Westen laat
tanden zien
Het
zijn
Blik in de weekbladei
Herfstoefeningen van de NAVO
deTijd
EISEVIERS
Besloten tot een lening?
Finata Bank. Om verstandig geld van te lenen.
DONDERDAG 24 SEPTEMBER 1981
Vastberaden blikt de generaal oostwaarts. We zijn
heel sterk, stelt hij zijn gehoor gerust. Sterker zelfs
dan menigeen denkt. Er is geen enkele reden voor
vrees. De kracht waarmee we 35 jaar lang de vrede
hebben bewaard, bezitten we nog steeds. En de
Rus is niet in staat voldoende sterkte op de been te
krijgen voor een geslaagde aanval. Of we dat de
lezers maar even willen doorgeven.
Generaal Ferdinand von Senger und Etterlin spreekt
met gezag. Dat blijkt alleen al uit zijn blik. Maar
ook uit de talrijke sterren en strepen die hem be
schermend omringen en uit de gepantserde Merce
des waarin hij rondrijdt. De generaal voert het be
vel over alle NAVO-troepen in centraal Europa. Hij
bekampt de Sowjets al sinds hij in 1941 als gewoon
soldaat aan het oostfront pal stoiid voor het Derde
Rijk.
Terwijl de generaal doceert,
lijkt achter zijn rug het door
gaans vredige Westduitse ge
hucht Hassenhausen het de
cor te zijn van een futuristi
sche oorlogsfilm. Onheilspel
lend uitgedoste figuren, on
herkenbaar door gasmaskers,
manoeuvreren tanks en pant
serwagens door de dorps
straatjes. Een kunstmatige
mist maakt hen bij vlagen on
zichtbaar. Ambulances rijden
af en aan, helikopters ver
scheuren de hemel met hun
gierend lawaai.
Het tafereel hoort thuis in Au
tumn Forge '81, de reeks
herfstoefeningen die de NA
VO deze maand houdt en die
in totaal bijna 300.000 man op
de been brengt. Van de pool-
circel tot aan de Turkse grens
laat het Westers bondgenoot
schap zijn tanden zien.
Machtsvertoon is één van de
oogmerken van de groot
scheepse manoeuvres. Oefe
ning het andere. Want, aldus
generaal Von Senger, het zou
heel inefficiënt zijn om kost
bare legers in stand te hou
den zonder ze te trainen.
Graspollen
Op een half uurtje wentelwie
ken afstand spiedt de Ameri
kaanse soldaat Jim, grote
graspollen op zijn helm, van
uit de bosschages rond over
het boerenland. In de verte
scharrelt een tractor rond.
Jims eenheid houdt met
tanks en pantserwagens de
wacht, omdat de roden in
aantocht zijn.
Een perfecte opstelling, stelt de
Duitse graaf, die deel uit
maakt van het groepje waar
nemers, vergenoegd vast. Hij
beschikt over een krijgskun
dig oog en ziet dat het goed
is. ,,Die Amerikanen hebben
de laatste jaren veel van ons
geleerd. Vroeger kon je ze
vanuit de lucht allemaal zien
staan. Nu zijn ze vrijwel on
zichtbaar".
Met elkaar werken en van el
kaar leren, dat ligt besloten in
de onvertaalbare term „inter
operability", het sleutel
woord van deze herfstoefe
ningen. Manschappen en be
velhebbers van land- en
luchtmacht uit verschillende
NAVO-landen trekken geza
menlijk op in de papieren
oorlog tussen de blauwe en
de rode partij. Dat lukt alle
maal uitstekend, zegt men
van hoog tot laag.
Overgevlogen
Twee weken geleden zat sol
daat Jim nog thuis in Colora
do en volgende week gaat hij
alweer terug. Hij behoort tot
de 17.000 Amerikaanse mili
tairen die voor deze oefening
zijn overgevlogen. Bij aan
komst in de Bondsrepubliek
troffen ze er hun tanks en an
dere wapentuig kant en klaar
aan. Het materieel is er per
manent aanwezig, de solda
ten kunnen in tijd van drei
gende oorlog vanuit de VS
binnen twee etmalen ter
plaatse zijn. Overigens zijn dc
Amerikanen nog altijd met
200.000 man permanent in
West-Duitsland aanwe-ig.
De bejaarde boer in Ober Oh-
men, die met zijn kleindoch
ter op de schouders naar de
Amerikaanse tankmanoeu
vres rondom het plaatselijke
voetbalveldje staat te kijken,
vindt het prima. Komisch?
Helemaal niet, het is bittere
noodzaak dat de Ami's hier
zijn. Hij heeft er geen moeite
mee om degenen die 36 jaar
geleden zijn vaderland de be
slissende slag toebrachten nu
te accepteren als bescher
mers tegen het rode gevaar.
De tijden veranderen nu een
maal.
In het algemeen staat de platte
landsbevolking niet onwel
willend tegenover de oefe
ningen, hebben de militairen
ervaren. Ook al worden we
gen, landerijen, bosjes en af
rasteringen soms onder de
vervaarlijke rupswielen ver
malen. Alleen al de Amerika
nen betalen jaarlijks zo'n vijf
tien miljoen dollar aan scha
devergoeding uit. De Bun-
deswehr doet daar nog eens
een schep van een paar mil
joen mark bovenop.
Bezettingsleger
Niet alle Duitsers huldigen het
standpunt van de Oben Oh-
mener opa. De Rote Armee
Fraktion heeft de oorlog ver
klaard aan „het Amerikaanse
bezettingsleger" Voor de
Duitse sensatiepers zijn de
grootste letters nauwelijks
groot genoeg om van weer
nieuwe aanslagen op Ameri
kaanse militairen of installa
ties melding te maken. West
duitse politici putten zich uit
in verontschuldigingen je
gens de grote bondgenoot.
Een twintigtal aanslagen telt de
lijst tot nu toe. Daarvan is die
in Heidelberg op de hoogste
Amerikaanse generaal in
Duitsland, generaal Kroesen,
het meest in het oog lopend.
Al eerder werden twintig
mensen gewond bij een aan
slag op de luchtmachtbasis
Ramstein. Twee bommen op
een militaire spoorlijn bij
Frankfurt zijn juist op tijd on
schadelijk gemaakt. De West
duitse radio maakt melding
van verscherpte bewaking bij
de Amerikaanse kazernes.
Generaal Walton grijpt zijn
kans. De reeks aanslagen
biedt hem de gelegenheid om
zijn toch al rijkelijk opge
smukte verhalen over de oe
fening „Certain Encounter"
(hij spreekt consequent van
„oorlog") nog een extra span
nend tintje te geven. Burger
journalisten vervoeren we bij
voorkeur niet in militaire au
to's, dan zijn ze een te gemak
kelijk doelwit voor terroris
ten, zegt hij in de tot Ameri
kaans perscentrum omge
toverde fabriekshal bij Ha-
nau. De grauwgroene leger-
bus die ons later vervoert lo
genstraft zijn verhaal.
Dat komt beter overeen met de
meer laconieke houding van
de overige officieren die ons
pad kruisen. Luchtmachtge-
neraal Goodall ziet niet veel
heil in meer beschermings
maatregelen. Dan valt er niet
meer te werken, zegt hij. En
zijn collega Paul Williams,
die het vijfde Amerikaanse
legerkorps aanvoert, ziet de
toestand evenmin somber in.
„Tijdens de oefeningen zelf
valt niks te merken van sabo
tage. Die terroristen durven
zich toch niet te vertonen
waar veel gewapende solda
ten 'rondlopen", zegt Wil
liams.
Van ernstige sabotage hebben
ook de Duitse eenheden, die
meer naar het zuiden .hun
grootscheepse oefening
„Scharfe Klinge" houden,
geen last. Wel worden af toe
draden van veldtelefoons
doorgesneden of wegwijzers
verdraaid, zodat colonnes het
spoor bijster raken. Voor het
overige geen problemen,
meldt men in de tot divisie-
hoofdkwartier omgebouwde
discokelder van een Badcn-
Wurttemberger dorp Het is
niet de streekbevolking die
de kleine pesteryen uithaalt,
meent men Het gaat om
vrijetijdsbesteding van
stadse elementen.
Generaal Von Senger und Et
terlin recht zijn rug en blikt
direct in de tv-camera. „Die
terroristen zwemmen op een
golf van anti-Amerikanisme.
Ik zie dat pacifisme als een
golf, zoals we er de laatste
twintig jaar al twee hebben
gehad. Dat komt op en gaat
weer over. De terroristen bui
ten nu die pacifistische golf
uit om opnieuw In de belang
stelling te komen en nieuwe
mensen te recruteren voor de
Rote Armee Fraktion". De
camera stopt, de generaal
beent terug naar zijn gepant
serde automobiel.
In de straten van Hassenhau
sen gaat de oefening verder.
Brandweerspuiten geven
tanks en pantserwagens een
grondige schoonmaakbeurt.
Soldaten met gasmaskers rei
nigen elkaar met autobor
stels Merkwaardige beelden,
die dc ontsmetting van com
plete legereenheden na een
veronderstelde chemische
aanval door de vijand ver
beelden Materieel en man
schappen worden schoonge
maakt en opgepept, zodat de
soldaten weer zonder gas
maskers kunnen worden te
ruggestuurd naar het slag
veld
Bescherming tegen chemische
aanvallen neemt in deze oefe
ningenreeks van de NAVO
een belangrijke plaats in. Sol
daten lopen te zweten in hun
luchtdicht afsluitende be-
schermmgspakken. Ze de
monstreren hun speciale uit
monstering en hun injecties
puiten en leggen verbijste
rend laconiek uit dat snel
heid van handelen na een
chemische aanval wel gebo
den is. Lukt het niet jezelf
binnen een minuut met anti
stoffen in te spuiten, dan ben
je verloren. De man zegt het
lachend.
Chemische oorlog
De Russen hebben chemische
wapens en zijn bereid ze te
gebruiken ook. zegt de NA
VO. De Amerikaanse minis
ter van buitenlandse zaken.
Alexander Haig. beschuldig
de de Sowjets er onlangs van
zulke wapens - hoewel ze ver
boden zijn - in Azie te hebben
gebruikt. De Duitse generaal
Von Senger zegt „We moe
ten allerlei chemische aanval
len van de vyand verwach
ten. want het Warchau-pact
heeft die wapens. Het oefent
er ook mee, zowel verdedi
gend als aanvallend".
En de NAVO9 De generaal
denkt na, houdt dan een ver
handeling over het feit dat
West-Duitsland volgens in
ternationale verdragen geen
chemische wapens mag be
zitten. maar zegt vervolgens
dat het internationale recht
wel ruimte laat voor vergel
dingsacties na een chemische
aanval.
Dus de NAVO zal eventueel
een chemische tegenaanval
ondernemen? „De NAVO is
in zekere mate ook aan het
oefenen met vergelding",
antwoordt hy diplomatiek.
Bescherming tegen en ont
smetting na een chemische
aanval kan tydens vcldoefe-
ningen in het openbaar nog
wel getraind worden Maar
het inzetten van strydgassen
op het slagveld blijft - evenals
dat van kernwapens - voorbe
houden aan de papieren en
geheime oefeningen op de
NAVO-hoofdkwarturrn
Vertoont de oefening in tradi
tionele oorlogvoering nog
wel enige padvinderachtige
trekjes, dc moderne chemi
sche en nucleaire wapens zijn
geen kinderspeelgoed. Van
daar.
In een van het Amerikaanse blad
Rolling Stone overgenomen arti
kel verhaalt VN van Jack Abott.
Een Amerikaan, 37 jaar oud, die
25 jaar van zijn leven in gevange
nis heelt doorgebracht. Nadat
Abott zijn leven in de gevangenis
op papier had gezet werd hij het
troetelkind van de Newyorkse li
teratuurcritici. Zij noemen hem
een geniale autodidact. Abott is,
zoals hij zelf zegt, opgevoed door
de Amerikaanse staat. Hij heeft
geleerd de verschrikkingen van
de gevangenissen te doorstaan,
maar hij is niet bij machte zich te
bewegen als een vrij mens. "Als
de maatschappij het recht heeft
my aan te doen wat ze mij heeft
aangedaan, dan ik heb ik, op z'n
minst, het recht om vrij te zijn,
zelfs al is de kans groot, dat ik
niet zo zal zijn als andere men-
Zijn boek, The Belly of the Beast
werd een groot succes. Abott
wist zich omringd door mensen
als Norman Mailer en Kosinski.
Toen werd een jonge acteur
doodgestoken voor de deur van
een nachtclub. De moord leek
griezelig veel op een scene uit
Abott's boek. Vanaf die tijd
wordt hij verdacht en is hij voort
vluchtig.
Na al die weken van formatie-peri
kelen heeft VN duidelijk de aan
dacht verlegd. Bibeb had een in
terview met beeldhouwster Maja
van Hall. Maja vertelt over het
verlies van haar dochtertje. Over
haar reeks beeldjes van gebon
den figuren. "Vastgetekend op
een stoel, krampachtig liggend,
geknield, maar altijd gewikkeld
in banden en touwen. Een uiting
van mijn gevoel: ik heb levens
lang gekregen", zegt Maja van
Hall. Maja is getrouwd met Ey-
lard van Hall, hoogleraar aan de
medische faculteit in Leiden.
"Laatst kwam er een chirurg
naar me toe en zei, en boetseer je
nog? Ik zei: ja, werkje nog? Maar
dat maakte geen enkele indruk",
zegt Maja van Hall.
Verder in VN een artikel over de
deze week overleden feministe
van het eerste uur, Joke Smit. De
kleurenbijlage is gewijd aan 'Pa
rijs, de hoofdstad van de Engels
talige literatuur'
Ihervormd
nederland
Over veertien dagen gaat de 27ste
kinderboekenweek van start* In
dit kader had Hervormd Neder
land een interview met kinder
boekenschrijfster Thca Beek
man. Thea Beekman die, nadat
ze haar kinderen had grootge
bracht, een studie sociale psy
chologie voltooide met een scrip
tie over de invloed van boeken
op kinderen.
Ze schrijft over het algemeen his
torische kinderboeken, waarvan
er reeds drie in de prijzen van de
Griffeljury (gouden of zilveren
griffels worden jaarlijks aan de
beste kinderboeken toegekend)
zijn gevallen.
"Als mensen vragen of ik een
boodschap heb", zegt Thea
Beekman, "dan zeg ik altijd, ja
bij de Vivo".
Na de massale demonstraties rond
om de kerncentrale in Dode-
waard van afgelopen week zijn
niet alleen de discussies over
kernenergie en de manier van
protesteren daartegen weer op
gelaaid. Hervormd Nederland
vraagt zich nu naast de veel be
sproken veiligheidsaspecten af,
hoe duur of hoe goedkoop kern
energie eigenlijk is.
Aanleiding hiervoor is de publika-
tie van een boek van ir. J.W.
Storm van Leeuwen, een onbe
kende scheikundeleraar uit
Eindhoven, die in zijn vrije tijd
heeft uitgerekend, dat kernener
gie in feite een dure energiebron
is. "Er is zo veel niet-nucleaire
energie nodig voor de winning
van uraniumerts, de bouw van
fabrieken, het verrijkingsproces,
de opwerking en de stroom voor
de centrale zelf, dat hij in de vijf
entwintig jaar dat hij werk hoog
uit zijn eigen energiekosten kan
terugverdienen"
Een gescheiden vrouw kreeg be
zoek van een controlerend bij
standsambtenaar; "Ze vroegen
of ik met iemand samen woonde
of zo. Toen zei ik, ja er zit hier wel
eens een vrijer. Je hé, maar dat
was een economische eenheid"
"Dat is een heel gevoelige zaak
natuurlijk. Apart krijgen ze twee
keer duizend gulden uitkering,
als gezin krijgen ze dertienhon
derd. Dan gaan die lui er zeven
honderd gulden op achteruit.
Dat willen ze natuurlijk nooit,
dat voel je wel", aldus een bij
standsambtenaar, ook wel tan
denborstelteller genoemd.
Het omslagartikel van HP luidt de
ze week De jacht op de dubbel-
inkomens. "Jaarlijks komen er
tienduizenden nieuwe inkomens
by. En hoewel de individuele in
komens achteruit gaan, zijn er
meer individuele inkomens dan
ooit te voren. De afstand tussen
alleenverdieners en dubbelinko-
mens wordt steeds groter". HP
vraagt zich af. waar de norm voor
gelijkheid moet liggen, bij het in
dividuele inkomen of het gezins
inkomen? En mag de overheid
het mensen aandoen hun netto
inkomen te bepalen aan de hand
van een partner?
als je die ME-tactieken ziet. Aan
de andere kant zie je dat de ont
wikkeling van kernenergie ver
der gaat ondanks de brede on
dersteuning tegen kernenergie.
Mensen worden dan strybaarder.
En dat betekent concreet, dat
i meer stenen gaan gooi-
aldus een demonstrant.
Onder de kop De nieuwe activisten
schetst HP een portret van een
nieuwe generatie demonstran
ten. "Vroeger stapte je in de bus
naar Borssele. Daar rolde je je
spandoekje uit, maakte een wan
delingetje en ging dan weer met
de bus naar huis. Dan had je te
gen kernenergie gestreden Ro-
bert-Jan Kamsma van de Dode-
waard gaat dicht-beweging zegt,
"Je kunt nu zelf aan de slag, je
kunt er jouw persoonlijkheid in
kwijt. Als jij de behoefte voelt
om verfzakjes te gooien naar een
elektriciteitscentrale kan jij dat
doen". Een veranderend princi
pe. niet langer aan strikte ge-
weldloosheidsregels gebonden.
ploeg. Ed van Thijn, minister van
binnenlandse zaken, bijt het
spits af. "Een consumentenon
derzoek naar kwaliteit en het ge
wicht van de nieuwe lichting".
De schaal loopt van nul tot hon
derd. Bepalende factoren voor
de eindscore zijn: bekwaamheid
en ervaring; karaktereigenschap
pen; presentatie; gezag binnen
de huidige coalitie; positie bin
nen de eigen partij en verwach
tingspatroon van dc buitenwe
reld.
Van Thijn krijgt kwalificaties als
integer en loyaal; alert, scherp en
heider, maar niet te volgen voor
"de massa van de arbeidersbe
weging". Van Thijn blijkt goede
waar; hy scoort een gemiddelde
van 71.
Aanstaande zondag zal het kiescol
lege van de Britse Labour-party
moeten uitmaken wie de waarne
mend leider van de party wordt.
EM blikt vooruit op de race tus
sen de extreemlinkse Tony
Benn en de wat gematigder De
nis Healey.
Wanneer Benn het haalt zullen de
gevolgen niet alleen binnen de
Britse grenzen blijven. Tonv
Benn is een tegenstander van hed
Engelse EG-lid maatschap. En is
een voorstander van een eenzij
dige atoom-ontwapening. Benn
strijdt voor "de bevrijding van
Engeland uit de greep van het
kapitalisme"
Twee belangrijke linkse Labour-
Lagerhuiskden hebben aange
kondigd niet op Benn te zullen
stemmen. Zy vrezen niet zozeer
Tony Benn zelf, maar zijn achter
ban. "Als je niet voor honderd
procent achter Benp staat, ben je
voor hen een vtyeaa van het ware
socialisme"
Verder een verslag van de weder
geboorte van het peperdure wa
renhuis Metz Co Er werden de
laatste jaren flinke verliezen ge
leden bij Metz Dc gouden tijden
bleken ook voor dit gerenom
meerde bedryf voorbij. Oplos
sing een verjongingskuur.
"Meubelen voor de Young Home
Maker, creatief, maar betaal
baar'
Di lijd was gisteren in Leiden nof
niet verkrygbaar.
ANNELOES TIMMERIJE
ADVERTENTIE
Besluit dan meteen dat u niet te lang op uw geld wilt wachten.
Leiden, SliTnstra.it 33, ld. 071-134347
ot vu uw tussen,hts.«in. 4 Finata Bank
