Kabinet zonder
'wetenschapper'
Pleidooi voor sterke vrouwenpartij
„Geen eelt op de ziel
Van Trier teleurgesteld
Nieuwe voorzitter van Rooie Vrouwen:
VRIJDAG 18 SEPTEMBER 1981
PAGINA 11
DEN HAAG (GPD) - Hij heeft het imago van een voor
zichtig man niet kwijt kunnen raken. „Als je eenmaal dat
beeld hebt opgeroepen, schijnt dat je te moeten blijven
achtervolgen. Maar ik denk dat het bij dit vak hoort te
proberen de zaken rationeel te beargumenteren. Op die
basis moetje discussiëren en tot conclusies komen."
Voor buitenstaanders had dr. ir. A.
A. Th. M. van Trier, de minister
voor wetenschapsbeleid uit het
eerste kabinet-Van Agt, de laat
ste maanden aanleiding genoeg
om dat imago van zich af te wer
pen. Geen moment tijdens de (in-
ïformatie is er namelijk sprake
van geweest dat er ook in het
nieuwe kabinet een minister
voor wetenschapsbeleid zou ko-
Insiders weten dat hij - ondanks
het feit dat juist tijdens de vor
ming van kabinetten de emoties
vaak hoog oplaaien - ook de af
gelopen formatie-periode steeds
heeft geprobeerd „andersden
kenden" met zakelijke argumen
ten van zijn gelijk te overtuigen.
Het ging daarbij niet om zijn ei
gen positie, want een carrière-po»
liticus kun je hem niet noemen,
maar vooral om het voortbestaan
van de onafhankelijke post we
tenschapsbeleid.
Hij praat dan ook vrij nuchter over
de gang van zaken tijdens de for
matie: „Ik heb me goed gereali
seerd dat in discussies over kabi
netsformaties in Nederland tra
ditioneel getalsverhoudingen
tussen ministersposten voor coa
litiepartners een belangrijke rol
spelen. In dat soort gesprekken
kunnen bepaalde beleidsterrei
nen onderwerp van discussie
worden. Onderwerp van discus
sie in die zin, dat combinaties
met andere beleidsterreinen
overwogen kunnen worden."
Dat is dus ook met wetenschapsbe
leid gebeurd. In het nieuwe kabi
net zit geen aparte minister voor
wetenschapsbeleid. De post is
verdeeld over de minister van
onderwijs en wetenschappen en
die van economische zaken. Ge
volg: Van Trier is de enige minis
ter die niet wordt opgevolgd, of
de enige minister met twee op
volgers.
Onafhankelijk
De opmerkingen die Van Trier
maakte in een brief aan de CDA-
fractie. tekenen hem voor een be
langrijk deel. Als getalsverhou
dingen dan zo belangrijk moeten
zijn, dan krijgen ze argumenten
voor een andere getalsverhou
ding. Een zorgvuldige analyse
van de uitslag bracht hem tot het
voorstel om zestien minister
sposten te verdelen: zeven voor
het CDA, zes voor de PvdA en
drie voor D'66. Met die verdeling
kon de ministerspost voor we
tenschapsbeleid worden gehand
haafd.
Die brief kreeg de fractie op 25 au
gustus, toen de zaak al beklon
ken leek. Maar het was niet het
eerste initiatief van Van Trier. In
een nota, in de wandelgangen
het testament van Van Trier ge
noemd, had hij al op basis van
inhoudelijke argumenten de
noodzaak van een onafhankelij
ke post wetenschapsbeleid be
pleit.
Van Trier: „Het gaat om een be
leidsterrein dat voor de toekom
stige ontwikkeling van Neder
land en de internationale verhou
dingen van erg groot belang is.
Het doorsnijdt heel duidelijk de
klassieke beleidsterreinen van
de overheid in de verschillende
vakdepartementen."
De bijzondere positie van de minis
ter voor wetenschapsbeleid is
namelijk dat hij niet gebonden is
aan enig specifiek belang van
een vakministerie. Van Trier:
„We kunnen vanuit onze onaf
hankelijke positie bijvoorbeeld
zeggen dat we voor bepaalde
Van Trier: voor onafhankelijke positie.
plannen deskundigen van buiten
aantrekken en gaan samenwer
ken met departementen die op
de een of andere manier bij die
plannen betrokken zijn. Het
spreekt voor zich dat dat makke
lijker vanuit een neutraal punt
kan gebeuren, dat bovendien
speciaal gericht is op het tot ont
wikkeling brengen van nieuwe
zaken, dan vanuit de gevestigde
departementen."
Achterstand
Nederland heeft in een vroeg sta
dium, na langdurige en funda
mentele discussies in het parle
ment in het midden van de jaren
'60. een aanvang gemaakt met de
ontwikkeling van wetenschaps
beleid als afzonderlijk gebied
van overheidszorg.
Het jaarlijkse wetenschapsbudget,
aanvankelijk niet meer dan een
opsomming van begrotingspos
ten voor wetenschappelijk on
derzoek op de verschillende
hoofdstukken van de rijksbegro
ting. ontwikkelde zich in de loop
der jaren steeds meer in de rich
ting van een meerjarenplan voor
de wetenschapsbeoefening. Ne
derland liep voorop, maar dreigt
nu te worden ingehaald en ge
passeerd door verschillende an
dere landen.
In West-Duitsland bestaat al een
paar jaar het Bundesmimstenum
für Forschung und Technologie,
dat thans over een direct budget
beschikt van ongeveer 6 miljard
DM. Frankrijk had in de vorige
regeringsperiode een Secrétaire
d'Etat by de eerste minister,
waaraan het wetenschapsbeleid
was toevertrouwd. Onder Mitter
rand kreeg deze figuur de positie
van minister voor onderzoek en
technologie en werd hij boven
dien toegevoegd aan het kernka
binet. Twintig miljard francs
mag hij besteden. Ook in Enge
land gaan stemmen op om een
speciale bewindsman voor dit
terrein in het leven te roepen
Van Trier „Ik denk dat het opde
len van het ministerie voor we
tenschapsbeleid zal betekenen
dat men zich zal terugtrekken op
het traditionele beleidsterrein
wat beheerd wordt door de ver-
schillende vakdepartementen.
Het gevolg daarvan is waar
schijnlijk dat nieuw beleid, dat
meerdere departementen raakt,
en dat wij vanuit onze onafhan
kelijke positie makkelijker kon
den aankaarten, moeilijker van
de grond zal komen."
Een betreurenswaardige zaak op
het eerste gezicht, vooral ook
omdat de komende jaren van be
slissende betekenis zullen «wor
den voor de rol die ons land gaat
spelen in een aantal nieuwe ont
wikkelingen.
Van Trier: ,In de sector van het in
formatiebeleid en de informatie
technologie staan er hele grote
belangen op het spel. Niet alleen
wat de economische mogelijkhe
den betreft die deze sector biedt,
maar ook wat betreft het functio
neren van het openbaar bestuur,
van de samenleving en alles wat
je daar maar bij kunt bedenken."
Het is duidelijk dat deze zaken on
gelooflijk diep in de Nederlandse
samenleving zullen ingrepen.
„Persoonlijk ben ik van me
ning". voegt Van Trier daaraan
toe. ..dat er juist daarom een dui
delijk en goed samenhangend
overheidsbeleid op dit gebied
noodzakelijk is. Het is namelijk
niet alleen de overheid die daar
een rol in gaat spelen, maar ook
het bedrijfsleven en de onder
zoeksinstituten".
Toekomstige verdeling
Hoe de taakverdeling op het ge
bied van wetenschapsbeleid tus
sen de minister van economische
zaken en die van onderwijs en
wete nschappen er precies uit zal
gaan zien, is nog niet helemaal
duidelijk. Vaststaat wel dat het
technologie- en innovatiebeleid
naar economische zaken gaat.
Van Trier „Ik ben op zichzelf erg
verheugd met de eerste aanwij
zingen dat de minister die recht-
stri i ks verantwoordelijk zal
worden gesteld voor weten
schapsbeleid. Van Kemenade,
van plan is om het ambtenaren
apparaat, de hoofddirectie we
tenschapsbeleid. te handhaven.
En ik heb ook begrepen dat hij
dat terrein ook als eenheid wil
handhaven Dat geeft in ieder ge
val de mogelijkheid om het werk
voort te zetten."
„Met mijn opmerkingen hbb ik al
leen maar uiting willen geven
aan mijn opvatting dat het in één
hand bij elkaar leggen van deze
verantwoordelijkheden, voor de
beleidsontwikkelingen een erg
belangrijke zaak is Ik ga natuur
lijk niet zeggen dat mijn opvol
gers het niet goed zullen doen. Ik
zeg alleen maar dat het met de
voorgestelde verdeling waar
schijnlijk allemaal veel moeilij
ker zal gaan. Ik hoop natuurlijk
van harte dat in het nieuwe kabi
net die zaken toch goed voor el
kaar zullen komen."
Sinds de laatste kamerver
kiezingen zitten er 24
vrouwen in de Tweede
Kamer: zeven voor de
PvdA, zes voor het CDA,
vijf voor D'66, drie voor de
VVD, en voor PPR, PSP
en CPN elk één. Dat is op
de kop af 16 procent. Geen
percentage om een flinke
vuist mee te maken.
De vrouw die in 1967 het startsein
gaf voor de huidige vrouwenbe
weging, Joke Smit, heeft in het
septembernummer van het femi
nistisch maandblad Opzij een
Door
Nel van Bemmel
strategie uitgestippeld, zodat dat
kleine groepje wel.degelijk een
vuist kan gaan maken. Uiteinde
lijk zou haar strategie moeten lei
den tot een sterke vrouwenpartij
naast CDA, PvdA, WD, D'66 en
de andere politieke partijen. Jo
ke Smit is in Amsterdam ge
meenteraadslid voor de PvdA
geweest.
Stapje voor stapje geeft ze aan hoe
het tot een vrouwenpartij zou
moeten komen. Haar uitgangs
punt is dat vrouwen zich op drie
grote doelen zullen moeten rich
ten. Het eerste is herverdeling
van betaald en onbetaald werk.
Het tweede: herverdeling van
macht, en het derde: evenveel
vrouwen als mannen in alle be
roepen.
Volgens Joke Smits opzet moeten
vrouwen in politieke lichamen
zoals gemeenteraden, provincie
besturen en het parlement met
elkaar een „vrouwenfractie" vor
men, zonder de partij te verlaten
waarvoor ze gekozen zijn. Die
vrouwenfractie is een overleg
groep, die moet proberen eens
gezindheid te bereiken op vrou-
wenpunten. Zaken waarover
geen overeenstemming bestaat,
worden „met wederzijdse hoog
achting" ter zijde geschoven, en
verder buiten beschouwing gela
ten.
Overeenstemming
Vrolijker zal het toegaan wanneer
de vrouwenfractie wel overeen
stemming bereikt; Joke Smit
stelt zich voor dat de vrouwelijke
afgevaardigden in zo'n situatie
aan hun mannelijke fractiegeno
ten zullen meedelen hoe zij zul
len stemmen, en dat zij druk zul
len uitoefenen op de mannen om
het vrouwenstandpunt te volge-
Joke Smit meent dat de
fractie niet steeds op de lijn van
één bepaalde partij moet gaan
zitten. Maar dat lijkt haar ook
niet nodig: als het bijvoorbeeld
over alimentatie gaat, kiest zij
voor het CDA-standpunt. Over
de individualisering van belas
ting en sociale verzekeringen het
WD-standpunt, en over arbeids
tijdverkorting de PvdA-lijn. Ze is
ervan overtuigd dat vrouwen uit
verschillende partijen veel meer
met elkaar gemeen hebben dan
met de mannen uit hun eigen
partij. Ook al zullen die mannen
hun best doen de vrouwelijke
partijgenotes van het tegendeel
te overtuigen.
De helft
Vervolgens zou Joke Smit de vrou
wenfractie een wetsontwerp wil
len laten indienen, dat bepaalt
dat de helft van de volksverte
genwoordiging uit vrouwen
moet bestaan. Dat kan natuurlijk
niet van het ene moment op het
andere, dus zou er een termijn
van bijvoorbeeld twaalf jaar
moeten worden vastgesteld. Me
vrouw Smit vooziet nog wel pro
blemen om zo'n wetsontwerp
aangenomen te krijgen, maar in
elk geval zouden de progressieve
partijen en ook de WD het er
volgens haar aardig benauwd
mee krijgen.
En het volgende stadium is dan de
oprichting van de vrouwen partij.
Joke Smit gaat ervan uit dat de
vrouwenzaken in zo'n partijpro
gramma voor zo'n 60 tot 70 pro
cent van de vrouwelijke kiezers
aanvaardbaar zou zijn. En over
andere politieke vraagstukken
zouden, meent ze, heel wat com
promissen te vinden moeten zijn.
D'66 heeft immers zijn program
ma ook al discussierend vastge
steld; dat moet een vrouwenpar
tij dus ook kunnen.
Joke Smit voorziet één gevaar, na
melijk dat er verdeeldheid zou
komen tussen de vrouwenpartij
en groeperingen als de Rooie
Vrouwen in de PvdA.
bijvoorbeeld een aantal vrouwen
van de PvdA zou overstappen
naar de vrouwenpartij. De PvdA
mag wat haar betreft boos wor
den, als er met de Rooie Vrou
wen maar een verhouding van
wederzijdse hoogachting en soli
dariteit blijft bestaan.
Nodig
Waarom vindt Joke Smit zo'n
vrouwenbolwerk nu zo hard no
dig9 Omdat mannelijke politici
naar haar mening tot nog toe bar
weinig voor vrouwen doen. Af
komstig uit de PvdA. spitst ze
haar kritiek op die partij toe. In
de PvdA. vindt ze. zitten alle
maal hoge mannen, die om hun
eigen machtspositie veilig te stel
len, zorgelijk doen over lage
mannen. „Ollie B. van Kemena
de, Ollie B. van Dam. Ollie. B.
van der Doef', noemt zij ze. En
hun leus „spreiding vaii kennis,
inkomen en macht" laat te veel
onrecht onder de tafel, want de
privésfeer blijft buiten beschou
wing. En: „Het grote verschil
tussen vrouwen
dat de meeste
dienstbode zijn terwijl
een dienstbode hebben".
Ze stelt dat er genoeg mannen voor
rechtvaardigheid in de verte zijn,
in de Derde Wereld, maar mis
schien een half procent voor
rechtvaardigheid in huis en dicht
bij huis. „Met andere woorden:
een CDA-feministe is linkser dan
99 procent van de mannen bij de
PvdA of de PSP".
Zin
De vraag die overblijft is hoeveel
zin vrouwelijke politici in de
plannen van Joke Smit hebben.
Op 15 juni van dit jaar leek er
heel even zoiets als een vrouwen
fractie van de grond te komen:
vrouwelijke afgevaardigden van
CDA, PvdA. WD. D'66 en PPR
gingen met een gezamenlijk ei
senpakket naar de - toen nog
informateur Lubbers en De Ko
ning. Het eisenpakket was volle
dig volgens de ideeen van Joke
Smit samengesteld: punten
waarover geen overeenstem
ming bestond (abortus, nachtar
beid) waren zonder geruzie bui
ten beschouwing gelaten.
Maar waren die vijf vrouwen nu
ook bereid binnen hun fractie
met de vuist op tafel te slaan om
de vrouwenpunten aanvaard te
krijgen? Daar zag het niet naar
uit. De afgevaardigden haastten
zich achteraf te verklaren dat het
niet om een machtsblok ging en
benadrukten de bereidheid tot
overleg. De PvdA-woordvoerster
(Pijkei Schroder) voegde er aan
toe de partijpolitieke verschillen
vooral niet te verdoezelen.
De soep werd toen dus heel wat
kouder gegeten dan Joke Smit
hem nu opdient. Misschien dat
het artikel in Opzij als opwar
mertje kan dienen. Dat zou mooi
zijn. want een hechtere eensge
zindheid onder vrouwelijke poli
tiek is een dringende noodzaak
om tot een grotere politieke in
vloed van vrouwen te komen. En
of dat in de vorm van een vrou
wenfractie of van een vrouwen-
partij moet. daar zou nu maar
eens snel over gepraat moeter
gaan worden.
Joke Smit drie doelen
UTRECHT - Toen Frouke Stoeckart afgelopen zaterdag
voor en na haar verkiezing tot landelijk contactvrouw
van de Rooie Vrouwen in de PvdA het spreekgestoelte
beklom, straalde ze rust en zelfvertrouwen uit. Ze wist de
juiste toon te treffen en had meteen contact met de hon
derden vrouwen aan wie ze zich presenteerde.
Frouke Stoeckart is 38 jaar, heeft
twee dochters van zes en zeven,
en zat sinds 1978 in de Rotter
damse gemeenteraad. Ze haalde
de landelijke pers toen ze in de
gemeenteraad voorstelde om de
klant van een prostituee straf
baar te stellen, wanneer die pros
tituee zelf ook strafbaar is. Ze
volgt nu Pijkei Schroder op bij
de Rooie Vrouwen.
Frouke Stoeckart had haar voor
zorgsmaatregelen getroffen voor
de zware dag cjie haar zaterdag te
wachten stond: ze had een goede
vriendin gevraagd de hele dag
aan haar zijde te blijven voor de
moeilijke momenten. En die wa
ren er ook.
Frouke Stoeckart.
Want in persoonlijke gesprekken
met journalisten komt opeens EMOTIES
een heel andere Frouke Stoec
kart naar voren: onzeker, naar
woorden zoekend, en als
wordt doorgevraagd, steeds
duidelijker formulerend.
Maar voor de zaal houdt ze schijn
baar moeiteloos een speech die
klinkt als een klok. Ze verwijst
naar de politieke opvattingen
van de Engelse schrijfster Virgi
nia Woolf, die stelt dat het geen
wonder is dat het slecht gaat met
de politiek, aangezien de mensen
met macht een stelletje doven en
blinden zijn. Mensen die geen
tijd hebben om te zien, en altijd
zitten te vergderen.
Frouke Stoeckart gelooft dat poli
tiek van vrouwen anders moet en
kan zijn: vrouwelijke politici
moeten tijd voor zichzelf reserve
ren en ruimte opeisen voor hun
emoties. „Tot nog toe had je eelt
op je ziel nodig om je in de poli
tiek te kunnen handhaven. Wij
moeten nu uitzoeken hoe we
kunnen voorkomen in de poli
tiek eelt op onze ziel te krijgen".
De belangrijkste verandering die
de Rooie Vrouwen vergeleken
met Pijkei Schroder van haar.
kunnen verwachten, noemt ze
dan ook: de manier waarop vrou
wen zich thuisvoelen in de orga
nisatie. Je weer thuisvoelen lijkt
Frouke niet alleen prettiger,
maar ook noodzakelijk om meer
macht te verwerven. Door de
huidige werkwijze van de Rooie
Vrouwen vallen, gelooft zij, veel
vrouwen uit de boot. In de verga
dering durven ze hun mond niet
open te doen, en door de traditio
nele manier van besluiten ne
men, voelen minderheden zich
uitgeschakeld. ,,We moeten meer
nadruk leggen op het gemeen
schappelijke, en daar moeten e
naar zoeken, zodat we als vrou
wen minder uit elkaar gespeeld
worden", aldus Frouke Stoec
kart.
Abortus
op de PvdA-ministers moeten
uitoefenen, zodat de vaagheden
in het regeerakkoord in het voor
dcel van \Touwen kunnen wor
den omgebogen. Concreet noemt
ze deabortus, waarvoor de PvdA
een nieuw wetsontwerp zou
moeten indienen. De huidige wet
vindt ze fundamenteel beledi
gend voor vrouwen. Het belang
van de strijd voor vrijheid van
abortus noemt ze de wettelyke
erkenning van het feit dat vrou
wen gerespecteerd dienen te
worden in de strijd voor hun ei
gen lijf en leden. „Vrijheid van
abortus is net zo fundamenteel
als indertijd het kiesrecht",
meent ze.
Een ander belangrijk punt voor de
komende vier jaar vindt ze de
strijd voor mensen die van een
minimuminkomen moeten le
ven. zoals de „bijstandsmoe
ders" „Als de koopkracht van de
minima er al op achteruit moet
gaan", vindt Frouke Stoeckart.
„dan moeten we voor andere din
gen zorgen om het de vrouwen in
de bijstand wat gemakkelijker te
maken, zoals kinderopvang,
overblijfmogelijkheden. en meer
kansen op scholing en vorming
voor volwassenen".
Minister
Ook Frouke Stoeckart is zeer onte
vreden over het ontbreken van
vrouwelijke PvdA ministers in
het nieuwe kabinet Aan de ene
kant verklaart ze dit gemis aan
het feit dat sommige vrouwen er
voor passen om volgens de hui
dige normen in de politiek te
gaan. dat wil zeggen ais „emotio
neel dood" te moeten functionc-
Aan de andere kant wijt ze het aan
politieke onzorgvuldigheid van
vooral Den Uyl en het partijbe
stuur. „Er zyn heel akelige din
gen in de fractie gebeurd, waar
door vrouwen er niet aan te pas
Ze vindt dat de Rooie Vrouwen
wel wat duidelijker voor hun
standpunten mogen uitkomen
binnen de partij en dat ze meer
toenadering zouden moeten zoe
ken met vrouwen in andere par
tijen.
Officieel is Frouke Stoeckart 25
uur per weebij de Rooie Vrou
wen in dienst. Ze hoopt het
Rooie Vrouwen werk gedurende
de twee jaar waarvoor ze is geko
zen zoanig te bcperkendat ze tyd
overhoudt voor haar gezin „Dat
deed ik ook al in de gemeente
raad. Ik hoop op woensdagmor
gen gewoon achter de strijk
plank te staan, zodat ik kan ho
ren wat er op de radio is Je hebt
met dit werk zo gauw dat je al
leen nog met je hoofd functio
neert en het contact met andere
vrouwen verliest En dan is het
effect van wat je doet minder".
