Middel doorgaans
erger dan kwaal
Dikkerd vaak de dupe
in doolhof van diëten
hhebi
2°kCrn"'
ZATERDAG 22 AUGUSTUS 1981
PAGINA 15
Door Willem Schrama
Volgens recente cijfers is 10 tot 40 procent van de
Nederlandse bevolking in meerdere of mindere
mate te dik. En dat zijn niet alleen volwassenen,
maar ook tieners en zelfs kleuters. Los nog van een
verhoogde kans op welvaartsziekten geeft dat dik
zijn doorgaans ook sociale problemen. Mocht er bij
velen al geen sprake zijn van geplaagde ijdelheid,
dan liggen er altijd nog wel kwalificaties als 'vet
zak' en 'tientonner' op de loer.
De dikkerd wil dus wel afvallen. En de vermageringsindustrie
heeft dat goed begrepen. In de loop der jaren heeft zich een niet
aflatende stroom van middeltjes en kuren ontvouwd, die voor
namelijk tot doel hebben de portemonnee af te slanken. Om er
maar eens enkele te noemen: het Olympia-dieet, de appelkuur,
het Liz Taylor-dieet, de sherrykuur. het Bircher Benner-dieet, de
rijstkuur, het Rockefeller-dieet, de pilotenkuur, het puntendieet
(geen Haagse!), de Simeonskuur, het Redt Uw Leven-dieet en
niet te vergeten Dr. Atkins' Dieetrevolutie.
Niet genoeg? Dan gaan we nog even door. Wat te denken van
boektitels als Slapend slank wordenDenk u slank, Eet vet en
word slank. Kauw je slank. Afslanken door meer eten, Mooi dik
is niet lelijk, en - met enig gevoel voor drama: Overmorgen
begin ik. En dan resten nog het Hapjesdieet, het macrobiotisch
dieet, de vastenkuur, het Modifast-nuldieet en fris van de lever
nu ook de Profile-kuur van Nutricia.
Waarmee nog niets gezegd is over allerhande crèmes, pillen, la-
xecrthee, vermageringskoekjes en zelfs vibrators, die tegen fik
se prijzen op de markt worden geïntroduceerd teneinde de cor
pulentie in onze samenleving te lijf te gaan. De vermageringsin-
dustrie lijkt niets te gek, nu zich ook al een Amerikaanse domi
nee heeft aangediend met de bestseller 'Pray your weight away'
ofwel 'Bidt uw gewicht weg'.
Onder het motto 'baat het niet dan schaadt het niet' lijkt in deze
branche zo ongeveer van alles mogelijk, al gaat die regel moei
lijk nog op nu een vloeibaar eiwitdieet van een zekere dr. Linn
in de Verenigde Staten al zo'n vijfenveertig sterfgevallen heeft
veroorzaakt. Maar ook andere dieetprofeten deinzen er niet voor
terug om de medische ethiek voorgoed vaarwel te zeggen als het
gaat om de lancering van een wonderkuur
Tekeningen; Tom Janssen
Tegelijk met het toenemen vjui de welvaart heeft aich in
Nederland en ver daarbuiten een slankheidscultuur ge
openbaard, die haar weerga in de geschiedenis niet
kent. Elk jaar weer slaat de rage van het vermageren
op minstens drie cruciale momenten toe: vóór en na de
vakantie - als de bikini en het zwembroekje respectie
velijk te strak zitten en uit hun naden barsten - en na
de geneugten van de eetmaand december.
De rage van het afslanken heeft een willige markt in het
leven geroepen, die op zijn beurt weer goed is voor een
florerende vermageringsindustrie. Zelfs crèmes en vi
brators ontbreken niet in het assortiment dat in ruime
mate voorhanden is om de dikkerd tegemoet te komen.
Het geloof in allerlei wondermiddeltjes zit doorgaans
net zo diep geworteld als het tragische misverstand dat
in maanden of jaren gekweekt overgewicht er in enkele
dagen weer af kan. Nu ook het vermageren als psycho
therapie al in zwang raakt ("in toelke gemoedstoestand
heeft u die kroket gegeten?"), lijkt een inventarisatie op
haar plaats.
Zo heeft de Amerikaan dr. At
kins in de afgelopen jaren he
le mensenmassa's wijsge
maakt dat we aan een 'kool-
hydratenvergiftiging' lijden
en dat we om die reden dus
wel een hamburger mogen
eten. maar liever geen volko
renboterham. Atkins - in dit
land destijds stevig in het za
del geholpen door een aan
moedigend voorwoord van
dokter Van Swol in zijn diee-
trevolutieboek - heeft in
middels zijn miljoenen geteld
en lijkt nu van het slank
heidspodium verdwenen.
Vetopslag
Injecties
^Iiet nieuw, maar sterk in op
mars is in dit licht bijvoor
beeld het Modi/ast-dieet, tot
voor kort alleen onder me
disch toezicht gebruikt maar
de laatste tijd gaan bij apo
thekers de pakken als brood
jes over de toonbank. Deze
radicale manier van vermage
ren valt onder de categorie
'nuldiëten': geen enkele bij
voeding, alleen wat koffie en
thee zonder suiker en melk
en dagelijks 2,5 liter water.
Het spreekt voor zich dat een
dergelijke methode gevaren
in zich draagt voor mensen
met suikerziekte, nier- of le
veraandoeningen. Maar hoe
dan ook: ondanks de spre
kende resultaten volgt ook na
het 'modifasten' weer de da
gelijkse realiteit van de boter
ham met kaas.
Wat ervoor in de plaats kwam is
een assortiment van pakjes,
blikjes en zakjes gestandaar
diseerde eiwit- of voedings
preparaten, hier en daar aan
gevuld met een streng dieet.
We kenden in deze reeks al
Modifast, BioNorm en Equili-
ne, maar vanwege gebleken
successen heeft dit trio nu ge
zelschap gekregen van een
nieuw en trendgevoelig Nu-
tricia-product. Profile ge
naamd.
Op zichzelf is tegen al deze pro
dukten niets in te brengen.
Ze berusten op het principe
dat de normale dagelijkse
voeding gedurende een be
paalde periode sterk moeten
worden teruggebracht ten
einde de opgeslagen vetten
bij de dikkerd aan te spreken.
Er gaat veel onderzoek aan
vooraf om uit te dokteren dat
het lichaam in die periode
toch voldoende noodzakelij
ke voedingstoffen krijgt toe
gediend. En dat gebeurt ook:
genoemde preparaten bevat
ten een minimum aan eiwit,
vet en koolhydraten, maar
toch voldoende vitamines en
mineralen om instorting te
voorkomen. Of zoals de fabri
kanten dat uitdrukken: om
het hongergevoel weg te ne-
Het probleem bij al die pakjes
en blikjes is alleen - en dat
geldt ook voor vrijwel alle an
dere genoemde kuren - dat
het allemaal korte baanwerk
is. Nauwelijks meer of min
de"'- dan elke andere poging
om radicaal vetzucht te lijf te
gaan, leveren ze bijna altijd
wel gewichtsverlies op. Maar
ze houden nauwelijks reke
ning met het moment waarop
we weer met onze oude voe
dingsgewoonten te maken
krijgen. En dat is doorgaans
heel andere koek,
spelletje weer van
aan kan beginnen.
En dat geldt al evenzeer voor
de zogeheten Simeonskuur:
een serie injecties met moe
derkoekhormoon, aangevuld
met een karig dieet en ook
hier onbeperkt water drin
ken. Bepaald geen ongevaar
lijke onderneming, en het is
in de ogen van deskundigen
nog maar zeer de vraag of dit
hormoon daadwerkelijk in
staat is om overtollig vet af te
breken, zoals de voorstan
ders beweren. Niettemin is er
altijd wel een huisarts te vin
den die dit paardemiddel bij
zijn patiënten wil toedienen
Waarmee de rol van de dokter
bij het vermageren ter dis
cussie staat. Het is al eerder
gesignaleerd: in weerwil van
het grote belang van een ge
zonde voeding voor een goe
de gezondheid, zal het som
mige huisartsen een zorg zijn
hoe ze dit probleem benade
ren. Via het Voorlichtingsbu
reau voor de Voeding bereik
te ons ten behoeve van dit ar
tikel een dieet-stencil, afkom
stig van een huisarts in Ber-
gum, die kennelijk zweert bij
de nieuwste rage in Amerika:
het z.g. Mayo Clinic dieet.
De
Mayo Clinic is ont
leend aan een vooraanstaand
hospitaal in Rochester (Min
nesota), dat blijkens een
waarschuwend schrijven
niets met deze onzin van
doen wenst te hebben. Want
onzin is het. De huisarts uit
Bergum schrijft een streng
maar eiwitrijk dieet voor (o.a.
hardgekookte eieren en grote
biefstukken) om vervolgens
onderaan zijn stencil tot de
verbluffende uitspraak te ko
men: "Na het volgen van dit
dieet mag men alles eten zon
der dat men dikker wordt ge
durende twee a drie jaar"
Volgende patiënt.
Het ziet er vooralsnog naar uit
dat dit soort lariekoek wel
enige tijd zal blijven voortbe
staan. bij gebrek aan
doende onderzoek op weten
schappelijk niveau en als ge
volg daarvan het ontbreken
van de broodnodige bewijs
voeringen waaraan zin e
zin binnen de slankheidscul
tuur kunnen worden ge
toetst.
Minder eten
Maar intussen is de dikkerd de
dupe. Al zal het voor hem of
haar al een hele opluchting
zijn om in te zien dat achter al
die wonderkuurtjes altijd één
koe van een waarheid
schuilt: afslanken kan alleen
maar door minder te eten.
Hoe er dan wat aan te doen?
Allereerst zal men zich moe
ten afvragen of het middel
niet erger is dan de kwaal.
Met andere woorden: is men
werkelijk te dik? Is het de
lekke band ter hoogte van de
heupen, die op het strand van
Torremolinos niet langer kan
worden gecamoufleerd? Of
wordt de praktijk van alledag
er om wat voor reden dan ook
écht door bemoeilijkt?
Hoe dan ook. wie iets aan
zwaarlijvigheid wil gaan
doen. zal zich moeten realise
ren dat zoiets alleen maar
succes zal hebben bij een blij
vende verandering van eetge
woonten. Vermageren houdt
niet op bij een kuurtje. Waar
het om gaat is dat we opname
en verbruik van voedsel
enigszins in evenwicht bren
gen. Dat klinkt misschien in
gewikkeld, maar is het niet.
Zolang het lichaam duidelijk
overtollig vet laat zien, eten
we in de meeste gevallen te
veel. Slechts een zeer gering
percentage van de bevolking
lijdt aan zwaarlijvigheid als
gevolg van een schildklie
raandoening. In bijna alle ge
vallen is dik zijn het logische
gevolg van meer voedsel op
nemen dan er wordt ver
bruikt.
'Bij slank worden en blijven
hoort ook een beetje 'calo
risch' denken Anders ge
zegd: een beetje inzicht krij
gen in de energetische waar
de van de voedingsmiddelen
waaruit we gewend zijn een
keuze te doen. De pakweg
2500 kilocalorieën die een
volwassene bij matige in
spanning dagelijks nodig
heeft, zullen in het vervolg
verstandig moeten worden
opgesoepecrd met gezonde
voeding, die nodig is voor de
instandhouding van het li
chaam. En daar kan zo nu en
dan best eens een snack of
borrel bij zijn, als het daar
dan ook maar bij blijft.
Pinda's
Om maar eens een extreem
voorbeeld te noemen: wie in
een verloren uurtje twee ons
pinda's consumeert, heeft
daarmee al bijna de helft
(1200 kcal.) van zijn of haar
dagelijkse energiebehoefte
naar binnen gewerkt. In calo
rieën gedacht staat zo'n hap
gelijk aan twaalf glazen bier,
en dat is voor een verloren
uurtje toch wel wat veel. Vol
strekt anders ligt dat bijvoor
beeld bij een appel (50 kcal.)
of een glas tomatensap (30
kcal
De versobering in de dagelijkse
voeding moet vooral worden
gezocht in het vermijden van
zoveel mogelijk (verborgen)
vet en suiker, beide energie
leveranciers bij uitstek. Het
uitbannen van tussendoor
tjes als koek. snoep, gebak,
noten, pindas, hompen
worst en kaas, chips en vette
snacks is daarbij een eerste
vereiste. Het dun besmeren
van brood met bij voorkeur
halvanne (40 procent vet m
plaats van 80) is al evenmin
verspilde moeite.
Een volgende stap kan zijn een
definitieve keuze voor mage
re of halfvolle zuivelproduk-
ten, die aanzienlijk minder
vet leveren en in de regel
evenveel waardevolle voe
dingsbestanddelen bevatten
Bezuinig niet op verse groen
te en fruit, maar wees voor
zichtig met vette vis (paling,
makreel, haring), vet vlees,
vette vleeswaar en vette jus
(bij voorkeur verdunnen met
water of groentenat).
Daarbij is het overmatig nutti
gen van alcoholhoudende en
frisdrank ook al niet aan te
raden, omdat daarmee ge
makkelijk de dagelijkse calo-
rieënbehoefte wordt over
schreden (elk glas levert ge
middeld 75 tot 125 kcal.). Wie
vermageren wil, kan beter
zyn toevlucht zoeken tot ge
zondere drankjes als toma
tensap. groentesap of onge
zoet vruchtesap. Daar drinkt
men doorgaans geen liters
van en tegelijkertijd haalt
men er de nodige vitamines
mee in huis. Voor wie hele
maal calorievrij wil drinken,
zijn koffie en thee zonder
melk en suiker (een zoetje?),
mineraalwater zonder
smaakje of een beker bouil
lon de aangewezen middelen.
Gewichtsverlies
Wat dan rest is een globaal dag
menu zoals dat bijgaand staat
afgebeeld. Daarmee kan in
zekere zin behoorlijk geva
rieerd worden, al naar gelang
iemands persoonlijke voor
keur en gelet op wat het sei
zoen te bieden heeft. Als de
hoeveelheden maar worden
aangehouden. Gebeurt dat,
dan komt men aan een dage
lijkse energie-opname van
zo'n 1200 kilocalorieën. En
dat is minstens de helft van
wat men doorgaans gewend
is op te nemen. Gewichtsver
lies kan daarom met uitbUj-
Wie desondanks behoefte heeft
aan strikte dagelijkse richtlij
nen. hoeft daarvoor geen dik
en duur boek te kopen. Zo
wel het Voorlichtingsbureau
voor de Voeding
(070-469512) als de Neder
landse Hartstichting
(070-924292) sturen op aan
vraag tegen een kleine ver
goeding of soms zelfs geheel
gratis overzichtelijk en be
trouwbaar materiaal toe. Ook
kan via het ziekenhuis, de
kruisvereniging of de
GGenGD een diëtist in de
arm worden genomen.
Deze weg bewandelen is verre
te verkiezen boven het con
sulteren van de eerstede bes
te dieetprofeet. die door dik
en dun beweert het beste met
u voor te hebben De praktijk
leert evenwel dat idealisme
in vermagcnngsland dun ge
zaaid is Zakklopperg des te
dikker.
Voorbeeld van y—s
'".bij, aard,g «wichuSi en
j",.om tnlsverlies roker
'«"orrena /*"la<Uo«w<
ma0er bete
•s mjdd -onder su7kZr n"me"< naar keuze
maaltijd """"aalwater
Dor"e groen,? ppcl<-» ev/n, 0ere "*>150 ai
erSU'k"'->"n^[d'
'9 las grue^e'TA"'^'ker
