van Bougainville; F. Hotz schreef in deze trant eerder en beter. De tweede groep herinnerin gen zijn van Tommie Vau- lant. Dat is een hoge VN-di- plomaat die met een klasge note uit zijn middelbare schooltijd een slippertje maakt. Hij verdrinkt, niet zo maar in een sloot, maar aan het romantische strand van Cox's Bazaar. Tijdens een reünie van klasgenoten ont moet de ik figuur de desbe treffende klasgenote. Hij ver zwijgt. dat hij alles weet van hun relatie: ervaren diplo maat! Hij had alleen beteke nisloos willen zeggen: Bou gainville, Bougainville, Bou gainville. De lezer herkent dan de titel als afsluiting en sluit het boekje vol ontzag voor Bo Sahib en de Buiten- lande Dienst. F. Springer is een vijftigjare ambtenaar, die in Nieuw- Guinea in het binnenlands bestuur zat, voor hij naar de buitenlandse dienst over ging. De foto op de achterflap toont* een gebruind heer met zonnebril, enorme pijp in de mondhoek en sympathieke grijns. Hij debuteerde twintig jaar geleden met de verhalen bundel Bericht uit Hollandia, en schreef daarna vijf andere boeken. Zowel bericht uit Hollandia als De gladde paal van macht bewijzen zijn kwa liteiten. In kleine kring heeft Springer daarom bekendheid verworven, terwijl hij het zonder de steun van redac ties, tijdschriften, kroegen en kennissen moest doen. Aan talent ontbreekt het hem niet, maar een vleugje inzicht en zelfkritiek blijft onont beerlijk. Men kan best een zelfingenomen snob als hoofdpersoon kiezen. Maar er moet toch in een roman een aanvaardbare verande ring optreden. Wie over een zelfmoord of dreigtelefoontje begint, moet dat waar maken. Dat ontbreekt in Bougainvil le De welwillendheid ver biedt aan te nemen, dat Bou gainville autobiografisch be doeld is. BOUKE JAGT F. Springer, Bougainville. Een gedenkschrift, Querido, Am sterdam 1981 f 14,40. Ongetwijfeld een veelzijdig mens, dat kan men uit zijn boeken halen. Zo kent hij niet alleen het werk van de grote inlichtingendiensten van haver tot gort maar hy weet ook hoe de politieke verhoudin gen in de wereld liggen Hij is voldoende ingewijd in de geheimen van de ruimtevaart om er zinnig over te kunnen schrijven. En hij moet zich diepgaand in religieuze verschijnselen hebben verdiept om de islam zo le vend als decor van zyn tweede thriller te kunnen plaatsen. Zijn eersteling was "Creasy's wraak". Hij hulde zich in de anoni miteit om de deuren die tot nu toe voor hem open gingen niet te doen sluiten. Het leek logisch, want hij liet Creasy ondubbel/.in mg wraak nemen op de mafia En dat gebeurde in een verhaal zo goed van opbouw en zo direct van stijl dat het nog lang bleef nadreunen. Met "De Mahdi" bewijst hij opnieuw zyn talent als schrijver Het gaat nu de heksenketel die het Midden Oosten nog altijd is In zijn verhaal willen de Westerse landen trachten de islamitische wereld te beheersen dooreen profeet te creëren. Met elektrische foefjes worden "wonderen" verricht die de massa moeten mis leiden. Dat is de onwezenlijke achtergrond Maar op de voorgrond staat de zeer wezenlijke strijd tussen de blik llUl)|eBdkB tgfl van de grote mogendheden. Een strijd op het scherp van de snede waarbij het doel elk middel heiligt. Hoe onmenselijk op zichzelf ook Rijk aar. fantasie, met grote kennis van zaken en in een weer niet aflatende boeiende stijl geschreven. Wie van bont geschakeerde avonturen houdt moet deze "Quinnell" niet missen. KOOS POST

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1981 | | pagina 21