loodvrij I
Maak benzine
Blik in de weekbladen
Interview
HP
deTijd
Eindelijk steun voor Alphenaar
i/n
EISEVIERS
DONDERDAG 5 NOVEMBER 1981
VARIA
PAGINA 17
Door
Weert Schenk
ALPHEN AAN DEN RIJN - „De auto is kennelijk
belangrijker dan het welzijn van de kinderen. Ja
toch? Anders zou er allang geen lood meer in de
benzine zitten. En het staat nu toch wel vast dat
lood een nadelige invloed heeft op de intelligentie
van kinderen".
„Goed, het bewijs in juridische zin is niet gemakkelijk te leveren.
Weet ik. Maar er zijn onafhankelijke wetenschappelijke onder
zoeken over de hele wereld gedaan. Alle laten dezelfde uitkomst
zien: lood beinvloedt het zich ontwikkelende kind. Als men
werkelijk het lood wilde wegdoen, zouden die rapporten voldoen
de bewijs zijn.
„Ik weet niet welke belangen daarachter schuil gaan. Waar het mij
Om gaat, is dat kinderen met hogere loodgehaltes slechter leren
en lager scoren in intelligentietesten. Auto's kunnen best op lood
vrije benzine rijden. Misschien dat de motor wat minder mooi
loopt; iets meer pingelt. Nou en?".
Willem van der Wolf, in het be
zit van twee kinderen en een
auto die op loodvrij lpg
rijdt, stuitte min of meer bij
toeval op de gevaren van
lood in het milieu. In Alphen
aan den Rijn is hij secretaris
van de stichting Actiecomi
té „Van Hef- tot Haven-
brug". Dit comité strijdt te
gen het verkeer dat, op weg
naar Leiden of Utrecht, de
plaats dag en nacht teistert.
Willem van der Wolf met zijn twee kinderen. „Het gaat toch om die kinderen
Tijdens zijn werkzaamheden
voor de stichting bleek hem
dat ongeveer 30 procent van
de totale luchtverontreini
ging door het wegverkeer
wordt veroorzaakt. In de uit
laatgassen bevindt zich lood,
en met name de gevaren dit
zware metaal trokken zijn
aandacht als leraar aan een
technische school.
Van der Wolf verzamelde knip
sels over de ernstige effecten
van lood. Toonaangevende
wetenschappelijke tijdschrif
ten als New Scientist, Nature
en Science News publiceer
den de laatste tijd geregeld
artikelen.
Steeds meer wetenschappers
raken ervan overtuigd, zo
blijkt uit de knipsels, dat
lood zowel de geestelijke als
de lichamelijke gezondheid
van kinderen kan aantasten.
Onderzoekers in het Ameri
kaanse Boston constateerden
dat hogere, maar binnen de
huidige veiligheidsgrenzen
liggende loodgehaltes, be
langrijk lagere intelligentie
niveaus veroorzaken. Boven
dien leiden ze tot „onwense
lijk" schoolgedrag. Dat laat
ste is overigens ook al het ge
val bij lagere loodconcentra-
ties.
Recente wetenschappelijke
studies in New York, Mon
treal, Dusseldorf, Birming
ham en Sydney bevestigen
de genoemde effecten op de
geestelijke prestaties van
kinderen.
Hoe jonger de kinderen zijn,
des te gevaarlijker is het lood.
Kinderen nemen vanwege
een ander verloop van de
spijsvertering een grotere
hoeveelheid lood in het bloed
op dan volwassenen. Behalve
dat ze er gevoeliger voor zijn,
komen kinderen daarenbo
ven veel meer in aanraking
met lood. Ze spelen vaak bui
ten, wroeten in het zand, ra
pen dingen van de straat op
en steken die en hun vieze
vingers dikwijls zo in de
mond. In één kilo straatstof
zit één tot vier gram lood ver
scholen.
Lood komt normaal in de na
tuur voor. Maar die hoeveel
heid is twintig maal zo klein
als die door menselijke acti
viteiten in het milieu ver
schijnt. Verbranding van
benzine, het autoverkeer dus,
wordt hierbij als belangrijk
ste vervuiler gezien. Zestig
procent van het lood in het
milieu wordt er door de blik
ken bolides ingeblazen.
Mensen die langs autowegen
wonen, hebben aanzienlijk
hogere loodgehaltes dan
mensen die in een rustiger
omgeving verblijven. En toch
slaat slechts een vrij klein ge
deelte van het lood in de uit
laatgassen, ongeveer tien
procent, neer binnen 50 tot
100 meter van de weg. In ste
den ligt dit percentage hoger.
De wind voert de rest van het
lood mee. Men heeft vastge
steld dat lood in ver van auto
wegen groeiende planten
voor 90 procent uit de lucht
afkomstig is. Het komt overal
op en in terecht. Er zijn ech
ter ook andere oorzaken
waardoor het loodgehalte in
het lichaam opgeschroefd
kan worden.
Zo zijn er in veel steden nog lo
den waterleidingen, zit er in
drinkwater lood, neemt
groente lood uit het water op
waarin het wordt gekookt,
komt in geconserveerd blik-
voedsel lood voor vanwege
de soldeer en kan men nog al
lerlei vormen van industriële
loodvervuiling aanvoeren.
Van der Wolf: „Pas sedert de
laatste twintig jaar is die
groei in de auto-industrie.
Zolang zit ik ook al in het on
derwijs. Toen ik begon, kon
je met kinderen drie kwartier
intensief bezig zijn. Die span
ningsboog is nu teruggelo
pen tot twintig minuten.
Waar ligt dat aan? Vermoede
lijk aan een complex van fac
toren. Maar ik weet zeker dat
lood een van de oorzaken van
de concentratieproblemen
Lood hoort niet in het lichaam
thuis. Maar als het er eenmaal
in gehuisvest is, gaat het er
slechts zeer langzaam weer
uit. Het hoopt zich op in de
botten. Niet alle lood in de
lucht wordt door het mense
lijk lichaam opgenomen. Van
der Wolf: „Gelukkig maar,
want het verkeer dat door Al
phen aan den Rijn rijdt, stoot
dagelijks voldoende lood uit
om een miljoen mensen
bloedarmoede te bezorgen".
Storing in de vorming van rode
bloedlichaampjes doet zich
voor bij hogere loodconcen-
traties in het lichaam. Minder
is al voldoende voor hoofd
pijn, geïrriteerdheid en slape
loosheid. Vuilnismannen,
verkeersagenten en schietin-
structeurs kunnen hierover
ongetwijfeld meepraten.
Over de kankerverwekkende
eigenschappen van loodver-
bindingen hebben we dan
nog niet eens gesproken.
De conclusie die de weten
schappers volgens de knip
sels aan hun onderzoeken
verbinden, komen veelal op
hetzelfde neer: de loodni-
veaus die op het ogenblik
aanvaardbaar worden geacht,
zijn te hoog om veilig te zijn
voor kinderen. De maximaal
toelaatbare concentraties
moeten worden herzien en
dus omlaag.
Om binnen die marges te ko
men, zal het loodgehalte in
benzine naar beneden moe
ten. Een Amerikaans onder
zoek toonde aan dat de lood
gehaltes in 178.533 Newyork-
se kinderen parallel liepen
met de verkoop van loodhou
dende benzines.
In Amerika en Japan wordt
reeds op grote schaal lood
vrije benzine verkocht. De
Australische regering wil per
medio 1985 een verbod op
loodhoudende benzine,
Duitsland heeft het loodge
halte al drastisch verlaagd en
in Engeland en Denemarken
besloot men onlangs het
loodgehalte te verlagen tot
0,15 gram per liter benzine.
En Nederland? Nederland
houdt zich aan de volgens
Van der Wolf te hoge EG-
norm. Dat betekent 0,45 gram
per liter benzine.
Nu gaat ons land niet voorbij
aan de loodproblematiek. In
1979 werden in het kader van
een Europese campagne 700
Nederlanders onderzocht op
het loodgehalte in het bloed.
Deze landgenoten waren
geen van allen beroepsmatig
blootgesteld aan lood.
De resultaten vielen alle bin
nen de daarvoor gestelde
grenzen, meldde het ministe
rie van volksgezondheid en
milieuhygiëne. Wel signaleer
de men afwijkingen tussen
inwoners van verschillende
gemeenten. In oude centra
van de grote steden bleken
de mensen meer lood in het
bloed te hebben dan elders.
De reden daarvan weet men
niet. Die probeert het minis
terie van volksgezondheid en
milieuhygiëne uit een tweede
onderzoek op te diepen.
Van der Wolf zegt de oorzaak
nu al te weten. In de meeste
oude centra is de verkeerssi
tuatie erg slecht. Er zijn geen
rondwegen. Buitendien lig
gen onder in de huizen in die
steden vaak nog loden water
leidingen. Bloedonderzoek is
naar zijn mening overigens
niet zo nauwkeurig. Studie
naar het loodgehalte in tand
been is beter, meent hij
Van der Wolf probeert al een
jaar lang een maatschappelij
ke discussie op gang te bren
gen. Dat is hem nu gelukt Hij
heeft steun weten te krygen
van grote organisaties De
stichting Natuur en Milieu,
de Consumentenbond en
Konsumenten Kontakt ont
ketenen op zijn initiatief een
offensief tegen het lood in
benzine. De Tweede Kamer
is dringend verzocht maatre
gelen te nemen. Natuur en
Milieu heeft al hardere acties
aangekondigd voor het geval
het parlement het erbij laat
zitten.
Het is niet uitgesloten dat de re
gering er niets voor voelt
Omdat het er volgens een
woordvoerder van het minis
terie van volksgezondheid en
milieuhygiëne „vnj gezond
uitziet in Nederland".
„De gevonden hoeveelheden
waren uitermate gering.
Maatregelen lijken niet nood
zakelijk. Er speelt op dit mo
ment niets dat ik weet, om
het loodgehalte in benzine te
verminderen". Voor verdere
informatie verwyst hy naar
C. H. Huisman, geneeskun
dig inspecteur in Gelderland,
die tot voor kort als medicus
op het ministerie met de
loodproblematiek belast was.
Huisman ziet geen reden om de
alarmklok te luiden. Wel zegt
hy dat de norm waarbij zeker
schade wordt geleden (400
microgram per liter bloed)
bijgesteld moet worden. Uit
de cijfers van de stichting Na
tuur en Milieu blijkt naar zijn
opvatting dat cr niets veront
rustends is Een 25 procent
van de driehonderd onder
zochte kinderen in Amster
dam, Rotterdam en Den
Haag hadden ongeveer 200
microgram lood in een liter
bloed. Dat betekent, zo zegt
Huisman, dat het merendeel
onder die grens zit. „Dat is
gunstig".
Van der Wolf: „Ik begrijp het
niet. Onafhankelijk van el
kaar uitgevoerde onderzoe
ken leveren hetzelfde resul
taat op. Toch weigert men
iets te doen. Het gaat toch om
onze kinderen?". Hoewel hy
beseft dat plaatselijk weinig
maatregelen te nemen zyn
die leiden tot vermindering
van het lood in het milieu,
heeft Van der Wolf toch actie
gevoerd in zyn woonplaats.
Zo lichtte hy alle scholen in
Alphen aan den Ryn uitge
breid over de onderzoeken
„Ik weet dat op landelijk of Eu
ropees niveau maatregelen
moeten worden genomen",
stelt Van der Wolf, die daar
mee opnieuw de verbintenis
met zyn actiegroep tegen de
verkeerssituatie in Alphen
legt. „Lokale en regionale be
stuurders kunnen in het be
leid steeds rekening houden
met de beschikbare gege
vens. Door bijvoorbeeld niet
het verkeer en door een
woonkern te laten razen,
maar het via randwegen om
te leiden".
De stichting Natuur en Milieu, de Consumen
tenbond en Konsumenten Kontakt beginnen
deze maand een offensief tegen lood in benzi
ne.
Via de uitlaatgassen komt het lood in het li
chaam terecht, waar het zich opslaat in het
bloed. Dit heeft vooral voor kinderen nadeli
ge gevolgen. Bewezen is dat verlaagde intel
ligentie en gedragsstoornissen tot de schade
lijke effecten behoren.
Een gesprek met Willem van der Wolf uit Al
phen aan den Rijn, die al lang tegen het lood
in benzine protesteert en die daar nu einde
lijk brede steun voor heeft gevonden.
De term Solidariteitsheffing, uitge
vonden door de informateurs
Halberstadt en De Galan, maakt
de tongen los in de Haagse Post.
Columnist Hofland neemt het
begrip onder de loep en komt tot
de conclusie dat de begrippen
solidariteit en heffing elkaar niet
verdragen onder de huidige, ver
slechterende, omstandigheden.
"Een solidariteitsheffing be
werkt het tegendeel van solidari
teit": daling van de belastingmo-
raal; een nog grotere verwijde
ring tussen die werkenden en
werklozen dan nu al dreigt.
Aansluitend deponeert ook Frank
van Empel de door de forma
teurs aangedragen heffing in de
prullenbak als een korte-termijn-
oplossing. Ministers proberen
dan wel ijverig de cijfers steeds
weer kloppend te maken, maar
het gegeven dat de berekeningen
steeds weer vernieuwd moeten
worden doordat de cijfers veran
deren duidt er volgens Van Em
pel op dat de ontwikkelingen
waaróp die cijfers zijn gebaseerd
feitelijk onbeheersbaar zijn ge
worden. Daar wat aan doen eist
onpopulaire keuzes van met na
me PvdA en D'66. En Van Empel
laat PvdA-hoogleraar Wolfson
een wat ideeën aandragen: on-
koppeling van de ambtenarensa
larissen en de lonen in het parti
culiere bedrijfsleven; het schep
pen van mogelijkheden voor een
bedrijf om, binnen zekere gren
zen, hogere lonen te betalen zon
der dat dat gevolgen heeft voor
de hele bedrijfstak en andere be
drijfstakken. Geen loonmaatre
gel dus, maar wel een diep ingrij
pen in de onderhandelingsvrij
heid van werknemers en werkge
vers door de overheid.
Het omslagverhaal van HP gaat
over 'de oorlog van Jeroen Brou
wer'. Jan Brokken noteerde de
uitspraken uit de mond van een
schrijver die "pas opgemerkt
werd als romancier toen hij een
polemisch spoor van verwoes
ting in de Nederlandse literatuur
had echtergelaten". Hoofdthe
ma's: de vaderlandse literatuur
en het Indische verleden van
Brouwer ofwel herinneringen uit
het Jappenkamp.
Verder onder meer een portret van
de Amerikaanse schrijfster Do
rothy Parker ('Metropolitan life'
en 'Social Studies'): "Ik zou mijn'
leven met de letteren opgeven
om paus te mogen zijn. De paus
heeft een mooi huis en de men
sen knielen voor hem".
VRIJ NEDERLAND
Prof. Zoutendijk, fractievoorzitter
van de WD in de Eerste Kamer
sprak afgelopen zaterdag het
congres van het Oud-Strijders-
Legioen toe en vergastte zyn pu
bliek onder meer op de uitspraak
dat "zwarten voor blanken on
derdoen in analytisch vermogen,
in aanleg voor wiskunde, tech
niek etc. en in organisatievermo
gen". Desgevraagd noemt hij
kreeg bron voor deze wijsheid.
Zoutendijk blijkt ook geen voor
stander van stemrecht voor alle
zwarten in Zuid-Afrika.
Albert Heyn ligt niet wakker van
de kritiek op zijn concern, zo
blijkt uit een wat mager inter
view van Jeroen Terlingen. Het
maakt de grottgrutter niet uit of
hij hagelslag of boeken verkoopt.
Ageeth Scherphuis schetst een
alleraardigst beeld van het leven
in het Catshuis. Er is degelijk
Fins servies voor dagelijks ge
bruik, Wedgwood voor feestelij
ke gebeurtenissen en er blijkt
ook nog kostbaar Chinees porse
lein aanwezig:"Toen een minis-
ter-presidents-vrouw te kennen
gaf daar een keer gebruik van te
willen maken, kwamen er twee
kunsthistoricae om de tafel te
dekken en af te ruimen". Tamar
belicht op haar bekende eigen
zinnige wijze het fenomeen "vre
desbeweging". Uit een bijdrage
over het lot van weekblad de Tijd
valt te concluderen dat het blad
hoe dan ook weg moet en dat de
concerndirectie druk doende is
de redactie de zwarte piet in de
schoot te werpen. VN brengt een
voorpublicatie van de eerste vijf
hoofdstukken van de nieuwe ro
man van Jan Wolkers (Branden
de Liefde). De gebruikers van
"de pont van kwart over zeven"
(achter Amsterdam CS) worden
in het kleurkatern ondervraagd
door Elma Verhey en Gerard van
Westerloo.
MACA7INE
Elseviers Magazine nam het inter
view over dat de Russische presi
dent en partijleider Leonid
Brejynjev vorige week aan het
Westduitse blad Der Spieeel eaf.
Veel van dit interview is al be
kend geworden via de dagbla
den, maar het is toch leiik om
'kameraad Brezjnjev' in Neder
landse vertaling aan het woord te
horen.
Duidelijk is wel dat Brezjnjev er
naar streeft dat men de Sowjet-
Unie vertrouwt. Hij verdedigt de
aanmaak van de vooral door de
VS zo verafschuwde SS-20-ra-
ketten door te zeggen: "Ver
plaatst u zich nu eens in ons ge
val. Konden wij zonder meer blij
ven toekijken hoe men ons van
alle kanten met militaire steun
punten omcirkelde? Hoe op
Sowjet-steden en -fabrieken uit
verschillende gebieden van Eu
ropa een steeds groter aantal dra
gers van de atomdood werd ge
richt? De Sowjet-Unie moest
hier wapens tegenover stellen,
om zich te verdedigen -maar niet
om iemand te bedreigen, wel al
lerminst Europa".
Elseviers maakt de rekening op
van de informatie. "Na weken
lang studeren hebben de infor
mateurs niet anders op tafel we
ten te leggen dan een belasting
verhoging. En dat terwijl er in
het regeerakkoord was afgespro
ken dat er geen belastingverho
gingen meer zouden komen",
schrijft het weekblad bood.
hervormd
nederland
"Wij ouderen kunnen toch niet toe
zien hoe de kinderen worden
vermoord?". Met deze zinsnede
geeft de 72-jarige Henna Holtus
aan, waarom zij in Bonn meede-
monstreerde voor de vrede en te
gen de kernwapens.
"Als er een open dag is in een ka
zerne dan sta ik naast de slag
boom met mijn slagzin: hier past
geen feest, hier leert men uw
kind doden".
Over andere mensen van haar leef
tijd, die niet demonsteren zegt
zij: "Mensen van mijn generatie,
die de twee wereldoorlogen heb
ben meegemaakt en zich nu te
rugtrekken in hun privé-harmo-
nie, die alles maar zwijgend laten
gebeuren, die zyn schuldig".
Oliver Tambo, leider van de Zuid-
afrikaanse bevrijdingsbeweging
ANC, was onlangs in ons land.
HN reageert op
de kritiek die het ANC te verdu
ren krijgt, omdat de beweging
heeft aangekondigd nu, na zo
veel jaren, geweld tegen het regi
me niet uit de weg te gaan: "Niet
de blanke heeft scrupules bij het
gebruik van geweld getoond,
maar zyn tegenstanders in het
zwarte verzet. Niet de blanken
kunnen bogen op jaren waann
het overleg is gezocht, maar de
zwarten".
Ofschoon De tijd al enige tyd last
heeft van een interne crisis een
conflict tussen directie en redac
tie, uitmondend in het terugtre
den van hoofdredacteur Ane
Kuiper wordt daarover in de
uitgave van deze week met geen
woord gerept. Blijkbaar stelt de
redactie zich op het standpunt
dat zy haar trouwe lezers (nog)
geen verklaring schuldig is. Zij
zullen zich dus tevreden moeten
stellen met de (breed uitgeme
ten) publiciteit omtrent hun blad
in de overige media.
De Tijd vervolgt haar serie over
"De verdoktering van Neder
land" met aflevering 14. Dit keer
gaat het over hartoperaties en
met name de toepassing van het
kunsthart. Onder de kop "Het
Eurohart is in aantocht" be
schrijft P- van der Eyk de gigan
tische kosten en medisch-ethi-
sche aspecten van dergelyke ver
richtingen.
P.J. van Overveld, voorzitter van
de Nederlandse Hartpatiënten
Vereniging, dagdroomt over de
gouden tyden die straks voor de
hartpatiënten zullen aanbreken.
Hij ziet ook wel dat experimen
ten op het gebied van harttrans
plantaties er voor Nederland
voorlopig niet inzitten. Maar,
zegt hy. in Europees verband
zyn er mogelijkheden te over. Hy
ziet het al al helemaal voor zich:
een soort Eurotransplant maar
dan voor het hart. Eurohart dus,
opgehangen aan de organisatie
van de in Leiden gevestigde
stichting Eurotransplant.
Maar de Leidse hoogleraar en hart
chirurg dr. H.A. Huysmans rea
geert uiterst terughoudend. Hy
vindt harttransplantaties welis
waar verantwoord, maar wyst er
op dat getransplanteerde hartpa
tiënten een zeer stringente bege
leiding behoeven vanwege het ri
sico van afstoting. Slopend voor
de artsen en een zeer zware psy
chische belasting voor de pa
tiënt, meent hy.
Verder in De Tyd een verhaal over
de eenzame stryd van Joop den
Uyl in zyn party. Aan de ene
kant wordt er een stortvloed van
kritiek over zijn hoofd uitgestort
door PvdA-economcn als Drie
huis, Stevers (inmiddels exit),
Van den Doel en Van der Zwan.
En aan de andere kant zit hy aan
te kyken tegen een achterban die
volgens het PvdA-Kamerlid Ane
van der Hek nauwelijks oog
heeft voor sociaal-economische
en financiële problemen. "Als je
de partybladen bekykt, dan
wordt over deze problematiek
vry wel niet geschreven. Over al
les en nog wat. Over oorlog, vre
de, feminisme, Latyns-amenka,
noem maar op. Maar het gaat niet
over het werkgelegenheids
vraagstuk, industnebeleid en
economie", zegt hij.
