Weinberger: zorg
om invloed van
vredesbeweging
Het delicate
koersen tussen
Oost en West
Geen referendum over toetreding NAVO
Nieuwe kandidaat voor
premierschap in Iran
Nederlandse druk
op W.-Duitsland
Opvolging Kekkonen:
WOENSDAG 28 OKTOBER 1981
BUITENLAND
PAGINA 9
Spaanse parlement.
MADRID - Met 172 stemmen te
gen, 144 stemmen voor en 10 ont
houdingen heeft het Spaanse
parlement gisteravond een motie
van de oppositie afgewezen om
een consulterend referendum te
organiseren over Spanjes toetre
ding tot de NAVO. Al voor de
stemming liet premier Calvo So-
telo doorschemeren niet te zul
len bezwijken voor de druk om
het lidmaatschap van Spanje van
de NAVO aan het oordeel van de
bevolking te onderwerpen.
Volgens de Spaanse premier had
het kiezersvolk impliciet al een
uitspraak over de NAVO-kwestie
gedaan, omdat de toetreding in
het partijprogramma van de re
geringspartij UCD bij de verkie
zingen van 1979 was opgenomen.
De visie van Calvo Sotelo werd
door de oppositie in felle termen
bestreden. Communistenleider
Carrillo sprak van een schandaal
en hekelde de snelheid en de ge
brekkige informatie, waarmee de
regering de NAVO-toetreding in
een „minidebat" erdoor wil ja
gen. Zonder zich te storen aan de
recente opiniepeilingen, volgens
welke 52 procent van de Spaanse
bevolking tegen de NAVO is en
69 procent voorstander is van
een referendum.
Secretaris-generaal van de socialis
tische partij. Felipe Gonzalez,
verdedigde het referendum door
te verwijzen naar de groeiende
internationale spanningen, waar
toe Spanjes NAVO-lidmaatschap
in negatieve zin zou bijdragen.
Het door de regering gehanteer
de argument dat Spanjes defen-,
sie bij het lidmaatschap van de
NAVO gebaat zou zijn. bestrijdt
Gonzalez met verwijzing naar de
recente uitlatingen van president
Reagan, dat Europa in de nabije
toekomst mogelijk het toneel
kan worden van een beperkte
kernoorlog. „Met zijn uitlatingen
heeft Reagan ons een grote
dienst bewezen", zo verklaarde
Gonzalez. Bovendien beloofde
hij een referendum over de NA
VO alsnog als de PSOE in 1983
de verkiezingen zal
Vandaag begint het eigenlijke de
bat over Spanjes toetreding tot
de NAVO, dat naar verwachting
voor het einde van de week
wordt afgesloten. Als de Tweede
Kamer en de Senaat hun fiat
hebben gegeven, wil de Spaanse
regering begin november het for
mele verzoek tot de NAVO rich
ten om lid te mogen worden van
het Noordatlantisch Bondge
nootschap. De NAVO-raad zal
zich dan begin december over
het Spaanse verzoek moeten uit
spreken.
(Van onze correspondent Henk Kolb)
WASHINGTON - Terwijl het Witte Huis poogt de Europese protesten tegen uitbreiding
van het NAVO-kernwapenarsenaal af te schilderen als een minderheidsbeweging, die
met van invloed zal zijn op de Amerikaanse plannen Pershing 2- en kruisraketten in
Europa op te stellen, heeft de Amerikaanse minister van defensie Caspar Weinberger,
gisteren verklaard dat deze beweging een zaak van grote zorg zou worden indien zij het
beleid van Europese regeringen zou gaan beïnvloeden.
VENET1E (AP) - door de overvloedige regenval en de krachtige wind
zijn winkels en huizen in Venetie onder water komen te staan. Op het San
Marco-plein staat 90 centimeter water. Over houten plankieren begeven
de bewoners en toeristen van deze Italiaanse plaats zich nu naar hun
bestemming.
Over gaspijpleiding
Ook Weinberger, in een televisie-
interview, sprak van een minder
heidsbeweging, maar hij gaf
daarnaast toe dat Europa ge-
den. „Maar dat is niet het beleid
van de VS of van de NAVO-lan-
den", aldus Weinberger.
uaaiiiadit tue Udl UUlUJJd ge- i
rechtvaardigde zorgen mag koes- -tlOSpiLclcÜ
teren omtrent de mogelijkheid
dat het tot slagveld wordt ge
maakt. Hij voegde eraan toe dat
daartoe plannen noch suggesties
bestaan en zei dat onrust is
voortgevloeid uit opmerkingen
van president Reagan, vorige
week, die er op leken te duiden
dat de VS een beperkte kernoor
log in Europa voor mogelijk hou-
Europoort
raffineert
veel te veel
LUXEMBURG - De olieraffinage
in Europoort zal wegens over-
produktie „zeker afgeslankt
moeten worden". Volgens minis
ter Terlouw (economische zaken)
zal dit echter voor de werkgele
genheid weinig gevolgen behoe
ven te hebben, omdat de raffina
ge weinig arbeidsintensief is.
Samen met de andere energiemi
nisters uit de Europese Gemeen
schap onderschreef Terlouw
daarmee gisteravond een conclu
sie van de Europese Commissie,
het dagelijks bestuur van de ge
meenschap. dat er in Europa een
totale overproduktie in de olie
raffinage aanwezig is van zo'n
200 miljoen ton. De Europese
Commissie wijst Europoort aan
als een van de boosdoeners.
De energieministers zijn het met
de commissie eens dat er in deze
sector gesaneerd moet worden,
maar zij menen dat de betrokken
oliemaatschappijen zelf moeten
uitmaken waar en hoe dat moet
gebeuren. Minister Terlouw
hoopt overigens dat de oliemaat
schappijen de verliesgevende
raffinage door nieuwe andere ac
tiviteiten zullen vervangen.
Maar, zo zei hij. je kunt dat wel
bepleiten, maar de maatschap
pijen uiteindelijk niet dwingen.
Terlouw benadrukte wel dat de
oliemaatschappijen als geheel
geen verlies lijden, maar met hun
raffinage uitsluitend slechte za
ken doen.
Een groep artsen in het gebied van
San Francisco heeft geweigerd
om bedden aan te wijzen voor
het opnemen van grote aantallen
gewonden als gevolg van een
overzeese oorlog. Het Pentagon
had daarom gevraagd binnen het
raam van voorbereiding op zo'n
mogelijk gebeuren, maar de art
sen willen niet meedoen, omdat
het verzoek naar hun smaak
neerkomt op de voorbereiding
op een kernoorlog. In een brief
schrijft de president van de me
dische staf van het hospitaal in
Contra Costa, dat medewerking
aan de plannen zou neerkomen
op stilzwijgende goedkeuring
van de voorbereiding op een
kernoorlog.
Het Pentagon heeft hospitalen in
de omgeving van San Francisco
gevraagd mee te werken aan
plannen die in de VS voor geval
van nood 50.000 hospitaalbedden
kunnen vrijmaken. Dr. John
Moxley, toen onderminister voor
gezondheidszaken van hel Pen
tagon, schreef: „Vanwege de
technische vooruitgang in bewa
pening en de grotere mobiliteit
van de legers, zal een conflict op
grote schaal in de toekomst ver
moedelijk snel beginnen en ein
digen en slachtoffers maken in
groter aantallen dan in enig an
dere oorlog in de geschiedenis".
In een latere verduidelijking,
schreef Moxley (die 1 augustus
ontslag nam) aan een arts in San
Francisco, zo zegt de New York
Times, dat het plan in beginsel
was ontworpen voor een oorlog
met conventionele middelen
doch dat het mogelijk is „dat
zo'n oorlog kan escaleren naar
het gebruik van chemische en
tactische kernwapens op het
slagveld".
Het hospitaalplan heeft ook bij an
dere ziekenhuizen weerstand
ontmoet. Het voorziet in 50.000
bedden, maar zegt het Pentagon
nu, dat is geen vast gegeven. Er
zijn tot nu toe 19.000 bedden toe
gezegd, maar zowel in Californië
als in de noordoostelijke staten
van New England betaat weer
stand, die vooral berust op de ac
tiviteit van een groep medici die
zich aandient onder de naam
„Artsen voor sociale verantwoor
delijkheid". Hun boodschap: een
kernoorlog kan niet worden
overleefd, rampenplannen zijn
daarom zinloos en mogen niet de
basis vormen voor een strate
gisch beleid. Van de groep zijn
6500 artsen lid onder wie vijf
de Nobelprijs.
LUXEMBURG - Minister Terlouw
(economische zaken) heeft West-
Duitsland gisteren onder druk
gezet om dc Nederlandse indus
trie ingeschakeld te krijgen bij
de aanleg van een aardgaspijplei
ding vanuit Siberie naar West-
Europa. Nederland wil samen
met West-Duitsland dat Russi
sche gas wel afnemen, maar dan
ook meedoen aan de bouw van
de benodigde gasstations en -lei
dingen. Tot nu toe dreigt de Ne
derlandse industrie deze belang
rijke orders te missen omdat zij
te duur zou zijn.
Tijdens de vergadering van Euro
pese energieministers in Luxem
burg heeft Terlouw zijn West-
duitse collega duidelijk gemaakt
dat de Nederlandse deelname
aan het hele project dreigt te ver
vallen indien de Nederlandse in
dustrie geen orders zou krijgen.
Vanuit Siberië zou jaarlijks 40
miljard kubieke meter aardgas
naar West-Duitsland, Nederlafid,
België, Frankrijk, Italië en Zwit
serland stromen. Nederland zou
jaarlijks 3 a 4 miljard kuub afne-
Het niet meedoen van Nederland
aan dit project kan West-Duits-
land in problemen brengen. Niet
alleen vervalt een belangrijke af
zetmogelijkheid voor het Russi
sche aardgas, maar ook zou
West-Duitsland in geval van
nood niet meer op Nederland
kunnen rekenen. Er is tot nu toe
vanuit gegaan dat. indien de
Sowjet-Unie de aardgasleveran
ties zou misbruiken om politieke
druk uit te oefenen, Nederland
met de eigen gasvoorraad als
strategische reserve kan dienen,
ook voor West-Duitsland.
Dit probleem ligt extra gevoelig,
daar de Verenigde Staten West-
Europa al enige tijd trachten te
overreden niet met de Russen m
zee te gaan. omdat men vreest
dat Moskou de Westeuropese af
hankelijkheid van de gasleveran-
ties zou kunnen misbruiken. De
Westduitsers hebben gisteren
niet gereageerd op de standpunt
bepaling van Terlouw.
Herverkiezing
Waldheiin
op de tocht
NEW YORK (Reuter) - De Vei
ligheidsraad van de Verenig
de Naties is het gisteren niet
eens geworden over een
voordracht voor een nieuwe
secretaris-gerenaal voor de
organisatie. Tijdens het be
raad sprak China zijn veto uit
tegen de voordracht van de
Oostenrijker Kurt Waldheim
voor een nieuwe ambtster
mijn van vijf jaar. Aan de an
dere kant wezen de Verenig
de Staten de Tanzaniaanse
minister van buitenlandse za
ken, Salim Achemed Salim,
af als kandidaad.
Na de eerste stemmingen heeft
het er veel van weg dat Wald-
heims kansen op herverkie
zing zijn verslechterd.
TEHERAN (ANP) - De Iraanse pre
sident Ali Chamenei heeft de mi
nister van buitenlandse zaken,
Mir Hoessein Moessavi, aan het
parlement voorgedragen als
nieuwe kandidaat voor het pre
mierschap. dit heeft radio-Tehe-
ran gisteren bekendgemaakt.
Het parlement zou zich vandaag
achter gesloten deuren beraden
over de voordracht. Daarna zul
len de afgevaardigden in het
openbaar hun stem uitbrengen.
Wanneer dat gaat gebeurenis nog
niet bekend.
De 40-jarige Moessavi zal de afge
treden Mahdavi Kani moeten
vervangen. Vorige week donder
dag hield het parlement tot ie
ders verrassing de benoeming
van Ali Akbar Veléyati tegen.
Moessavi is hoofdredacteur ge
weest van het dagblad "Islamiti
sche Republiek".
Moessavi werd in juni van dit jaar
minister van buitenlandse zaken
in het kabinet van premier Mo
hammed Ali Radjai. die later tot
president werd gekozen en om
kwam bij een bomaanslag. Voor
de machtsoverneming door Cho-
meini was hij actief in de bewe
ging tegen de sjah.
Hij hielp de inmiddels vermoorde
ayatollah Mohammed Beheshti
met de oprichting van de islami-
ADVERTENTIE
Een fraai voorbeeld uit
het Poggenpohhprogramma
de NR 18. Dekoratieve
kunststof omlijst door een
raamwerk van donker
eiken. Ook van deze
Poggenpohl-keuken zijn
nog na jaren en jaren
onderdelen te verkrijgea
Zodat u altijd kunt
uitbreiden of veranderen.
b.v. Gebr. RolfTs Hundelmij.
tisch-republikeinse partij (IRP),
die nu de dienst uitmaakt in Iran.
Moessavi was ook lid van de ge
heime revolutionaire raad, die
het land bestuurde voordat de
IRP deze taak overnam. Onlangs
heeft hij het islamitische regime
voor de algemene vergadering
van de Verenigde Naties in New
York verdedigd en ontkende hij
dat de situatie in zijn land onsta
biel is.
Gisteren kondigde Moessavi aan
dat er de komende dagen een
plan wordt bekendgemaakt voor
de oplossing van de problemen
in Afghanistan. ^Het plan zal niet
gericht zijn op één land, maar
een bredere strekking hebben,
zo liet de presidentskandidaat
weten.
Hij zei te streven naar een onafhan
kelijke, islamitische en anti-
Amenkaanse regering in Afgha
nistan. Daarbij verklaarde hij re
kening te zullen houden met de
samenstelling van de Afghaanse
bevolking, de ideologische ver
schillen en eveneens met de reli
gieuze gemeenschap
Industrieweg 14 De Grote Rolder
Zocterwoude-Rijndijk
Tel 071-899206
Winkelcentrum Babvlon
Den Haag Tel. 070-851308
Mir Hoessein Moessavi
Met een onleesbaar krabbeltje
bekrachtigde Urho Kekko
nen gisteren zijn aftreden als
president van Finland, een
taak die hij ruim een kwart
eeuw vervulde. De 81-jarige
Kekkonen leed al enige
maanden aan geheugenver
lies als gevolg van slechte
bloedvoorziening van de her
senen. en herstel werd nage
noeg uitgesloten. De strijd
om de opvolging is dan ook al
in volle gang. Door zijn aftre
den is de weg nu vrij voor
verkiezingen op 17 en 18 ja-
Het gaat daarbij nauwelijks
over de politiek. De lijn van
de afgelopen 25 jaar moet
worden vastgehouden, daar
zijn alle partijen en kandida
ten het roerend over eens. De
vraag is. wie is in staat de
evenwichtskunst van Kekko
nen voort te zetten, het deli
cate balanceren tussen Oost
en West.
De politiek van Finland na de
oorlog is bepaald door de re
latie met de machtige ooster
buur, waarmee de Finnen
een gemeenschappelijke
grens van 1290 kilometer
hebben. Het opbouwen van
een „vertrouwensrelatie"
met de Sowjet-Unie was vol
gens Kekkonen's voorganger
Paasikivi „het eerste doel van
de regering".
Kekkonen zelf heeft dit uit
gangspunt geheel tot het zij
ne gemaakt. Zijn credo: „Hoe
meer het ons lukt om de Sow
jet-Unie het vertrouwen te
geven in Finland als een
vreedzame buur, des te beter
zijn wij in staat om nauw met
de westelijke landen samen
te werken".
Invloedssfeer
Nadat Roosevelt, Churchill en
Stalin nog tijdens de Tweede
Wereldoorlog hadden beslo
ten dat Finland, dat toen aan
de zijde van Duitsland stond,
binnen de sfeer van Moskou
viel. was de speelruimte voor
de vrijheidslievende Finnen
zeer beperkt. De Sowjet-Unie
had Finland kunnen inlijven,
zoals dat gebeurde met de
Baltische staten, zonder dat
de Westelijke mogendheden
daar iets aan hadden gedaan.
C.
Koivisto: grootste kanshebber.
Dat Moskou besloot tot een
zachtere aanpak, heeft onge
twijfeld te maken met de her
innering aan de Winteroorlog
van 1939-'40. toen het Rode
Leger met zeer veel moeite
de koppige Finnen militair
op de knieën kreeg Daar
naast was Finland strategisch
minder belangrijk geworden,
nadat het flinke stukken land
aan de Sowjet-Unie had moe
ten afstaan. Misschien nog
belangrijker was dat Moskou
wilde vermijden dat Zweden
meer in de richting van de
NAVO gedrukt zou worden,
en dat het klimaat tussen
Oost en West nog verder zou
verslechteren.
Dit resulteerde in 1948 in een
Russische-Fins vriend
schapsverdrag. Finland zou
neutraal en „buiten de con
flicten van de grootmachten"
bleven Het verdrag geeft de
Sowjet-Unie echter ook het
„recht", althans zo interpre
teert Moskou dat, om Finland
militair bij te staan lüfral
van een militair conflict met
een derde land (in het ver
drag staat „Duitsland of een
van zijn bondgenoten"). De
Finse politiek heeft sinds
dien alle zeilen moeten bijzet
ten om een Sowjet-beroep op
deze clausule te voorkomen,
hetgeen wonderwel gelukt is.
Door de sterke positie van de
president heeft Moskou di
rect ingrijpen in de Finse po
litiek tot een minimum be
perkt De laatste keer was in
1958, toen Chroesjtsjov de re
gering in Helsinki de rode
kaart gaf In zekere zin heeft
Kekkonen opgetreden als
een Russisch Grootvorst, die
zijn grote macht gebruikt om
Finlandisering
Dat gaat ook op voor de pers.
die meermalen vanuit het
presidentiele paleis de ver
maning kreeg zich „verant-
woordelijker op te stellen'
Een bepaalde mate van zelf
censuur valt dan ook niet te
ontkennen. Of liever: om op
de hoogte te blijven moeten
de Finnen veelvuldig tussen
de regels doorlezen. Veel
wordt wel gezegd, maar zon
der het bu dc naam te noe-
Op het gebied van het in het
buitenland ingenomen stand
punt heeft Finland wel heel
openlijk moeten ..inleven-n
Helsinki kan zich niet veroor
loven in te gaan tegen Sow-
jet-initiatieven. Een afkeu
ring van bijvoorbeeld de in
val in Afghanistan, of de ver
banning van Sacharov was er
dan ook niet bij.
Dit heeft geleid tot het begrip
'Finlandisering', dat onder
meer door Walter Laqueur -
de man die de term 'Hollandi
tis' introduceerde - wijde be
kendheid heeft gekregen. La
queur is bang dat op den
duur de Finnen gaan geloven
in wat zij elke dag lezen en
(moeten) zeggen. Dc weer
stand tegen de Sowjet-ideolo-
gie zou daardoor afnemen
De Sowjet-Unie is echter na al
die jaren van uiterlijke volg
zaamheid nog steeds niet po
pulair bij de Finnen, ook niet
bij de jongeren.
Kiovisto
Van alle kandidaten heeft pre
mier Koivisto verreweg de
beste papieren om Kekkonen
in januari op te volgen. De
leider van de sociaal-demo
cratische partij is zeer popu
lair onder de bevolking. Een
opinieonderzoek. gepubli
ceerd in de Helsingin Sano
mat, wees vonge week uit dat
liefst zestig procent van de
kiezers achter hem staat, ter
wijl geen van de andere kan
didaten aan drie procent toe
kwam.
Toch is het nog geen uitge
maakte zaak. Dc verkiezin
gen verlopen getrapt het
electoraat wijst 301 kiesman
nen aan, die vervolgens uit
maken wie pr—idam nil ^jn
De kiesmannen zijn partijge
bonden, en zullen eerder de
kandidaat van hun partij
steunen.
Ook is het een onbeantwoorde
vraag hoe Moskou over Koi
visto denkt. Het feit dat hij
als premier nog niet één keer
door Brezjnjev is uitgeno
digd. wordt in de verkie
zingsstrijd volop gebruikt.
De belangrijkste tegenkandi
daat, Karjalainen, een vroe
gere premier en minister van
buitenlandse zaken, vindt dat
hu over betere contacten be
schikt met het Kremlin. Hu is
immers al 13 jaar voorzitter
van de Fins-Russische Eco
nomische Commissie, en als
zodanig een veelgezicne gast
in Moskou.
Dc buitenlandse politiek vormt
niet de inzet van de Finse
presidentsverkiezingen, en
de interne politiek al even
min Het enige punt dat nog
voor debat kan zorgen is de
macht die de toekomstige
president zal hebben over het
reilen en zeilen in de binnen
landse politiek. De meeste
partijen willen beperkingen
gesteld zien aan /un be
vocgdheden. en willen een
maximum-ambtsperiode van
twee maal zes jaar Maar het
kon wel eens moeilijk bluken
een president met zun spccia
le plaats in de verhouding tot
Moskou werkeluk in macht
te beperken
RUUD KREUTZER
