Iers landschap altijd even
fraai
Het land kreunt onder de platgedrukte sneeuw
(over)
Winteren
Wintersport vormt bedreiging voor de Alpen
DONDERDAG 24 SEPTEMBER 1981
PAGINA 25
Door
Jochem
Graven
beetje dorps aan. Dublin is
trouwens natuurlijk lang niet
zo internationaal als Amster
dam, Brussel, Rome of Parijs.
Watje ziet, is voor 99 procent
Iers.
Van Parijs zeggen ze wel eens
datje daar 's zomers niet naar
toe moet omdat dan "alle Pa-
rijzenaars met vakantie zijn"
Welnu in Dublin zul je altijd
Dubliners aantreffen. Hoe
wel het Keltisch of Iers offi
cieel de eerste taal van het
land is, kun je overal met En
gels terecht (officieel tweede
taal). Betalen doe je in Ier
land met Ierse ponden (onge
veer 4 gulden). Sinds het En
gelse en Ierse pond niet meer
"aan elkaar vastzitten" is het
zeer onvoordelig in Ierland
met Brits geld te betalen, im
mers het Britse pond schom
melt rond de f5,25. Girobe
taalkaarten (inwisselen bii
zojuist genoemd hoofdpost
kantoor) kunnen uitkomst
brengen, gewoon geld wisse
len bij de banken kan natuur
lijk ook. In Nederland blijken
de meeste banken namelijk
niet over Iers geld te beschik
ken.
Het reizen per trein heeft zijn
geheel eigen charme in Ier
land. Van Dublin uit gaan er
drie tot vier treinen per dag
in de richtingen Sligo, West-
port, Galway, Waterford en
Cork-Tralee, alsook een fre
quentere dienst naar Belfast.
De wagons, voortgetrokken
door diesellocs, doen "welda
dig ouderwets" aan. Tussn de
banken staan tafeltjes en een
barman verkoopt flesjes bier.
sandwiches en chips (in het
Engels crisps). Een treinreis
van Dublin naar Galway
duurt ruim 3 uur (200 kilome
ter) en kost 50 gulden. Het
charmante is dat kinderen
onder de 12 slechts één derde
van die prijs betalen, terwijl
de leeftijdscategorie van
12-18 jaar tweederde van de
ritprijs kwijt. Eerste klas rei
zen is onbekendt
De Ieren maken redelijk veel
gebruik van de trein, ook al
omdat autorijden in verhou
ding duurder is dan in Neder
land. Een aantal plaatsen in
Ierland (onder meer Kenma-
Met het vliegtuig ben je in een
uur en tien minuten van
Schiphol naar Dublin, over
zee en land duurt die reis aan
merkelijk langer. Op de ou
derwetse manier: per trein
naar Rotterdam, de bus
naar Europoort (iedere
dag om vier uur 's mid
dags), de boot van North Sea
Ferries van Rotterdam-Euro
poort naar het Engelse Huil,
vertrek iedere dag om 6 uur
's middags, aankomst in Huil
rond 7 uur de volgende mor
gen, de trein van Huil naar
Liverpool Lyme Street Sta
tion (een rit van vier uur). In
Liverpool (de stad van de
Beatles) wachten op de dage
lijkse nachtboot (van de Ierse
B en I Lines) naar Dublin,
vertrek rond half elf
's avonds, aankomst in Du
blin om 7 uur 's morgens.
Dublin is een stad met een ge
heel eigen charme, gele en
groene dubbeldekkers en ta-
xi'£ beheersen het straat
beeld. De grootste straat is
O'Connel Street benoorden
de gelijknamige brug over de
Liffey. Aan deze drukke
(winkel)straat liggen behalve
enkele grote hotels (Gresham
Hotel, Royal Dublin Hotel),
discotheken, coffeeshops en
gewoon hele kleine winkels
en natuurlijk het/hoofdpost
kantoor waar op pasen 1916
de onafhankelijkheid van Ier
land werd uitgeroepen. Pas
in 1921 werd de Ierse vrijstaat
een feit en in 1949 maakte
Dublin zich definitief los van
het Britse Gemenebest. In
1921 scheidden zich zes
graafschappen van Ierland
af, waarmee de kiem werd ge
legd voor de problemen die
tot aan de dag van vandaag
spelen in Noord-Ierland.
Een hardnekkig misverstand is
dat er Ierland overal iets van
de spanning is te merken.
Dat is niet waar, buiten de zes
graafschappen in het noor
den (Antrim, Down, Tyrone,
Londenderry, Armagh en
Fermanagh) is er niets van
ohrust te merken in Ierland.
Daar is trouwens ook nooit
sprake van geweest. De repu
bliek Ierland is in alle opzich
ten veilig voor toeristen.
Trouwens ook in Noord-Ier
land is nog nooit een toerist
een strobreed in de weg ge
legd.
Dublin biedt m het centrum
het beeld van elkaar tegenko
mende "winkelende mas
sa's". Men loopt van het
"Vondelparkachtige" St. Ste
phens Green naar O'Connel
Bridge en terug via Trinity-
university en de Bank van
Ierland, die geheel schoonge
maakt een pronkstuk is van
de eerste orde. Echte hoog
bouw heeft de Ierse hoofd
stad niet. 's Avonds zie je op
vallend veel groepen meisjes
en jongemannen die op vrij
ersvoeten gaan en opgedoft
flaneren op de brede trot
toirs. Het doet in vergelijking
met Amsterdam allemaal een
re en Galway) beschikken
over oorspronkelijke spoor
weghotels. Zo kan het gebeu
ren datje zo van het perron in
Galway rechtstreeks het
Great Southern Hotel bin
nenloopt om er "op adem te
komen van de reis en er een
verfrissing te nuttigen". Het
doet nostalgisch aan en de
Ierse Spoorwegen (CIE) bui
ten dit misschien nog te wei
nig uit in hun werving in het
buitenland.
De trein gaat niet verder dan
Galway. maar wie toch nog
verder wil, vliegt of vaart
naar de Aran Islands, een
soort Ierland-in-de-notedop
voor de westkust, 's Winters
gaat er op woensdag- en za
terdagmorgen om 7 uur een
boot van Galway naar Kilro-
nan op Inishmore (het groot
ste en meest westelijke ei
land), het is de Naom Eanna
(Heilige Johanna) die over de
tocht 6 uur doet en onderweg
voor de rede van Inisheer en
Imshmaan aanlegt omdat de
ze twee kleine eilanden geen
vaste pier hebben. Wel bezit
ten alle drie eilanden een air
strip en vanuit Galway kan
men in 20 minuten met Air
Arann de eilanden bereiken.
De accommodatie op de eilan
den is beperkt, maar de Tou
rist Information in Galway
weet alles over de mogelijk
heden er te logeren. Op de ei
landen Inisheer en Imsh
maan ryden praktisch geen
auto's. Dat kan ook nauwe
lijks, want er liggen maar en
kele honderden meters ver
harde weg. Op het wat grote
re Inishmore (grootte van
Schiermonnikoog) rijden wel
enkele auto's van eilanders,
maar de eigen auto kan be
slist niet mee, gewoon laten
staan in Galway. De wande
laar en fietser hebben de ei
landen bijna helemaal voor
zich alleen
De Aran-eilanden ontlenen hun
naam aan hun natuurlijke ge
steldheid geribbelde rotsen.
De landbouwende Aranbe-
woners voegen daar tiendui
zenden kilometers aan ste
nen muurtjes aan toe. Het
beeld van "overal steen"
overheerst dan ook. Toch zyn
de met zeewier opgebrachte
weilanden merkwaardig
groen. Inmiddels lijden de ei
landen onder een konijnen-
plaag. De bewoners doen van
alles om aan de kost te ko
men vissen, schapenteelt en
het breien van typische Aran-
truien en -vesten, ook aan
toerisme wordt wat verdiend
maar van grote aantallen is
geen sprake
Wie de Atlantische Oceaan op
de klifkust wil zien beuken,
moet niet verzuimen naar het
pre historische Dun Aengus
op Inishmore te lopen Er zijn
weinig plaatsen in Europa
waar de natuur indrukwek
kender is dan hier. Het is iets
heel anders dan wintersport,
maar letterlijk en figuurlijk
aan de rand van Europa
staan, heeft zijn bekoring.
Januari, februari en maart zijn typische wintersportmaanden. Anderzijds zoeken
veel Nederlanders in het eerste kwartaal van het jaar "de zon op". Het gevolg is
dat bijna heel Europa overblijft als het gaat om een korte vakantie in die maan
den. Ook Ierland is een typische zomerbestemming. Toch is daar - klimatolo
gisch gezien geen reden voor, immers het wisselvallige weertype loopt van
januari tot eind december. Sneeuw is vrijwel onbekend en de winters zijn be
paald minder dan in Nederland. In vergelijking met bijvoorbeeld Spanje en
Italië trekt Ierland minder ('s zomers) bezoekers, het is duidelijk dat buiten de
zomermaanden Ierland een land is dat iedere bezoeker bij wijze van spreken
"voor zich alleen heeft". Dat is een aantrekkelijke gedachte, want landschappe
lijk is Ierland in alle seizoenen even groen en fraai.
Eén van de
mogelijkheden om
een vakantie in
Ierland door te
brengenis het
huren van een
cottage. Dit huisje
staat in Galway
in Conamara één
van de mooiste
gebieden in het
land.
Bergen, zon, sneeuw. Een zorgelo-
zer vakantieganger dan de win
tersporter lijkt er niet te bestaan.
Eén met de natuur zijn zij, de
snelle afdalers die de zuivere
lucht inhaleren en de eenzame
langlaufers die hun spieren ster
ken in stilte van besneeuw.de al-
men. Vraag het hen en zij zullen
uitbarsten in een lofzang. Geen
schoner vermaak dan de edele
wintersport, die ook nog eens
werk en welvaren betekent voor
de vroeger zo arme bergbewo-
Helaas, het is tijd om de droom te
verstoren. Want onder de platge
drukte sneeuw en de toenemen
de stroom toeristen kreunt het
land. dat voor de boer niet meer
interessant is. Speculanten druk
ken de oorspronkelijke bevol
king uit de bergstreken; massale
spooksteden van 'tweede huizen'
verrijzen en oerbossen maken
plaats voor een troosteloos
maanlandschap, waar lawines
vrij spel hebben. Waar mens en
natuur ooit harmonieus samen
werkten, dreigt een drastische
verstoring van het evenwicht.
Bergstreken tonen zich kwetsbaar
voor de gevaren van het toeris
me. Dat constateert de Unesco,
immer in de weer tegen aansla
gen op natuur en milieu door de
mens. Dat constateert ook de Eu
ropese Gemeenschap, die zich
sinds kort ook serieus zorgen
maakt over de schade die de 'lon
gen van Europa' door bet opruk
kende toerisme oplopen De EG
heeft een stel deskundigen aan
het werk gezet, die alle bedrei
gingen voor de bergstreken en
hun bewoners op een rij heeft ge
zet en een aantal maatregelen
aanbeveelt die tot een nieuw
evenwicht moeten leiden. Het is
de aanzet tot een Europees be
leid op het gebied van toerisme,
waarmee ernst wordt gemaakt
sinds per 1 januari van dit jaar
een aparte portefeuille toerisme
aan het takenpakket van de Eu
ropese Commissie is toegevoegd.
Een portefeuille die in handen is
van de Griek Contogeorgis.
De komst van de wintersporters
naar de Alpen heeft niet alleen
geleid tot ontbossing voor de
bouw van ski-pistes en -liften, zo
heeft hij inmiddels kunnen le
ren. De stroom is zo massaal dat
de vraag is gerezen of deze vroe
ger zo evenwichtige landbouw-
en veeteeltgebieden niet zijn
overbelast. Tal van dorpen, wei
den en zelfs hele dalen kunnen al
niet meer voldoen aan de vraag
naar lawineveilige bouwgron
den, water, wegen, elektriciteit,
skiliften en skibanen, terwijl de
gevaren van bodem- en lucht
verontreiniging op de loer lig
gen. Het bedrijven van land
bouw en veeteelt is op de toch al
zo schaarse bergweiden een aflo
pende zaak. Niet alleen door de
speculatie met en de bebouwing
van agrarische grond, maar ook
doordat het resterende land on
bruikbaar wordt. Via luchtfoto's
is vastgesteld dat de sneeuw
door duizenden ski's zodanig
wordt samengeperst, dat het wa
ter in het vooijaar niet meer weg
stroomt. Onder de ijskoek kan de
plantengroei niet tot ontwikke
ling komen, neemt het aantal
wormen - belangrijk voor het los
werken van de grond - drastisch
af en blijft het land vochtig met
als gevolg schimmelontwikke
ling. De weiden, waar ooit de
gentiaan bloeide en de koeien
graaiden, veranderen in trooste
loze vlakten. Insecten en dus ook
vogels dreigen uitzonderingen te
worden.
De boer verdwijnt uit de winter
sportgebieden. Vooral in de Ita
liaanse en Franse Alpen kampen
omvangrijke gebieden buiten
het toeristenseizoen met een ho
ge werkloosheid, zodat veel be
woners naar elders verhuizen.
Direct gevolg is weer dat het gras
niet meer wordt gemaaid en dat
houdt in een sterk verhoogd la
winegevaar Dat gevaar, ook
door de ontbossingen in de hand
gewerkt, heeft zelfs schrikbaren
de vormen aangenomen, zo mel
den de onderzoekers.
De wintersporter krijgt dus ook
zelf de rekening gepresenteerd.
Nog afgezien van het lawinege
vaar moet hij niet zelden met le
de ogen aanzien hoe het vriende
lijke sneeuwdorp verandert in
een toeristenkermis, waar nacht
clubs oprijzen uit de as van boer
derijen. Is een wintersportoord
eenmaal verpest, dan trekt hij
voort naar een volgende berghel
ling, spoedig gevolgd door de
speculanten, terwijl de oorspron
kelijke bevolking of wat daarvan
resteert werkloos achterblijft
tussen de puinhopen. Ook voor
de zomertocrist is er steeds min
der te genieten, terwijl volgens
een Duits onderzoek 'schoon
heid van het landschap' nog al
tijd nummer één op zijn wensen-
lijstje staat.
De boodschap is onmiskenbaar
duidelijk: wintersport, aan het
spel der vrije krachten overgcla-
ten, vormt een bedreiging voor
de alpen, de bergbevolking en
uiteindelijk zichzelf.
Kappen dan maar met de winter
sport? Dat zal - behalve wat al te
drastisch - niet eenvoudig zijn,
al is het alleen maar vanwege de
economische belangen. Toeris
me kan voor elk land een forse
bijdrage leveren bij het kweken
van een overschot op de beta
lingsbalans Een populair winter-
sportland als Oostenrijk haalt
meer dan twintig procent van de
inkomsten uit het buitenland uit
de toeristenstroom
Maar de wintersport hoeft ook he
lemaal niet te verdwijnen. Want
het kan allemaal in goede banen
worden geleid Dat is bewezen in
het Oostenrijkse ski-oord Ober-
gürgl, op 2000 meter hoogte gele
gen in Tirol op de drempel van
de Italiaanse Dolomieten. Bewust
ais zij altijd van hun eigen le
venssituatie zijn geweest - tussen
1830 en 1850 mochten er bijvoor
beeld geen huwelijken worden
gesloten vanwege een dreigende
overbevolking - hebben de ruim
300 inwoners de zaken nadruk
kelijk in eigen hand hebben ge-
Dat is mede te danken aan de in
het dorp geboren bioloog Walter
Moser, die Obergurgl maakte tot
het centrum van een Unesco-
project. In de afgelopen tien jaar
heeft het hoogste kerkdorp van
Europa als proeftuin gediend
voor een onderzoek, dat van gro
te betekenis is voor alle bergstre
ken. de Alphen. de Andes, de Hi
malaya, de Rocky Mountains.
Het is Moser geweest die als eerste
aan de rem trok. Want ook in
Obergurgl dreigde de winter
sport het dorp in de problemen
te brengen. Nadat de 'Gurgls' zes
eeuwen lang de harde, maar har
monieuze strijd voor het bestaan
hadden gevoerd in de Oetzvallei,
waar 90 procent van het land on
bruikbaar is, kwam daar plotse
ling de toerist. De welvaart lokte
en al gauw verrezen de hotels, de
skiliften en werden de bomen ge
kapt. Jongeren vertrokken naar
de steden, terwijl het werven van
seizoenkrachten een probleem"
ging vormen.
Dankzij de realiteitszin van de in
woners zelf, Moser en Unesco-
wetenschappers is die ontwikke
ling Ujdig een halt toegeroepen.
Spoedig kwamen de inwoners er
achter dat zij bezig waren hun ei
gen glazen in te gooien. Maatre
gelen werden getroffen. De
bouw van een nieuwe skilift door
een stukje oerbos ging niet door.
er werd een subsidieregeling in
gevoerd op het maaien van on
rendabel geworden stukken
land, onderzoek naar de schade
als gevolg van de wintersport
werd opgezet in samenwerking
met Unesco Gegevens als de te
rugname van het aantal wormen
en de schade aan de begroeiing
zijn afkomstig uit Obergurgl.
Nu heeft het dorp de zaken stevig
onder controle. De eigenaars van
de hotels, de liften en discothe
ken zijn de boeren zelf. Buiten
staanders, ook zij die in Ober
gurgl bijvoorbeeld een tweede
huis willen bouwen, zijn wat dat
betreft niet welkom. In Ober
gurgl plukt men de vruchten zelf
en dat garandeert ook een goed
onderhoud van de 'boomgaard'.
Verdere ingrepen in het land
schap zullen uitblijven Om de
natuur te sparen, maar ook om
de toerist niet weg te jagen. Opi
niepeilingen hebben aangetoond
dat zomer- én wintergasten (veel
Oostenrijkers en Westduitsers,
maar ook Nederlanders. Belgen
en Britten) verdere uitbreidin
gen in de toeristische sfeer niet
op prijs zullen stellen Die wens
komt niet alleen goed uit, maar
wordt ook gerespecteerd omdat
het nieuw gevonden evenwicht
alleen kan blijven bestaan bij een
goed. op de toekomst gericht toe-
nstenbeleid.
Vriendelijke dorpen veranderen in toeristenkermis.
(blijven) ontvangen in ruim ze
ventig hotels en pensions, zon
der roofbouw te plegen op het
fraaie, maar kwetsbare bergge
bied Daarmee is het Oostenrijk
se wintersportdorp, in de zomer
ook een belangrijk uitgangspunt
voor bergbeklimmers en wande
laars, een voorbeeld geworden
voor dc gehele wereld.
