'Het samenspel
tussen stad
en stedelingen'
Waal regeert liefst
in alle eenzaamheid
Serie HutspotHaring en Wittebrood
Gezamenlijke expositie vijf kunstenaars
Problemen
bij plannen
restauratie
Stevenshof
Leidse kroniek
door Ruud Paauw
Historicus De Boer "Voor heel wat tafereeltjes zijn we gedoken in de rechterlijke archieven".
LEIDEN - Onenigheid is er alleen geweest over de titel. Over de rest waren de schrijvers
en uitgever het eens. Leiden heeft een rijke geschiedenis, die niet moet worden opgesla
gen in een vergeten pakhuis van herinneringen.
Vanaf 1 oktober verschijnt elke
maand een nieuwe aflevering
van Hutspot, Haring en Witte
brood. Een serie over het Leidse
leven door de ecuwen heen. Deze
keer, hoe kan het anders met 3
oktober in het verschiet, komen
in het eerste deel de feesten aan
bod.
De Leidse historicus dr. D.E.H. de
Boer schreef als eindredacteur
de bijdragen van talrijke auteurs
tot één geheel. Hoewel hij moet
bekennen geen geboren en geto
gen Leidenaar te zijn is hij al aar
dig vergroeid met het Leidse
verleden. Dat laatste geldt ook
zeker voor de andere vier redac
tieleden, de drie historici Ekkart,
Heijbroek en Van Maanen èn de
fotograaf Herman Kleibrink. Ge
schiedschrijver De Boer over
zijn geesteskind.
"Met het schrijven van deze boek
jes zijn we van de traditionele be
nadering: besturen, instellingen
en gebouwen, afgestapt. Ook de
chronologische volgorde hebben
we laten varen. Ons uitgangs
punt is juist via het leven van
mensen een beeld geven van hoe
een stad functioneert. Wij probe
ren het samenspel tussen stad en
stedelingen duidelijk te maken"
Populair geschreven?
"Ja, zeker. Iedere Leidenaar moet
kennis kunnen nemen van de ge
schiedenis van zijn stad. Ik denk
dat historici het voorhoofd wel
eens zullen fronsen bij de gedra
matiseerde stukjes. De meesten
zijn er huiverig voor. Onzin vind
ik dat, het beeld wordt er heus
niet betrouwbaarder op als je bij
voorbeeld afstandelijk schrijft.
De functie ervan is de lezer naar
binnen te halen. Ze te betrekken
bij het verleden. Persoonlijk
denk ik dat vakhistorici zich
daar te weinig in verdiepen.
Naast de wetenschappelijke
plicht is er ook een plicht tegen
over de mensen om het een en
ander leesbaar te houden.
Je moet steeds de wezenskenmer
ken van de geschiedenis in de ga
ten houden. Ook bij de anekdote
waarin je iets duidelijk probeert
te maken, waar anders heleboel
wetenschappelijke omhaal voor
nodig is. Dat is voor mijn gevoel
historisch verantwoord. En geeft
een betrouwbaar beeld.
Natuurlijk moet je niet elke anek
dote klakkeloos overnemen. Dan
wordt het prietpraat. Je moet je
afvragen, welk doel dien ik ei
mee? In de anekdotische sfeer 15
bijna driekwart nieuw Dat u
nog nooit eerder gepubliceerd"
Waar komt dat allemaal vandaan
"Voor heel wat tafereeltjes zijn we
gedoken in de rechterlijke ar
chieven. Vooral hetgeen dat zich
heeft afgespeeld voordat het
vonnis werd uitgesproken heeft
alle kenmerken van het dagelijks
leven. Je zag soms ook in een
keer de verbanden. Bij een dis
sertatie uit 1906. handelend over
de armenzorg in de middeleeu
wen, vonden we bij de passage
over vondelingen een foto Er zat
een briefte bij: "Dit kind heet
Willem en is gevonden in de Pie
terskerk" Zoiets zegt bijvoor
beeld heel veel over hoe verarmd
een Stad is geraakt. De mensen
moesten zelfs hun kinderen te
vondeling leggen om het hoofd
boven water te houden".
Hoe is de keuze van de onderwer
pen voor elke aflevering tot stand
gekomen
"Allereerst meenden wij, waren er
onderwerpen die gewoon moés
ten. Wat is Leiden zonder stu
denten en kunst? Vandaar tien
eeuwen Leiden, Leienaars en
hun studenten;....en hun kun
sten. De overige tien onderwer
pen hebben we bij de eerste
redactievergadering al bepaald.
(Feesten, misdaad en straf, ar
menzorg, rampen, nijverheid,
ziel en zaligheid, straatleven,
stadsbeeld, bestuur en ziekten).
We hadden er aanvankelijk vijf
entwintig. Toen zijn we gaan
schrappen. Zo is het onderwerp
"handel" ondergebracht bij de
afdelingen "straatleven" en "nij
verheid".
We wilden thema's hebben waarin
zowel het stadsleven als het le
ven van de inwoners naar voren
komt. "Leiden en zijp. burge
meesters" hebben we niet als on
derwerp gekozen omdat je dan te
veel vervalt in allerlei biogra
fieën.
Ook hebben we besloten er een
dertiende deel aan toe te voegen
om in vogelvlucht nog even de
Leidse geschiedenis te schetsen.
Daarin staat tevens een register
en een literatuuropgave per on
derwerp, voor mensen die zich
verder willen documenteren".
"Je moet veel putten uit eigen ken
nis. We gaan steeds zelf snuffelen
in de archieven. Het is beslist
niet het naast elkaar leggen van
een aantal boeken en erschrij-
ven. Als wij van een bepaald on
derwerp niet genoeg wisten heb
ben we mensen aangezocht er
iets over te schrijven. Rudie van
Maanen werkt als archivaris bij
het gemeentearchief en kent dat
archief dan ook helemaal van
binnen en buiten. Dat help!"
En de illustraties?
"Daar geldt eigenlijk hetzelfde
voor. Zowel Ekkart als Heij
broek zijn museumdeskundige.
Heijbroek werkt op de prenten-
afdeling van het Rijksmuseum.
Voor de rest heeft Kleibrink
overal gesnuffeld. Bij "Misdaad
en Straf' konden we niet vol
doende illustratiemateriaal ver
garen. Op een of andere manier
kwamen we er achter dat bij het
politiearchief nog het een en an
der stoffig lag te worden.
Kleibrink heeft daar twee nage
noeg zwarte glasplaten wegge
haald. Na heel wat ingewikkelde
procedures kwam er in zijn stu
dio een prachtige afdruk tevoor
schijn. Een ongeluk op het Le
vendaal. Let wel: een aanrijding
tussen waarschijnlijk een van de
eerste auto's in Leiden en een
wachte dingen uit tevoorschijn,
die we voor de volgende delen
kunnen gebruiken. Nog lang niet
alles is geschreven hoor!".
"Over de titel hebben we inder
daad wat onenigheid gehad. Als
alternatieven hadden we "Tus
sen Bree en Burcht" en "Spiegel
van het Leidse verleden". "Hut
spot" was de eerste keus en is na
veel wikken en wegen ook eerste
keus gebleven. Om de mensen
niet het gevoel te geven dat we
maar wat hebben aan gerotzooid
- die indruk krijg je immers bij
het zien van hutspot - hebben we
er haring en wittebrood aan toe
gevoegd. Want niets is toch Leid-
ser dan dat.
Iedere Nederlander kent het ver
haal van de hutspot, die door de
weesjongen in Lammenschans
werd gevonden en weet van de
tractatie die de geuzen aan de
uitgehongerde Leidse bevolking
uitdeelden".
SASKIA STOELINGA
Van wethouder Waal (PvdA)
heb ik altijd wel geweten dat
hij het liefst samen met zijn
pijp de stad zou willen bestu
ren. Niemand in een straal
van 500 meter om hem heen,
alleen de bodes.
Zonder ook maar met iemand
te overleggen laat hij een
proef houden met eenrich
tingsverkeer in de Breestraat
en een gedeeltelijk afgezet
Kort Rapenburg om te kijken
of dat laatste weer. zoals in
oude dagen, een grachtje kan
hebben. Waal zal wel gedacht
hebben: dat gepraat met al
die mevrouwen Van Dee, wat
heb je er aan, je krijgt er
maar een moe hoofd van. De
overvalhouding. die hij nu
aannam, bespaarde een hoop
Inspraak - het is een vooral
door socialisten tot stand ge
komen goed, maar ik heb al
eerder bemerkt dat socialisti
sche kopstukken niet staan te
dringen om het in de praktijk
te brengen.
Het hele idee van dat grachtje
gaat aan mij voorbij. We bar
sten in Leiden van het water
en de kademuren. Je moet wel
een gillende keukenmeid in je
hoofd hebben om ook op dat
stukje Kort Rapenburg een
watertje te overwegen. Het
kost tonnen extra en het hart
van de stad wordt weer iets
beroerder bereikbaar. Maar
ik zal wel een planologische
minkukel zijn om het zo te
Verdient Waal voor dit alles de
grote prijs van de bruine
beer, het Leids City Centrum
kan er ook wat van.
Grote advertentie met als tekst:
"Proefneming Kort Rapen
burg. Het laatste middel om
het Leidse detailbedrijf te la
ten verzuipen".
Heren, heren (en ook dames),
waarom toch zo pathetisch?
Zoveel gebeurde er nu ook
weer niet. En in het kader
van "Leiden Promotion" zou
den we niet meer op elke keu
tel van het gemeentebestuur
zout leggen, maar integen
deel ons met de mooie, grote
lijn bezighouden: kijken naar
wat hier groeit en bloeit en al
tijd weer boeit.
Daarin passen geen teksten die
regelrecht afkomstig zijn van
het doemdenken achter de
kassa.
Gas en licht
Directeur Brooshooft van het
energiebedrijf Rijnland zal
stellig een heel knappe man
zijn, maar een tacticus lijkt
het me niet bepaald en op het
gebied van nuanceringen
komt hij zijn jongste bedien
de vermoedelijk nog niet tot
de enkels.
Brooshooft voelt er niets voor
om de bewoners van het Leid
se woonwagenkamp indivi
dueel op het gas-en lichtnet
aan te sluiten (ze betalen nu
de collectieve rekening via
het Schap), want hij vreest
vreselijke fraudes: bovendien
zou zijn personeel alleen "met
gevaar voor eigen leven" het
terrein op kunnen.
"Men is in het woonwagen
kamp niet gewoon om behan
deld te worden als normale
burgers", aldus de directeur.
Ik huiver altijd bij dat denken
in vaste patronen. Het grote
gevaar van redeneringen zo
als die van Brooshooft is dat
ze de bekende vooroordelen
bevestigen. Aan alle woonwa
genbewoners is kennelijk een
stekie los.
Maar zo is het niet. Er zijn aar
dige. minder aardige en be
denkelijke woonwagenbewo
ners, zoals er aardige, minder
aardige en bedenkelijke
Broek-in-Waterlanders zijn.
De Leidse PvdA-raadsleden in
het bestuur van het energiebe
drijf (Konings, Dallinga en
Van der Pluijm) zijn veront
waardigd tegen Brooshoofts
opvatting ingegaan. Terecht.
Van der Pluijm. die ik er over
belde, zei: "Uitlatingen zoals
Brooshooft heeft gedaan lei
den niet tot verbetering van
de sfeer tussen de woonwa
genbewoners en ons. En dat
moet toch steeds voorop
staan. Bovendien doet hij net-
of er elders in Leiden geen
moeilijkheden zijn met het in
nen van de gas- en lichtreke-
Nu
ning
edele verontwaardiging
in een veilige vergaderkamer
iets waarvoor je weinig
koopt. Er moet praktisch wor
den gedacht. Hoe los je de
problemen die
wel zijn op?
uiteraard
Stroopwafels, Doodewaard..
wijkverbetering Maredorp-Oost?
hoe zit het nou met de
Van der Pluijm weet dat ook
niet, maar is vast van plan
op de zaak terug te komen.
Tot slot moet hem nog iets van
het hart. "In die discussie met
Brooshooft zaten de vertegen
woordigers van 23 gemeenten
om de tafel. Niemand van hen
heeft er zich ook maar een mo
ment in gemengd. Dat heeft
m.e bevreemd".
Mij niet. Want een goed Neder
lands spreekwoord (ter plek
ke door mij verzonnen) luidt:
"Je moet je niet met ander
mans zaken bemoeien als
die slecht gaan".
Miss Leiden
Miss-verkiezingen in Neder
land zijn en blijven wat bleke
bijeenkomsten. De Miss-Lei-
denverkiezing onlangs op de
Leidato was daar weer een
voorbeeld van. Er overvalt
ons bij dergelijke competities
geloof ik een vorm van zonde
besef. In onze ziel gekerfd zit
ook de wetenschap "dat je
van een mooi bord alleen niet
kunt eten".
De Leidse jury bleek al tevreden
met een "goedlachs type"
Zo'n opmerking ontroert me.
en ik krijg dan meteen ontzet
tende trek in een boterham
met pindakaas.
Wat me sterk opviel, vandaar
dit stukje, was dat er geen
protesten waren van Wij
Vrouwen Eisen" en dergelijke
clubs. Het was weliswaar een
gematigde miss-verkiezing
zonder vleeskeuring (bad-
pakkentoestanden), maar
toch, het blijft een veredelde
merriënparade.
Wie won er? Een mooie blom
van achttien. Ik kén dat.
Geen suffragettes dus. Pit Hen-
riëtte van Dongen tegenwoor
dig op haar lauweren? En hoe
zit het met de PSP. Die heeft
meestal ook wel iemand die
bij deze bijeenkomsten de
woede in de strot voelt.
Maar nee. Stilte alom. Ik maak
me ongerust.
Slachting
De situatie rond de nieuwe hin-
derwetver guning voor het
slachthuis aan de Pasteur
straat hindert me wat. De
buurt heeft nog altijd last
van bepaalde luchtjes en wil
die de wereld uit hebben.
Maar er zou over die hinderwet
(ik zeg het met grote voorzich
tigheid) al een en ander zijn
overeengekomen tussen de
nieuwe eigenaar, Slachthuis
b.v. en de gemeente Leiden.
Dat viel. volgens sommigen,
op te maken uit bepaalde uit
latingen gedaan tijdens een
hoorzitting. De Groenoord-
buurt vond daarop dat de ge
meente geen onpartijdige
scheidsrechter meer kon zijn
tussen haar en Slachthuis b.v.
Maar nu heeft gemeente-ambte
naar Troost van de afdeling
hinderwet na veel gezoek een
brief van 11 juli 1979 opgedo
ken en daarin staat dat de ge
meente de nieuwe eigenaar er
op wijst dat de gemeente vol
gens de normale procedure
zal bekijken of er een nieuwe
hinderwetvergunning kan
worden verstrekt.
Zaakje opgelost, meent Troost.
Mogelijk. Maar helemaal gerust
kan het buurtcomitê naar
mijn gevoel niet zijn. Want
zwart op wit kan de gemeente
nooit iets anders verklaren
dan ze nu gedaan heeft. Stel
je voor. Ze zou wel gek zijn.
Maar er wil tussen hemel en
aarde wel eens méér zijn dan
een stukje betikt papier.
Burgemeester Van der Werf begroet de Geuzen die haring en wittebrood bij zich hebben.
Er zijn zestigduizend folders ver
spreid om de serie aan te kondi
gen. Al reacties gehad?
"Ja, een meneer, belde op naar
boekhandel De Kier met de me
dedeling dat een foto uit 1900,
waarop weesmeisjes van de
Hooglandsekerkgracht naailes
hebben, niet waarheidsgetrouw
was omdat er luxaflex op ston
den. Laat ik dit zeggen: we heb
ben geen enkele foto in scène ge
zet. Maar er waren al jalouzieen
in 1890 van jute of grof katoen
met een palmlat.
We hopen op veel reacties. Mis
schien komen daar nog onver-
LEIDEN - In De Waag exposeert tot en met
volgende week donderdag een groep van
vijf Leidse kunstenaars. Voor de eerste maal
treden Marry Hovig, Annie Goddijn, Trees
Klijn, Harry Roeleven en Willem van
Scheijndel als groep op en hopen dat ook in
de toekomst te blijven doen.
Voordeel voor de toeschouwer is hierbij, dat
de tentoonstelling een grote verscheiden
heid biedt. Tegenover het imposante staal-
plastiek van Harrv Roeleven staan de uiterst
sober gehouden etsen van Annie Goddijn,
de kleurrijke etsen en schilderijen van Trees
Klijn en Willem van Scheiindel en het in
dringende werk van Marry Hovig. Dit laat
ste bestaat uit een aantal afzonderlijk inge
lijste delen, dat mede door het direct naast
elkaar ophangen een samenhang sugge
reert.
Minder absoluut is de abstracte vormgeving in
de geëxposeerde etsen. Zo zijn in de etsen
van Trees Klftn, die met kleur werkt, bepaal
de vormen of voorwerpen nog herkenbaar.
En in de etsen van Annie Goddijn, die een
hoge mate van versobering nastreeft, kan
men do in de duinen gemaakte tekeningen
als uitgangspunt terugvinden
De schilderijen van Willem van Scheiindel.
die vrij veel met blauwe tinten werkt, wor
den veelal door een scheidslijn tussen twee
achtergrondkleuren gekenmerkt, waartegen
een bepaald abstract motief wordt afgezet.
'Het staalplastiek van Harry Roeleven be
staat uit drie heliende vlakken van soms
roestend staal, die zo aan elkaar vastzitten,
dat het plastiek als geheel zonder verdere
hulpmiddelen blijft staan.
De tentoonstelling is van 10-18 uur geopend
zondag van 12-18 uur en donderdag van 10
21 1
WIJNAND ZEILSTRA
LEIDEN - De plannen voor de
restauratie van het Sint Stevens
hof (Haarlemmerstraat) stuiten
op ernstige problemen. De huis
jes zijn namelijk te klein om bij
restauratie voor subsidie in aan
merking te komen. De afmetin
gen voldoen in geen enkel op
zicht aan de hiervoor geldende
minimale normen.
Bezien worden verschillende mo
gelijkheden om de hofteswonin-
gen te vergroten. De mogelijk
heid om van twee hoftes er één te
maken zou echter te hoge huren
tot gevolg hebben. Bekeken
wordt daarom nog of er moge
lijkheden zijn om van drie wo
ningen er twee te maken. Ook
wordt gestudeerd op het hori-
zdhtaal splitsen van de wonin
gen, zodat er beneden- en boven
woningen worden gemaakt.
Tot op heden lijken de huidige be
woners echter weinig enthou
siast voor de ingrijpende verbou
wingsplannen. Zonder hun me
dewerking is restauratie prak
tisch onmogelijk.
Bejaardenwoningen
Met de eventuele restauratie van
het hofje hangt het plan voor
nieuwbouw van 29 bejaardenwo
ningen in De Camp nauw samen.
B en W hebben inmiddels de be
zwaren van winkeliers tegen dit
bouwplan afgewezen. De ge
meente gaat nu met het Dlan naar
de provincie om een zogeheten
verklaring van geen bezwaar aan
te vragen. Daarna kan de bouw
vergunning worden verleend. De
winkeliers staat nog de mogelijk
heid open om bij de Raad van
State om schorsing te vragen.
Bij de gemeente verwacht men dat
het nog wel vier maanden kan
duren voordat de eerste paal
voor de nieuwbouw de grond in
gaat.
