„Vervelend is als iemand die
ongelijk heeft niet ophoudt"
CDA keurt handelwijze Waal af
Wü zoeken iemand
maar weten niet
goed wie. Of toch...
PvdA-leden verdeeld over
alleen praten met links
Prof. Gompertsde universiteit en de literatuurwetenschap
Toyota Naai- en Brei
machines Nederland
ijZATERDAG 31 OKTOBER 1981
AMSTERDAM/LEIDEN - "Hoe goed ik ook m'n best
heb gedaan, ik ben altijd een vreemdeling aan de
universiteit gebleven. Ik voelde me nooit zo erg
thuis. Hoewel ik met plezier heb gewerkt. Anders
was ik natuurlijk niet zo lang gebleven".
Professor H A. Gomperts verliet ongeveer een
maand geleden officieel de Leidse universiteit
waar hij zestien jaar achtereen heeft gewerkt als
hoogleraar in de Nederlandse letterkunde. Gom
perts is in de jaren vijftig bekend geworden door de
essay-bundels 'Jagen om te leven', 'De schok der
herkenning' en 'De geheime tuin'.
Na een periode van stilte heeft hij onlangs weer van
zich doen spreken door de uitgave Intenties 1 en 2,
een verzameling beschouwingen en essays over li
teratuurkritiek, aangevuld met boekkritieken die
oorspronkelijk in Het Parool zijn gepubliceerd. Het
verhaal van een essayist die verdwaalde aan de uni
versiteit.
Prof. Gomperts woont in een
grachtenhuis aan de Oude-
zijds Voorburgwal, één van
de aders van Amsterdams
rosse buurt. De grote tegen
stelling valt direct op. Terwijl
buiten de neonlichten van de
sexshops aan en uit flitsen,
heerst er in de werkkamer
van Gomperts rust. Hij zetelt
hoog in het pand. Zit hij daar
soms in zijn ivoren toren?
Aan de voordelen maakt hij
niet veel woorden vuil. "Hoe
hoger, hoe lichter". De in
richting van het studeerver
trek, waarvan de wanden zijn
gestoffeerd met boeken, is
smaakvol en sober. Hier
wordt nagedacht, dat is dui
delijk.
Tijdens het gesprek blijkt
Gomperts een toonbeeld van
evenwicht. Iemand die niet
makkelijk van zijn stuk te
brengen is. En ook niet tot
opruiende verhalen is te ver
leiden. Af en toe glimlacht hij
na een gedane uitspraak.
Minzaam lijkt het wel. Spre
ken doet hij doordacht, de
woorden zorgvuldig kiezend.
Soms vallen er stiltes, ze du
ren te kort om als beklem
mend te worden getypeerd.
"Eigenlijk", zo zal Gomperts
halverwege het gesprek zeg
gen, "ben ik niet zo'n prater.
Ik schrijf liever".
De kritieken, die Gomperts in
de jaren vijftig en zestig
schreef waren degelijk. Niet
iemand die de modderspuit
hanteerde om het gelijk aan
zijn kant te krijgen. Vóór al
les was hij zo redelijk moge
lijk. Een reputatie, die er
waarschijnlijk toe bijdroeg
dat hij werd benaderd door
de Leidse universiteit voor
de functie van hoogleraar in
de Nederlandse letterkunde.
Hij mocht de universiteit dan
kennen door de gastcolleges
die hij menigmaal had gehou
den, toch leek het een grote
overgang. Welke voorstelling
had hij van die nieuwe baan?
Gomperts strijkt over zijn ge
zicht, zegt vervolgens: "Ik
wist eigenlijk niet wat me
precies te wachten stond".
Als een belemmering ervaar-
de hij dat niet. "Ik werd ge
vraagd voor deze baan. Ik
dacht als jullie denken dat ik
hier iets zinnigs kan doen,
dan is dat jullie verantwoor
delijkheid. Ik accepteerde
het hoogleraarschap, omdat
het me een uitdaging leek
iets nieuws te gaan doen.
Dat ik in het begin niet voor on
overkomelijke problemen
kwam te staan is mede te
danken aan de goede begelei
ding die ik kreeg van mijn
collega's. De eerste jaren was
de vakgroep ook nog niet zo
groot. Daarop verloor je je
greep niet. Later toen het
massalere vormen ging aan
nemen, werd het soms wat
moeilijker. Je zag dan dat
Prof. Gomperts
mensen niet meer kwamen
opdagen".
Middelmaat
Wat de hoogleraar steeds heeft
betreurd, is dat op de univer
siteit de middelmaat regeert.
"De universiteit is een massa-
school geworden waar de
middelmaat het niveau be
paalt. En niet de begaafde
mensen, zoals het eigenlijk
zou moeten zijn. Het onder
wijs lijdt daar onder".
Na een korte stilte pakt hij de
draad weer op: "Naar de uni
versiteit gaan heeft jammer
lijk genoeg hier in Nederland
een bepaalde status gekre
gen. Daardoor willen ouders
hun kinderen koste wat het
kost aan de universiteit laten
studeren. Dat is een ideaal
beeld geworden. Ze kunnen
daar mee pronken, terwijl die
kinderen er soms in het ge
heel niet geschikt voor zijn.
Waarom, denk ik dan, doe je
geen recht aan hun aanleg en
laat je ze niet een of ander
vak leren. Dat is toch niet
minderwaardig.
Je zou kunnen denken aan de
invoering van het systeem
datje in landen als Frankrijk,
Engeland, Amerika hebt.
Universiteiten met verschil
lende moeilijkheidsgraden.
Bij ons is elke universiteit ge
lijk. Zelfs de oudste universi
teit heeft geen speciale sta
tus. En zij zoud toch makke
lijk zo'n rol hebben kunnen
spelen". Gomperts doelt hier
mee, zonder de naam overi
(Foto Lock Zuyderdulm
gens te noemen, op de Leidse
universiteit.
"Met de invoering van de twee
fase—structuur wordt de si
tuatie er ook niet wenselijker
op. Bekorting van de studie
duur is op zichzelf goed,
maar wat gebeurt er met ie
mand, die niet wordt toegela
ten tot de tweede fase? Wat is
zijn waarde als hij, inmiddels
een illusie armer, meedeelt:
ik heb Nederlands gestu
deerd eerste fase?. Volgens
mij wordt deze groep de
woestijn ingestuurd. Als eni
ge oplossing zie ik het verho
gen van de toelatingsdrem
pel".
Futiel
Het nut van de literatuurweten
schap. Een vraag over dat on
derwerp is onvermijdelijk ty-
dens een interview met Gom
perts. Hij doceerde het vak
tenslotte zelf. En bovendien
is hij in het geweer gekomen
toen Karei van het Reve in
79, tjjdens de geruchtmaken
de Huizinga-lezing de beoefe
naars ervan aanviel.
Van het Reve twijfelde, op z'n
zachtst gezegd, aan het nut
van dit vak. Hij schreef o.a.:
"De literatuurwetenschap
stelt in onleesbare en opge
blazen taal futiele problemen
aan de orde en weet op vra
gen waar het om gaat geen
antwoord". Om kort te gaan:
wat had men aan zo'n weten
schap?
Gomperts reageert dan met de
verschijning van het ge
schrift "Grandeur en misère
van de literatuurweten
schap", waann hij verklaart
dat het inderdaad nogal droe
vig is gesteld met de kwalitei
ten van veel beoefenaars;
sommigen van die lieden be
dienen zich met graagte van
orakeltaal.
"Maar", zegt Gomperts, "hoe
zeer ik ook met Van het Reve
eens was, ik vond aan de an
dere kant dat hij het kind met
het badwater weggooide, hij
concludeerde te snel, zonder
de boeken te hebben gele-
Van het Reve vond het juist
voor zijn intelligentie pleiten
dat hij die onleesbare boeken
niet uitlas en bij wijze van
spreken in de. prullenbak liet
verdwijnen.
Gomperts: "De literatuurwe
tenschap is nog jong en daar
om zoekende. Het spreekt
voor zich dat er daardoor wei
eens doodlopende paden
worden betreden. Je moet de
tijd hebben om van die dwa
lingen te kunnen terugko-
Eeen veelgehoorde kritiek is
dat literatuur-studenten
meestal niet erg zijn geïnte
resseerd in literatuur. Is
Gomperts het daar mee eens?
"Het klopt dat relatief gezien
niet zoveel geïnteresseerden
zijn. Maar daarbij moet wel
de kanttekening worden ge
plaatst dat sommige ongeïn-
teresseerden begaafde taal
kundigen waren. Hoewel,
vaak komt zoiets ook niet
voor".
Wanneer is iemand een be
gaafd literatuurweten
schapper?
"Twee dingen zijn daarvoor
vereist: begrip voor wat er
in de taal wordt overge
bracht en openstaan voor
emoties en ervaringen in
teksten. Veel mensen die
zich niet kunnen inleven in
een tekst zijn bang voor
emoties. Als je niet kunt re
gisteren en geen emoties
hebt, ben je literatuur onge
voelig".
Wederom, zij het ditmaal via
een omweg, komt het ge
sprek op het nut van het vak
waarin Gomperts jarenlang
lesgaf. De titel van zijn af
scheidscollege, "Wy tolken",
laat weinig te raden over de
taak die de literatuurweten
schapper volgens Gomperts
heeft. Maar was het, gegeven
het feit dat er vaak zo node
loos moeilijk wordt gedaan,
niet realistischer geweest te
spreken over: de tolken die
wfj zouden moeten zijn.
Gomperts: "Sommige litera
tuurwetenschappers gaan
zover in hun abstracties, dat
zij alles ondergeschikt ma
ken aan systemen. Dat is ver
werpelijk. Daardoor heeft
hun onderzoek nog maar wei
nig van doen met de literaire
tekst die zij willen verduide
lijken. Maar aan de andere
kant komt het natuurlijk ook
voor dat de literatuurweten
schapper laat zien dat een
tekst, die ogenschijnlijk sim
pel is, in wezen zeer ingewik
keld is. Daar kan hij dan niet
omheen.
Ik vatte mijn taak als docent
precies zo op: laten zien wat
er achter een tekst zit. Ik geef
toe dat het zeer moeilijk is
om de grens tot waar je kunt
gaan aan te geven. Je kunt er
tenslotte enorm veel zaken
bijslepen
Klooster
Zeer opvallend was het dat
Gomperts als hoogleraar nog
maar weinig van zich het ho
ren. Hij praatte natuurlijk
heel wat af toen hij eenmaal
werkzaam was aan de Leidse
universiteit, maar publiceren
deed hij niet meer.
Aad Nuis, ooit ook boeken be
spreker, drukte het als volgt
uit: "Hij heeft zich achter mu
ren van het universitaire
klooster opgesloten".
Gomperts: Ik heb zo weinig
.geschreven, omdat ik zo'n
veeleisende baan had. Ik vat
te mijn werkzaamheden aan
de universiteit altijd serieus
op, want ik beschouwde het
niet als een uitstapje".
Even later: "Die vraag 'waarom
schreef u zo weinig' werd
overigens ook weieens an
ders gesteld. Bent u soms
lui?, vroegen ze me dan
Nadat hij zijn gelaat weer in de
plooi heeft: "Ik zou dat niet
willen tegenspreken en ook
niet beamen. Wanneer is ie
mand lui? Wat ik wel weet
datje minder snel schrijft als
de druk van het moeten zoals
bij een krant wegvalt. En hoe
meer je je vastbijt in een stu
die, hoe moeilijker het wordt
iets af te scheiden. Toen ik
nog voor Het Parool schreef,
moest ik kritieken vóór een
bepaalde tijd afhebben. Daar
had je rekening mee te hou
den en dat was ook wel goed
voor mij".
Pas dit jaar verschenen zijn ge
bundelde kritieken. Waarom
zo lang gewacht7
"Ik dacht als het interessante
verhalen zijn. dan zijn ze dat
over een paar jaar nóg. En ik
moet zeggen, toen ik mijn re
censies weer herlas dacht ik:
dat valt mee. zo slecht zijn ze
niet Er staan nog genoeg zin
nige dingen in".
Denkt hij niet dat veel critici,
door hem al eens voorzien
van het predikaat 'bijvoegsel-
filosofen', hun stukjes te snel
in boekvorm laten verschij
nen?
Gomperts, laconiek: "Ach nee.
we moeten maar denken: is
het slecht dan verdwijnt het
ook weer snel. Ik krijg overi
gens de laatste tijd wel de in
druk dat steeds meer mensen
zonder enige voorkennis, fns
van de lever, recensies schrij-
Televisie
Onplezierig vind de hoogleraar
het niet dat hij dit jaar kon
ophouden met zijn werk
zaamheden aan de Leidse
universiteit Kortweg stelt
hij: "Ik kan me nu weer meer
gaan wijden aan het oude
handwerk schrijven". (De ko
mende tijd zal hij regelmatig
op de televisie verschijnen.
De VPRO verzocht hem een
programma te leiden over li
teratuur).
Al dat vergaderen bij de univer
siteit, hij geeft het direct toe,
was lang niet altijd leuk. Het
kostte tenslotte dikwijls veel
moeite en dan die tijd die er
in ging zitten. "Maar ja, ik
kon toch moeilijk wegblij-
Wat voor een type hoogleraar
was hij? Het blijft gissen,
maar was hij niet streng?
Gomperts kijkt verbaasd,
zegt dan: "Nou nee, ik dacht
dat het altijd wel gezellig was
bij mij." Dat de democratise
ringsgolf veel slechte studen
ten en ook docenten heeft op
geleverd is volgens hem ten
dele waar. "Het verhaal is be
kend. De universiteit groeide
snel en er werden in het wil
de weg mensen aangenomen.
Het was niet hoe geschikt
zijn zij, maar meer hoeveel
medewerkers hebben we no
dig7
En de studenten? "Dat ze alle
maal vergaderziek zouden
zyn is natuurlijk schromelijk
overdreven. Ik heb het nooit
als vervelend ervaren dat ze
soms kritisch waren. Wat ik
wel vervelend vind is als ie
mand niet meer kan ophou
den terwijl allang is gebleken
dat hy ongelijk heeft.
Maar wat heeft een hoogleraar
aan studenten die denken:
we schrijven alles op wat uit
de fonteinen van uw welspre
kendheid neerklatert".
SASKIA STOELINGA.
WIM BRANDS
ADVERTENTIE
Toyota Naai- en
Breimachines Nederland
is een jonge snelgroeiende
organisatie die in korte
tijd uitgroeide van
helemaal niets tot een
bedrijf met meer dan 200
dealers in de naai- en
breimachine sektor,ge
spreid over het hele land.
Dat is ook geen wonder,
de kwaliteit en prijs -
stelling van de naai- en
breimachines in ogen -
schouw genomen.
Voor ons kantoor in Zoeterwoude zoeken wij op
korte termijn een assistent(e) voor de direktie. Zijn of
haar funktie is moeilijk te omschrijven, al ligt het
accent op administratie. Maar in een klein team als
het onze liggen de funkties niet zo nauw omschreven.
Daarom tillen wij ook zwaarder aan improvisatie-
talent dan aan diploma's. Want bij ons gebeuren on
verwachte dingen en de klant is koning.
Ben je 20 - 22 jaar en voel je voor een funktie die je
grotendeels zelf moet maken, stuur dan een briefje
naar mevrouw van Hemert.
Energieweg 18 - 2382 NJ Zoeterwoude Rijndijk
-Tel. 071-410251
Beleid fractie toch inzet verkiezingen
ADVERTENTIE
LEIDEN - Het PvdA-bestuur
neemt voorlopig geen enkel ini
tiatief om te gaan praten met an
dere politieke partijen over mo
gelijke samenwerking na de ver
kiezingen. De ledenvergadering
van de partij eindigde gister
avond in een patstelling over de
vraag of er alleen met de linkse
partijen (CPN, PSP, PPR en
IV66) zou worden gepraat.
Het bestuur had aanvankelijk
voorgesteld om het beleid van
het huidige PvdA/WD-college
niet tot inzet van de verkiezingen
te maken, maar in de vergade
ring werd dit rechtgezet. Het be
leid van de fractie moet wel de
gelijk inzet zijn, alleen de samen
werking met de WD geen uit
gangspunt, zo verklaarde het be
stuur. Dit standpunt vond in
stemming bij de leden.
Discussie ontstond over de vraag
of de leden nu al uitspraken moe
ten doen over mogelijke samen
werking na de verkiezingen. Del
meerderheid van de leden vond
van wel.
evenals de zinsnede dat het in de
oppositie gaan niet wenselijk is.
In de motie werd zodoende alleen
nog uitgesproken dat het beleid
van de fractie inzet is tot de ver
kiezingen, dat gestreefd moet
worden naar een college op basis
van een programma en dat in het
kader van de duidelijkheid vóór
de verkiezingen uitspraken ge
daan moeten worden over even
tuele samenwerking.
De motie machtigde het bestuur
om verkennende gesprekken te
1 met alle andere partijen
_i de raad. Dat laatste werd door
de ledenvergadering gewijzigd
in alleen gesprekken voeren met
de linkse partijen. Deze belang
rijke wijziging werd eerst ruim
schoots door de leden gesteund
(38 tegen 25 stemmen). Toen ech
ter het gewijzigde voorstel in zijn
geheel in stemming kwam ble
ken de stemmen te staken (dertig
vóór, dertig tegen). Het bestuur
zal nu in de volgende ledenver
gadering een nieuw strategie-
voorstel op tafel leggen.
Opschorten overleg met AZL zuiver partijpolitiek
Dat de samenwerking met de WD
geen uitgangspunt moet zijn
werd evenwel door de ledenver
gadering uit de voorliggende
strategie-motie geschrapt (na af
loop bleek dat velen op dit punt
door de verwarrende besluitvor
ming fout' hadden gestemd), Het opschorten
LEIDEN - Het CDA heeft scherpe
afkeuring uitgesproken over de
uitlatingen van wethouder
Waal(PvdA) over de kwestie van
de benoeming van een bestuurs
lid bij het Academisch Zieken
huis. De party is echter blij dat B
en W het bestuur van het AZL
hebben uitgenodigd vooreen ge
sprek. Het CDA beschouwt de
kwestie hiermee afgedaan.
het overleg
met het ziekenhuis zou volgens
CDA-leider Walenkamp niet in
het belang van de gemeente Lei
den zijn. Gebleken is - aldus het
CDA - dat de uitspraken van
Waal op zijn persoonlyke reke
ning komen, omdat geen enkel
besluit om het overleg op te
schorten door welke instantie
dan ook (gemeenteraad. B en W
of burgemeester) is genomen.
Het CDA vindt de uitlatingen van
Waal gebaseerd op zuiver party-
politieke overwegingen. Het is
volgens de party een onwensely-
ke inbreuk op het besluit, dat via
een autonome, interne, democra
tische inspraakprocedure tot
stand zou zijn gekomen
Wel zegt het CDA te hopen dat in
de besluitvorming van het AZL
party politieke overwegingen
niet ten koste gaan van overwe
gingen van kwaliteit. Het CDA
zegt dat het vooralsnog onvol
doende duidelyk is gemaakt dat
dit het geval zou zyn.
3e christen-democraten willen
niet ingaan op de suggestie van
Waal om de kwestie door middel
van een interpellatie in de ge
meenteraad aan de orde te stel
len "Wanneer zich geen nieuwe
feitelijkheden voordoen, is deze
onverkwikkelykc kwestie voor
ons hiermee afgedaan", zo stelt
Walenkamp in een schnftelyke
verklaring vast
