Onbegonnen Werk
WD wil onderzoek
naar mogelijkheid
van 'jeugdfabriek'
Aandacht voor Duits verzet
Met je oor aan het
stadhuis gespijkerd
Voor werkloze jongeren
Expositie over Hitiers opponenten in eigen land
Ministerie subsidieert
onderzoek minderheden
PAGINA 4
LEIDEN
VRIJDAG 13 NOVEMBER 1981
Vrouwekerk
"Achter elk pessimisme steekt
verraad, door een vrouw of
een maagziekte", schreef
Etienne Rey in lang vervlo
gen jaren. Hij verzuimde er
bij te vermelden dat het vol
gen van de politiek tot een
zelfde gemoedstoestand leidt.
Maandagavond in de Leidse
gemeenteraad was het weer
een gaaf schimmenspel met
bedragen, overwegingen en
vraagtekens rond de restau
ratie van muurdelen boven
maar vooral ónder de grond
van wijlen de Vrouwekerk in
De Camp, het aanleggen van
een pleintje tussen de
muurresten en nog wat aan
verwante werkzaamheden.
Eind 1978 werd daarvoor een
vrij sober, niet zo kostbaar
plan ontworpen, maar het
moet nu heel duur worden
uitgevoerd (ruim acht ton).
Wethouder Waal voerde o.a
als argument aan dat hij
aanvankelijk meende dat het
om "een willekeurige rooms-
katholieke kerk" uit de zo
veelste eeuw ging, maar het
bleek bij nader inzien toch
iets heel bijzonders te zijn.
Driessen (CDA) zei daarop
droogjes dat men toch al eeu
wen wéét dat die kerk daar
stond.
Walenkamp (CDA) en Glaubitz
(D'66) wilden alleen het sobe
re plan uitgewerkt zien. In
een motie schreven zij:
dat de tot monument ver
klaarde elementen van het
Vrouwenkerkterrein onver
anderd onder de grond blij
ven en dat ongeacht wat voor
eigentijds metselwerk er bo
ven de grond aan wordt toe
gevoegd de belevingswaarde
van de monumentale elemen
ten niet zal worden vergroot
door vervijfvoudiging van
het krediet".
Enig.
Dat woord "belevingswaarde"
werd zo vaak door de raads
leden gebruikt dat er voor de
toeschouwer niets meer te be
leven viel.
Het leeuwedeel van de kosten in
deze kwestie neemt het rijk
voor zijn rekening (al blijft er
voor Leiden nog een onaar
dig bedrag overen Waal
vreesde dat als je voor het so
bere plan koos en dus de
richtlijnen van Monumenten
zorg niet precies volgde het
rijk wel eens kon weigeren
over de brug te komen. Walen
kamp kon zich niet voorstel
len dat Monumentenzorg in
deze tijd van bezuiniging zó
zou reageren.
De PvdA en de WD hadden nu
eenmaal besloten dat het dure
plan moest worden uitge
voerd en daarmee uit.
Het CDA is in dit opzicht overi
gens ook niet lelieblank. Tien
jaar terug toen het samen met
de WD het college van B en
W beheerste telde het ook
slechts de koppen en niet de
oordelen.
Na afloop van het debat zei
Brands, de bonkige, recht-toe-
recht-aan communist, in de
koffiekamer: "Tonnen en ton
nen geven we uit voor dat
kerkmuurtje. En weet je hoe
dat straks wordt gebruikt?
Om tegenaan te zijken".
Leidse kroniek
door Ruud Paauw
een plaats krijgen. Daarop
zei Waal tegen Walenkamp:
"Er is een plaatsje vrijgeko
men voor u".
Stuitend. En toch leuk.
PSP
De PSP stemde over de Vrouwe
kerk verdeeld. Niet omdat de
twee leden het zo hevig met el
kaar oneens waren, maar
men vond iets goeds en iets
slechts aan het plan. Dus
stemde de één voor en de an
der tegen....En dat van zo'n
hyper-principiële partij.
Tussen haakjes: hoe zou je
zoiets als één-persoonsfractie
moeten oplossen?
Het straatje (Singelstraat), waar Goeie Mie, de gifmengster woonde.
(Uit "Hutspot, Haring en Wittebrood").
Over het pleintje tussen de
muurresten werd ook een har
tig woordje gesproken. Wa
lenkamp noemde het "een pa
rel op een mestvaalt", omdat
de rest van De Camp voorlo
pig nog een chaos blijft, Glau
bitz sprak van een "vlag op
een modderschuit" en Brands
(CPN) was bang dat het
pleintje al lang "verrot" zou
zijn gereden als aan de rest
van De Camp wat kan wor
den gedaan.
Als er iemand in deze discussie
gelijk had, dan Walenkamp.
Maar dat is het teleurstellen
de inde politiek: tussen gelijk
hebben en gelijk krijgen ga
pen enkele lichtjaren.
Na zulke plastische woorden
past slechts stilte.
Inborst
In de diècussies rond de kerk-
ruïnes bleek eens te meer wat
een betreurenswaardige in
borst wethouder Waal heeft.
Geen wonder dat men hem in
het gewest Gooi- en Vecht
streek zo graag als voorzitter
wil hebben. Een rechtschapen
karakter kan nu eenmaal
geen tien burgemeesters in be
dwang houden).
Bij die Vrouwekerk nu schijnt
ook nog het graf te liggen van
een beroemde hoogleraar.
Diens beenderen zullen elders
Straffen
Hoe zou het met Fye Eversdoch
ter zijn afgelopen?
Ze leefde halverwege de vijf
tiende eeuw in Leiden en be
dreef van haar twaalfde jaar
prostitutie aan de Doelen
gracht. Op 21 juli 1459 kwam
ze voor het Leidse gerecht, na
dat ze van "uitgeputte klan
ten" meer had genomen dan
mondeling was overeengeko-
De Leidse schepenen vonden
ddt (het jatten, niet de prosti
tutie) een hoogst bedenkelijke
zaak. Toch bleken ze bereid
van de doodstraf af te zien.
Ze deelden een heel ander
strafje uit: Fye werd met
haar oor aan de stadhuisdeur
gespijkerd. Ze moest zichzelf
maar losrukken. En als dat
gebeurd was mocht ze 25 jaar
lang geen voet in Leiden en
Rijnland zetten.
Fye, Fye, wat moet er toch van
je zijn geworden?
Dit verhaal komt voor in "Tien
eeuwen Leiden, Leienaars en
hun misdaad", het zojuist
verschenen tweede deel van
het seriewerk "Hutspot, Ha
ring en Wittebrood", uitgave
van De Kler-Waanders, onder
eindredactie van dr. Dick de
Boer.
Het is een boeiende aflevering
geworden, al lopen de rillin
gen je af en toe over de rug.
Want men wist door de eeu
wen heen van wdnten met
straffen in Leiden. (Elders zal
het wel niet veel beter zijn ge
weest).
Tot 1800 overheerste in het
strafrecht het principe dat de
straf ongeveer moest overeen
komen met het aangedane
leed. Daarom waren er wei
nig gevangenisstraffen en
veel dood- en lijfstraffen.
De executies werden voltrokken
op de Blauwe Steen, midden
in de Breestraat of op het Ge
recht, voor het Gravensteen.
Het lijk werd op het Galgen
veld gehangen tot de ^botten
vanzelf op de grond vielen.
Tja, die goeie ouwe tijd.
Waarover je je kunt verbazen is
de vindingrijkheid die de
Leidse schepenen aan de dag
legden bij het uitdelen van
straf. Het merendeel van de
straffen was gruwelijk, een
enkele wel aardig. De man
die in 1449 zijn schoonmoeder
op het hoofd had geslagen,
werd veroordeeld tot drie
zondagen achtereen barre
voets meelopen in een proces
sie. Aan het eind daarvan
moest hij luidkeels op het af
keurenswaardige van zijn
daad wijzen.
Ook het iemand bij de Waag in
een mand boven het water
hangen, waarna de wetsbre-
ker zelf het touw moest door
knippen, kan nog onder de lu
dieke straffen worden ge
rangschikt.
Typerend voor Leiden moet zijn
geweest de z.g. "beloken
hand". Men zou nu zeggen: de
enveloppe met inhoud.
Als twee partijen flink met el
kaar overhoop hadden gele
gen dan droegen de schepe
nen de schuldige op de andere
partij een bedrag onder cou
vert te schenken. De hoogte
daarvan werd aan de veroor
deelde overgelaten, maar hij
moest wel zweren dat de geld
som voldoende was om het
misdrijf te vergoeden.
In plaats van de "beloken"
hand kon men ook een bede
vaart ondernemen naar
(meestal) verre oorden (Voge
zen, Noord-Spanje). Hoewel
die reizen veel tijd kost en
zeer gevaarlijk waren, prefe
reerde men die vaak boven
het bedrag onder couvert.
Het werkje besluit met het be
ruchte verhaal over Goeie
Mie, de Leidse gifmengster.
Eerlijk gezegd had ik daar
wel wat meer van verwacht.
Het is een nogal routineus
stukje geworden. Heeft dat
gegraaf in archieven niets
saillants of nog onbekends
opgeleverd?.
Goeie Mie kreeg levenslang, re
den voor de auteur om te
schrijven "dat de misdaad in
Leiden uiteindelijk toch niet
loont....daar kun je vergif op
Nou, meneer De Boer, ik weet
niet of je ddt in de huidige
tijd wel zo kunt zeggen....
LEIDEN De gemeente Leiden moet samen met de universiteit en TNO gaan overleg
gen over de oprichting van een jeugdfabriek naar zogenaamd Enschedees model. Een
dergelijk produktiebedrijf voor werkloze jongeren komt voor rijkssteun in aanmerking.
Voorwaarde is dan wel dat er niet wordt geconcurreerd met het particuliere bedrijfsle-
tüijl vogelvereniging De Vo
gelvrienden present is met
kanaries, parkieten en tropi
sche vogels. De tentoonstel
ling wordt zaterdagavond of
ficieel geopend door de Oegst-
geester wethouder Kohlbeck.
De openingstijden zijn zater
dagavond van acht tot tien
uur en zondagmiddag van
tien tot vijf uur.
Bingo
Kleinvee
De Leidse Pluimvee- en Konij
nensportvereniging LPKV
organiseert zaterdag en zon
dag haar jaarlijkse clubten
toonstelling in de aula van de
scholengemeenschap St. Ag
nes, Eijmerspoelstraat 3 (te
genover het Diaconessen-
huis). Te zien zijn dwerghoen
ders, p-'Ae hoenders, konij
nen, cavia's, sierduiven, wa
tervogels, alle in vele soorten
en rassen. De dieren worden
gekeurd, er wordt de nodige
informatie over gegeven, ter-
Showband Con Fuoco organi
seert zaterdag in de Roma
nuszaal (achter de Harte
b rugkerk, ingang Spijker
boorsteeg) een bingo-avond.
Aanvang acht uur.
Jazz
Het nieuwe kwintet van gita
rist Hans van Leeuwen treedt
zondagmiddag op bij Jazz on
Sunday, in het bowlingres
taurant van Hans Menken
aan de Boshuizerlaan. Het
kwintet, dat in hoofdzaak
swing en mainstream-jazz
speelt, bestaat uit Max Bolle-
man (slagwerk), Fred Pronk
(bas). Rob van Kreveld (pia
no), Ron van der Bergen (te
norsax) en Hans van Leeu
wen (elektrische gitaar). Het
optreden begint om drie uur.
Ruilbeurs
Ruilclub Koningskerk organi
seert morgen in de Willem de
Zwijgerschool een grote ruil
beurs. Verzamelaars van
postzegels, munten, ansicht
kaarten, lucifermerken, siga
renbandjes en dergelijke zijn
welkom van tien tot vier uur
in de school aan de Willem de
Zwijgerlaan 44. Inlichtingen
en tafelreserveringen: J.C.
v.d. Ende, Sperwerhorst 42 in
Leiden, tel. 071-211150.
Vreewijk
Het Vreewijk-comité organi
seert maandag een wijkver
gadering in de kantine van
het juridisch studiecentrum,
Hugo de Grootstraat 27. Op
de agenda staan onder meer
de volgende punten: opengra-
ven Trekvliet, buslijn, Groen
hoven, bouw universiteits-
complex Witte Singel en het
Bingo
Speeltuinvereniging Rondom
de Maredijk speelt bingo,
aanstaande maandagavond
om acht uur in het clubhuis.
Beatlemuziek
De Leidse groep Number Four,
die oude nummers van The
Beatles speelt, treedt zater
dagavond op in café Tetteroo
aan de Haarlemmerstraat.
Aanvang half elf.
Onderwijs
De ABOP-vrouwengroep Lei
den organiseert dinsdag een
informatie-avond over bezui
nigingen in het onderwijs en
de gevolgen hiervan voor
vrouwen. Gastspreekster is
Ella Vogelaar, hoofdbestuurs
lid van de ABOP. Ook is er
gelegenheid tot discussie en
uitwisseling van ervaringen.
De aanvang is om half negen
in het gebouw Driftstraat
49a.
Ziehier één van de voorstellen die
de Leidse WD doet in haar nota
Werk voor jongeren. De ideeën
die de liberalen aandragen gaan
overigens wel vergezeld van een
algemeen verzoek aan het Leidse
gemeentebestuur. "Het college
zou op niet al te lange termijn
(binnen een half jaar) met een
Actieplan tegen de jeugdwerk
loosheid moeten komen, waarin
concrete beleidsmaatregelen
worden aangekondigd".
Er moet volgens de WD worden
nagegaan of formatieplaatsen bij
de gemeente, die voor vervulling
in deeltijd in aanmerking ko
men, door jongeren kunnen wor
den bezet. Van subsidieregelin
gen in het kader van de werkge-
legenheidsverruimende maatre
gel zou de gemeente een opti
maal gebruik moeten maken.
Worden er aanvullende werken
uitgevoerd door de gemeente,
dan dienen daarvoor bij voor
keur werkloze jongeren te wor
den ingeschakeld, aldus de WD.
De gemeente moet er volgens de
WD voor zorgen dat in Leiden
experimentele arbeidsprojecten
voor werkloze jongeren worden
begonnen. Dergelijke projecten,
die door het ministerie van socia
le zaken worden gesubsidieerd.
bieden jongeren naast een ar
beidsplaats voor maximaal vier
jaar de mogelijkheid tot het vol
gen van een opleiding en het ver
krijgen van begeleiding. De WD
wijst in haar nota op verschillen
de landelijke projecten, die door
de maatregel van de grond zijn
gekomen.
De gemeente moet er volgens de
liberalen ook toe bijdragen dat
de mogelijkheden voor jongeren
om in het kader van het leerling
wezen een vakopleiding te vol
gen worden vergroot. Van de
aanwezige mogelijkheden voor
om—, her— en bijscholing zou in
nauwe samenwerking met het
Gewestelijk Arbeidsbureau en
andere instellingen een optimaal
gebruik moeten worden ge
maakt. De aanvraag voor vesti
ging van een Centrum voor be
roepsoriëntatie is in dit licht be
zien volgens de WD een prima
initiatief.
Ten slotte is de WD van mening
dat de gemeente in overleg met
o.a. de Leidse schooldecanen ge
regeld moet bekijken op welke
wijze aanstaande schoolverlaters
nog gerichte informatie kan wor
den verschaft over hun beroeps
perspectieven en verdere oplei-
dings— en scholingsmogelijkhe
den.
DEN HAAG/LEIDEN Het Cen
trum voor Onderzoek van Maat
schappelijke tegenstellingen
(COMT) van de Leidse universi
teit kan rekenen op een subsidie
van minister Van Kemenade van
onderwijs. Deze startsubsidie is
bedoeld voor versterking en
coördinatie van het wetenschap
pelijk onderzoek over culturele
minderheden en de multicultu
rele samenleving.
De bewindsman wil met de uitke
ring meer aandacht geven aan
deze zaak. niet alleen in het on
derwijs. maar ook in het weten
schappelijk onderzoek. De vori
ge mmister van onderwijs, dr. A.
Pais, had in augustus van dit jaar
een startsubsidie toegezegd aan
de dit jaar opgerichte Stichting
Interetnica.
Deze stichting is opgericht door en
samengesteld uit vertegenwoor
digers van groepen uit culturele
minderheden zelf. Het doel van
de stichting is wetenschappelijk
onderzoek te stimuleren dat is
gericht op de emancipatie van de
etnische minderheden in Neder
land en het ontwikkelen van een
multiculturele samenleving. Bei
de gesubsidieerde instellingen
zullen een vorm van samenwer
king moeten zoeken.
LEIDEN - Duits verzet? Die vraag
staat aan het begin van de ten
toonstelling Verzet in Duitsland
1933-1945. De Westduitse ambas
sadeur Fischer opende de expo
sitie gisteravond in het Burcht
complex. De titel van de exposi
tie geeft al direct het antwoord
op die vraag. Maar het karakteri
seert gelijk de geringe kennis in
Nederland over het ondergronds
verzet tegen de Nazi's in het
moederland.
"Het Duits verzet is lange tijd ge
negeerd", wist prof. G. van Roon
van de Vrije Universiteit Amster
dam die gisteren als expert een
inleiding hield "Ook het Derde
Rijk was zich terdege bewust
van dat verzet, maar gaf er geen
ruchtbaarheid aan. Het verzet in
Duitsland was het werk van een
minderheid, die vooral opereer
de in cellen. Vaak ook alleen
maar individuelen"
De meest bekende gebeurtenis uit
het Duitse verzet was wel de aan
slag op Hitier, 20 juli 1944. Oberst
Graf Stauffenberg liet een akten-
tas met een bom achter in het
hoofdkwartier van de Führer
vlak voor het begin van een ver
gadering. De bom ontplofte en
direct zetten de samenzweerders
(honderden personen waren er
bij betrokken) een geheim plan
in werking om protesten de kop
in te drukken. Later bleek dat
Hitier slechts licht gewond was
geraakt en de opstand werd de
kop ingedrukt. Meer dan hon
derd personen werden terechtge
steld, onder wie Stauffenberg
Behalve het militaire verzet wordt
op de tentoonstelling ook aan
dacht besteed aan het verzet van
links, verzet vanuit de kerken en
Herman Goering
de burgerij en verzet van de
jeugd.
Wat dat laatste betreft is de groep
Weisse Rose het meest tot de ver
beelding sprekend voorbeeld.
Dat was een groep studenten uit
München rond Hans en Sophie
Scholl. Zij verspreidden kranten
en pamfletten, schreven leuzen
op de muur (ook toen dus al),
werden in 1943 opgepakt en ge
fusilleerd nadat ze in het open
baar pamfletten hadden uitge
deeld.
Het verzet van links liet zich vooral
in de jaren dertig gelden, waarbij
de sociaal-democraten Wels en
Mierendorff zich onderscheid
den. Het was in die jaren een ook
nog vrij uitgebreid verzet. Zo
werden in 1936 12.000 mensen
gearresteerd wegens 'illegale so
cialistische activiteiten'.
Ook van de zijde van de kerk be
kommerde men zich om het lot
van de joden en werden door
mensen als bisschop Galen moe
dige protesten geuit. Het resul
teerde in 1933 in de 'noodvereni
ging' van dominees, Pfarrennot-
bund.
Contacten
In liberale en conservatieve krin
gen kwam de reactie op Hitler
wat later. In 1938 werd een be
kende verzetsgroep geformeerd
rond Goerdeler, die eerder was
afgetreden als burgemeester van
Leipzig nadat een monument
van de joodse componist Men
delssohn was afgebroken. De
Kreisauer Kreis - in 1940 opge
richt - richtte zich vooral op con
tacten met het verzet in bezette
gebieden. Ook voor dat onder
deel is ruimte op de tentoonstel
ling gemaakt. De genoemde
Kreis kwam in contact met een
Haagse groep (waarin onder an
dere Patijn sr.) en ook op kerke
lijk gebied waren er contacten.
De Nederlandse leiding in Enge
land was echter niet altijd even
gelukkig met die contacten en
dat geeft direct de aparte positie
van het Duitse verzet aan. Ge
wantrouwd in het buitenland en
in eigen land beschouwd als ver
raders, een moeilijke positie die
ook op de expositie nog wordt
aangeroerd.
Verder wordt ook aandacht be
steed aan het verzet in Leiden en
dan met name aan de universi
teit. "Maar ook in bijvoorbeeld
de Raadsherenbuurt was het ver
zet sterk georganiseerd", voegde
burgemeester Goekoop er giste
ren nog aan toe.
Van dat universitaire verzet is nog
vrij veel (foto)materiaal bewaard
gebleven.
Ten slotte is er ook nog een bord,
waarop er aan wordt herinnerd
dat 'de strijd tegen fascisme, ra
cisme en anti-semitisme' ook in
1981 nog moet worden gevoerd
Krantenknipsels, variërend van
zigeuners tot het kernwapenpro
test zijn ter onderstreping daar
van opgehangen.
