Woordblinden willen
ook lezen
JS JüiT YfJ3'.
7I\ Eenvoudige boeken
te kinderachtig
BEKROOND
MET DE
BOEKEN
SLE1
MPvm-
«Tri john moesker
J the
papermill
Boekhandel
The Papermill
rondvliet
BOEKHANDEL BV
ZANDVLIET
BOEKHANDEL B.V.
Mild tijd mr
een (UeMlioeli!
IE
Boekhandel
De Jong
PAGINA 18
EXTRA
DINSDAG 6 OKTOBER 1981
Lezen is iels wat de meesten van ons doen zonder daar al te veel bij na te
denken. Dat hoeft gelukkig ook niet. Stel, dat elk woord een puzzel zou
zijn. Dan zou het dagelijks leven er somber uitzien. De dienstregeling
van trein en bus zou letter voor letter gespeld moeten worden. En je zou
niet eens een boek kunnen lezen
Er is een categorie mensen, die wel problemen heeft met lezen. Moeilijk
lezenden worden zij genoemd, maar ook wel leesblinden of ivoordblin-
den.
Heieen Kemkamp-Biegel vertaalt en bewerkt kinderboeken
voor moeilijk lezenden. Haar beide kinderen zijn woordblind, dus zij
weet waarover ze praat.
"Begin '50 ben ik begonnen
met het 'bewerken' van
De avonturen van de Ba
ron van Münchhausen.
Mijn beide kinderen ble
ken woordblind te zijn en
ik kreeg in de gaten, dat
zij geen plezier in lezen
hadden omdat de boekjes
die ze technisch aankon
den veel te kinderachtig
voor ze waren. Elke stimu
lans om te leren lezen
wordt op die manier weg
genomen".
"Ik ben verpleegster van be
roep en heb dus geen oplei
ding gehad om boeken te
vertalen of te bewerken.
Wel heb ik een speciale
band met kleine kinderen,
waardoor ik me goed kan
inleven in hun belevings
wereld. Maar om mij meer
te verdiepen in de specifie
ke problemen van woord
blinde kinderen heb ik een
cursus aan het Pedo-the-
rapeutisch instituut in
Amsterdam gevolgd. Ver
der heb ik ernom veel les
sen op lagere scholen bij
gewoond, zodat ik me een
beeld kon vormen van het
geen kinderen van een be
paalde leeftijd interes
seert".
Mevrouw Kemkamp-Biegel is
door haar omgeving gestimu
leerd om haar bewerkte boekjef
uit te geven.
"Ja er was op dat moment wel het
veel gepubliceerd óver woord-
blindheid, maar niet vóór woord
blinden. Wolters in Groningen
(nu Wolters Noordhoff. red.) rea
geerde erg enthousiast op mijn
bewerkingen en wij hebben toen
samen met een aantal andere
mensen de Wenteltrap-serie ge
start. Deze serie bevat boeken
voor moeilijk lezenden en zijn
aangepast aan de problemen van
kinderen die door welke oorzaak
dan ook moeite hebben met le-
Wanneer is iemand woordblind?
"Het is erg moeilijk om daar een
passende definitie voor te geven.
Het komt er op neer, dat woord
blinden een onvermogen hebben
om vlot en foutloos te leren le
zen; kinderen die ten opzichte
van de leeftijdsgroep waartoe zij
behoren een achterstand in
leesvaardigheid vertonen. Er zijn
veel woorden om, wat ik 'moeilij
ke lezers' noem aan te duiden,
bijvoorbeeld: woordblind, lees-
blind of met een wetenschappe
lijke term dyslexie, leeszwakken
of leesgestoorden".
"Het grootste probleem voor moei
lijke lezers, is dat zij geen boeken
kunnen lezen, die zijn bestemd
voor hun leeftijdscategorie en
dus aansluiten bij hun interesse.
Zij moeten teruggrijpen naar
eenvoudiger boekjes, maar de in
houd daarvan spreekt ze in de
meeste gevallen niet aan. De ver
halen zijn te kinderachtig. Wan
neer zij een boek willen lezen,
dat ze qua inhoud wel aan
spreekt hebben ze daar zoveel
problemen mee, dat de lust om te
lezen ze spoedig vergaat".
Over de mogelijke, oorzaken van
woordblindheid en leesmoeilijk
heden is veel geschreven. Er be
staan verschillende theorieën
"De meeste oorzaken zijn niet, of
nauwelijks aanwijsbaar. Het kan
een hele lichte storing in de her
senfunctie zijn, maar dat is -voor
zover het geen geestelijk gehan
dicapte kinderen betreft- bijna
niet aan te tonen. Het kan een
emotionele achtergrond hebben,
moeilijkheden thuis bijvoor
beeld. Storingen in het leesver
mogen komen meestal op z'n
vroegst aan het eind van de eer
ste klas van de lagere school aan
het licht. Kinderen die tot dan
geen moeilijkheden hadden ko
men plotseling enorm in de pro
blemen omdat ze niet mee kun
nen in het leestempo van de rest
van de klas. De verstandelijke
vermogens van deze kinderen
zijn zeker niet minder dan die
van hun klasgenoten. Maar dat is
juist de moeilijkheid. Ze on-
scheiden zich niet van de kinde
ren die' geen leesmoeilijkheden
hebben en daarom wordt hun
probleem vaak pas later onder
kend".
Het is denk ik moeilijk, niet alleen
voor het onderwijzend perso
neel, maar ook voor de ouders,
om bij een kind dat zich ogen
schijnlijk zonder problemen ont
wikkelt zoiets te ontdekken.
"Ik ken een voorbeeld van een jon
getje dat als heel pienter bekend
stond. Maar op het moment dat
hij breuken moest leren ging hij
hopeloos de mist in. Niemand
begreep wat er aan de hand was.
Totdat door een toeval werd ont
dekt, dat dit kind het verschil
tussen onder en boven niet ken
de. Ook dat is een oorzaak van
een achterstand in de zintuiglij
ke ontwikkeling, in de meeste
gevallen verdwijnt de achter
stand naarmate een kind ouder
wordt".
Waaraan moet volgens u een kin
derboek voor moeilijke lezers
voldoen?
"Het moet eenvoudig geschreven
en spannend zijn. Ik probeer al
tijd boeken te bewerken, waar
van in denk dat de inhoud veel
kinderen aanspreekt. Bovendien
is de typografische uitvoering
van zo'n boek gebonden aan
voorwaarden, afgestemd op de
specifieke problemen van moei
lijke lezers. Heel belangrijk is het
lettertype: niet te klein en zonder
poespas want dat leidt af. De
hoofdstukken mogen niet te lang
zijn. Het kind moet de bevredi
ging krijgen van alweer een
hoofdstuk gelezen te hebben.
Dat stimuleert enorm. Ieder
hoofdstuk moet bovendien een
zekere spanning ophouden en
naar een climax toewerken. Het
contrast tussen het papier en de
tekst moet duidelijk zijn. Donker
gekleurd papier is uit den boze".
"Het bewerken van een boek voor
moeilijke lezers vergt uiterste
concentratie. Er zijn zoveel
woorden, die ogenschijnlijk een
voudig zijn maar toch een strui
kelblok kunnen vormen. Neem
bijvoorbeeld een woord als 'le
pel'. De twee ee's kunnen op ver
schillende manieren worden uit-
Heieen Kemkamp-Biegel
gesproken. Denk daarbij ook aan
het woord 'bommelding', dat ve
len in verwarring heeft gebracht.
Het woord 'pannekoek' daaren
tegen is fonetisch makkelijker te
lezen en zal daarom weinig pro
blemen opleveren. Dan zijn er
nog de moeilijke woorden als
'skelet'. Door dit voor veel kleine
kinderen vreemde woord te her
halen en het naast het synoniem
'geraamte' te plaatsen leren ze de
betekenis van het woord terwijl
ze lezen".
"Een ander belangrijk aspect is de
herkenbaarheid van de omge
ving. Daar komt meteen een
groot probleem van het bewer
ken van boeken die oorspronke
lijk in een andere taal zijn ge
schreven om de hoek kijken. Je
krijgt als vertaalster wel eens de
kritiek, dat je de inhoud van het
boek hebt aangetast door plaats
namen te veranderen. Maar je
kunt nu eenmaal niet naar de let
ter vertalen, en zeker niet wanneer
je rekening moet houden met
moeilijke lezers. Ik vind het dan
ook in dit geval van onderge
schikt belang. Een herkenning
betekent voor een moeilijke lezer
een stimulans en dat is belang
rijk".
Welk soort boeken laat zich goed
bewerken voor kinderen met
leesmoeilijkheden?
"Over het algemeen zijn dat de
klassieken zoals, Schateiland en
Alleen op de wereld. Nogal geda
teerde boeken, die oorspronke
lijk 'ter stichting en ter lering'
zijn bedoeld. Maar de verhalen
zijn uitstekend en er zit de juiste
dosis spanning in. Bovendien be
reik je er een groot publiek mee".
Wilt u zelf niet eens een boek
schrijven in plaats van ander
mans boeken te vertalen en te
bewerken?
"Ik weet niet of ik dat kan. Ideeën
zijn er genoeg, dat wel. Ik mis
bijvoorbeeld vaak in boeken nor
male menselijke reacties. Moe
ders die moe zijn en daarom hun
hand laten uitschieten. Vaders
die geen zin hebben om naar hun
kinderen te luisteren. Vader of
moeder werkloos. Het zijn juist
de normale dagelijkse situaties.
Iedereen maakt die toch mee?
Bovendien zou ik wel eens
maar dat is eigenlek een heel an
der hoofstuk - willen schrijven
over de tegenkanten van de
emancipatie. Ik heb wel eens ge
sprekken met vrouwen, die ge
studeerd hebben, getrouwd zijn
en vrij kort daarna kinderen heb
ben gekregen. Vaak hoor je dan,
dat zij hopeloos in de knel zitten
omdat zij hun hersens niet meer
kunnen gebruiken. Ik denk dan,
als je zes jaar of langer voor een
studie hebt uitgetrokken waar
om is het dan niet mogelijk om
een paar jaar voor je kinderen uit
te trekken? Bovendien vind ik
het opvoeden en begeleiden van
kinderen een uiterst creatieve
bezigheid".
"Ik heb geen naam"
De Boekensleutel werd dit jaar
toegekend aan Miep Diek-
mann en de Tsjechische Dag-
mar Hilarova voor het boek
'Ik heb geen naam' (uitg. Leo
pold, f 19,90). Hopelijk is dit
een begin van erkenning en
waardering van (jeugd)litera-
tuur uit Tsecho-Slowakije,
door uitgever Leopold al ja
ren in ons land gepropa
geerd.
Gedurende de Tweede Wereld
oorlog werd de half-joodse
Dagmar Hilarova overge
bracht naar het concentratie
kamp Terzin (Theresien-
stadt). In dit kamp bevonden
zich talloze Tsjechische kun
stenaars die temidden van al
le gruwelen de kinderen in
Terezin in aanraking wilden
brengen met verschillende
vormen van kunst, zoals
schrijven, schilderen, muziek
en toneel. Een van die kinde
ren was de toen 15-jarige
Dagmar, die in Terezin zou
uitgroeien tot een bekend
kinderdichteres.
Alleen het maken van deze ge
dichten, waarin ze haar ge
voelens kon uiten, en de lief
de van een kampgenoot stel
den haar in staat alles te over
leven. Schrijfster Miep Diek-
mann heeft Dagmars verhaal
met behulp van de tolk Olga
Krijtové te boek gesteld, als
omlijsting van Dagmars ge
dichten. Het resultaat 'Ik heb
geen naam' is een aangrij
pend verhaal waarin Miep
Diekmann de gevoelens van
de jonge Dagmar centraal
stelt in een schrijnend con
trast met het gruwelijke le
ven in het concentratiekamp.
De beschrijving van gevoelens
en emoties doen soms den
ken aan het dagboek van An
ne Frank. De illustraties van
Ralph Prins, eveneens tij
dens de oorlog in Terezin,
passen helemaal in de sfeer
van het verhaal.
(MK)
boekhandel
boekhandel
Voorstraat 1, Voorschoten,
tel. 01717-2603.
Zilveren griffel
winnares IMME DROS
presenteert
woensdagmiddag 14 okt.
3 uur bij
boekhandel
John Moesker
in Voorschoten
een uniek kinderboek:
Donkere wolken boven
het nergens meer
Kinderen neem je ouders mee.
Voor kinderboeken
natuurlijk naar:
Eureka
Boekhandel BV
Schoolstraat 156
Voorschoten
Tel. 01717-2361.
Boekhandel
Boekenweek
voor de jeugd.
De beste jeugdboeken
vindt u bij
Ter gelegenheid van de
KINDERBOEKENWEEK 1981
organiseert
LEIDEN
TEKEN- EN KLEURWEDSTRIJD
als prijzen stellen wij beschikbaar:
10 BOEKENBONNEN
IN WAARDE VAN f 10,- TOT f 50,-
Voor nadere informatie:
Haarlemmerstraat 117
Leiden, tel. 071-120421
(goed gesorteerd in kinderboeken)
Kinder
boekenweek
Ridderhof 20
Alphen
