'Muziek zo zuiver
mogelijk brengen'
Toneel, muziek en (flamenco)dans
Podiumblik
Ruit II: kijkmuziek en luisterspel
Veel clichés, weinig
spanning in'Olifantman
(W)vandaag^
r/lpi\.ygmgwmaj
a Johanna d'Armagnac:
Siebe v.d. Zee wil
zijn tijd uitdienen
A.ANDAG 12 OKTOBER 1981
RADIO - TV KUNST
De flamencodanseres Rocio Lore-
LEIDEN Toneel, muziek en
(flamenco)dans deze week in
de Leidse theaters.
John Lantings Theater van de
Lach komt woensdagavond
14 en donderdagavond 15 ok
tober naar de Leidse
Schouwburg met een nieuwe
produktie, die als 'Een sche
ve schaats' door het land
gaat. Het gaat weer om een
klucht van het Engelse
schrijversduo Ray Coonev en
Tony Hilton, dat ook kassuc
cessen als 'Een kus van een
Rus' en Nee schat, nu niet' op
papier heeft gezet. John Lan-
ting is ook in dit pretstuk de
centrale figuur om wie het
hardst gelachen dient te wor
den. Hij speelt althans de
man die onder zekere voor
waarden een grote som gelds
in ontvangst mag nemen
maar in zijn pogingen daar
toe voortdurend wordt ge
dwarsboomd.
In hetzelfde theater aan de Ou
de Vest viert vrijdagavond 16
oktober Fiesta Gitana zijn zil
veren jubileum. Aan dit fla-
mencofeest werken voor de
gelegenheid vijftien artiesten
mee in plaats van de gebrui
kelijke elf. Onder hen is weer
de eerste danser van het ge
zelschap. Curro Velez. Tot de
danseressen behoort voorts
La Coneja (het konijntje).
Ook haar man Bienvenido
Amaya, die als hij met zijn
voeten roffelt van geen op
houden weet. doet weer mee.
Als eerste danseres treedt
Rocio Loreto op. Eerste zan
ger is ditmaal Manoio Sevilla,
vertolker van de 'cante gran
de'. Als gitaristen zijn aange
trokken Quique Paredes en
Manoio Montes.
Dit Spaanse zigeunerspektakel
wordt op zaterdagavond 17
oktober gevolgd door een
voorstelling van de theater
groep Splien. Deze Zoeter-
meerse groep komt naar de
Leidse Schouwburg met 'An
na Blamans Feestavond'. Het
betreft een toneelbewerking
door Ton Vorstenbosch van
het verhaal 'Feestavond' van
Anna Blaman, waarin zij in
de figuur van de schrijfster
Erica Hart naar men aan
neemt een aspect van zich
zelf belicht. In het verhaal
zijn tevens de belangrijkste
thema's uit haar werk ver
enigd. De titelrol wordt ver
tolkt door de actrice Sacha
Bulthuis. Voor de regie is Ad
van Kempen verantwoorde
lijk.
Het LAK-theater brengt don
derdagavond 15 oktober 'Een
konsert' achter welke pro
duktie de namen schuil gaan
van Johanna d'Armagnac en
Max Bemema. Elders op deze
pagina meer over'dit tweetal
De LAK-agenda vermeldt voor
vrijdagavond 16 oktober een
optreden van het Griftheater
Het feit, dat het Griftheater
zowel positief als negatief
wordt gewaardeerd is voor
het LAK één van de redenen
om de groep dit seizoen twee
maal te presenteren. De eer
ste reden is dat het Grifthea
ter volgens het LAK een ar
tistiek interessante ontwik
keling doormaakt. De voor
stelling, die nu wordt uitge
bracht, heeft als titel 'Ruit'.
The New Heart Theatre komt
zaterdagavond 17 oktober
naar het Levendaal met 'The
Gorgeous and the damned'.
Dit Engelse gezelschap is een
voortzetting van de Gay
Sweat Shop, die met subsi
dieproblemen te kampen
had. 'The Gorgeous and the
damned' is volgens de LAK-
toelichting een revue-achtige
Onder redactie
P.C. Rasier
spektakelshow. waarin de
lesbiese en homogeschiede
nis van 1920 tot nu uitgebreid
aan bod komt. Beelden, tekst
en muziek moeten het inter
nationale karakter van het
thema ondersteunen. Cen
traal onderwerp in deze show
zijn de vele soorten angst, het
verraad en de vernedering
die hieruit voortkomen en de
moed die hier bovenuit stijgt
en overwint.
De Poppenkeet brengt zondag
middag 18 oktober voor de
kleintjes een nieuwe produk
tie uit. Het gaat om 'Donkere
Sjaan', in welke voorstelling
de combinatie van poppen
spel en kindertheater nog
meer wordt versterkt. Deze
nieuwe produktie is bedoeld
voor kinderen vanaf zeven
jaar.
AMSTERDAM - "Mijn muziek
is totaal verbonden met mijn
eigen leven. De muziek die ik
maak is iets heel vanzelfspre
kends voor me. Muziek van
anderen hoor ik nooit. Hoog
stens vang ik soms wat op
van de radio van m'n doch
tertje. Een concert bezoek ik
nooit, ik zou me er, denk ik,
bij vervelen".
Johanna d'Armagnac is een
zeer eigenzinnige kunstena
res. De belangrijkste invloed
op haar ontwikkeling als mu-
zikante is waarschijnlijk de
lange periode geweest, die ze
in bijna volstrekte afzonde
ring van andere mensen heeft
doorgebracht. Na een niet af
gemaakte conservatorium-
opleiding heeft ze tier, jaar
met de performance-kunste
naar Ben d'Armagnac in een
afgelegen huisje ergens in
Zeeland gewoond.
"Ik las al die tijd geen kranten,
hoorde geen radio, de enige
die ik zag was de melkboer.
Toen ik daarna weer in een
stad, Maastricht, ging wonen,
voelde ik me een klein boe
rinnetje. niet ouder dan
twaalf'. "In een stad moet je
je zo nodig bewijzen", ver
volgt ze. "Ik dacht: Ik moet
ook wat gaan doen. Ik ben
toen fluit gaan spelen, maar
het woog niet op tegen al het
flitsends wat ik om me heen
zag en hoorde". De dood van
haar man drie jaar geleden is
voor Johanna d'Armagnac
ook een reden geweest om
naar buiten te treden met
haar muziek. "Alle theorie en
veel van de techniek van het
conservatorium was ik in
middels vergeten. Ik had het
daar nooit leuk gevonden om
muziek van anderen te spe
len, daar kun je zelf zo weinig
mee doen".
Introvert
Voorzichtig, op een oude valse
piano en met één vinger,
heeft ze toen het componeren
opgevat. Eer6t alleen voor
zichzelf, totdat Max Beine-
ma, danser, en geluidsman bij
het bewegingstheater van
Bart Stuyf, haar muziek
hoorde. De pianostukjes van
Johanna d'Armagnac werden
op de band gezet en als bege
leidende muziek voor het be
wegingstheater gebruikt. Die
erkenning betekende voor
haar een stimulans om door
te gaan. Max Beinema was in
middels erg enthousiast ge
worden over de eigen mu-
ziekbenadering van Johanna
d'Armagnac en verliet Bart
Stuyf om haar te helpen bij
het uitbouwen van haar mo
gelijkheden. "Een Konsert",
waarmee beiden nu sinds
april optreden, is daarvan het
eerste resultaat. "Het is een
proef, een probeersel om de
koers te bepalen", vertelt Jo
hanna d'Armagnac. "De
stukken die ik nu speel zijn
nog erg introvert. Ze zijn
thuis gemaakt, zonder na te
denken voor wie. Een vol
gend programma zal minder
naar binnen gekeerd zijn".
Zuiverheid
De muziek van "Een Konsert"
roept nauwelijks associaties
met eerder gehoorde muziek
op. De steeds verspringende
accenten en kleine variaties
op doorgaande thema's doen
denken aan minimal music.
Johanna d'Armagnac
maar dan in een veel melodi-
scher vorm. Ook Keith Jar-
rett komt in gedachten, maar
de muziek van Johanna d'Ar
magnac is veel naïever en
kinderlijker. De afwezigheid
van duidelijke invloeden
maakt de muziek kwestbaar,
maar ook strikt persoonlijk.
Johanna d'Armagnac legt zelf
de nadruk op zuiverheid. "Ik
gebruik alleen electronische
instrumenten, een piano en
een synthesizer, vanwege
hun exactheid. Een vleugel is
voor mij te traag en past niet
bij deze tijd. Ook de geluids
golven, die vaak het typische
synthesizergeluid vormen
vind ik heel lelijk. Ik wil m'n
muziek zo helder en zuiver
mogelijk laten klinken".
Dat streven naar helderheid is
er ook de oorzaak van dat ze
voor haar volgende program
ma gebruik wil maken van
een "Synergy", de meest re
cente ontwikkeling op het ge
bied van electronische mu
ziek. De hulp van een compu
ter maakt het mogelijk daar
op zo gevoelig te spelen als
op een piano, maar met de
exactheid van electronische
apparatuur
De optredens van Johanna
d'Armagnac en Max Beine
ma, die in sommige delen
zingt, zijn heel sober. Elk
show-element is achterwege
gelaten, de aandacht is volko
men geconcentreerd op de
muziek. "Een Konsert"
vraagt wel een en ander van
de luisteraar, die gespitst
moet zijn op de minieme ver
schuivingen en wisselingen
in de muziek, maar is die in
spanning zeker waard. "Een
Konsert": donderdagavond
in het LAK-theater
ARIEJAN KORTEWEG
LEIDEN De termen mime en pantomime
worden veel door elkaar gebruikt, hoewel zij
twee heel verschillende theatervormen aan
duiden. Bij pantomime staat de acteur cen
traal. Deze beeldt handelingen uit en roept
door zijn bewegingen voorwerpen op die in
werkelijkheid niet aanwezig zijn. Klassiek
voorbeeld zijn de pantomimer die uitbeeldt
op een stoel te zitten terwijl hij minutenlang
onbeweeglijk in de lucht hangt met de be
nen over elkaar geslagen. Of de man die zijn
onzichtbare hondje uitlaat en onweerstaan
baar voortgetrokken wordt aan de onzicht
bare riem. Pantomime is de kunst van de
perfecte bewegingsbeheersing, waarbij de
speler een goed oog moet hebben voor de
simpele gebaren
luid, muziek, requisieten enz. De mime
maakt ook gebruik van woorden en tekst,
maar niet als belangrijkste informatiebron
zoals bij traditioneel toneel. Ook is het idee
van een verhaallijn losgelaten: mime vertelt
niet. maar toont. Er zijn geen logische ver
banden tussen de verschillende scènes, de
overgangen zijn associatief.
'Ruit II' van het Griftheater, dat aanstaande
vrijdag in het LAK te zien is, is een goed
voorbeeld van mimetheater. 'Ruiten, licht-
patronen in ruitvormen op de vloer en ver
rijdbare glazen vitrines, vormen het uit
gangspunt van deze voorstelling. Bij aan
vang worden de handelingen voor een be
langrijk deel bepaald door de verschuivende
lichtpatronen op de vloer. Geluid, het rollen
van de vitrines, en net neuriën en zingen van
de spelers, komen er vervolgens bij. Teza
men bepalen licht en geluid het ritme van de
voorstelling en beïnvloeden daarmee de
aard van de handelingen van de spelers. De
ze bewegen zich eerst rustig en schuchter
over het speelvlak, maar wanneer zij ver
snellen worden ook zekerder hun bewegin
gen. De spelers kruipen in de vitrines, rijden
elkaar rond en worden rondgereden. Zeer
fraai zijn de slotbeelden waarin de spelers
elk met hun eigen vitrine in slagorde door de
ruimte kruisen en telkens weer nieuwe pa
tronen vormen. 'Ruit II' wordt door het Grif-
theater 'kijkmuziek, luisterspel en lichtrit-
me' genoemd. Dat is inderdaad een zeer juis
te typering voor deze voorstelling
JACQUELINE MAHIEU
DEN HAAG In het toneelstuk
"De Olifantman", dat afgelopen
zaterdag bij de Haagse Comedie
in première ging, behandelt de
Amerikaanse auteur Bernard Po-
merance de laatste jaren van het
leven van de afzichtelijk mis
vormde Joseph Merrick Nadat
Merrick aan het eind van de vori
ge eeuw op kermissen was ten
toongesteld. als de autoriteiten
de aanblik van zijn vergroeiin
gen althans niet te weerzinwek
kend vonden voor openbare ver
toning. belandde hij in december
1886 door een samenloop van
omstandigheden in het London
Hospital waar hij tot zijn dood in
april 1890 eindelijk een enigszins
menswaardig bestaan kon lei
den.
Pomerance ging het bij het schrij
ven van "De Olifantman" echter
niet om de mismaaktheid van
Merrick, maar om zijn menselijk
heid die dankzij het lichamelijke
contrast juist de geestelijke mis
maaktheid van "de anderen" des
te beter moet laten uitkomen.
Een omkering van waarden die
vooral in de eerste helft na de
pauze enkele aangrijpende mo
menten oplevert, maar die ook
het gevaar in zich draagt van een
anekdotische en clichématige
benadering. Geen van beide val
kuilen heeft de auteur weten te
ontwijken. De fragmentarische
opbouw in ruim twintig korte
scènes zorgt daarbij voor een
voortdurende onderbreking van
wat er al aan dramatische lijnen
bespeurbaar is en maakt dat al
leen de zakelijke hospitaalbe-
stuurder Gomm en de van huma
ne gevoelens overlopende Mevr.
Kendal (voortreffelijke rollen
van Carl van der Plas en Anne-
Wil Blankers) door de betrekke
lijke eenvoud van hun karakter
structuur een zekere mate van
dieptewerking meekregen. De
overige personages bleven allé
schaduwfiguren of werden
zwart-witte karikaturen.
Hun optreden steeg niet uit boven
het niveau van het archetype of
wel ze waren, zoals Merrick en de
chirurg Treves, zozeer beladen
met symboliek en de door Pome
rance verkondigde ideeèn. dat er
voor een herkenbare karakterise
ring maar weinig ruimte over
bleef. Die lading symboliek,
meestal niet van het origineelste
soort, was in combinatie met een
reeks andere gemeenplaatsen
verantwoordelijk voor een lei
dende functie van het cliché in
vele vormen en dit werd nog
geaccentueerd door het bewust
opkweken van verwachtingspa
tronen die onveranderlijk beant
woord werden. De voorstelling
zelf had op dit punt enige ver
lichting kunnen bieden door dra
matische spanning en een daar
mee gepaard gaande betrokken
heid van de kant van de toe
schouwer. maar het leek of regis
seur Eddy Habbema hiervan be
wust had afgezien. Ook in de ens
cenering prevaleerde de anekdo
te boven de dramatische lijn: de
weinig spiituele verteltrant
maakte de toch al zwakke ker-
misscéne desondanks tot een dof
en bloedeloos geheel en zorgde
ook voor een monotone indruk
doordat Habbema de spelers
voortdurend rondjes liet lopen
rond de verhoging in het midden
zonder hieraan elke keer op
nieuw een organische functie te
verlenen. Voor de acteurs bleef
er weinig meer over dan te trach
ten iedere scène afzonderlijk zo
goed mogelijk te laten slagen, en
behalve de reeds genoemden
slaagde ook Lou Land re hierin
vrijwel steeds De voor de hand
liggende goedkope effecten wist
hij grotendeels te vermijden en
zijn uitbeelding van de Olifants-
man werd geloofwaardig zonder
enige "realistischeaanpassing
van zijn uiterlijk. Willem Nijholt
had minder succes met de arts
Treves, het ideologische cen
trum van het stuk. maar tegelij
kertijd slachtoffer van de frag
mentarische opbouw en de vele
theorieën die via zijn rol drama-
1828
1858
1900
19 10
1935
20.00
21 20
21.37
21.55
22 50
2255
Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
Geologie, les 4 TELEAC)
Journaal (NOS)
Bolke de beer (NCRV)
Gods mensenboek (NCRV)
De Woord in Beeld kwis (NCRV)
Landrow. tot ziens, tv-spel (NCRV)
Meditatie (NCRV)
Journaal (NOS)
Minivoetbalshow (NCRV)
Journaal (NOS)
Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
TV Nederland 2
18.35 Sesamstraat (NOS)
18 50 Jeugdjournaal (NOS)
18.59 - Scooby Doo (VARA)
19 20 - Het donkere bos Brendon Chase (VARA)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - Achter het nieuws (VARA)
21.10 De Verdachten, tv-sene (VARA)
22.05 - De Ombudsman (VARA)
22.35 - Op 't rechte pad, comedyserie (VARA)
23.10 - Journaal (NOS)
23.15 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
DUITSE TV
DUITSLAND I
(Reg. progr NDR: 18 OOSport 18 30
Actual. 18 45 Kleuterserie 18.55 St
Pauli Landungsbrucckcn. tv-sene.
19.25 Reg magaz. 19.59 Progr.overz.
WDR 18 00 Die wunderbare Reise
des kleinen Nils Holgersson mit der.
Wildgaensen. tv-sene 18.30 Natuur
film. 18.40 Geantwortet wird immer,
tv-sene 19.15 Actual 19 45 In bester
Gcsellschaft, tv-sene) 20 00 Joum.
20.15 Strumpet City - Stadt der Ver
lorenen, tv-sene 21 10 inform, serie
21 15 Cult, magaz 22.00 ShowprogT.
22.30 Actual 23 00 Ausverkauf (Veg-
kiarusitas). speelfilm. 0.25-0.30 Jour-
DUITSLAND II
18 20 Bitte keine Polizei. tv-serie.
18 57 Tip. 19.00 Joum 19 30 Pop-
muz. 20 15 Opvoedkundig magaz.
21 00 Actual. 21 20 Victoria, tv-film.
DUITSLAND III
18.00 Kleuterprogr 18.30 Cursus
Duits. 19 00 Inform, sene 19 45
Journal 3. 20 00 Joum 20 15 Discus
sie. 21.30 Docum. sene 22 30 As-
phagtgeier (The case against Brook
lyn). speelfilm 23.45 Joum.
BELGISCHE TV
BELGIË VLAAMS
18 00 Kinderfilmscrie 18 05 Teken
filmserie 18 30 Open School 19 00
Korte film 19 05 Uitz door derden
19.35 Toto. meded en morgen 19 45
Nws 20.10 Weerbcr 20 15 Met voor
bedachte rade Klacht tegen onbe
kend. tv-sene 21.10 Sportshow
22 00 Wetensch progr 22 40 Nws.
22.55 Open School.
MAANDAG 12 OKTOBER
HILVERSUM I
18 06 Aktua. 18.25 Michael StrogofT.
hoorspelserie 19 02 (S) TROS-
Country 20.02 (S) Een mondje
Frans 20.30 Peekei ongezouten
21 02 (S) Lichte muziek 22 02(S)Ak-
tua sport NOS 23 02 24 00 (S) Met
het oog op morgen AVRO 0 02 (S)
Easy listening 2.02 (S) AVRO's Ser
vice Station 6 02 (S) Auto in' AVRO
aan (6.30 AVRO's Radiojournaal -
HILVERSUM II
18 00 Nws. 18 10 Hier en nu 18 20(S)
Theaterorgelbespeling 18 30 Zeven
de Dags Adventisten. 18.45 Bond
zonder Naam 18.50 Er is meer dan
Grote Pier 19 00 Gospel magazine.
19 30 Steen in de vyver. 20 30 In be
weging 20 45 Onder de kop 21 00
Bij de tijd TELEAC 21 30 Sportvis
sen, les 1 22 00 De Wereld van Breu-
gel. les 2 herh. 22 30 Nws NCRV:
22.40 Gods Mensenboek NOS 23.00
Zorg en Hoop. 23 55-24 00 Nws.
DINSDAG 13 OKTOBER
HILVERSUM I
T40S: Ieder heel uur nws AVRO.
(7 03 en 8 30 AVRO'i Radiojourn
7 03 en 8 06 Per Saldo) 9 03 Steun
punt. 9 08 (S en M) Arbeidsvitami
nen (10 02 De zandbakshow) 10 30
Biels en Co hoorspelserie 11 02 (S)
Uit is in. 11 15 (S) Componistenpor
tret 12 03 (S) Platenscala 13 06
AVRO's Radiojoum 13 20 iS)
AVRO Diligence 13 57 Per Saldo
14 02 (S) Anneniem 15 52 De Zand
bakshow 16 02 Hersengymnastiek.
16.30 (S) Kom 'ns langs op Slot Zeist.
17 52 Per Saldo 17.54 Meded
HILVERSUM II
HILVERSUM III
NOS 18 04 (S) De Avondspits.
AVRO 19 02 (S) Praatpaal 20 02 <S)
Folk live 20 30 (S) Het Steenen Tijd-
AVRO's Swingtime.
HILVERSUM IV
20 00 (S) Turkse klass muz. 21.15 (S)
Barokorkest Meiante '81 met zang-
solisten: klass.liederen 21 45(S)En-
dellion Strijkkwartet moderne
strijkkw artetten 22.30-23 00 (S) Mu
ziek op het spel (144).
Gymnastiek voor de vrouw. 9.15
Werkbank (NOS) 9 25 Waterstan
den 9.30 Nws 9 32 Wel en wee in
Nederland (10 30 Nws) 1100
Schoolradio 11 30 Nws 11 32 Ratel
OVERHEIDSVOORLICHTING
12.16 Uitz voor dc landbouw 12 26
Meded voor land en tuinbouw
(NOS) 12 30 Nws KRO 12 36 Echo
13 00 Nws 13 11 Goial 13 30 Nws
13 32 Schoolradio 14 30 Nws NOS
14.32 Voor de buitenlandse vrou
wen KRO 15 02 Postbus 900 15 15
Drempelvrees 15 30 Nws 15 32
Geen verboden toegang 16 30 Nws
1632 Babyion 17.30 Nws 17.36
Echo.
HILVERSUM III
NOS Ieder heel uur nws VARA:
Van 7.00 tot 18 00 Actual, via Dingen
van de dag 7 02 (S) Gcvar. progr
9.30 (S) Lichte muz 10 30 Gevar
progr 12 30 VIP-spel 13 30(S)Lich-
te muz. 15.30 (S) Popkrant.
HILVERSUM IV
TROS 7 00 Nws 7 02 (S) Speciality-
ten a la carte 9 00 (S) Live music
now 9 30 (S) Van heinde en verre
10 00 (S) Opus tien tot twaalf 12 00
(S) Intermezzo 13 00 Nws 13 05 (S)
Dc meest verkochte klass tien 13 20
(S) Koren en Korpsen 14 00(S)Bel-
Lou Landré als de Olifantman
tisch uitgedragen moesten wor
den Franjeloze functionaliteit
was alleen te vinden in het decor
van Harry Wich, dat beheerst
werd door drie enorme projectie
schermen. maar ook die schoten
hun doel voorbij, toen op een er
van een afbeelding zichtbaar
werd van het luchtkasteel waar
aan de zielige Olifantman de hele
avond had zitten bouwen
PAUL KORENHOF
HILVERSUM (ANP) - De stnjd binnen de AVRO gaat niet zo zeer om
het benoemen van een nieuwe directeur, maar wel om de positie, dje
deze functionans zal moeten innemen.
Terwijl AVRO voorzitter Keyzer zich zaterdag op de in Utrecht gehouden
jaarvergadering bij het beantwoorden van vragen van leden op de vlak
te hield, bleek na afloop op een geïmproviseerde persbijeenkomst di
recteur radio en televisie Siebe van der Zee wel bereid uit te leggen wat
er binnen deze omroep aan de hand is.
Tegenover het "Zolang er nog geen advies is van de directie en de onder
nemingsraad over het voorgenomen bestuursbesluit kunnen wij niets
meedelen" en "wij hebben de directie niet laten vallen - er wordt ook
niemand op straat gezet" van zijn voorzitter stelde Van der Zee. dat ook
de huidige directie met het oog op toekomstige ontw ikkelingen en de
vorderende leeftijd van de directeuren voorstander is van versterking
Maar die nieuwe directeur zal dan wel op gelijke hoogte moeten gaan
opereren en niet als een soort sterke man tussen bestuur en directie
geplaatst moeten worden Dat zou volgens Van der Zee naar buiten
overkomen als een te sterk gezichtsverlies van de huidige dirvctiele
den
Op de vraag of die nieuwe directeur zich voorlopig ook met de program
mering zou moeten bemoeien, reageerde Van der Zee fel met "Neen. zc
hebben mg of ze moeten een ander nemer
De 61-jarige Van der Zee denkt nog niet aan voortijdig terugtreden. "Ik
wil graag mijn termijn uitdienen Maar veel hangt daarbij af van de
toekomstige takenverdeling".
