Solidariteit wil economische crisis actief bestrijden Israël bezorgd over houding FS Referendum in Egypte over zuiveringsacties Propagandaslag Solidariteit en Poolse regering Zuid-Angola nog steeds bezet Rumoerig eerste congres Poolse vakbond PAGINA 6 BUITENLAND MAANDAG 7 SEPTEMBER 1981 Denemarken wil nooit neutronenbom KOPENHAGEN (AFP) - Dene marken zal nooit toestaan dat de neutronenbom op zijn grondgebied wordt gestatio neerd. Dit heeft minister Kjeld Olesen van buitenland se zaken zaterdag verklaard na een bijeenkomst van de leiding van de regerende so ciaal-democratische partij. De minister kritiseerde de Amerikaanse beslissing, de neutronenbom te gaan pro duceren. en zei dat Moskou ten onrechte alle kwalen van de wereld toeschrijft aan de Verenigde Staten. Hij wees het streven van de Ameri kaanse minister van defensie Weinberger, naar een over wicht op de Sowjet-Unie, evenzeer van de hand. Jaap van Wesel) JERUZALEM - Premier Begin is zondag naar Washington ver trokken voor zijn eerste ontmoe ting met president Reagan in wat door Israëlische woordvoerders een 'reis naar het onbekende' wordt genoemd. Weliswaar lig gen Reagan en Begin op één golf lengte waar het de communisti sche bedreiging voor de wereld vrede betreft, maar tot dusver heeft de regering van president Reagan nog geen Midden-Oos- ten-politiek geformuleerd, waar door Israel niet weet waar het aan toe is. Op de agenda van Be gins besprekingen staat een groot aantal onderwerpen: de si tuatie in Libanon, en dan met na me de bijna alweer vergeten Sy rische rakettencrisis. Een Israëlische zegsman zei voor de zoveelste keer dat Israël eens wil horen van Amerika wanneer de Syrische SAM-raketten uit Li banon worden weggehaald. Ver der zal de verkoop van Awacs- spionagevliegtuigen door de VS aan Saoedi-Arabie ter sprake ko men. Israël verzet zich tegen de voorgenomen verkoop met het argument dat Saoedi-Arabie met de Awacs alle militaire activitei ten in Israël kan volgen. Het schijnt echter dat de Israëli sche regering uiteindelijk genoe gen zal nemen met compensatie in de vorm van extra financiële en-of militaire steun. Hoog op de agenda staat verder de strategi sche samenwerking tussen Ame rika en Israel, een onderwerp dat Israel erg belangrijk vindt, ter wijl de Amerikanen tot dusver daarover nogal vaag doen. Ten slotte zal ook de toekomst van de Palestijnse autonomie-onder- handelingen ter sprake komen. Het is niet te verwachten dat Be gin duidelijke antwoorden zal krijgen van Reagan, zijn advi seurs en ministers. Evenals Sa- dat de vorige maand zal Amerika alles eerst 'nauwkeurig willen bestuderen'. De zorg van Israel is dat de Ameri kaanse regering rekening wil houden met twee tegenstrijdige Amerikaanse belangen. Ten eer ste Israel als een strategische bondgenoot van Amerika in het Midden-Oosten tegen het com munisme en daar tegenover de Amerikaanse zakelijke belangen in de Arabische wereld. Israels probleem is dat de Israëlische militaire acties van de afgelopen maanden enige vraagtekens heb ben geplaatst achter het strategi sche belang van Israël voor Ame rika: eerst de Libanese raketten- crisis. vervolgens het bombarde ment op de Iraakse kerncentrale en tenslotte de mini-oorlog met de PLO. De regenng-Reagan schijnt verder een stuk minder enthousiast te zijn over de akkoorden van Camp David dan bij de regering van Carter het geval was. Welis waar verzekert Reagan steeds dat Amerika voort zal gaan op de weg van Camp David, maar het is tekenend dat er nog steeds geen Amerikaanse vertegen woordiger is benoemd voor de autonomie-onderhandclingen die op 23 september in Cairo zul len worden hervat. Juist om Amerika te activeren inzake de autonomie-onderhandelingen besloten Begin en Sadat de afge lopen maand in Alexandnë om de autonomie-besprekingen te hervatten. Premier Begin komt naar Amerika op een moment dat zijn imago daar het dieptepunt heeft be reikt. Zo vindt het meestal pro- Israëlische blad Time dat Israël langzamerhand Amerika tot last wordt, terwijl ongeveer de helft van de Amerikaanse joodse be volking ernstige bezwaren tegen Begins politiek heeft. Politieke (en financiële) steun van de Ame rikaanse joodse gemeenschap is zeer belangrijk voor Israël. Vast staat dat Begin uiterst vriende lijk zal worden ontvangen. Afge wacht moet echter worden of die vriendelijke woorden in daden zullen worden omgezet. WARSCHAU/GDANSK (GPD/DPA/UPI/Reuter/AFP) - Het Poolse vrije vakverbond So lidariteit zal blijven streven naar een dialoog met de regering, maar tevens vasthou den aan zijn belangrijkste eisen: volledig stakingsrecht, toegang tot de massamedia en arbeiderszelfbestuur. De bond zal zelf voorstellen voor economische hervormingen in Polen opstellen. Solidariteit ziet zichzelf als de belangrijkste kracht achter 'de revolutie die in Polen plaatsvindt', aldus het ver slag dat het landelijk bestuur van Solidariteit gisteren uitbracht tij dens het eerste congres van de vakbond in Gdansk. Uit het verslag blijkt dat Solidari teit zichzelf steeds meer als een maatschappelijke beweging be schouwt en niet uitsluitend als een vakbeweging. Tot dusver heeft de vakbond nog geen pro gramma opgesteld dat een uit weg uit de economische crisis kan wijzen, maar op daden van de regering gewacht, zegt hel verslag. Omdat het vakverbond geen invloed kan uitoefenen op de regeringspolitick kan het daar ook geen verantwoordelijkheid Duizend doden bij gevechten in Oeganda ARUA (AP) - Gedurende de laat ste 10 weken zijn in het noord westen van Oeganda tenminste 1.000 burgers gedood door rege ringssoldaten en guerrillastrij ders. zo hebben functionarissen bekendgemaakt. De bevolking van Arua zit gevan gen in de strijd tussen de onge disciplineerde regeringssoldaten aan de ene kant en de meedogen loze guerrillastrijders aan de an dere Zo werd negen maanden geleden Arua korte tijd befcet door guerrillastrijders. De bezet ting werd gevolgd door wraakoe feningen door soldaten op.de be volking. Nederlandse Unifillers beschoten in Libanon DEN HAAG JERUZALEM/TEL AVIV (AFP REUTER ANP) - In de nacht van zaterdag op zondag is het tot een schotenwisseling gekomen tussen Nederlandse Unifil-militairen in Zuid-Liba- non en christelijke militaire een heden van majoor Haddad. Aan Nederlandse zijde raakte nie mand gewond, aldus een woord voerder van het ministerie van defensie. Waarnemers spraken van een van de meest ernstige schendingen van het staakt het vuren, dat op 24 juli van kracht werd in dit gebied De troepen van Haddad openden het vuur met handvuurwapens en lichte machinewapens, aldus de defensiewoordvoerdcr. Pas toen het vuur dichtbij de positie van de Nederlanders in Vaatar. zes kilometer ten noorden van de grens tussen Israel en Libanon kwam, hebben de Nederlandse militairen het vuur beantwoord, waarna het mortiervuur van de militaire eenheden van Haddad volgde, aldus de woordvoerder. voor dragen. 'De regering is ech ter onbekwaam gebleken. De economische toestand is nu veel slechter dan een jaar geleden. Ze is catastrofaal'. Daarom moet So lidariteit nu actief gaan werken aan een nieuw beleid en con structieve oplossingen voorstel len. aldus het vakbondsbestuur. Het congres van Solidariteit in Gdansk bestaat uit twee delen. Het eerste deel vond dit week einde plaats en het tweede deel zal worden gehouden aan het eind van de maand. Tijdens de tweede zitting van het congres zullen uitgewerkte voorstellen aan de vergadering worden voor gelegd. Zondag ontsnapten 150 gevange nen uit de gevangenis van Byd goszcz. In de gevangenis zelf brak een oproer uit. Een groep van ongeveer honderd gevange nen wierp barricades op van uit de ramen gegooid meubilair. Op het congres van Solidariteit was eerder geprotesteerd tegen de beslissing van de gerechtelijke autoriteiten het onderzoek naar een incident tussen de politie en vakbondsleden in Bydgoszcz, dat in maart plaatsvond en waar bij verschillende vakbondsleden werden gewond, op te schorten. Bydgoszcz, een belangrijk indus triecentrum, was het afgelopen weekeinde het toneel van woeli ge demonstraties. De gemoede ren, die toch al verhit waren, laai den nog hoger op toen een ge vangene werd neergeschoten en gewond bij zijn poging uit de plaatselijke gevangenis te ont snappen. „Onze vakcentrale blijft bestaan, of sommige mensen het willen of niet", zei vakbondsleider Lech Walesa zaterdag in zijn openings woord voor het congres, de eer ste in zijn soort die in communis tisch land wordt gehouden. Wa lesa viel in zijn openingsspeech op door een ongewoon hard standpunt in zijn kritiek op de regering, maar hij liet ruimte om te manoeuvreren tussen de mili tante vleugel binnen Solidariteit en de regering. De Poolse regering heeft gisteren een rapport gepubliceerd over de akkoorden, die ze een jaar gele den sloot met de stakingscomi tés in Gdansk, Szczecin en Jastr- zebie. Kennelijk is dit stuk be doeld als tegenwicht van het rap port dat gepresenteerd is door Solidariteit. In haar rapport zegt de regering dat de uitvoering van de loonakkoorden meer dan 100 miljard gulden kost. Daarbij is de economische toestand als maar slechter geworden, aldus het rapport Daarvoor stelt de re gering Solidariteit verantwoor delijk. Voor het congres zaterdag begon, woonden de 960 afgevaardigden een mis bij die werd opgedragen door de nieuwe Poolse aartsbis schop Glemp. H(j herhaalde zijn oproep van 26 augustus voor een 30 dagen durende wapenstil stand tussen de vakcentrale en de regering Ondanks de weige ring van Solidariteit cameramen sen van de Poolse staatstelevisie tot het congres toe te laten, heb ben de Polen toch de mis en de toespraak van Walesa op hun tv- scherm kunnen volgen, dank zij een plaatselijke televisieploeg die wel toegelaten werd. Intussen duren de vorige week be gonnen Russische militaire oefe ningen langs de Russisch-Poolse grens, voort. F waaraan landmacht, luchtmacht en marine deelnemen, zijn de omvangrijkste sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. Na geweldige druk van de NAVO- partners hebben de Russen mee gedeeld dat bij de oefeningen 100.000 man zijn betrokken, on der wie 25.000 man reservetroe pen. Het oproepen van reserve troepen op dit ogenblik betekent dat een deel van de oogst in ge vaar komt. Het Kremlin heeft ge waarschuwd dat er dit jaar extra hard moet worden gewerkt om de oogst binnen te halen. CAIRO - Donderdag wordt in Egypte een referendum gehouden waarin presi dent Sadat het Egyptische volk vraagt zijn maatrege len goed te keuren waarbij de religieuze en de linkse oppositie in Egypte het zwijgen wordt opgelegd. Sadat kondigde zaterdag voor het Egyptische parle ment een grootscheepse zuiveringscampagne aan. het argument dat hij religieus fa natisme voor eens en voor altijd uit de Egyptische samenleving wil bannen, heeft Sadat verre gaande maatregelen genomen, zowel tegen de islamitische, christelijke als niet-religieuze po litieke oppositie. Een ervan is het afzetten van de koptische paus Shnuda III, een zeer vergaande maatregel, die ongetwijfeld kwaad bloed zal zetten bij de koptische minderheid van 6 mil joen in Eygpte. Daarnaast is een groot aantal islamitische ogani- saties, die .,de nationale eenheid in gevaar brachten", verboden. Sadat zei in zijn drie uur durende toespraak dat paus Shnuda de koptische gemeenschap grote schade heeft berokkend en dat hij drastische maatregelen tegen zowel islamitische als koptische fanatici had moeten nemen om een ..ernstige bedreiging van de nationale eenheid, sociale vrede en nationale veiligheid te bie den". Er zijn het laatste jaar ern stige onlusten geweest tussen kopten en moslims, die zeker ze ventig doden hebben gecist. „Halve maatregelen zijn onvol doende. want waar het nu om gaat. is Egypte, zijn veiligheid, imago en eenheidaldus Sadat. Hij heeft het echter niet bij de Moslimbroeders gelaten, maar tevens van de gelegenheid ge bruik gemaakt om al zijn tegen standers uit te schakelen, de grootste zuiveringsactie sinds 1971. toen hij met de aanhangers van president Nasser afrekende. communisten en rechts-nationa- listische leiders in de gevangenis gestopt, onder wie advocaten, journalisten en intellectuelen. Het opmerkelijkste is de arresta tie van Hasanin Heikal, eens de machtige en invloedrijke spreek buis van Nasser. Heikal - die po litiek niet actief is en alleen in buitenlandse kranten zijn afkeer uitsprak over Sadats beleid - wordt als hèt symbool gezien van de periode-Nasser. precies de re den waarom ook hij tot de ruim 1500 arrestanten behoort. Met name in koptische kring wordt Sadat verweten dat hij de kopten erbij heeft gesleept om een even wichtige indruk te maken bij zijn zuiveringscampagne. Het werkelijke gevaar gaat uit van de moslims - niet van de kopten en ook niet van de oppositie, zo wordt gesteld. gewekt bij de koptische kerk. die zich in toenemende mate be dreigd voelt door het islamiti sche fanatisme, heeft de kerk niettemin onmiddellijk ver klaard de maatregel van de presi dent te aanvaarden. Van islamitische kant zijn de reac ties heftiger geweest. Afgelopen vrijdag, na de arrestatie van een aantal islamitische leiders, vond er een grote optocht plaats van moslims na het wekelijkse gebed in de moskee. Daar werd gepre dikt tegen de „vijanden van de islam". Namen werden niet ge noemd, maar de toehoorders be grepen de hint en togen in groten getale naar de koptische kathe draal. waar zij door de veilig heidspolitie werden tegengehou den. De grote vraag is nu. of Sadat zijn liberaliseringspolitiek van 1975, die oppositie tegen het regime binnen zekere grenzen mogelijk maakte, heeft stopgezet, of dat het om een tijdelijke onderbre king gaat. „Solidarnosc, solidar- nosc, solidarnosc", dat woord klinkt in de Poolse hoofdstad hon derden malen per dag. Op straat, in de tram, bij mensen thuis. Ieder een heeft wel wat te vertellen over de vrije vakbond. Zo ook op ra dio en televisie. Dc taal niet machtig zijnde, denk je dat de vakbondsi deeën in de officiële media aardig aan bod komen, maar Solidariteit denkt daar an ders over. Solidariteit is in een jaar tijd uitgegroeid tot een massa-or ganisatie, maar de toegang tot de massamedia wordt ze door de regering ontzegd. Tot nu toe had Solidariteit geen eigen uitzendingen op radio of televisie. De vakbonds standpunten werden door re geringsjournalisten weerge geven. Volgens Solidariteit probeerde men haar stand punten dikwijls te verdraai- Dit weekeinde begon het eerste congres dat Solidariteit orga niseert. De berichtgeving vanuit Gdansk was natuur lijk erg belangrijk voor de vakbond. Het conflict rond de media laaide daarom hoog op. Solidariteit eiste eigen zendtijd op radio en televisie. Begin vorige week werden daarover besprekingen over gevoerd met de regering. De resultaten bleven vaag, maar de standpunten waren duide lijk. De regering wil de be richtgeving niet uit handen geven, met als argument dat dit de rust in het land niet ten goede zou komen. Solidari teit eiste eigen uitzendingen over haar congres. Boven dien vroeg men om twee voorbeschouwingen van een half uur op de televisie en vijf minuten zendtijd in iedere lange journaaluitzending. Ik sprak vorige week met Ste fan Trzcinski, een vakbonds bestuurder die zich bezig houdt met de media. Hij ver telde me onder meer: „Onze eisen zijn niet zo radicaal als de regering dat doet voorko men. We vragen om precies dezelfde gang van zaken als tijdens het laatste partijcon gres. Daar werden de uitzen dingen verzorgd door partij leiders. Laat onze uitzendin gen verzorgd worden door le den van Solidariteit, want we zijn het behoorlijk beu dat onze ideeën door anderen worden weergegeven. Dat kunnen we zelf veel beter. Ons congres is belangrijk voor de Polen en ze hebben het recht hierover eerlijke in formatie te krijgen. De mas samedia moeten niet in an- den van een kleine groep re- gerenden, maar van de bevol king. Iedere democratische organisatie moet blijvend de mogelijkheid hebben daar van gebruik te maken". Er leek vorige week een vaag compromis bereikt; de uit zendingen zouden geprodu ceerd worden door de leden van Solidariteit, die bij de of ficiële Poolse televisie werken. Onaangekondigd volgde er dinsdag een programma waarin een aantal bekende vakbondsleiders, oder wie Bujak en Walesa, werden geïnterviewd. Het leek op een doorbraak. Vol spanning werd uitgekeken naar de donderdagavond, waarop de tweede uitzending zou vol gen. Om acht uur was de journaal uitzending. zonder vijf minu ten Solidariteit, afgelopen. Iedereen wachtte op het ge zicht van Walesa. Maar niets daarvan! Partijleider Kania verscheen op het beeld scherm. In een harde toe spraak zei hij in onbedekte termen Solidariteit de wacht Vrijdagavond laat toch een pro grammawijziging; er volgde een bijna integrale uitzen ding van d'e persconferentie die Solidariteit in Gdansk gaf. Kijkers voerden drukke discussies. De uitzending werd duidelijk niet verzorgd door Solidariteitsleden. Een voorbeeld: op een gegeven moment sprak Walesa over armoede, en meteen ver scheen zijn pakje, in Polen dure, westerse sigaretten groot in beeld. Na afloop van de uitzending wees de presentator er fijn tjes op dat die anderhalf uur waren bedoeld om de goede wil van de regering te tonen. Solidariteit moest niet den ken dat ze werden benadeeld. „Dames en heren, dat hebt u vanavond met eigen ogen kunnen zien". En nu zondagavond. Ik heb de hele dag, samen met een aan tal Solidariteitsleden, naar de radio geluisterd. De berich ten schijnen mee te vallen. Scherpe aanvallen blijven uit. 's Avonds verandert dat tijdens een televisiejournaal. Allereerst beelden van de werkloze televisieploegen, die niet worden toegelaten tot het congres. Volgens de presentator staan ze te pope len het land informatie te ver schaffen. In een officieel commentaar wordt Solidari teit er vervolgens van be schuldigd. uit te zijn op ern stige confrontaties. Even lijkt de Poolse televisie toch te zijndoorgedrongen tot het congres. Op het beeld scherm een foto van het con gres en via de luidspreker de weergave van een toespraak. De presentator zegf van tevo ren dat dit wordt gedaan om dat de Polen recht hebben op informatie. Men wil ze het congres niet onthouden. De toespraak gaat over het me- diaprobleem en de halsstarri ge houding van de regering. Het past allemaal wel erg mooi in elkaar. De zoveelste truc van de regering, wordt om me heen gezegd. De pro pagandaslag is in volle gang! Solidariteit zal de Polen nu moeten informeren via haar eigen organen. Vooral door middel van haar krant, die wegens materiaalgebrek met veel moeite wordt uitgege ven. Maar daarnaast beschikt de vakbond over nog een massamedium: de kritische Poolse bevolking. Een beter informatienetwerk bestaat ef niet! PETER VERBURGT Gevangenis NEW YORK/JOHANNESBURG/ LUANDA (AFP DPA/Reuter/ UPI) - In Zuid-Angola bevinden zich nog 11.000 Zuidafrikaanse militairen. Dit hebben de Ango lese autoriteiten gisteren meege deeld. Volgens Luanda houden de troepen van Pretoria nog al tijd zes plaatsen bezet. Kapitein Mario Oliveira. officier in het Angolese leger, verklaarde in Lubango dat de Zuidafrikaanse troepen alleen slag hadden gele verd met de geregelde Angolese militairen. In het volledig plat gebombardeerde Camaha heb ben journalisten geen enkele aanwijzing gevonden voor de aanwezigheid van de SWAPO, de volksorganisatie voor Zuidwest- Afrika. In het gebied werkzame medici uit westerse landen zijn van mening dat Zuid-Afrika bezig is. in Zuid- Angola een niemandsland te scheppen. Vluchtelingen melden dat er in het gebied al mijnen zijn gelegd. De Zuidafrikaanse regering staat in eigen land onder groeiende druk van een publieke opinie die opheldering verlangt over de mi litaire operaties in Angola. Meer dan een weck geleden kondigde opperbevelhebber generaal Con- stand Viljoen aan dat de Zuid afrikaanse invalsmacht aan de terugtocht uit Angola was be gonnen na aanvallen op Swapo- bases. De terugtrekking is echter nog steeds niet voltooid. De Zuidafrikaanse autoriteiten heb ben sindsdien een stilzwijgen be waard over het verloop van de operaties, en alleen meegedeeld dat vertragingen optreden omdat bij de terugtocht mijnenvelden vermeden moeten worden. Zowel oppositiebladen als de rege ringsgezinde pers dringen met toenemende klem aan op meer openheid van de regering. Be richten uit Angola dat Zuidafri kaanse troepen nog steeds aan vallen uitvoeren tot ver in Ango la. zijn door legerwoordvoerders in Zuid-Afrika afgedaan als "be lachelijke onzin". In de Verenigde Naties worden po gingen in het werk gesteld om Zuid-Afrika volledig te isoleren. Nadat vrijdag eerst dc Algemene Vergadering vn de VN met een ruime meerderheid de deelne ming van Zuid-Afrika aan het de bat over Namibië verhinderde, kwamen de Afrikaanse landen in actie. De vijftig naties werken aan een ontwerp-resolutie ten einde het blanke minderheidsbe wind volledig in het isolement te drukken. De vergadering werd vrijdag verdaagd tot morgen. Döor behoedzame besprekingen met Zuid-Afrika heeft de rege ring van president Reagan voor uitgang geboekt in de richting van onafhankelijkheid voor Na mibië. Dat heeft de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, Alexander Haig. gezegd in een vraaggesprek met de "New York Times". "We zijn nog niet waar we zouden willen zijn. maar we zijn nader tot elkaar gekomen", aldus Haig. Volgens Haig hebben de Ver enigde Staten in de Veiligheids raad van de VN hun veto uitge sproken over een veroordeling van Zuid-Afrika wegens de inval in Angola, omdat ze het verlan gen hebben "de Zuidafrikaanse Haig meent dat de dialoog tussen de Verenigde Staten en Zuid- Afrika meer heeft opgeleverd dan de onderhandelingen over Namibië van de laatste drie jaar. Spaanse politie doodt GRAPO-lid MADRID (Reuter) - Één van Span- jes meest gezochte guerrillastrij ders, het Grapolid Enrique Cer- dan Calixto. is zaterdag bij een vuurgevecht met de politic ge dood. aldus de Spaanse politie. Calixto was een van de weinige nog voortvluchtige Grapoleden. De meeste anderen zijn tot lange gevangenisstraffen veroordeeld of bij schotenwisselingen met de politie gedood.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1981 | | pagina 6