VS: goede wil in Cancun
Selecte club
stelt nieuwe
grondwet op
'Madrid' begint, maar kan evengoed stoppen
LAAT DE WINTERSCHILDER
KOMEN, UITGEREKEND NÜ.
Reagan houdt wel slagen om de arm
Egypte onthult islamitisch complot
Mogelijk Amerikanen
werkzaam bij
Libische luchtmacht
Senaat VS wil
wapenverbod
Chili opheffen
Turkije:
Solidariteit bereidt
algemene staking voor
Lof voor Iraanse parlement
VRIJDAG 23 OKTOBER 1981
BUITENLAND
PAGINA 9
Toetsingsconferentie al jaar lang in malaise
DEN HAAG (ANP) - In Madrid
komen aanstaande dinsdag de
diplomaten van 35 Europese lan
den. de Verenigde Staten en Ca
nada weer bijeen voor een her
vatting van de conferentie over
veiligheid en samenwerking in
Europa (CVSE). De conferentie,
wel eens aangeduid als een
graadmeter voor de ontspanning
tussen Oost en West. sleept zich
nu al een jaar zonder succes
voert.
Ze heeft zich daarmee niet weten
te onttrekken aan de invloed van
de internationale situatie, die na
de Russische interventie in Af
ghanistan snel is verslechterd.
Van de hooggestemde verwach
tingen uit de slotakte van Helsin
ki, waaruit de conferentie voort
vloeit, is niet veel terechtgeko
men. Het zogenaamde CVSE-
proces is niet die "belangrijke
schakel" geworden bij de bevor
dering van de Europese samen
werking en veiligheid, die de on
dertekenaars van de akte in 1975
voor ogen hadden.
Vorig jaar september bij het begin
van de Madrid-conferentie, die
tot taak heeft de naleving van de
Helsinki-akkoorden te toetsen
en zonodig aan te vullen, be
stond er nog hoop dat ze een po
sitieve uitwerking zou hebben
op de snel koeler wordende
Oost-Westrelatie. In elk geval
hoopte men dat er meer resulta
ten zouden worden bereikt dan
op de eerste toetsingsconferentie
in Belgrado. Deze ontaardde in
een regelrechte scheldpartij,
waarbij het Westen de Oostblok
landen ervan betichtte de akte
van Helsinki op het punt van de
mensenrechten te schenden. De
partijen kwamen dientengevolge
niet tot zaken en een nietszeg
gend slotdocument was het ge
volg. Madrid is het tot op heden
niet beter vergaan.
De conferentie is van meet af aan
een getrouwe weerspiegeling ge
weest van de huidige malaise in
de betrekkingen tussen Oost en
West. Het begon al bij het agen
da-overleg, dat zodanig stokte
dat (bij wijze van spreken) één
minuut voor de in Belgrado vast
gestelde aanvangsdatum van de
conferenie er nog geen agenda
was. Dit noopte de deelnemers
tot een oude diplomatieke kunst
greep: de klok werd stilgezet.
Hoewel er na deze spectaculaire
stunt toch een agenda kwam en
de conferentie kon beginnen, be
weren boze tongen dat ondanks
alle sindsdien verstreken tijd er
feitelijk niets meer is gebeurd.
De argwaan van de deelnemende
diplomaten en de internationale
pers werd allengs groter. De pu
blieke belangstelling daalde tot
een nulpunt.
Van verscheidene kanten is in de
tussentijd geopperd de zaak voor
gezien te houden. De leider van
de Nederlandse delegatie, am
bassadeur Van Dongen, stelde
dat het wellicht realistischer zou
zijn de conferentie zonder resul
taten te beëindigen als erken
ning dat de internationale toe
stand momenteel geen succes
toestaat. Men zou dan moeten af
spreken betere tijden af te wach
ten voor een zo mogelijk vrucht
baarder voortzetting van het
CVSE-proces. Maar kennelijk
heeft zowel Oost als West tot nu
toe niet de verantwoordelijkheid
durven nemen voor het definitief
afkappen van dit proces. Geen
van de twee partijen zou de beze
geling van het einde van de ont
spanning. waarop een dergelijke
daad volgens waarnemers zou
neerkomen, op haar geweten wil
len hebben.
(Van onze verslaggever Henk Kolb)
CANCUN, MEXICO - Hoewel de VS nog vele slagen om de arm
houden, is op de eerste werkdag van de Noord-Zuidconferentie
de deur naar globale onderhandelingen binnen het raam van de
VN over een herverdeling van de welvaart tussen arm en rijk op
een kier gezet. Volgens een naaste medewerker van de Franse
president Mitterrand heeft de geest van Cancun daarom bijna
al tot een mirakel geleid.
De staatshoofden en regeringslei
ders toonden een opmerkelijke
bereidheid om te luisteren naar
standpunten die bij elke andere
gelegenheid vanwege ideologi
sche verschillen van de tafel zou
den zijn geveegd.
Voor het eerst vindt een Noord-
Zuidconferentie plaats die niet
door Oost-West-tegenstellingen
wordt beïnvloed. De Franse pre
sident Mitterrand, die zijn inter
nationale beleid een fundamen
teel andere richting heeft gege
ven dan zijn voorganger had in
geslagen, vormt zonder twijfel
het grote tegenwicht waarmee de
VS in hun opstelling rekening
moeten houden.
De Amerikaanse president Reagan
heeft in zijn toespraak gezegd
dat de VS bereid zijn de verplich
tingen uit te voeren, zoals die op
de topconferentie van Ottawa
waren bepaald. ,,Wij nemen de
verplichting die wij in Ottawa op
ons hebben genomen ernstig:
deel te nemen aan de voorberei
ding van een wederzijds aan
vaardbaar proces van onderhan
delingen op wereldniveau onder
omstandigheden die vooruit
zicht bieden op vorderingen van
betekenis", aldus Reagan.
Overigens week zijn receptuur
nauwelijks af van zijn eerdere
verklaringen elders: minder
overheidshulp, meer privé-kapi-
taal, open markten en gerichte
hulp onder meer aan de landen
die de VS goed gezind zijn.
Openlijke kritiek op Reagans rede
was er niet, aldus zegslieden.
Terwijl de Fransen en Canade
zen de sluizen voor optimisme
wijd openden en ook de Mexica
nen opgewekt waren omtrent
een goede afloop, beijverden de
Amerikanen zich om toch nog
wat strategische barrières over
eind te houden. Op de vraag wat
voor soort wereldwijde onder
handelingen de VS zouden wil
len steunen, zei minister van bui
tenlandse zaken Haig dat dit nog
niet ter sprake was gekomen.
Maar, zei hij ook, „wij willen
graag een vervolg op Cancun, op
dat wij samen met leden van de
Wereldbank en het Internationa
le Monetaire Fonds kunnen ko
men tot een goede, constructieve
agenda voor economische groei.
Wij willen niet praten zonder
meer - zo'n wereldconferentie
moet zinvol zijn".
NEW YORK (ANP) Nancy Reagan, echtgenote vai
theater haar zoon Roii, danser bij het Joff rey-ballet, r
(Van onze correspondent Jaap van Wesel)
CAIRO - De moord op president Sadat was onder
deel van een groots opgezet complot om in Egyp
te een islamitische revolutie te ontketenen. Dat
verklaarde Sadats opvolger, Moebarak, in een in
terview met het semi-officiële dagblad Al Ach-
Moebarak geeft nu toe dat het de bedoeling was
alle politieke en militaire leiders te liquideren,
inclusief de leiders van de oppositie.
Essentieel onderdeel van het complot was een aan
val op het hoofdkantoor van radio en televisie,
zodat de bevolking kon worden opgeroepen de
revolutie te steunen. Direkt na de moord op Sa-
dat waren volgens informatie van deze corres
pondent terroristische aanslagen gepland in
twaalf Egyptische steden.
De volksopstand a la Iran mislukte omdat de moor
denaars van Sadat in strijd met het plan op eigen
houtje (en te vroeg) tot actie overgingen.
Geen probleem. Als u deze winter
de schilder laat komen, zorgt hij voor een
premie van geen 33 maar 50 ronde
guldens. Per man per dag! Omdat de
winterschilder 't graag mooi houdt.
Die toppremie geldt alleen voor
particulieren. Voor mensen die houden
van een verzorgd huis. Van een puntgave badkamer,
een schoonheid van een trap, een gang die echt heel
apart is. Zulke mensen dubben niet lang.
Ze bellen met bekwame spoed de winterschilder.
Hoe zit 't dit seizoen precies met de premie?
De toppremie van 50 gulden geldt alleen voor particulieren.
En wordt verleend door het Bedrijfschap Schildersbedrijf voor
onderhoudsbinnenschilder- en behangwerk dat minstens
3 mandagen vergt, dat wordt uitgevoerd in de periode van
23 november 1981 t/m 12 maart 1982 en waarvoor de aanvraag
vóór het begin van de werkzaamheden is ingediend.
Voor bedrijven, scholen, ziekenhuizen, instellingen,
gemeenten en andere lagere overheden geldt een verhoogde
premie van 35 gulden. Alleszins de moeite waard dus!
Uw schilder kent de voorwaarden en regelt de aanvraag voor u.
WASHINGTON (UPI) - Het Ame
rikaanse ministerie van buiten
landse zaken heeft gisteren ge
zegd er van op de hoogte te zijn
dat Amerikanen werkzaam zijn
bij de Libische burgerluchtvaart.
Het kon echter berichten dat er
ook Amerikanen op Libische mi
litaire vliegtuigen vliegen en de
ze onderhouden niet bevestigen.
De New York Times had gemeld
dat een voormalige agent van de
Amerikaanse inlichtingendienst
CIA, die nu in Tripoli woont, de
I afgelopen twee jaar enkele tien
tallen Amerikaanse, Engelse en
Canadese piloten en boordwerk
tuigkundigen had aangeworven
voor de Libische luchtmacht. De
CIA wilde hierop geen commen
taar geven. Een woordvoerder
van het ministerie van defensie
zei dat hij niets afweet van het
werven van Amerikanen voor
"een soort huurlingenwerk" in
Libië.
Volgens de New York Times is de
voormalige CIA-agent Edwin
Wilson twee jaar geleden begon
nen met het werven van mensen
voor de Libische luchtmacht.
WASHINGTON (AFP/UPI) - De
Amerikaanse Senaat heeft giste
ren unaniem gestemd vóór in
trekking van het verbod op het
verstrekken van militaire hulp
aan Chili. Dit verbod was in 1976
ingesteld. Als voorwaarde voor
hervatting van de militaire hulp
en het leveren van wapens werd
toen gesteld dat er in Chili op het
gebied van de rechten van de
mens "wezenlijke vooruitgang"
moest zijn geboekt.
Met 86 stemmen voor en geen en
kele tegen aanvaardde de Senaat
een amendement van de Repu
blikein Charles Percy het aan
president Reagan over te laten te
beslissen over het tijdstip waar
op de militaire hulp en de wa
penleveranties hervat worden.
De president moet dan verklaren
dat dit in het belang van de Ver
enigde Staten is en dat er naar
zgn mening in Chili wat betreft
de mensenrechten "aanzienlijke
vooruitgang" is geboekt.
Een westerse piloot, die door
Wilson naar Libië was gehaald,
heeft verteld dat Amerikaanse
piloten enkele Libische helikop
ters bestuurden, toen Libië eer
der dit jaar zich mengde in de
burgeroorlog in Tsjaad, aldus de
New York Times.
Wilson moest in 1980 ontslag uit
dienst nemen, nadat hij beschul
digd was van het illegaal over
brengen van explosieven naar
Libië.
Libië beschikt nog over Ameri
kaanse toestellen, die geleverd
werden vóór de betrekkingen
tussen de Verenigde Staten en
Libië verslechterden Volgens
het Newyorkse dagblad vragen
Amenkaanse functionarissen
zich wel af wie die toestellen nu
onderhoudt.
Libische vliegtuigen hebben tus
sen half september en half okto
ber 23 luchtaanvallen uitgevoerd
op dorpen en militaire stellingen
in het westen van Soedan.
De Soedanese regering gaf een ge
detailleerd overzicht van de Libi
sche aanvallen, die, aldus de re
gering, zijn begonnen op 10 sep
tember. In een strook nabij de
Tsjadische grens zijn zeven dor
pen het doelwit geweest van die
aanvallen. In dat grensgebied is
b(j de aanvallen één persoon ge
dood en zijn 86 gewonden geval
len. Een school, een gezond
heidscentrum en verscheidene
huizen werden vernield.
De laatste aanval die in het over
zicht wordt genoemd, was op 13
oktober. Volgens militaire bron
nen in Chartoem is er ook na die
datum nog een aantal aanvallen
geweest
In het parlementsgebouw van
Ankara komt vandaag de
Raadgevende Vergadering
bijeen die moet gaan werken
aan een ontwerp voor een
nieuwe grondwet, die de libe
rale van 1961 moet gaan ver
vangen. Veertig van de 160 le
den zijn rechtstreeks aange
steld door dc regerende Na
tionale Veiligheidsraad van
vijf generaals, de overige 120
zijn uitverkoren door de 67
provincieprefecten uit circa
11 000 personen die zich voor
dit lichaam beschikbaar had
den gesteld.
Een van de voorwaarden voor
het lidmaatschap was dat
men de dag voor de staats
greep van 12 september 1980
geen lid van een politieke
partij was (dit sluit bijna 2
miljoen burgers uit). Slechts
één lid van de nieuwe assem
blee geniet landelijke be
kendheid: de grijze oud-pre
mier Sadi Irmak. Het op te
stellen ontwerp kan nog weer
door de Nationale Veilig
heidsraad worden gewijzigd,
alvorens het in een referen
dum aan het Turkse volk
wordt voorgelegd.
Hoewel het element „democra
tie" bij deze procedure op
praktisch nihil kon worden
getaxeerd, waren er toch nog
heel wat Turkse en buiten
landse waarnemers die er de
eerste stap in zagen naar een
herstel van de Turkse demo
cratie, of althans de instelling
van een nieuwe. Deze visie
heeft een flinke deuk gekre
gen toen de generaals, enkele
dagen voor de bijeenkomst
van de assemblee, alle be
staande partijen ontbonden
verklaarden en hun eigen
dommen confisqueerden.
Alle naamborden bij de oude
partijbureaus zijn intussen
weggehaald. Iets wat daags
na de staatsgreep ook al eens
was gebeurd in Istanboel, op
bevel van de toenmalige
plaatselijke commandant ge
neraal Ugur, maar op consig
ne van Ankara weer onge
daan werd gemaakt. Ugur
echter is sindsdien benoemd
tot secretaris-generaal van de
Nationale Veiligheidsraad
De maatregel ging gepaard met
een radio- en televisietoe
spraak van het staatshoofd
generaal Efrem, waarin deze
zei dat er nieuwe partijen
zouden komen, die echter al
len van de ideeen van Kemal
Ataturk moesten uitgaan, de
stichter van de Turkse repu
bliek. De bestaande partijen,
zo zei hij, waren nog steeds
vervuld van haat en wraakge
voelens, de oude politici wa
ren nog altijd bezig „op elke
straathoek baantjes en gun
sten te beloven alsof ze bij de
eerstkomende verkiezingen
weer aan de macht zouden
komen. Ze verspreiden leu
gens om de geesten van de
onschuldige burgers te ver
giftigen".
Daags daarop gebeurde er iets
onverwachts. Oud-premier
Ecevit, de ex-leider van de nu
verboden Republikeinse
Volkspartij, vroeg bg de
Turkse radio en televisie een
spreekbeurt aan op grond
van het nog altijd van kracht
zijnde artikel 27 van de
grondwet, dat weerwoord op
laster garandeert Toen het
hem niet werd verleend, nep
hij de buitenlandse corres
pondenten bij zich thuis.
Daar las hij een document voor
van zeven pagiak. „Ik lieg
nooit", zei hg ..Maar het ligt
niet in mijn natuur bepaalde
bittere waarheden te verber
gen" Hg drukte er zijn be
zorgdheid over uit dat de par
tij die door Ataturk is opge
richt, wordt opgeheven in het
jaar dat diens honderdste ge
boortedag wordt gevierd.
„Als iedereen zich stil zou
houden terwijl zulke dingen
gebeuren, zouden wij (Tur
ken) geen recht meer hebben
te verkondigen dat we demo
craten zijn".
„Het is een feit", zo voegde
Ecevit eraan toe. ..dat over
eenkomstig mgn opvatting
van democratie, ik mijzelf er
niet toe kan brengen de te
genwoordige wijze van be
stuur van Turkgc goed te
keuren, evenmin als het regi
me dat dit bestuur voor Tur
kije in petto heeft". Een ver
klaring die hij later iets af
zwakte door te stellen dat hij
zijn medestanders altgd aan
raadt. af te zien van gedrag
dat kan worden opgevat als
stellingname tegen het leger
„want het leger is van ons al
len".
Anders dan Demirel, leider van
de rechtsgeoriënteerde Ge-
rechtigheidspartij, die zich
niet openlijk tegen het regi
me heeft uigesproken, heeft
Ecevit hiermee het 'memo
randum 52' overtreden, dat
politici verbiedt meningen te
uiten „over verleden, heden
of toekomst van Turkije". Hg
is dan ook reeds uitvoerig
verhoord en gisteren door de
militaire aanklager van An
kara in staat van beschuldi
ging gesteld Hoewel de
reeds geëiste straf licht blgft -
zes maanden tot een jaar -
overschaduwt de belangstel
ling voor deze zaak die voor:
de plechtigheid van heden in1
Ankara's parlementsgebouw.
FRANS VAN HASSELT
GDANSK (UPI/DPA) - Ondanks de bezwaren van vakbondsleider Lech
Walesa schijnt het hoofdbestuur van de vakvereniging Solidariteit vast
besloten te zijn volgende week een nationale staking uit te roepen uit
protest tegen de voedseltekorten in Polen en de tegenwerking van de
Poolse regering.
Het 107 leden tellende hoofdbestuur heeft de stemming over het al dan
niet doorgaan van de algemene staking van gisteravond verschoven
naar vanavond. Er zijn vier resoluties ter stemming gebracht, maar
volgens waarnemers gaat het er alleen nog om op welke dag de staking
zal worden gehouden (28 of 29 oktober) en of die een uur zal duren of
vijftien minuten. Walesa zei gisteren dat hg tegen de staking is maar dat
zij wel moet plaatsvinden. Hij doelde daarbg op druk vanuit werkne
merskringen in de provincie, waar wilde stakingen en protestacties uit
de hand dreigen te lopen. Walesa zei te verwachten binnenkort ge
sprekken te hebben met de partijleider en premier. Jaruzelsky
Na een staking van zeven uur is het openbaar vervoer in de Poolse stad
Wroclaw gistermiddag weer op gang gekomen.
De bestuurders van de trams en bussen legden gisterochtend het werk
neer uit protest tegen de gevangenhouding van drie leden van de vak
vereniging Solidariteit. Deze werden woensdagavond in Wroclaw aan
gehouden toen zg pamfletten uitdeelden waarin Poolse soldaten wer
den opgeroepen zich niet te keren tegen arbeiders, boeren en Solidari
teit. Nadat de gevangenen gisteren rond het middaguur waren vrggela-
ten, stapten de bestuurders om dne uur weer in hun trams en bussen.
TEHERAN (UPI) - President Chamenei van Iran heeft
gisteren gezegd van plan te zijn een nieuwe kandi
daat voor het premierschap naar voren te schuiven,
nu het parlement zgn eerste kandidaat, Ah Akbar
Velayati, niet heeft aanvaard. De Iraanse president
had overigens niets dan lof voor het parlement en
juichte de onafhankelgkheid ervan toe
Tot veler verrassing verwierp het parlement gisteren
de benoeming van Velayati met 80 tegen 74 stem
men Achteraf zeiden waarnemers te geloven dat te
gen de kandidaat had gepleit dat hij in de Verenigde
Staten heeft gestudeerd en dat hg tgdens het be
wind van de sjah een onderscheiding heeft gekre
gen.
President Chamenei zei dat hg nog vgf andere kandi
daten op het oog heeft. Namen wilde hij niet noe-
De voorzitter van het parlement, Rafsargani. was te
leurgesteld over de afwgzing van Velayati, die, naar
hg zei, zgn steun had gehad
Ayatollah Chomeini heeft gisteren enkele categorieën
gevangenen amnestie verleend, zo heeft dc hoge
raad voor justitie meegedeeld. Onder de amnestie
vallen onder andere gevangenen die zgn veroor
deeld wegens moord of het toebrengen van lichame-
lgk letsel en al een vgfde of een zesde deel van hun
straf hebben uitgezeten, aldus het communiqué van
de raad Ook gevangenen op leeftgd en mensen die
voor handel in verdovende middelen tot minder dan
een jaar gevangenisstraf waren veroordeeld, vallen
onder dc amnestie.
