BEKROOND
METEEN
ZILVEREN
GRIFFEL
DINSDAG 6 OKTOBER 1981
PAGINA 17
't Is weer kinderboekenweek
van 7 tot en met 17 oktober.
Daarom een extra bijlage
met besprekingen van de be
kroonde boeken die groten
deels door kinderen van de
Leidse Lorentzschool zijn
gemaakt.
Verder een verhaal' over het
vertalen van boeken. En een
gesprek met Heieen Kern-
kamp-Biegel over boeken
voor kinderen met leespro
blemen.
Gouden penseel
Sagen en legenden
van de Lage Landen
'Sagen en legenden van de La
ge Landen' (uitg. Unieboek.
39,50) bevat vijftig eeuwen
oude volksverhalen in een
bewerking van Eelke de
Jong, zo fraai geïllustreerd
door Piet Klaasse dat zijn te
keningen met een Gouden
Penseel zijn bekroond.
Het zijn tamelijk onbekende
vertellingen uit het hele land
bijeengebracht. Waanzinni
ge, wonderlijke, fantastische,
grappige, en enge verhalen
rond boeren en burgers be
laagd door heksen, spoken,
weerwolven en duivels. De
verhalen zijn kort van lengte
met korte, puntige zinnen
zonder één woord te veel.
Schrijver Eelke de Jong heeft
gekozen voor een sober taal
gebruik, misschien wel tè so
ber: een aantal verhalen mis
sen de nodige kleur en sfeer.
Niet alle vertellingen zijn
even boeiend, sommige zijn
zelfs uiterst saai en zonder
enige spanning.
Het boek moet het duidelijk
hebben van de tekeningen:
de aquarellen en potloodte
keningen van Piet Klaasse
zijn inderdaad fantastisch.
Dat de illustrator dit werk be
kroond zag is terecht. Alleen
meende ik dat de Gouden
Penseel bestemd was voor
een jeugdboek. En met de
beste wil van de wereld kan
ik deze Sagen en Legenden
geen boek noemen dat kinde
ren zal aantrekken.
Joris en bonestaak
'Joris en de bonestaak' (uitg.
Kosmos 18,90) is een fan
tasievol prentenboek van To
ny Ross over Joris die dank
zij een toverboon zijn arme
familie een rijkeluisleventje
bezorgt. Daartoe moet hij wèl
in de slag met een mensen-
vleesetende reus: èen schrok-
op met een kanon als pis
tool en roeiboten bij wijze
van buitenmaat klompen.
De buitengewone, kleurrijke il
lustraties vormen de grootste
aantrekkingskracht van dit
met een Zilveren Penseel be
kroonde prentenboek voor
jonge en oudere kinderen. De
vertaling is van Ineke Ris.
En toch draait ze
Het verhaal gaat erover dat de
mensen dachten dat de aarde
plat was. Sommige mensen
dachten ook wel dat de aarde
een tafel was. Als mensen op
zee voeren dachten ze dat ze
na een tijd aan het einde van
de tafel kwamen en met een
waterval naar beneden
stroomden.
Ze dachten ook dat de zon. de
maan en de sterren aan een
een hele grote ronddraaiende
hoepel vastzaten. Er was een
astronoom die zei dat de aar
de rond was. Na een paar
jaar ontdekten ze dat de
astronoom gelijk had.
Ik vind het een heel mooi boek.
Het papier lijkt perkament,
maar het is getekend. De kleu
ren zijn ook heel mooi. De te
keningen zijn met pen ge
maakt.
Toen ik het las wist ik er niet
veel over. Ik heb er ook wat
van geleerd.
SARAH VIS.
De begeleidende tekst is lastig
en de vertaling niet altijd
even vlekkeloos. Maar de illu
straties ziin alleszins de moei
te waard.
Titel: En toch draait ze.
Auteur: Mitsumasa Anno. Ver
taald en bewerkt door A.G.
van Melle en W.J. van Melle-
Mijer.
Uitgegeven bij Ploegsma, Am
sterdam. Prijs: 17,90.
Bekroond met de Zilveren
Penseel.
OW V-O Qjutx -JjuoAv* cWV. cy--
Vrt &.000, CUvwvsu TTv.G 8>cÏv*y\\AX
a/rv \ji (kocyv QajjlaxAj^ vuaixo'V
a/rv At VjcW/t\vr\jcyAx cyA-t>jkcxX.\, Ascv
Tjpüfv A.cy\^4QX '\jvr\A XiX. fiJLw Ji&aX
.vXXX ArtiiX OTTVJAOA ft/u <LTV '\j9ftX,
\UufruAiAiyrc Xvi xuftx tn WX
Ui ottv \x. XAJ&TVcJÏX -
mojoA Xo-vX croAA- Xc>X fcrv.
"Üinrv cLo-cXWOcy, O-W 'uaOTjAt Cm\_-
OTixAOX -Vv&iX '\JO-OX. fij/TX AjVi^\-
AKW. O/TV Axu AfifiïV cytrv
HiA we\wu -Oi/VUXA-rvlWrc p/xpl/vll-v Dr\
«M*> VOA, dui T\OJ\>JAjL/rv -IIQlY
ojv. «ir> var\. Au. Iji. ta/rv.
OA.^. TrravoJtó. oj\. AL «utJAinJKjCwOC ti/rv. W>
Ct/TK "UJUlIv AaXlA. OA. 4AAv \juKia\aaxAlüV
TïlaOn. Vi AlAAX>I
"UtlOilr,
TTLOOA. Al/ A&A. LX ftj&TOJLrt/ V
JUrv
TUsyrrvcuvvA
/«m. IA. HAN VJLTUA\AJJTa6V\a*t
Icxiv Vi Al/ LA«, :A<XA. Aaaiaaa
>00 lOoQA. CMXIAjxv Limar. Tl/ i\oW>-
«M. (WaAffrrv ADQJTJ Al
r - SaOQ. \V>XvwhjV, VJCXI
Of\/ iWA. AcA OSL VOO VlXHV, mJluW
•y-chXm Juvuy/TT Ut <hlr> tuAobjAi fUl/rt\cuv\
-AcA. 1*. «Lticl UA\, sWA. L><U\IT\.TTV»X>JV
Lckva- Ai\iirvjr\ci OA
vil. 'VTVAHA. \A\ itovAt\ui/) ^)otO&v aiogit,
Al/ AhuujatvhjjW ojmx - JUfMTT /Li JUXuV
Al/ t«3v»*\x/r\Q «TV njb.a j Cüry
Ajv- .TL
TfVllCllTV Ajl
AWA 1/rv A^vJc 'VilOJi Aviii,
JmV bo.ooo.oo AjxV-uxu,
urn. «M. /Kojsjv wx-
V-. Loiil, XcwvA
cLoJt axai/rv oj
AIA.
OD itOrxCXVAC
Asl ttWytxurvJCv ciax nuOü
-dt cW
AJLn-oW
fcr
sX aiAA
Wsl WAitv
V *TV axxi 4 AiAvrv UL, o cJk/ orv
J/vrnW. AA; •OIAKOAX.'D^, JVO
jniWyvvaTv 4<xvrv 0% 1AV. Xd-vxrv
©A vjvUvxioX AlVrv. urv A\Lt LoXóc nuv
CVtJUlUAMrv OTrvAoA Al. AHJ\!/U AuiirvfMTv
r^tln-v it-v l.«. Axvnrvrvinv «a-v Jmvoa.
TJOudlA. ocJk. TM/UbWo/rv
1.CH1 dal AiCxl>v OJlrtWajAln% <VIO<W tvi/Vrv-
cWvSLrv UOJTV VClOjV. Vol OATVCVAAHJLTV/
ia. ^°L°-rv-
\0 ^OJOK/
Elke kinderboekenweek heeft een eigen thema: dit keer "Je eigen tijd". Rond dit thema organiseren de
filialen van de jeugdbibliotheken in Leiden de hele week allerlei activiteiten.Er wordt samen met
kinderen kranten gemaakt met verhalen, tekeningen enz. De bibliotheek zorgt voor materiaal, zoals
papier en plakletlers. Wie mee wil doen kan zo binnenlopen, je hoeft je niet van te voren op te geven.
Elk filiaal beeft een tentoonstelling van de bekroonde boeken, w aaruit ook zal w orden voorgelezen.
Het geschenk van de kinderboekenweek is een Kinderboekenweekkalender. Het is een boek vol verha
len en een kalender in één.
Verder bestaan er vergevorderde plannen vooreen Leidse kinderjury. Een groot aantal Leidse scholen
zal worden benaderd mee te werken aan dit project in samenwerking met de vier filialen van de
jeugdbibliotheek in de stad. De bedoeling is elke maand één boek te recenseren.
Het BZZTOH organiseert dit jaar opnieuw een Kinderboekenmarkt in de hal van het Centraal Station
in Den Haag. Tal van uitgevers en schrijvers van kinderboeken zal aanwezig zijn. De markt wordt
gehouden op zaterdag 10 en zondag 11 oktober van 10.00 tot 17.00 uur.
Onderstaande recensies zijn ge
schreven door Margot Klomp
maker Soms kreeg ze daarbij
hulp van leerlingen van de
Leidse Lorentzschool. (Die hulp
is cursief gedrukt
"Bij Uil thuis (tot 6 jaar)
'Bij Uil thuis' is een verhaal uit de serie
Blokboekjes, uitgegeven door Ploegs
ma. Boekjes speciaal voor kinderen die
nèt hebben leren lezen. Aantrekkelijk
geïllustreerd, geschreven in eenvoudi
ge, een- of tweelettergrepige woorden,
afgedrukt in een groot lettertype om het
lezen te vergemakkelijken.
Het met een Zilveren Griffel bekroonde
'Bij Uil thuis' bevat vijf korte, vermake
lijke verhaaltjes over meneer Uil met
fijnzinnige illustraties van auteur Ar
nold Lobel zelf. Het prettige van dit
boekje is dat kinderen vanaf 6-7 jaar het
vrijwel zelfstandig kunnen lezen. En
voor jongere kinderen is 'Bij Uil thuis'
een prima voorleesboek. De vertaling is
van Ed Leeflang, de prijs bedraagt
F 12,25.
"Hoe weet jij dat nou?" <6-9 jaar)
"De rode kous"
Vorig jaar debuteerde de Duit
se schrijfster Elfie Donelly
met 'De rommelkist van
grootvader'. Een boek dat
meteen met een Zilveren
Griffel werd bekroond. Ook
haar tweede boek 'De rode
kous' is dit jaar een Zilveren
Griffel toegekend, bewijs van
de kwaliteit van Donelly's
werk.
Evenals haar eerste boek speelt
ook 'De rode kous' rond het
thema: de vriendschap tus
sen een kind en een bejaarde.
Tussen de regels door houdt
"De negen
levens"
'De negen levens' van de Engel
se schrijfster Diana Jones is
een mengeling van fantasie
en werkelijkheid. Een ver
haal waarin spanning en hu
mor voorop staan. Chocolade
melkkannen dreigen over on
schuldige hoofden te worden
uitgegoten. Marmelade-
jamklodders druipen van de
wangen tijdens het ontbijt.
Avondeten verandert - net als
je honger hebt - in modder,
konijnen of muizen. Kortom:
ongecompliceerd griezelge
not
Het is een erg leuk boek en een
spannend boek. De hoofdper
sonen zijn Santina en Kat.
Kat heeft negen levens. Kat
en Santina zijn weeskinde-
Het verhaal gaat over Santina
en Kat die naar een toverkas-
teel gaan, waar iedereen to
veren kan. Santina kan ook
harstikke toveren maar Kat
kan het niet. Helemaal niet.
Ik zou het boek aan jongens en
meisjes aanraden. Er staan
kleine lettertjes in. Ik zou
graag Santina willen zijn,
omdat Santina goed toveren
kan. Soms staan er moeilijke
woorden in en het loopt goed
Of-
FABIENNE ZEEGERS
Titel: De negen levens.
Auteur: Diana Jones. Vertaald
door Ank van Wijngaarden.
Uitgegeven bij Ploegsma, Am
sterdam. Prijs: 16,90.
'Het ga je goed, het ga je wel', de
met een Zilveren Griffel be
kroonde jeugdroman van Toec-
key Jones (uitg. Querido, f 18,50),
belicht de apartheidspolitiek in
Zuid-Afrika aan de hand van de
relatie tussen een blank en een
zwart meisje. De 16-jarige Candy
komt toevallig in contact met het
even oude negermeisje Becky.
De tegenstellingen tussen de
twee liggen voor de hand: Candy
woont in een luxueuze buiten
wijk in Johannesburg, Becky in
"Het ga je goed, het ga je wel"
een krot in Soweto. De meisjes
mogen elkaar graag, maar hun
vriendschap verloopt
Dat apartheid niet
opzij kan worden geschoven
wordt duidelijk door tal van pijn
lijke situaties.
Het boek concentreert zich voorna
melijk op de veranderingen die
zich in Candy voltrekken en het
'Mummies uit het oude Egypte'
Het is een zeer interessant boek.
Het gaat over mummies hoe
ze worden gemaakt en door
wie ze zijn gemaakt, waar ze
werden begraven en ook
werden
Voor dat ik dit boek las, wist ik
alleen dat ze drie kisten over
zich hadden en in een pirami
de werden begraven. Ik heb er
nu bijgeleerd door wie ze leer
den gemaakt en dat er na
trium in de maagholte werd
gedaan. Het boek is voor jon
gens en meisjes,
Er staan wel veel moeilijke
woorden in, zoals de ba en de
ka, natrium, hiërogliefen.
sarcofaag, canopen en een
mastaba. De tekeningen zijn
belangrijk, omdat het mum
mies maken wordt voorge
daan. Ik zou het andere men
sen aanraden wantje leert er
u>at uan.
EWIN PAUL
Heel fraai is de manier waar
op schrijfster/illustratrice
Aliki de stijl van de oud-
Egyptenaren doorvoert in
haar eigen tekeningen. (MK)
Titel: Mummies uit het oude
Egypte.
Auteur: Aliki. Vertaald door
Ivo Buyle.
Uitgegeven bij De Vries-Brou-
wers, Antwerpen. Prijs:
19,90.
denkproces dat in haar op gang
wordt gebracht. Niet langer kan
het meisje de ogen sluiten voor
de discriminatie om haar heen, al
wil ze evenmin de uiterste conse
quentie dragen van haar streven
naar gelijkwaardigheid tussen
blank en zwart:
'Ik voel me schuldig over het ge
brek aan gelijkheid, maar ik weet
niet of ik bereid ben me echt in te
zetten voor iets dat een verlies
van mijn eigen vrijheid tot ge
volg zou hebben'.
De rassendiscriminatie in Zuid-
Afrika komt in de media gere
geld aan de orde. maar de roman
van Toeekey Jones plaatst het
onmenselijke apartheidssysteem
binnen een menselijke - herken
bare - context. De schrijfster stelt
de zaken niet mooier voor dan ze
zijn. Apartheid is niet ecn-twee-
drie op te lossen, zelfs niet als
men van goede wil is. Het posi
tieve slot van haar boek doet
enigszins afbreuk aan de conse
quente lijn van haar verhaal. De
vele dialogen, spanning en de
uitwerking van het onderwerp
vormen de aantrekkelijke kan
ten van dit boek. De vertaling is
van Marianne van Alphen.
(9-13 jaar)
de schrijfster een pleidooi
voor meer onderling begrip
en verdraagzaamheid tussen
de mensen. Door de goede
karaktertekening krijgt dit
streven ook gestalte. Het is
geen loodzwaar boek, vol mo
raal en levenswijsheden. De
tekst is levendig, niet zonder
humor, met een serieuze on
dertoon.
Het gaat over een meisje dat
Mari heet. Ze ontmoet in het
park een mevrouw, die me
vrouw Kilko heet. Maria Kil-
ko, die een rode en een zwarte
kous aan heeft.
Maria Kilko woont in een psy
chiatrische inrichting (een
soort gekkenhuis) maar Man
vindt Maria Kilko erg aar
dig. Mevrouw Kilko vindt het
in het gekkenhuis niet zo fijn.
Op een dag loopt ze weg, Mari
heeft medelijden en neemt
haar mee naar huis en stopt
haar in het bovenbed van
haar stapelbed. Haar ouders
weten dat niet. En dan ge
beurt er van alles en nog wat,
maar dat verklap ik niet.
Ik vind het en leuk en soms
spannend boek. Het boek is
voor jongens en meisjes, het
zijn kleine lettertjes en er
staan weinig moeilijke woor
den in en het boek heeft 118
bladzijdes.
Ik zou je het boek aanraden.
KIM VAN DER LAAN.
Titel: De rode kous.
Auteur: Elfie Donnelley. Ver
taald door Anne Otten.
Uitgegeven bij Ploegsma, Am
sterdam. Prijs: 15,75.
"De zomer van
dat jaar"
(vanaf 10 jaar)
'De zomer van dat jaar' (uitg.
Unieboek, f 16,90), bekroond
met een Zilveren Griffel,
speelt zich af op het Wadde
neiland Texel in de tijd dat
daar nog geen middelbare
school was. Jonge 'eilanders'
moesten toen elke dag met de
boot op en neer pendelen tus
sen Texel en Den Helder. Zo
ook de 12-jarige Daan List,
die de middelbare school ei
genlijk niet 'ziet zitten'. Teke
nen is het enige dat hem be
zig houdt. Tijdens een zomer
vakantie groeit hij langzaam
toe naar een zekere volwas
senheid en zelfstandigheid.
Daan's innerlijke groei van on
zeker kind naar zelfstandig
denkend en handelend mens
weet Imme Dros in rake be
woordingen over te brengen.
Verliefdheid, rusteloosheid,
onzekerheid zijn de sympto
men van dit groeiproces. Zyn
sluimerende tekentalent, ont
wikkeld door 'het geitenwijf,
geeft Daan het nodige zelf
vertrouwen.
Imme Dros beschrijft ook de
kleine, gesloten leefgemeen
schap op Texel, waar ieder
een alles van elkaar weet. Ze
geeft een goed beeld van de
lacherige houding van de 'ei
landers' ten opzichte van
Daans tekenlerares, het gei-
tenwijf, de autodidact Kees
Kledder en simpele Fokeltje
'die alles laat zien voor een
stuiver'.
Het boek is geschreven in een
korte, flitsende stijl, met veel
dialogen en een eenvoudige
zinsbouw die prettig leest.
Een boek dat geen moment
verveelt, voor kinderen vanaf
10 jaar.
Dolf Verroen behoort tot het
handjevol auteurs dat in staat
is de belevingswereld van
jonge kinderen te beschrij
ven op een heldere, beelden
de wijze. Hij verhaalt over al
ledaagse situaties die elk
kind kan herkennen en bele
ven, zonder onnodige en ver
warrende omhaal van woor
den.
'Hoe weet jij dat nou?' is een
fijn boekje om voor te lezen.
De tekeningen van The Tjong
Khing sluiten goed aan bij
het verhaal en vormen een
raak getypeerde weergave
van enkele situaties. The te
kent Juul en Khing nu niet
bepaald als kinderen die de
eerste prijs op een schoon
heidswedstrijd zullen weg
slepen, maar dat verhoogt al
leen maar de charme van zijn
illustraties.
Het boek is in drie stukken ver
deeld. Het eerste stuk gaat
over King en het tweede over
Juul en hel derde over King
en Juul.
King is een jongen die bang is
voor hard schommelen. Voor
dieren oppakken is hij niet
bang. King krijg voor het
eerst zwemles maar durft het
water met in. Hij durft wel
één teen in het water testeken
en dan moet hij zich afdro
gen
Juul is een meisje en zij durft
wel heel hard te schommelen,
maar durft geen dieren op te
pakken. Juul is een heel bru
taal meisje. En eens viel haar
bal over de schutting en toen
ging ze hem zo maar halen
zonder te vragen. Oh ja, Juul
woont eerst alleen met haar
moeder in een bovenhuis en
onder woont er een wijf
maar dan trouwt moeder met
een meneer Piel en dan komt
Juul in de straat te wonen te
genover King King en Juul
beleven samen nog meer
avonturen.
Ik vind het mooie tekeningen.
Alleen zou ik het kinderen
aanraden ran de leeftijd 7-8-
9 omdat hij roor mij u'at erg
makkelijk is.
Ik vond het wel een leuk en
grappig boek. Ik vond King
het leukste stuk. Mijn zus
heef het ook gelezen.
MARLEEN POLDERMAN.
Titel: Hoe weet jij dat nou?
Auteur: Dolf Verroen.
Uitgegeven bij Leopold, Den
Haag. Prijs: 16,90.
"De eerste twee levens van
Lukas-Kasha" (vanaf 12 jaar)
"Voor allen die zich kunnen
voorstellen dat het echt is ge
beurd en voor allen die graag
zouden willen dat het gebeu
ren kon' luidt de opdracht die
Lloyd Alexander meegaf aan
zijn met een Zilveren Griffel
bekroonde boek 'De eerste
twee levens van Lukas-Kas
ha' (uitg. Westfriesland, f
22.75).
En wie zou niet willen dat het
hem overkwam: door tover
kunsten terechtkomen in een
vreemd, oosters land en daar
begroet worden als een
machtig koning. De persoon
in kwestie Lukas-Kasha
vindt het allemaal best. Eten,
slapen en drinken in een ge
rieflijke omgeving, wat wil je
nog meer. Maar de rust wordt
al gauw verstoord. Hofintri-
ges brengen het leven van de
jonge koning in gevaar Met
een paar vrienden ontvlucht
hij het paleis.
Uiteindelijk weet hij in zijn rijk
de orde op zaken te stellen na
talrijke spannende, gevaarlij
ke en grapppige geberutenis-
sen die in vliegende vaart
worden verteld. Nog voor het
eind van zijn avontuur goed
en wel in zicht is heeft de be
tovering zijn kracht verloren
en vindt Lukas-Kasha zich
zelf terug in zyn oude dorp.
Eens een luie nietsnut, mik
punt van spot van zyn dorps
genoten, is hij door zijn bele
venissen een zelfverzekerd,
slagvaardig man geworden.
Een totale ommekeer in zijn
karakter die hem door een
magiër aan het begin van zijn
avontuur in het vooruitzicht
was gesteld.
Het boek laat zich niet altijd
even makkelijk lezen. Het
grote aantal personen, de
oosterse namen en de werve
lende gebeurtenissen werken
soms verwarrend. Ook het
breedsprakige taalgebruik is
niet altijd even simpel, maar
zorgt aan de andere kant voor
een fraaie schildering van
p«Tsi>m-n en - ;ri n
oosterse wereld Het leesple
zier van dit boek beloont ech
ter alle moeite.
Voor kinderen vanaf 12 jaar De
vertaling is van M Slagt
Prins, de illustraties van Tejo
Hendriks.
"Alan en Naomi (vanaf 13 jaar)
Oorlog is waanzin Deze ge
dachte blijft hangen na lezing
van het met een Zilveren
Griffel bekroonde boek Alan
en Naomi (uitg Querido. f
17,50). Hoewel de Ameri
kaanse schrijver Myron Le-
voy de Tweede Wereldoorlog
niet heeft meegemaakt weet
hij op indringende wijze
vooral de geestelijke pijn en
wreedheden die mensen el
kaar in oorlogstijd aandoen
over te brengen.
New York. 1944 Alan Silver
man. een 13-jarige jongen, is
zich nauwelijks bewust van
de beroering die de nazi's in
een groot deel van de wereld
teweeg brengen Tot hij zijn
nieuwe buurmeisje Naomi
ontmoet. Naomi Kirschen-
baum is met haar moeder uit
Frankrijk gevlucht voor de
nazi's. Er is volgens Alan iets
goed mis met Naomi. Ze doet
niets anders dan papier kapot
scheuren. Haar mond doet ze
niet open Familie vertelt
Alan waarom Naomi zich zo
gedraagt haar vader tekende
voor het Franse verzet platte
gronden van vluchtwegen.
Bij een inval van de Gestapo
smeekte de vader zijn doch
ter alle tekeningen zo snel
mogelijk te verscheuren. Een
hopeloze opgave Haar vader
werd voor Naomi's ogen
doodgeslagen.
Op verzoek van zijn ouders pro
beert Alan Naomi uit haar
isolement te verlossen.
Ze worden goede vrienden.
Maar waanzin die oorlog met
zich meebrengt blukt onont
koombaar.
'Alan en Naomi' is een beklem
mend verhaal met uitsteken
de karaktertekening De ont
roerende pogingen om Nao
mi door middel van een buik
sprekerspop uit haar geeste
lijk isolement te halen zyn
fascinerend en rnct veel psy
chologisch inzicht beschrc-
Een compliment aan de verta
lers Bcccy de Vries en Moon-
jc Rcitsma-Bakkcr voor de
uitstekende vertaling met
respect voor de bijzondere
sfeer van dit bock
Evenals het met een Gouden
GniTcl bekroonde 'Otje' is
ook dit boek een verhaal dat
iedereen vanaf 12 jaar zou
moeten lezen.
